DISTINCTIO XLIV.

Post praedicta consideratione etc. * a. Nihil quod aufert vel minuit libertatem est pars libertatis vel ipsa libertas: sed potentia peccandi aufert vel minuit libertatem, ut dicit Anselmus ; ergo haec non est libertas vel pars libertatis: et ita non est a Deo.

Anselmus,De casu diaboli : "Ipsa potentia volendi et ipsum velle a Deo est et fuit aliquod bonum. Potestas enim nonnisi bonum est et spontaneum donum Dei; velle autem secundum essentiam bonum est, sed quoniam iniuste factum, malum est, et tamen a Deo est, a quo est omne bonum quod aliquid est. Nempe non solum hoc habet a Deo, quod Deus sponte dat, sed quod iniuste rapit, Deo permittente. II Et sicut dicitur Deus facere quod permittit fieri, ita dicitur dare quod permittit rapi " .

b. Potestas peccandi est bonum; sed bono bene possumus uti: ergo potestate peccandi bene possumus uti. Sed usus ipsius est peccare: ergo peccando bene utimur.

Dicendum quod potentia peccandi, ut bonum est, bene possumus uti; sed ipsius usus, ut bonum est, non est peccare, sed potius dirigere. Anselmus, loquens de potentia bona : " Tunc conditione naturae non poterat a se habere ; nunc merito culpae non debet habere. Nullo quidem modo potest a se habere iustitiam, quoniam nec antequam eam recipiat, nec postquam eam deseruit".

c. Cum voluntas sit potentia, et voluntas dicatur bona vel mala, quare similiter potentia non dicatur bona vel mala.

Dicendum quod potentia non dicit nisi comparationem ad actum; sed voluntas amplius dicit, scilicet potentiam inclinatam ad actum sub ratione boni vel apparentis boni. Unde fallacia consequentis potest incidere in praedicta ratione.

Augustinus, De littera et spiritu : " Nunquam legitur in Scriptura: Non est voluntas nisi a Deo. Et non scribitur, quia non est verum ; alioquin peccatorum, quod absit, auctor est Deus. Cum autem accipit potestatem, a iudicio Dei venit. Item, cum accipit, potestas datur, non utique necessitas imponitur. Unde intelligitur malos accipere potestatem ad damnationem suae malae voluntatis, et bonos ad probationem suae bonae voluntatis".

Utrum potestas nocendi sit in diabolo. Super 71 Psalmum, 12: A potente : "Id est a diabolo, quem non sua virtus, sed peccata hominum potentem fecerunt". - Dicendum quod potens dicitur in se vel in effectu. II Unde nostra peccata faciunt eum potentem in effectu, et sua virtus facit eum potentem in se. Super illud: Non est potestas nisi a Deo, 13 Rom., 1 : "Iniustum non est ut, improbis accipientibus nocendi potestatem, patientia bonorum probetur et malorum iniquitas puniatur. Nam per potestatem diabolo datam et Iob probatus ut iustus appareret, et Petrus tentatus ne de se praesumeret, et Paulus coIaphyzatus ne se extolleret, et Iudas damnatus ut se suspenderet ".

a. Videtur quod aliqua sit potentia non a Deo. Dicitur enim 8 Osee, 4: Ipsi regnaverunt et non ex me;, principes exstiterunt et non cognovi . - - Super illud: Qui resistit, 13 Rom., 2 : "Qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit"; sed potestas tyrannorum est potestas; ergo qui resistit potestati illorum peccat.

b. Ad primum dicendum quod ipsi regnaverunt et non ex me, tamen me permittente, sed non praecipiente. - Ad aliud, quod qui resistit potestati principum ut potestas est, et Dei ordinationi resistit, sed non ut mali est. Dicendum ergo quod quaedam pertinent ad thronum principis, et in illis obediendum est suae potestati ; sed quaedam pertinent ad statum merendi vel demerendi, et in illis non est omnino obediendum, quoniam secundum talia recte sumus sub Deo. Hieronymus : " Ecclesiae praepositum timeas ut Deum; diligas ut parentem; crede salutare quidquid ipse praecipit, nec maioris sententiam iudices, cuius officium est obedire et quae iussa sunt implere ".

Utrum timenda sit potestas diaboli. 41 Iob, 24: Non est potestas sub caelo quae comparetur ei) et ita timenda, quoniam vix est resistendum ei. - 61 Psalmo, versus: Quia potestas Dei est, Glossa: " Diabolus est quaedam potestas: plerumque tamen vult nocere et non potest, quoniam potestas eius sub potestate est. Tantum enim impellit parietem, quantum accipit potestatem. Qui enim tentatori dat potestatem, ipsi tentato dat misericordiam. Noli ergo inimicum timere ".

a. Utrum potestates saeculares debent cohibere potestatem haereticorum. Augustinus, Ad Vincentium : " Mea primitus sententia non erat, nisi neminem ad unitatem Christi esse cogendum: verbo esse agendum, disputatione ll pugnandum, ratione vincendum, ne fictos catholicos haberemus, quos apertos haereticos noveramus ".

