DISTINCTIO XXVII (L).

Caritas est dilectio qua diligitur Deus propter se et proximus propter Deum vel in Deo [673,17-18]. Cum caritas comparationem habeat vel ad suum genus, ut est virtus; vel ad diligentem, scilicet ut in quo est; vel ad suum actum, vel ad rem dilectam: secundum haec sumuntur omnia quae terminantur hic de caritate.

Definitur autem hic caritas per suum actum, non per motum. Motus namque indifferenter non respicit medium et finem, sed motus rationem solum sumit a termino; actus autem dicitur, sive sit in termino, sive ad terminum. Unde, cum debeat determinare hic de caritate ut est in via et patria, recte per actum definit (= n, 3).

Aliam ponit definitionem Augustinus in libro Soliloquiorum : " Caritas est qua ratio videre perfruique desiderat".

Tertiam ponit Dionysius, libro De divinis nominibus: " Amorem, sive divinum, sive angelicum, sive intellectualem, sive animalem, sive naturalem dicemus, unitivam quamdam et continuativam [intelligimus] virtutem, superiora moventem ad inferiorum providentiam, aequiformia in sociabilem vicissitudinem et subiecta ad meliorum et suprapositorum conversionem" (= n. 4).

a. De prima definitione sic opponitur: Augustinus, De fide ad Petrum: " Angelos creavit ut etiam supra se ipsos illum diligerent, cuius se tales opere creatos cognovissent". Ergo naturali dilectione cognoverunt Deum super omnia ; ergo haec definitio convenit naturali dilectioni. Item, ut dicit Augustinus, libro De Trinitate, insertum fuit naturaliter angelis ut cognoscerent Deum esse sui creatorem quoad intellectum; similiter insertum fuit secundum affectum ut diligerent super omnia ; ergo diligere propter se et super omnia non est proprie caritatis distinctivum (= n. 5, sig. a).

b. Item quaeritur quae sit differentia diligendi proximum 'propter Deum' et 'in Deo', nam dicit quaedam Glossa super Iob 31, 29, super illud: Si gavisus sum ad minam eius qui me oderat, quod inimicum, diligimus propter Deum, amicum in Deo (= n. 5, sig. b).

c. Item, si diligere est actus essentialis caritatis, male definit Augustinus per 'desiderare videre et perfrui'. Item, si desideratum sit per modum actus, cuius est desiderium est actus desiderii; ergo, cum desiderium non sit caritatis, male definitur per desiderium (= n. 6, sig. a).

d. Item, cum Dionysius sumat amorem communiter ad divinum et intellectualem, animalem et naturalem, quomodo differant ? Item, cum amor istorum rationem communem non habeat, quia secundum rem nihil est commune ad Creatorem et creaturam, peccavit communem assignando. Est enim amor divinus idem quod Deus (= n. 6, sig. a).

e. Respondeo: ut dicit Philosophus , "sermones secundum materiam inveniendi sunt". Locutus est autem supra de Deo ut est creator et recreator et glorificator, et ideo caritas, ut hic sumitur, importat essentiam caritatis ut est beneficium praedictorum et ut habet fidem pro fundamento. Et sic patet quomodo separatur a dilectione naturali. - Quod opponitur de dilectione angelorum, respondeo quod auctoritas illa loquitur, non in quantum actus ille egreditur a natura per se, sed a natura eliciente gratia, scilicet post statum confirmationis (= n. 5, sig. c).

f. Ad aliud dicendum quod inimici diliguntur propter Deum et amici in Deo. Haec enim praepositio 'propter' notat ordinem ad finem, 'in' autem notat continentiam finis. In amico autem duplex est ratio:

