DISTINCTIO XL (ae).

Sancta Synodus decrevit * ; [in his vero ipsa concupiscentia, 733,25]. 18 Eccli., 30: Post concupiscentias tuas non eas. Argumentum quod non est idem peccatum voluntatis et operis, quoniam non sunt eadem praecepta prohibentia opera et concupiscentias vel voluntates.

Multum enim differunt illa ab istis [733,25-26]. Prima dubitatio (est) de differentia Veteris Legis ac Novae; secunda est, si omnia quae sunt [in Veteri sunt] in Nova et e converso; tertia est, qualiter Lex Nova adimpleat Veterem, 5 Matth., 17: Non veni Legem solvere, sed adimplere ; quarta est, quare non tenemur ad totum Evangelium sicut Iudaei ad totam Legem.

I. a. Ad primum ergo dicendum quod primo modo attenditur differentia quantum ad ista nomina: 'Testamentum' et' L''ex', prout sic definiuntur, 9 Hebr., 16, super illud: Testamentum, in morte testatoris, ''Glossa : "Testamentum est firma promissio hereditatis". Lex autem est 'in declinandis malis sancta praeceptio', ut ait Augustinus . Et ita patet quod, licet communiter dicantur Testamentum et Lex, Lex tamen respicit terminum a quo, scilicet malum ; et Testamentum respicit terminum ad quem, scilicet bonum. Et secundum (hoc) magis proprie dicitur 'Lex Vetus' et 'Testamentum Novum'.

b. Adhuc distinguuntur secundum causam efficientem. Moyses enim causa efficiens est Veteris, sed Christus causa est Novi Testamenti. Unde in 1 Ioan., 17: Lex per Moysen data est, gratia per Iesum Christum.

c. Differunt etiam secundum causam materialem. Causa materialis Veteris Legis sunt praecepta et promissa carnalia, sed spiritualia sunt in Novo. Unde Augustinus, Contra Adimantum : "Carnali populo praecepta illa erant imposita, ad significationem humanorum morum, quos Ecclesia, quae est corpus Christi, in suae unitatis vinculum stabile et sempiternum recipere non potest, tamquam immundas escas in sua viscera non convertendas". Haec autem spirituali populo data sunt. "Illa sententia servis onera imponit, ista liberis iugum excutit servitutis "; sic tamen " ut servorum onera fidem praenuntient futurorum liberorum. Omnia enim eis in figura contingebant, ut I Cor. 10, 11 ".

d. Differunt etiam secundum terminos, sicut 5 Matth., 20, super illud: Nisi abundaverit iustitia vestra, Glossa : "Iustitia Moysi a poena liberat, iustitia Christi salvat". - Differunt etiam secundum fines: nam finis Veteris fuit obedientia, quamvis non perfecta ; finis vero Novae Legis fuit perfecta obedientia usque ad mortem, ut 15 Ioan., 13: Maiorem caritatem nemo habet. - Et quasi causa formalis in Veteri est timor, et quasi causa formalis Novi est amor. Unde Augustinus : "Brevissima differentia Legis et Evangelii, timor et amor"* (=n. 31).

II. a. Quod autem omnia quae sunt in Veteri Lege sint in Evangelio, habetur super illud 5 Matth., 18: Donec transeat, unum iota, Glossa : "Omnia recapitulantur in Evangelio". Ioannes Chrysostomus, Super Matthaeum : "Mandatum Christi Legem tenet inclusam ; Lex autem non tenet Christi mandatum. Qui ergo implet Christi mandatum, tacitam implet Legem ".

b. Quod autem non omnia quae sunt in Veteri sint in Evangelio, videtur per hoc quod dicitur hic in littera, scilicet quod "diversa sunt praecepta quantum ad caerimonialia" *. - Super illud: Per fidem Legem etc., 3 Rom., 31, Glossa : "Littera occidens tollitur; moralia, in quibus continebatur minus, secundum litteram in Evangelio consummantur ". Ex quo videtur quod aliqua quae erant in Veteri tolluntur ; et per hoc quod dicitur 'minus continebatur', plura sunt in Evangelio quam in Lege Veteri, vel aliqua sunt in Evangelio, quae non sunt in Lege. - Contrarium tamen reperitur 1 Ezech., 16: Rota erat in rota, id est Vetus in Nova et e converso 6.