b. Contra hoc, idem Augustinus in eadem epistola : " Si quisquam inimicum suum, freneticum factum periculosis febribus, currere videret in praeceps, nonne tunc, si eum sic ire permitteret, potius malum pro malo redderet, quam si corrigendum ligandumque curaret? Numquid, quia nonnullorum insanabilis est pestilentia, ideo negligenda est medicina " ? " Putas neminem debere cogi ad iustitiam, cum legas Paulum ad tenendam veritatem magna violentia Christi cogentis esse compulsum. Putas nullam vim homini adhibendam ut ab errore liberetur, cum audias Christum dicentem : Nemo venit ad me, nisi quem Pater traxerit.

c. Dicendum quod Augustinus intelligit unum secundum statum primitivae Ecclesiae, et alterum secundum statum subsequentem.

De iis quae fiunt in eis quae sunt supra tempus et motum successivum, est dubitatio qualiter diversa opera exerceant et qualiter diversa eis accidant: ut quibusdam contraria, sicut est in eis quae puniuntur, quia ab aquis nivium transeunt ad calorem nimium .

a. Si enim quaedam prius, quaedam posterius sunt intelligibilia, post unum facit aliud et non omnia simul: tunc videtur quod in tempore agat et mensuretur in suis operibus tempore. Et hoc falsum. - Similiter in illis quae puniuntur: non enim insimul, sed secundum prius et posterius, sunt in calore et frigore. Ergo videtur quod ibi sit tempus et quod cadunt sub tempore quae hujusmodi passionibus puniuntur. Sed hoc non potest esse, quia tempus non est nisi corruptibilium: ergo, cum illa non sint hujusmodi, tempore non debent mensurari.

b. Item, omni corruptibilitate remota, removetur tempus; sed post finem naturae removebitur omnis corruptibilitas: ergo post finem naturae non erit tempus: ergo neque prius neque posterius. II Ergo tunc non erit verum, aliquem angelum unum facere prius et aliquid aliud posterius. - Similiter in eis quae puniuntur post calorem frigore vel e converso.

c. Et si dicatur quod duplex est prius et posterius, scilicet in tempore et supra tempus, et haec non sunt eiusdem rationis: unde destructa natura, adhuc est prius et posterius, sed non tempus - contra: prius et posterius quae sunt supra tempus, non sunt nisi sint aeternitatis; sed prius et posterius non sunt nisi rei partibilis ; ergo, cum aeternitas sit impartibilis, sicut patet ex Boethio , non erit ponere prius et posterius in aeternitate.

d. Item, prius et posterius ponunt ordinem ; sed ordo non est nisi duplex, scilicet in continuis et discretis ; in continuis successivis, sicut una pars temporis prior est alia ; in discretis, sicut unum prius duobus. Sed constat quod in eis supra tempus non est prius et posterius primo modo; ergo, si est, hoc erit secundo modo. Sed hoc falsum, quia tale prius et tale posterius non excludunt quin insimul sint talia duo quorum est ordo. Verbi gratia, cum est unitas, est binarius ; et cum est binarius, est ternarius, vel possibile saltem. Ita est in re: cum est binarius, est ternarius ; sed non ita est in operibus angeli: cum unum facit, non facit aliud ; et in eis qui puniuntur: cum in frigore sunt, non sunt in calore vel e converso. Unde videtur quod in eis quae cadunt extra tempus non possit esse prius aut posterius.

e. Solutio: dicendum quod, si aeternitas dicatur ipse Deus, sic aeternitas est impartibilis et sine priori et posteriori. Si autem dicatur aeternitas idem quod duratio sine fine vel sine defectu, quae est eorum quae sunt incorruptibilia, sic est duratio habens prius et posterius, sed sine successione ; et in tempore sunt prius et posterius in successione. - Et ad intelligendum hanc diversitatem, notandum quod successio ita causatur: in continuo est primum et ultimum, a quibus causatur prius et posterius in motu et tempore etc. Et est duplex continuum, vel unum in ratione duplicis, scilicet spatii et continui quod movetur. Sit A, B, C continuum quod movetur ; sit D, F, G spatium. Partes mobilis dissimiliter se habent ad partes spatii, ut cum A est super F, non est super G, et tunc B est super D; et cum A est super G, B est super F, et C super D. Ex tali primo et ultimo in mobili et spatio provenit in motu successio ; et in tempore, quia tempus est numerus motus secundum prius et posterius. Unde in omni duratione vel mora est prius et posterius in successione, II sed in illa quae est sic respectu duplicis primi et ultimi.