Amicorum enim "idem est velle et nolle ", ut dicit T u 11 i u s , scilicet habere caritatem et in Deum tendere. Unde 15 Ioannis : Volo, Pater, ut unum sint, quemadmodum mos unum sumus: id est ut illi in adoptione caritatis unum sint sicut nos natura. Amicus autem habet in se imaginem Dei, quam et actu imitatur: inimicus autem, licet imaginem in se habeat, tamen eam non imitatur. Et sic duplex est ratio dilectionis in amico, scilicet continentia dilectionis per unitatem actualem; in inimico autem una sola, ideoque ponit 'propter', sed non convertitur (= n. 5, sig. d).

g. Ad aliud dicendum quod caritas triplicem habet actum: unum ad Deum ut in finem: alium ad beatitudinem creatam; tertium in dilectum ut in terminum. Prima ergo definitio est assignata secundum actum in finem et eorum quae sunt ad finem ratione finis; secunda quoad actum qui respicit beatitudinem creatam, quae est visio cum perfruitione; tertia est respectu actus in terminum, scilicet respectu dilectorum. -Quod opponitur, quod desiderium non debet esse caritatis, respondeo: caritas duo dicit, scilicet ut res dilecta sit cara; et secundum rationem nominis dicitur a 'karis', quod est gratia, unde et eucharistia dicitur . Cum igitur caritas sit perfectiva voluntatis, voluntas autem non solum vult suam perfectionem, sed et aliarum virium, sic caritas dicitur considerare ea quae non solum insunt voluntati, sed et aliis. Sicut enim manus organum est organorum , eo quod alia organa determinatas habent operationes, sic voluntas virium, et appetit quod est aliarum (= n. 6, sig. b).

h. Ad aliud dicendum quod primus est amor divinus, scilicet quo Deus amat nos; secundo amor angelorum, quo angeli amant; tertio loco amot animae, quo per intellectum totaliter se convertit ad Deum: quarto dilectio animalis, qua per inferiorem partem rationis convertitur ad regendum corpus; ultimo est naturalis, qua unumquodque sui simile diligit i. Ad ultimum dicimus: sicut [esse] dicitur de creatura et Creatore secundum prius et posterius analogice, ita et amor secundum proportionem consimilis actus. Naturalis autem dilectio diligit esse in quantum tale, animalis vivere, intellectualis ulterius felicitari.

Super Diliges Deum, 6 Deut., 5, Glossa : "Triplicis naturae est anima, et ideo iubetur diligere tripliciter. Non vult Deus amorem suum partiri".

Quidam hoc exponunt de triplici anima, vegetabili, sensibili, rationali, ut mens rationali, cor sensibili, anima vegetabili coaptetur.

Contra: vegetabilis non est potens cognoscere Deum, nec sensibilis ; nec horum cognitio ad fidem dependet ut diligentium caritate. Nec intelligi potest de tribus motivis, quia tam anima quam cor quam mens indifferenter se habent ad ista tria.

Ideo dicendum quod spiritus humanus dicitur 'mens', ut dicit Isidorus super finem Exodi, quia potest meminisse Dei; 'cor' autem est principium motus quoad intelligentiam cogitativam et practicam: ' anima' autem dicit in quantum vivificatur secundum voluntatem. In his enim tribus, scilicet mente, intelligentia, voluntate, consistit imago Dei (= nn. 7,1).

Hic quaeritur *; et infra: Eadem est dilectio qua diligitur Deus et proximus *. a. Quaeritur in hoc loco an caritas sit virtus generalis vel specialis. Quod generalis: unaquaeque enim virtus dicitur amor et definitur per amorem, et non est amor meritorius nisi per caritatem; ergo prima. Unde Augustinus, libro De moribus Ecclesiae: "Adhaerere Deo non possumus nisi per dilectionem. Quod enim quadripartitur virtus, ex ipsius amoris vario quodam affectu, quantum intelligo, dicitur, ut temperantia sit amor integrum se praebens ei quod amatur: fortitudo amor facile tolerans omnia propter quod amatur: iustitia amor soli amato serviens et propterea recte dominans: prudentia amor * a quibus adiuvatur ab eis a quibus impeditur sagaciter seligens. Sed hunc amorem, non cuiuslibet, sed Dei diximus".