c. Dicendum quod, sicut dicitur: Donec omnia fiant, 5 Matth., 18, Gl o s s a : "spiritualiter impleantur ", " vel in capite vel in corpore "; " vel imperfecta perficiantur et significativa impletione consummentur ". Per quod intelligitur quod omnia quae erant in Veteri, aliquo modo sunt in Nova. Quaedam enim spiritualiter implentur, et quaedam ad litteram ; et quae ad litteram, quaedam expresse dicuntur in Evangelio. Dicuntur autem 'recapitulari in Evangelio' propter hoc, quod ea quae sub multis figuris dicuntur in Veteri, expresse sub uno sensu in Novo determinantur. - Et illud Chrysostomi sic est intelligendum, quod 'mandatum Christi Legem tenet inclusam et non e converso', quoniam illud quod est per modum perfectionis, continet illud quod materialiter se habet ad illud. Sic autem accidit quod consummat ; ideo dicitur eam continere (= n. 3 II).

III. Dubium est qualiter omnia quae sunt in Veteri adimplentur in Nova Lege. - a. Ad huius intellectum oportet scire quod impletio est vacui, et imperfecti est perfectio. Lex ergo Vetus cum adimpletur in Nova et perficitur, oportet eam habere vacuitatem et imperfectionem ; et si secundum se totam adimpletur, secundum se totam est habens vacuitatem. Lex autem cum sit regula rationis ad recte operandum ; in ratione autem, cum sit cognitiva et operativa, est cognitio coniuncta virtuti: oportet ergo quod in Lege sint quaedam quae respiciant opus ad quod est virtus, et alia quae respiciant cognitionem, scilicet signa. Sed tam haec quam illa oportet referri ad finem. - Adhuc, Lex non solum continebat in se eorum cognitionem quae sunt ad finem, sed quoniam finis ad illa consequebatur. Erant ergo in Lege signa ad cognitionem, praecepta ad operationem, promissa ad finem. Sed Lex Vetus secundum se totam imperfecta erat: ergo quantum ad signa et promissa et praecepta.

b. Imperfectio autem in signo potest esse duobus modis: aut enim ex parte sui, cum fuerit diminutum ; vel ex parte signati, cum signatum fuerit imperfectum respectu alterius signati. Impletio ergo erit cum perfectum signum succedit imperfecto et cum perfectum signatum succedit imperfecto. Erit ergo duplex adimpletio, scilicet cum sacramenta Novae Legis succedunt aliis, et cum succedunt litteralibus intellectibus caerimonialium intellectus spirituales.

c. Ex parte autem operationis potest esse duplex imperfectio, quoniam medium in operatione perfectio est iustitiae cum misericordia. Iustitia autem perfecta est cum fuerit interior et exterior. Interior autem, scilicet voluntatis, est perfectio exterioris ; quae interior in Evangelio continetur et praecipitur. Similiter misericordia est perfectio iustitiae cum rigore. Et ita patet quod iudicialia, quae sunt iustitiae ex rigore, adimplentur in Novo Testamento ; et moralia, quorum est iustitia interior, perficiuntur in Novo Testamento, in quo praecipitur iustitia interior.

d. Promissa autem adimplentur, quoniam Liberator qui est finis Legis, qui futurus erat, factus est praesens. Est enim duplex finis, ut 10 Rom., 4: Finis Legis est Christus, et I Tim. 1, 5: Finis praecepti est caritas, sed quoad veritatem Christus, et quoad bonitatem caritas.

e. Continebantur autem in Veteri Lege, ut praedictum est, praecepta moralia et caerimonialia et iudicialia et sacramenta et promissa. In Novo autem Testamento, sicut dicit Hieronymus in principio Marci , continentur "praecepta, mandata, testimonia et exempla ". - Quae sic differunt, ut testimonia ad veritatem referantur ; praecepta vero per sermonem dirigant in opus; [mandata vero per sermonem exeuntem in opus]: mandatum enim dicitur quasi manu datum; exemplum vero ipso opere ad aliud opus dirigat. Ponitur autem haec differentia super Psalmum : Tu mandasti mandata tua custodiri

nimis, Glossa : "Memoravit legem, testimonia, mandata. Lex est umbra futurorum , quae spiritualiter debet custodiri, ut de sacrificiis et huiusmodi figuris. Testimonium vero est evidens res quae aliquid commonet". Sed differunt testimonia et mandata, nam "testimonia monent ne peccemus mandata sunt sine umbra, quae praesentem habent operationem, ut Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo" (= n. 3 III).

Explicit Glossa tertii libri Sententiarum.