ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES I. Ad argumentum Scoti.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus praelibatis. Et ideo Ad primum, quod est Scoti, dicitur quod potentia peccandi, prout dicit fundamentum ordinis ad actum deformem et deformitatem, non est quid positivum, nec est a Deo, sicut ponit conclusio; cujus oppositum probare nititur Scotus. Nec valet probatio ejus; quia similitudo de potentia passiva et libero arbitrio nulla est. Cujus ratio est, quia potentia passiva, de qua argumentum loquitur, non plus naturaliter ordinatur ad habitum quam ad privationem. Secus est de libero arbitrio, quod ex natura sua ordinatur ad actum rectum, et non ad actum deformem. Unde ordo ejus ad deformitatem non potest in ipso immediate fundari nisi supposito et mediante aliquo ejus defectu, ut diffuse dicit probatio conclusionis contra quam arguit; et de hoc postea diffusius dicetur. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli, dicitur quod quidquid entitatis, bonitatis et (a) perfectionis habet creatura in se vel ex se formaliter, habet totum a Deo effective. Non tamen oportet quod omnem imperfectionem (6) quam habet in se vel ex se formaliter, habeat a Deo effective : alias omnes deformitates et inordinationes actuum malorum essent effective a Deo; quod est impium dicere. Hoc autem modo intellecta majore argumenti, minor, si sumatur directe sub majore, falsa est; ifi) imperfectionem. - perfectionem Pr. quia potentia peccandi, quantum ad defectibilitatem , vel ordinem ad actum defectibilem aut fundamentum talis ordinis, non dicit quid positivum aut ad perfectionem pertinens, nec pertinet ad naturam liberi arbitrii, sed ad ejus defectum. Probatio autem minoris sic intellecte nulla est; quia liberum arbitrium sine aliquo positivo superaddito potest se difformare primae regulae : non tamen posset se difformare a prima regula, nisi esset aliud essentialiter a sua regula et subjectum superiori regulae, et bonum particulatum et imperfectum et defectivum ; unde talis defectibilitas aut peccabilitas non est quid positivum, nec fundatum immediate in aliquo positivo. Item, falsum dicit quod liberum arbitrium ex sua natura habeat talem defectibilitatem, si intelligat quod illa defectibilitas sit natura, vel pars naturae, vel passio positiva liberi arbitrii, vel privatio immediate fundata in libero arbitrio inquantum hujusmodi. Ad secundum dicitur quod potentia peccandi est a Deo, quantum ad illud quod est potentia vel fundamentum ordinis ad absolutum et positivum actus peccati; sed quantum ad fundamentum ordinis ad deformitatem actus peccati, vel quantum ad illum ordinem ad deformitatem peccati, nullo modo est a Deo.

Et cum dicitur quod talis aptitudo non dicit intrinsece nisi naturam liberi arbitrii, aut voluntatis,