b. Item, donum sapientiae et scientiae diversa sunt dona in specie. Distinguuntur autem quia donum sapientiae est de divinis et perficit contemplativam: donum scientiae de humanis, ut sciat conversari in medio nationis prauae , et est defensionis fidei et operum pietatis. Ergo distinguuntur haec dona secundum habitum et actum specie differentem; similiter, ut [videtur], dilectio Dei et proximi.

c. Item, dilectio speciem tuahit a motu diligendi, motus a re dilecta: sed spiritus et corpus diversa sunt bona diligibilia caritate: ergo non est eorum eadem dilectio.

d. Contra: caritas est perfectio voluntatis: ergo sumit speciem *, quia secundum idem voluntas sumit speciem. Ab eodem autem voluntas sumit speciem et habitus, quia ad eumdem finem est habitas et potentia. Habitus est perfectio potentiae ad suum finem secundum volitum principale ; sed hoc est unum, ut dicit Augustinus in VIII De Trinitate: "Nihil aliud est Deum amare caritate, nisi velle Deum praesto sibi esse ad fruendum ipso ". Praeterea, dicit Leo papa: " Amamus Deum, amamus proximum: non diversa in nobis dilectione, sed eadem, qua et servum servire et Dominum cupimus imperare ".

e. Respondeo: caritas non genus, sed species, in quantum distinguitur ab aliis per suum proprium actum. Ad hoc quod dicit A ugustinus, De moribus Ecclesiae, respondeo quod illae definitiones datae sunt secundum finem ; amor enim unit unamquamque vim cum suo fine.

f. Ad aliud dicendum quod proximus potest sumi ut dilectum, et sic est alia dilectio secundum numerum cum dico 'diligo Deum' et cum dico ' diligo proximum'. Sed cum dico 'diligo proximum propter Deum', Deus ponitur finis, proximus autem dilectum. Et cum dico 'diligitur Deus propter se', Deus ponitur finis et dilectum.

Vel potest sumi proximus ut est medium ad diligendum Deum, et sic idem dilectum, sed mediatum et immediatum, cum dicitur 'diligo Deum', 'diligo proximum'. Sicut cum dicitur ' diligo dulcedinem', ' diligo vinum', una est dilectio, et non magis diligo dulce quam vinum [nisi] quia immediatius; sicut cum dicitur 'magis scio principia', id est immediatius.

g. Ad aliud, quod finis est ex parte cognitionis et voluntatis. Idem enim est motus ubi quis movetur ad unum propter aliud, ut proximi ad Deum est una inclinatio in specie. Sed non est sic in cognitione, eo quod finitur in cognoscibili et non respicit finem. Diligitur ergo corpus propter spiritum, ut in eo spiritus habeat gloriam per stolam corporis (= n. 9).

Si una et eadem *. Quaestio est quid sit amare secundum quod amare dicitur communiter. Augustinus, 83 Comestionum: "Amare est rem propter se ipsam appetere ". Et in VIII De Trinitate: " Amare est velle praesto sibi esse ad perfruendum eo ". Idem, in eodem, in fine: " Amor est vita copulans amantem cum eo quod amatur". Ergo non est una dilectio Dei et proximi. Secundum has enim definitiones non contingit amare aliquam rem creatam ex caritate: nulli enim ex caritate aliquod bonum praesto est esse ad fruendum eo (= n. 10).

Bis datus est Spiritus *. Nota enim Spiritum Sanctum fuisse datum semel in terra a Christo passibili, ut in Matth. 10, l; secundo quando in terra impassibilis, ut 20 Ioan., 22; tertio quando erat in caelo impassibilis, ut in 2 Act., 2 .

Et multo magis *. Una et eadem forma numero in eodem subiecto non est magis et minus intensiva: ergo, cum dilectio caritatis in proximum et Deum sit eadem, non est verum quod dicit, 'multo magis erga Deum' esse intensam quam [erga] proximum. Item, cum motus in Deum possit remitti et motus in proximum intendi, an ad aequalitatem venire possint.

