DISTINCTIO XL.

Post haec de actibus adiciendum etc. *. Utrum synderesis sit potentia vel habitus: [et] si potentia, utrum pars rationis vel non; et utrum pertineat ad iudicium vel ad voluntatem in libero arbitrio: et utrum sit peccare secundum synderesim: et utrum sit exstincta in aliquo viatore: et utrum sit exstincta in damnatis.

I. a. Ad primum sic opponatur: super illud: Facies aquilae, 1 Ezech., 10 : " Plerique, iuxta Platonem, rationabilitatem, irascibilitatem, concupiscibilitatem ad hominem et leonem et vitulum referunt: quartam supra haec [tria ponunt et extra haec], quam Graeci synderesim vocant "; et ita, cum cadit in divisione cum potentiis, ipsa potentia erit.

b. Super illud: Custodite spiritum, 2 Malach., 15 : " Spiritus qui interpellat pro nobis inenarrabilibus gemitibus " , synderesis est. Unde Gregorius ,super 1 Ezech., 10: " Hic est spiritus " etc. ; et ita videtur quod synderesis sit potentia.

c. Ex parte cognitivae potentiae est una potentia semper actu exsistens et cognoscens, ut patet in libro De anima et nonnisi verum Similiter ex parte potentiae motivae erit quaedam potentia semper concupiscens bonum et detestans malum ; haec autem non est nisi synderesis: quare ipsa erit potentia.

d. Quod autem sit habitus, videtur per A ugustin um, VIII De civitate Dei : Inseruit nobis Deus naturale iudicatorium, "ubi quid sit iustum aut iniustum cognoscitur, "in libro lucis quae veritas dicitur; quae veritas in cor hominis qui operatur iustitiam, non migrando, sed quasi imprimendo transfertur, sicut imago ex annulo in ceram transfertur et non relinquit annulum " .

e. Ioannes Damascenus, IV libro : " Dicitur conscientia lex intellectus nostri; sed immissio perniciosi, (hoc est) lex peccati, superveniens membris carnis, per eam se nobis immittit. Lex igitur intellectus nostri, scilicet conscientia, congratulatur legi Dei; lex autem peccati, per legem quae est in membris, scilicet concupiscentiam repugnat legi intellectus. Spiritus autem suscipit nostram infirmitatem et tribuit virtutem legi intellectus ". Sed Gregorius dicit quod idem est synderesis quod conscientia ; ergo, cum conscientia sit habitus, et synderesis habitus erit.

f. Ad primum dicendum quod synderesis dicitur materialiter et formaliter. Formaliter, ut cum dicitur habitus connaturalis; et materialiter, cum dicitur iudicatorium innatum. Anima enim cum non omnino sit destituta a bono, ita quod non habeat adiutorium contra fomitem, quemadmodum fomes est declinans deorsum a natura corrupta, ita synderesis sursum in quibus non est exstincta aut praecipitata . Et quemadmodum in sensu est quoddam lumen materiale ad videndum et in intellectu ad intelligendum verum, propter quid in vi motiva non esset lumen in bonum semper a malo declinans ?

II. a. Quod synderesis sit pars rationis, videtur. Super illud: Evasi, 1 Iob, 15 : " Unus fugit, id est rationis discretio ad animam redit, quae amissa nuntiat, ut quod praeoccupata mens perdidit, afflicta recipiat ". Sed hoc pertinet ad synderesim, et ita ipsa est ratio vel pars rationis.

b. Augustinus, De anima et spiritu : " Tota substantia animae in his tribus plena et perfecta consistit, scilicet in rationabilitate etc, tamquam quadam sui trinitate ". Et ita, cum synderesis sit in anima, erit reducibilis ad aliquod istorum ; nonnisi ad II rationabilitatem, et ita ut prius .

c. Quod synderesis pertineat ad voluntatem, Ioannes Damascenus : " Oportet scire quod animae naturaliter insita est appetitiva eius quod est secundum naturam et omnium substantialiter quae naturae adsunt contentiva, voluntas ". Sed istud pertinet ad synderesim ; ergo synderesis pertinet ad voluntatem.

d. Dicendum quod ratio considerari potest ut est ratio, vel ut est natura quaedam. Primo modo est synderesis supra rationem, et non in ratione; secundo modo est in ratione, et non in libero arbitrio, quoniam supra rationem.