negandum est; quia, sicut in peccatoaliudest actus et aliud deformitas, ita liberum arbitrium alium ordinem habet ad actum, et alium ordinem ad aptitudinem ad deformitatem actus sui : et sunt duae aptitudines ad duos terminos, quarum nulla est liberum arbitrium , sed respectus rationis fundatus in libero arbitrio mediate vel immediate. Ad lenium dicitur quod potentia peccandi est in quolibet libero arbitrio creato et producto ex nihilo, tanquam in radice remota ab actu vel propinqua, ligata vel soluta. Unde in confirmatis pergratiam in via, vel per gloriam in patria, manet potentia peccandi remota et ligata. Et hoc habet concedere arguens, cum ponat potentiam peccandi immediate fundari in natura liberi arbitrii ex sua prima conditione nullo superaddito, ex hoc quod non est prima regula, nec essentialiter conformitas ad primam regulam, ut patet in argumento praecedenti. Constat autem quod intellectus creatus beatus non est prima regula, nec essentialiter conformitas ad primam regulam. Posset tamen dici quod per gratiam viae vel gloriam patriae tollitur potentia peccandi, accipiendo potentiam peccandi pro principio proximo et non ligato, productivo actus deformis et suae deformitatis. Et ad hunc sensum loquitur sanctus Thomas, de Veritate, q. 24, art. 8, ubi sic arguit : " Gratia superveniens naturae eam non destruit. Cum ergo libero arbitrio creato hoc naturaliter insit quod ad malum flecti possit, videtur quod per gratiam ei auferri non possit. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Ad primum, inquit, dicendum quod hoc est ex defectu naturae creatae quod in malum flecti possit. Et hunc defectum aufert, perficiendo naturam, gratia confirmans in bono; sicut lux superveniens aeri aufert ejus obscuritatem, quam naturaliter sine luce habet. " Item, quarto loco, arguit sic : a Secundum hoc inest libero arbitrio flexibilitas ad malum , quod est ex nihilo, ut dicit Damascenus (de Fide orth., lib. 2, cap. 3). Sed nulla gratia potest auferre libero arbitrio creaturae esse ex nihilo. Ergo nulla gratia potest liberum arbitrium confirmare in bono. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Ad quartum, inquit, dicendum quod ex hoc quod liberum arbitrium est ex nihilo, convenit ei quod non sit naturaliter confirmatum in bono, nec hoc ei per gratiam concedi potest, ut in bono sit naturaliter confirmatum. Non autem convenit libero arbitrio, secundum quod est ex nihilo, quod nullo modo possit confirmari in bono, sicut nec aeri ex natura sua inest quod nullo modo possit illuminari, sed quod non sit naturaliter lucidus in actu. "

Haec ille.

Ex quibus apparet quod gratia tollit potentiam peccandi, si sit consummata, accipiendo potentiam peccandi, prout dictum est, pro principio proximo et non impeditivo actus deformitatis. Potest etiam dici quod potentia peccandi fundatur in libero arbitrio creato ex nihilo in suis naturalibus considerato, non autem in libero arbitrio creato per gratiam consummatam cum Deo ligato; et hoc in idem redit cum praecedenti solutione. Exquibus patetadconfirmationesibidemfactas. Ad quartum dicitur quod potentia peccandi, prout dicit fundamentum ordinis ad actum positivum et quid productivum talis actus, non est relatio rationis, nec ens rationis, sed absolutum et positivum reale, scilicet potentia quam dicimus liberum arbitrium. Sed prout dicit fundamentum ordinis ad deformitatem actus, potest esse ens rationis, sicut et illa deformitas est ens rationis. Unde argumentum non vadit ad mentem conclusionis; quia nec conclusio, nec ejus probatio, dicit quod potentia peccandi oriatur ex tali negatione vel habitudine quae importatur per Iy esse ex niliilo totaliter, sed in parte. Ad quintum patet per idem : quia conceditur quod ly esse ex nihilo, ratione nihilitatis dat rationem potentius ad peccandum partialiter, non totaliter, quantum ad defectum quem includit potentia peccandi, licet non quantum ad positivum; quia una negatio potest esse causa alterius, ut dicitur, 2. Physicorum (t. c. 30), et 5. Metaphysica; (t. c. 2), sicut absentia nautae est causa perditionis navis. III. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi, dicitur primo, quod, cum dicitur quod creatura ex se habet quod sit ex nihilo, non solum debet intelligi negative, illo modo quo exponit arguens, scilicet quia fit vel est, et non de aliquo praesupposito ex parte perfecti; immo potest et debet intelligi ordinabiliter, et in ratione termini, quia scilicet creatura prius erat nihil quam aliquid, prioritate naturae, non temporis, ad hunc sensum quod essentia creaturae ex se formaliter est nihil, et ab alio habet quod sit aliquod actu exsistens. Quod autem inest rei ex se, prius inest ei quam illud quod inest rei ex alio. Sicut aqua, quantumcumque sit calida, prius natura est frigida quam calida, quia ex se et ex natura sua est frigida, licet ab extrinseco sit calida, non quod simul sit calida et frigida in actu, sed frigida virtute, calida in actu. Tamen actus ille non pullulat ab intrinseco, sicut virtus quae prodiret in actum, si sibimet relinqueretur. Et idem est de aere lucido.