Respondeo: in quantum sunt diversi motus, si ambo sumantur ut dilecta, proportionaliter intenditur motus in Deum. Si autem sumantur ut unius finis et idem dilectum, motus in Deum dicitur magis esse intensus sicut principia dicuntur magis sciri, id est immediatius (= n. 11).

Consequenter etc. *; in bono diligendus est proximus *. Isidorus, in libro De virtute: "Christus est Deus et homo: totum Christum non diligit, qui hominem odit. Bonorum est non odire personam sed culpam; recte dicta non spernere sed probare " (= n. 8).

Ut Iustus sit *. Sed angelus est proximus: ergo iniustus angelus diligendus est ut fiat iustus.

Respondeo: secus est in iis in quibus iniustitia est inseparabiliter, ut confirmatis, quia diligere eos esset contra Dei voluntatem. Naturam tamen eorum debemus diligere. Unde Bernardus, super hunc locum in Canticis: Ordinavit in me caritatem: "Inimicum hominem, quoniam nihil est, pro eo quod non diligit Deum, non potes diligere tamquam te ipsum qui Deum diligis: diligis [tamen] inimicum qui est homo ut diligat. Non * idem ipsum ut diligat diligere, et diligere quia diligit" (= n. 8).

Te ipsum *. Bernardus, Ad Cartusienses: "Imprimis diligit homo se propter se: caro quippe est et nil valet sapere praeter se. Cumque videt se non subsistere per se, Deum quasi sibi necessarium incipit perfecte inquirere et diligere, diligendo in secundo gradu Deum, sed propter se, non propter ipsum. At vero, cum ipsum coeperit occasione propriae necessitatis colere et frequentare, cogitando, legendo, orando, obediendo, quadam huiusmodi familiaritate paulatim sensimque Deus innotescit: consequenter et dulcescit. Et sic gustato quam suavis est Dominus, transit ad tertium gradum, ut diligat Deum iam non propter se, sed propter ipsum. Sane in hoc gradu statur, et nescio si a quoquam in hac vita quartus gradus perfecte comprehenditur, ut se homo tantum propter Deum diligat. Asserant qui sunt experti; mihi impossibile videtur" (= n. 12).

Illud praeceptum *; toto corde *. Bernardus, super hunc locum Cantici: Fortis est ut mors dilectio: "Disce, christiane, a Christo quomodo diligas Christum. Disce amare dulciter, ne illecti; prudenter, ne decepti; fortiter, ne oppressi, ab amore Domini avertamur. Zelum tuum inflammet caritas, informet scientia, firmet constantia. Vide ne forte ista tria sint tibi in Lege tradita: Dilige Dominum Deum tuum etc. Amor cordis ad zelum pertinet affectionis: animae ad iudicium rationis; virtutis vero ad animi constantiam vel vigorem. Amor cordis absque eo qui animae est dulcis, sed seducibilis; ille vero absque eo qui est virtutis, non est seducibilis sed fragilis " (= n. 13).

Sed tunc cur praecipitur *, et infra: impletur ex parte *. Augustinus, libro De perfectione iustitiae, super Psalmum Domine quis habitabit: "Ingredi sine macula non absurde dicitur, non quia iam perfectus est, sed quia ad ipsam perfectionem irreprehensibiliter currit" (= n. 15).

Cum autem duo *; et infra: Omne mandatum legis etc. [677, 24-25]. Fulgentius, De laude caritatis: "Inveniamus caritatem sanctam, quam semper debendo reddamus et reddendo debemus. Magna res caritas, (quam) sic iubemur semper reddere, et eam semper sine intermissione deberet (= n. 16).

Qui diligit Deum, non potest contemnere [678, 1-2]. Sed aliud bonum est Deus quam proximus, et diligitur quia bonum; ergo alia dilectio.

Respondeo: 'qui' in littera * potest dicere substantiam dilecti, et sic falsa: vel rationem diligendi, et sic vera (= n. 14).