III. Utrum contingit peccare secundum synderesim, a. Gregorius : Conscientia aliquando est recta, aliquando erronea: sed conscientia est synderesis; ergo contingit ipsam rectam et erroneam esse.

Gregorius : " Hanc conscientiam, cum impius in profundum peccati venerit , videmus praecipitari i; et ita, cum ipsa praecipitetur, contingit secundum ipsam peccatum

b. Contra, super 1 Ezech., 10 : Syndereseos est corrigere errata: ergo ipsius non est errare.

In eodem : " Haec est scintilla conscientiae, quae in Cain non potuit exstingui "; ergo lucet et ardet, et ita semper opponitur tenebrae, et ita peccato .

IV. a. Utrum exstinguatur synderesis in viatore aliquo. Super illud: Non minuatur, 5 Ex, 11, Interlinearis : " Inviti etiam de more servietis mihi "; II et ita, synderesi remurmurante, serviet mihi liberum arbitrium.

Super illud Psalmi: Corrupti sunt et abominabiles, Glossa: "Ab omni vi rationis privati sunt "; aut ergo synderesis non est vis rationis, aut exstinguitur.

Super illud Psalmi: Quadraginta annis, Glossa: " Per quod non deberent errare, erraverunt "; sed hoc est synderesis.

b. Quod autem synderesis non exstinguitur in damnatis, patet ultimo Isaiae : Vermis eorum non morietur, id est conscientia remordens, quae est synderesis.

Bernardus, in libro De libero arbitrio : Si optio daretur eis, mallent omnino peccare, quod malum est, quam poenam sustinere, quod iustum est; et ita synderesis exstincta est.

c. Quod autem synderesis non sit exstincta in diabolo, videtur. Dionysius, De divinis nominibus : " Non est in eis mutatum totum bonum, sed ipsi * dato toto bono ceciderunt. Et datas eis angelicas donationes nunquam fuisse commotas dicimus, sed sunt integri et clarissimi, etsi non ipsi vident participantes suas boni conspectivas virtutes ".

In eodem : " Quod sunt et ex optimo sunt, bonum et optimum concupiscunt, scilicet esse, vivere et intelligere, quae sunt exsistentia ". Ergo in illis synderesis non est ex toto exstincta .

d. Ad primum dicendum quod secundum synderesim est praecipitare, sed secundum liberum arbitrium proprie peccare est. Unde dicendum quod secundum synderesim non meretur per se, sed ipsa in libero arbitrio meretur, et similiter unaquaeque alia vis.

e. Ad aliud dicendum quod exstinguitur in viatore secundum aliquid, et secundum aliquid non; quoniam synderesis semper remurmurat malo, et sic non exstinguitur. Sed non semper stimulat ad bonum; unde secundum istam partem exstinguitur in viatore.

f. Ad aliud dicendum quod in diabolo exstincta est dupliciter, quoniam nunquam remurmurat malo nec unquam stimulat ad bonum; sed tamen secundum hoc non est exstincta, quin semper remurmuret malo poenae.

Sicut et alii boni [518, 24-25]. Est bonum in genere, de quo habetur XXXVI distinctione; et est bonum in se, de quo XLVI distinctione I libri, cap. de voluntate ; et est bonum simpliciter, de quo hic; et est bonum per se, de quo in fine huius distinctionis. Similiter autem et malum quatuor modis dicitur.

Nota quod est bonum in se, quando vestitur omnibus circumstantiis praeter finem ; bonum autem per se, quando comparatur ad bonum finem ; bonum autem simpliciter est, quando est ex fide dirigente intentionem et caritate informante affectum) bonum autem in genere est actus exsistens in debita materia, non vestitum circumstantiis .

Sed Augustinus evidentissime docet etc. *. Quaeratur quare homicidium potest fieri bono fine, et furtum non; similiter nec mendacium . Dicit enim Augustinus quod mendacium nullo bono fine fieri potest

Dicendum quod homicidium non dicit nisi malum in genere, unde est circa indebitam materiam ; [furtum vero et mendacium sunt circa indebitam materialum] cum duplici circumstantia mala .