Ex quibus apparet quod prima forma in argumento facta non valet; quia fundatur in falso, scilicet quod negatio essendi creaturae consequatur de per se ad aliquam affirmationem cujus Deus sit causa, et affirmatio creaturae praecedat ordine naturae ejus negationem. Hoc enim falsum est; quia sublata omni affirmatione et productione asini a Deo, adhuc asinus est nihil, et si asinus a Deo producitur, prius natura fuit nihil, quam ens actu.

Ad secundam formam dicitur quod ratio quam arguens recitat, bona est (a); nec concludit oppositum, sed propositum. Et ad probationem in oppositum, dicitur quod major ibidem assumpta, est vera, vel esset vera si res habens esse ab alio et entitatem actualem ab alio, prius natura haberet esse quam non esse; sed ubi est oppositum, sicut est in proposito, major est falsa. Unde illa major non plus habet evidentiae quam ista : aqua habet quod sit calida ex influentia ignis; ergo ex subtractione illius activitatis habet quod sit non calida. Haec autem consequentia non valet; quia aqua prius natura est non calida quam calida; nec habet quod sit non calida ex actione ignis, sed ex propria natura. Unde illa major gerte-raliter falsa est, ubi effectus ex natura sua inclinatur ad oppositum illius quod habet ex agente.

Ad tertiam formam dicitur quod cum dicitur, Creatura est de se non ens, ly de potest dicere causam formalem, ad hunc sensum quod creatura ex se et dese et propria essentia est in potentia ad esse, et non est suum esse; sicut materia prima potest dici de se informis, quia sua essentia nec est forma, nec habens formam partem sui, sed est potentia ad formam, et est susceptiva formae, et est in quadam dispositione opposita ipsi formae. Sic, in proposito, essentia cujuslibet creaturae est in potentia susceptiva actualis exsistentiae. Neer valet quod dicitur, quod creatura formaliter est ens et aliquid; quia, licet creatura ex sua essentia sit ens et aliquid in (a) est.