Deinde loquamur de eis quae sunt sub durationes ut manifestemus in quibus accidit senium et inveteratio, et in quibus non.

a. Notandum quod quorumdam est passibilitas a contrarietate principiorum intrinsecorum, et illa sunt corruptore ; quaedam autem non, et illa non sunt corruptura. Passibilitas a contrarietate subiacet mobili continuo quod est in ratione duplicis continui, scilicet caeli; et quia virtus illius mobilis mediante motu influit super illud passibile, sicut motus mobilis non est totus simul, sed secundum prius et posterius cum successu, ideo actus et opera quae sunt in tali passibili, et in eis quorum hoc passibile est principium, sunt successiva vel habent diversos actus successive. Et hoc intelligendum de actibus illis quos habent mediante illo mobili, ut calere, frigere, sedere, currere et consimilibus. In aliis autem quae sunt extra virtutem huius mobilis, non est actus vel operatio successiva, quantum est de se; nec etiam diversi actus vel diversa opera aut passiones successivae erunt, cum in quibusdam diversi actus, et in aliis diversae passiones secundum prius et posterius sunt sine tempore et successione.

b. Item, eorum quorum est tale passibile principium, duplex est diversitas. Quorumdam enim est deperditio continua sine restauratione; et illa, ex quo facta sunt, incipiunt inveterascere. Et talium est tempus mensura secundum prius et posterius * succedendo) et cum haec veterascunt in tempore, et in talibus passiones quae fiunt non sunt in duratione sua novae vel quasi de novo II factae.

Aliorum autem est continua deperditio, sed restauratio fit in eis. Et hoc dupliciter: scilicet quandoque maior vel aequalis ipsi deperditione; et talia, quam cito fiunt, veterascunt sed non senescunt. Quandoque fit minor restauratio, [et] tunc senescunt. Et talia mensurantur a tempore secundum prius et posterius in succedendo; et cum haec inveterascunt et senescunt in tempore, et passiones et actus in eis non sunt in duratione sua novi vel quasi de novo facti. Et talia, si sunt animata quae tempus non sentiant, ut illa quae non habent memoriam, sentiunt in se passionem semper, quamdiu durat, quasi novam. Si autem tempus sentiunt, non; sed sicut in esse suo inveterascunt, et in sentiendo. Unde in quorum sensu vel cognitione cadit successio, non tantum sicut apprehensa, sed sicut ratio vel dispositio ad apprehendendum passiones et durationes passionum, hoc accidit, quod non sentiunt quasi novam semper, quamdiu durat, passionem. In illis vero in quibus non est istud passibile principium, inveterato non est aut senium in sua duratione ; et in talibus successio, si cadit in cognitionem eorum, cadit sicut res cognita, et non sicut ratio aut dispositio cognoscendi alia. Unde non cognoscunt in collatione prioris et posterioris et in successui et talia passiones in eis factas, quamdiu durant, sentiunt novas vel quasi de novo factas, et non inveteratas.

c. Ex iis patet quod prius et posterius in tali duratione in aliquo assimilantur priori et posteriori in numero, scilicet in quantum in numero non est successio, sed quoad aliud non. Item, in aliquo assimilantur priori et posteriori in tempore, scilicet quoad hoc: cum est prius, non est posterius; et quoad successionem, non, quia talis duratio non est quantorum continuorum.

Item, quantum ad aliud assimilatur tempori, secundum quod tempus secundum se adaequatur quibusdam, sicut eis quae sunt cum toto tempore: aliis autem secundum partem, sicut eis quae quandoque sunt, quandoque non. Similiter illa duratio secundum se quibusdam adaequatur, sicut esse ipsorum angelorum; quibusdam autem non secundum se, sicut operibus eorum, quia quandoque agunt, quandoque non, vel non semper idem. Et similiter intelligendum de poenis animarum.

d. Si autem quaeratur: ista duratio caditne in aliquo praedicamento? dicendum quod non, sicut A risto te I es determinat de praedicamentis 1 Reducibilis tamen est ad aliquod, scilicet ad quantitatem: sed non sicut loquitur Aristoteles, quia ipse non loquitur nisi de continua et discreta; quae discreta est in omnibus, et de continua prout est in corporea substantia, vel prout debet esse dimensio II talis substantiae et motus talis substantiae vel tempus. Sed illa duratio discreta non est, neque continua sic; immo est sicut punctus respectu continuitatis. Si autem ponatur continua, haec erit continuitas spiritualis et non corporalis: et ideo quodammodo ad tempus se habet sicut nunc. e. Vel potest aliter poni satis bene: quia, quod tempus sit causa corruptionis et inveterationis, hoc non habet virtute propria, sed ex conditione rei quae mensuratur tempore, ut patet ex praedictis. Quod ergo de se habet, hoc non est nisi mensurare opera et motus secundum prius et posterius) et ideo, cum non est amplius talis materia, adhuc est tempus, sed non sicut est respectu horum inferiorum. Et tempus, hoc modo sumptum, est illa duratio, quae alio nomine potest dici perpetuitas. Et sic potest intelligi quod dicit Boethius " Tempus est pars aeternitatis ", ut dicatur esse duplex aeternitas: una simplex et impartibilis, sine priori et posteriori, quae est ipse Deus; et alia quae est perpetuitas. In qua perpetuitate pone proportionaliter nunc et prius et posterius, sicut in tempore nunc et prius et posterius, ut, sicut nunc in tempore respondet ipsi esse naturae, et nunc cum priori et posteriori operibus, ita proportionaliter nunc ipsi esse illarum substantiarum, et nunc cum suo priori aut posteriori operibus et passionibus diversis quae fiunt vel accidunt illis non simul .