Quaeratur quare istud argumentum tenet: 'iste intendit peccare mortaliter, ergo mortaliter peccat' ;; et non tenet: 'iste intendit peccare venialiter, ergo venialiter peccat'.

Dicendum quod si intendat venialiter peccare, id est per veniale Il venire ad finem, tunc venialiter peccat; sed si intendat venialiter peccare, credendo mortale esse, tunc non sequitur: ergo venialiter peccat.

Omne factum hominis universaliter debet esse materia gloriae Dei; unde sic praecipitur : Omnia in gloriam Dei agite. Et ita videtur quod bona intentione semper est agendum.

ll Sed tunc quaeratur utrum oportet istam bonam intentionem continuari, ita ut semper referat in Deum intentionem. Quod videtur, quoniam ad imperium caritatis datur istud opus; ergo cessante imperio, non informatur caritate, et ita non est meritorium.

Dicendum quod imperium non mensuratur secundum rem imperatam, sed secundum voluntatem durantem: et non secundum voluntatem durantem actu, sed habitu .

Si in principio operis sui intendat bonum et fine bono, et postea mutatur sua intentio in medio operis per aliquam occasionem extrinsece advenientem, utrum iste motus dicetur bonus vel malus.

Dicendum quod alia est unitas naturae in motu, et alia est unitas moris. Ergo primo modo unus est motus ; secundo modo plures, et consistit in pluribus actionibus in genere moris.

a. Utrum aliquis intendat in peccando aliquam similitudinem summi boni. Quod videtur, quoniam ibi est mala delectatio finis, et ita aliqua similitudo intenditur. Augustinus, in libro Confessionum : " Omnes perverse te imitantur, et sic imitando, indicant te creatorem esse omnis naturae et substantiae; et ideo non esse quo a te omni modo recedatur ". Et sic patet quod in omni opere imitatur ipsum, et tamen est appetitus mali.

b. Sed quaeratur utrum idem sit motus ad utrumque, quo scilicet imitatur Deum et quo appetit malum.

Dicendum quod unus est motus quo intendit illam delectationem et ad summum bonum vel ad aliquam similitudinem ipsius ; sed unum est ductivum in alterum. Ducitur enim in summum bonum per delectationem, quoniam bonum simpliciter aliquo modo reperitur in bono in parte. Quoniam autem a proximo termino denominari debet, ideo dicitur ille motus motus malus.

Philip., 18: Sive per occasionem, sive per veritatem annuntietur Christus, gaudebot et ita Apostolus de operatione, sive bona intentione facta sive non, gaudet.

Dicendum quod ipsum opus operatum gaudium est Apostolo, sed non ipsa operatio.

Marc, 37-39: Vidimus quemdam daemonia eicientem. Et dicit Dominus: Sinite eum. Qui enim non est adversum vos, pro vobis est. Et ita illud opus, licet non bona intentione fiebat, commendavit Dominus.

Dicendum quod secundum quid commendabile erat opus illud, quoniam in nomine Domini fiebat, licet non ex bona intentione.

a. Caritas informat affectum et fides dirigit intentionem c. Quaeratur utrum aliquid sit informatum a spe similiter.

Dicendum quod liberum arbitrium dicitur facultas rationis: ideo exigitur cognitio. Et dicitur etiam facultas voluntatis: ideo requiritur caritas ; et non pluribus modis se habet. Sed cum spes sit ad aliquid habendum et non iam habitum, ideo non dicetur informativa alicuius. Sed fides et caritas respiciunt iam habitum, et hoc dupliciter: aut enim sub ratione veri, aut sub ratione boni; et ideo exigitur utrumque tamquam informativum. b. Tantum duo exiguntur ad bonum : quaeratur ergo quare tria exiguntur ad peccatum, scilicet error, contemptus, concupiscentia.

Dicendum quod in subiecto tria sunt, scilicet vis concupiscibilis, et irascibilis, et rationalis, ita quod error contra rationem, et sic de aliis.