esse Pr. potentia, non tamen est ens aut aliquid in actu, nisi per aliquid superadditum essentiae, scilicet peresse. Non ergo per essentiam suam est ens formaliter, sed subjective; per esse vero est ens formaliter. Dico secundo, quod, cum dicitur, Creatura est de se non ens, ly de potest dicere aptitudinem causae materialis, ad hunc sensum quod essentia creaturae nata est esse subjectum non essendi prius natura quam subjectum essendi, quia actualis exsistentia non est ratio, nec de ratione, nec propria passio alicujus creaturae; immo intellecta essentia rosae, nihil intelligitur ibi de esse, et potest intelligi sub non esse. Nec valet impugnatio; quia, licet non esse, prout omnem negat actualem exsistentiam et essentiam, nullum (a) habeat subjectum, tamen non esse quod solum negat actualem exsistentiam et non essentiam, potest concipi per modum exsistentis in subjecto, sic quod essentia creaturae ut praecedit suam productionem et omnem actualem exsistentiam, intelligatur subjectum non exsistentiae. Ad secundum dicitur quod falsum assumit, scilicet quod Deus sit causa quod asinus non sit rationalis. Hoc enim falsum est; quia sublata omni causalitate vel causatione et productione effectiva Dei, adhuc asinus non est rationalis; et, secundum multos , ante omnem causalitatem vel causationem effectivam, asinus est substantia, corpus, vivum, animal, asinus, rudibilis, non rationalis; nullum tamen horum sibi convenit in actuali exsistentia, sed in potentia obedientiali, vel potentia Creatoris, vel in esse intelligibili et in esse essentiae. Ad tertium dicendum est quod prima radix defectibilitatis secundum electionem et peccabilitatis inest libero arbitrio eo quod est ex nihilo; sed non est praecisa et proxima causa. De hoc sanctus Thomas, de Veritate, q. 24, ait. 7 : " Nulla creatura est, nec esse potest, cujus liberum arbitrium naturaliter sit confirmatum in bono, ut hoc ei ex puris naturalibus conveniat quod peccare non possit. Cujus ratio est. Nam ex defectu principiorum actionis causatur actionis defectus. Unde, si quid est in quo principia actionis nec in se deficere possint, nec ab aliquo extrinseco impediri, impossibile est illius actionem deficere; sicut patet in motibus coelestium corporum. Ea vero in actione deficere possibile est, in quibus principia agendi deficere possunt vel impediri; sicut patet in generabilibus et corruptibilibus quae, ratione suae transmutabilitatis, defectum in principiis activis patiuntur : unde et eorum actiones deficientes proveniunt; propter quod in operationibus naturae frequenter peccatum accidit, sicut patet in partubus monstruosis : nam nihil aliud est peccatum, sive in rebus naturalibus, sive in artificialibus, sive in (6) voluntariis dicatur, quam defectus vel inordinatio propriae actionis, cum aliquid agitur non secundum quod natum est agi, ut patet in 2. Physicorum (t. c. 82, etc). Differt autem in agendo natura rationalis praedita libero arbitrio ab omni alia natura agente. Nam quaelibet alia natura ad aliquod particulare bonum ordinatur, et actiones ejus sunt determinata? respectu illius boni. Natura vero rationalis ordinatur ad bonum simpliciter : sicut enim verum absolute est objectum intellectus, ita etiam bonum absolute est objectum voluntatis. Et inde est quod ad ipsum universale bonorum principium voluntas se extendit, ad quod nullus alius appetitus pertingere potest. Et propter hoc creatura rationalis non habet determinatas actiones, sed se habet sub quadam indifferentia respectu innumerabilium (a) actionum. Cum autem omnis actio ab agente proveniat sub ratione cujusdam similitudinis, sicut calidum calefacit, oporiet quod, si aliquod agens est quod secundum suam actionem ordinetur ad aliquod particulare bonum, ad hoc quod ejus actio naturaliter sit indefectibilis, quod ratio illius boni naturaliter immobiliter eidem insit; sicut si alicui corpori inest calor naturaliter immobiliter, tale immutabiliter calefacit. Unde et natura rationalis quae ordinata est ad bonum absolute per actiones multifarias, non potest habere naturaliter actiones indeficientes a bono, nisi ei naturaliter et immutabiliter insit ratio universalis et perfecti boni; quod quidem esse non potest nisi in natura divina. Nam Deus solus est actus purus nullius potentiae permixtionem recipiens, et perhoc est bonitas pura et absoluta. Quaelibet vero creatura, cum in natura sua habeat permixtionem potentias, est bonum particulare; quae quidem permixtio potentiae accidit ei propter hoc quod est ex nihilo. Et inde est quod inter naturas rationales solus Deus habet liberum arbitrium naturaliter impeccabile et confirmatum in bono. Creaturae vero hoc est impossibile propter hoc quod est ex nihilo, ut Damascenus (de Fide orth., lib. 2, cap. 27) et Gregorius Nyssenus (Cateeh. Or., c. 6) dicunt. Et ex hoc est particulare bonum in quo fundatur ratio mali, ut dicit Dionysius, 4. capit, de Divinis Nominibus. "

Haec ille.

Ex quo apparet quod peccabilitas vel potentia peccandi in libero arbitrio pullulat ex tribus. Primum est, quia est in se bonum particulare recipiens admixtionem potentiae; cujus particularitatis et permixtionis radix est esse ex nihilo. Secundum est, quia liberum arbitrium ordinatur ad bonum absolute et universaliter, non tantum ad aliquod particulare bonum. Tertium est, quia non habet actiones naturaliter determinatas respectu universalis boni, sed indeterminatas et multifarias. Ex istis autem tribus inest sibi defectibilitas in actione, ac per hoc peccabilis, si suis puris et solis naturalibus relinquatur. Tunc Ad primam hujus improbationem, dicitur quod omnis vertibilitas et mutabilitas creaturae provenit radicaliter ex hoc quod est potentiae admixtionem recipiens; quod habet ideo quia est ex nihilo et ab alio creatum, quia omne quod est creatum ab alio, non habet ex se esse suum, sed ab alio, et si habet esse ab alio, comparatur ad suum esse ut potentia ad actum, sicut arguit Avicenna. Ad secundam improbationem hujus, diciturquod esse ex nihilo, est prima radix omnis vertibilitatis, inquantum ex ipsa pullulat potentialitas et imperfectio. Non tamen est totalis et praecisa causa proxima vertibilitatis; quia ad hoc etiam confert de proximo carentia perfectionis ligantis et stabilientis potentiam in bono, potissime in creaturis quarum potentia activa vel passiva ordinatur ad multa indifferenter, ad quae acquirenda vel facienda requiritur perfectio potentiae, quam ex puris naturalibus non sufficit habere, vel saltem non de necessitate inest potentiae sicut apparet in naturalibus : ex hoc enim generabilia et corruptibilia sunt vertibilia, quia in eis est materia in potentia ad multas formas quas non habet actu, sed potentia. Similiter, ideo liberum arbitrium creatum est vertibile in malum et in nihil secundum electionem, quia ordinatur ad multas actiones quas non potest perfecte agere nisi adsit ei sufficiens directio rationis, et assistentia gratiae, et perfecta ligatio cum summo bono et ultimo fine. Talia autem non semper adsunt. Ideo in absentia talium potest defectuose agere. Sunt autem aliquae creaturae ex nihilo et potentiales, non tamen defectibiles in actione, quia potentia earum ordinatur ad determinatas actiones, et principia necessaria rectitudini talium actionum sunt a Deo indita (a) supernaturaliter earum potentiis activis et passivis. Hoc intendit sancius Thomas, de Veritate, q. 24, art. 7, ubi sic arguit : " Natura spiritualis nobilior est quam corporalis. Sed est aliqua natura corporalis cui hoc convenit quod in ea inordinatio motus nulla esse potest, scilicet natura coelestis corporis. Ergo multo fortius potest esse aliqua natura creata spiritualis, quae est capax liberi arbitrii, in cujus motibus naturaliter nulla inordinatio (6) esse possit; quod est esse impeccabilem vel confirmari in bono. " Ecce argumentum, et est primum in ordine. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod creaturae corporales sunt ordinatae ad aliquod particulare bonum per determinatas actiones. Et ideo, ad hoc quod ab earum actionibus error et peccatum naturaliter absit, sufficit quod sint per suam naturam stabilitae in aliquo particulari bono; quod non sufficit in naturis spiritualibus ordinatis ad bonum absolute, j

Haec ille. -

Ex quibus apparet illud quod prius dictum est, quod radix peccabilitatis liberi arbitrii est, quia ordinatur ad bonum absolute per multifarias actiones, et non est naturaliter stabilitum in bono perfecto et absoluto vel universali, sed est particulare bonum in se, et non habet ex natura stabilitatem cum Deo, qui (a) solus est universale bonum ; hic autem defectus, ut dictum est, pullulat ex hoc quod est ex nihilo. Item, in quinto loco, ibidem, arguit sic : " Gregorius Nyssenus (Catech. Or., c. 6) et Damascenus (de Fid. orth., 1. 2, c. 27) hanc rationem assignant quare creatura sit mutabilis secundum liberum arbitrium, quia est ex nihilo. Sed propinquius consequitur creaturam, ex hoc quod est ex nihilo, posse in nihilum cedere quam posse malum facere. Cum ergo inveniatur creatura aliqua, quae naturaliter est incorruptibilis, sicut anima et corpora coelestia, ergo multo fortius potest inveniri aliqua creatura spiritualis quae naturaliter sit inpeccabilis. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod creaturae acquiritur esse determinatum et particulare ab alio; unde creatura potest habere esse stabile et immutabile, quamvis non inveniatur in ea naturaliter ratio absoluti et perfecti boni. Sed aliqua creatura est per actiones suas ordinabilis ad bonum absolute ; et ideo non est simile. "

Haec ille.

Ex quo palet idem quod prius; quod ideo liberum arbitrium est defectibile in actione, quia ordinatur ad bonum universale per suas actiones, et non habet in se rationem absoluti et perfecti boni. Cum autem per gloriam unietur Deo, qui (6) est perfectissimum bonum, tunc efficietur impeccabile per gratiam consummatam (t)-Unde, in solutione octavi argumenti, ibidem, sic dicit sanctus Thomas : a Principium rectae operationis procedentis ex libero arbitrio non est sola substantia, et virtus, sive potentia; sed requiritur debita applicatio voluntatis ad aliqua quae sunt extra, sicut ad finem et alia hujusmodi. Et ideo non exsistente aliquo defectu in substantia animae vel in natura liberi arbitrii, potest sequi defectus in actione ipsius. Unde ex naturali immutabilitate substantiae non potest concludi naturalis impeccabilitas. "

Haec ille.

Adverte tamen quod, cum dicit quod non exsistente aliquo defectu in natura liberi arbitrii, etc, potest peccare, intellige de defectu privativo alicujus naturalis perfectionis; quia, si intelligeretur de quolibet defectu, falsum esset. Si enim in libero arbitrio non esset iste defectus, qui est esse ex nihilo, nec iste defectus qui est carere ligamento cum bono universali et perfecto, numquam liberum arbitrium peccaret. Ex praedictis patet quod conse- (a) qui.

qua Pr. (6) qui. - quae Pr. (y) consummatam.

consummatum Pr.

V. - QUAESTIO I. quentiae factae in argumento non valent; puta, cum dicitur: esse ex nihilo est causa in libero arbitrio quod sit peccabile; ergo quidquid est ex nihilo est peccabile ; quia, ut patet ex dictis, esse ex nihilo non est totalis et praecisa causa peccabilitatis, sed est prima radix in tali natura quae ordinatur ad bonum absolute per multifarias actiones; sicut alios effectus inducit calor in alia et alia materia, et alios defectus inducit potentialitas in diversis substantiis. Sciendum autem quod alio modo declarat sanctus Thomas, in Quaestionibus de Malo, q. 1, art. 3, in solutione noni argumenti, quomodo esse ex nihilo est radix peccabilitatis. Ait enim sic : " Bonum, ex hoc quod est creatum, potest aliquo modo deficere illo defectu ex quo malum voluntarium procedit; quia ex hoc ipso quod est creatum, sequitur quod ipsum sit subjectum alteri sicut regulae et mensura. Si autem ipsum esset sua regula et mensura, non posset sine regula ad opus procedere : propter quod Deus, qui est sua regula, peccare non potest; sicut nec artifex peccare posset in incisione ligni, si sua manus esset regula suae incisionis. "

Haec ille.

Sed, licet ista ratio .videatur differre ab illa quam ponit in locis praedictis, tamen non mullum differt; quia dicere quod liberum arbitrium non habet in se rationem perfecti boni, et tamen ordinatur ad universale et perfectum bonum, sequitur ex hoc quod ipsum non est sua regula. Sequitur enim bene : A habet regulam a se distinctam et se superiorem ; igitur non est perfectum bonum. Verumtamen ratio prima est melior; ideo illam tene. Ad quartum principale dicitur negando majorem duplici ratione. Primo, quia defectus de quo loquimur, scilicet peccabilitas vel aptitudo ad peccandum, licet in se non sit malum culpae aut paenae, tamen ex se ordinatur ad malum culpae, cujus ordinis Deus esse causa non potest. Sicut enim ostendit sanctus Thomas, de Malo, q. 3, art. 1, et multis aliis locis, "Deus omnia alia ad seipsum convertit, nec aliquid a seipso avertit. Ipse autem est summum bonum. Unde non potest esse causa aversionis voluntatis a summo bono, in quo ratio culpae consistit, prout nunc de culpa loquimur. Impossibile est igitur quod Deus sit causa peccandi, j

Haec ille.

Item, in solutione quarti, sic dicit: " Effectus causati, inquantum causatum est, reducitur in causam; si autem aliquid procedat a causato non secundum quod causatum est, hoc non oportet in causam reduci : sicut motus tibiae causatur a virtute motiva animalis quae tibiam movet; sed obliquitas ambulationis non provenit a tibia secundum quod est mota a virtute motiva, sed secundum quod deficit a sustinendo influxum virtutis motivae per suum defectum, et ideo claudicatio non causatur a virtute motiva. Sic igitur peccatum causatur a libero arbitrio secundum quod deficit a Deo. Unde non oportet quod Deus sit causa peccati, licet sit causa liberi arbitrii. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod peccatum provenit a libero arbitrio inquantum est defectivum et non causatum a Deo, vel habens aliquem defectum non causatum a Deo; et quomodo si Deus esset causa illius defectus sicut est causa liberi arbitrii, ipse Deus esset causa peccati; quod est impium. Secundo negatur major de illis defectibus qui nullam habent causam efficientem, nec habere possunt, cujusmodi est defectus ex quo pullulat peccabilitas, vel etiam ille defectus qui dicitur peccabilitas, qui non est nisi ens rationis, ut supra (ad quartum Aureoli) dictum est. Item, talis defectus, dato quod haberet causam efficientem, oporteret illam esse defectivam et aversivam a Deo; quod Deo non potest competere. Ad quintum potest dici dupliciter. Primo modo negatur major. Sicut enim Deus est causa mali paenae et mali natura:, non autem mali culpae, sic concedendum est quod sit causa possibilitatis deficiendi defectu naturae vel paenae, non autem quod sit causa possibilitatis deficiendi defectu culpae. De hoc sanctus Thomas, de Malo, q. 3, art. 1, in solutione tertii, sic dicit : a Poena opponitur cuidam particulari bono. Non est autem contra rationem summi boni auferre aliquod particulare bonum, cum particulare bonum auferatur per appositionem alterius boni, quod interdum est melius : sicut forma aquae aufertur per appositionem formae ignis; et similiter bonum naturae particularis aufertur per posnam per appositionem melioris boni, per hoc scilicet quod Deus ordinem justitiae in rebus statuit. Sed malum culpae est per aversionem a summo bono, a quo summum bonum avertere non potest. Unde Deus potest esse causa paenae, non autem causa culpae. " Similia dicit, 1 p., q. 48, art. 6. Verum quia ex eadem radice provenit possibilitas hujus defectus et illius, scilicet ex hoc quod creatura est ex nihilo, ideo aliter dico quod scilicet neutra possibilitas est a Deo, licet concedam quod, sicut potentia peccandi est a Deo quoad aliquid, et non quoad omnia quae includit in sua ratione, consimiliter et potentia deficiendi defectu paenae vel naturae, quoad aliquid est a Deo, et quoad aliud non : ut scilicet, sicut Deus est causa potentiae peccandi quantum ad illud quod habet de ratione potentiae activae, et non quantum ad aptitudinem ad deformitatem actus, quae apitudo radicatur primarie in hoc quod est esse ex nihilo; ita per omnia dico de possibilitate deficiendi, quia potentia deficiendi defectu naturae vel paenae est a Deo quantum ad illud quod habet de ratione potentiae passivae, non autem quantum ad aptitudinem ad defectum et malum, quia illa aptitudo consequitur creaturam ex hoc quod est nihilo. Et sic intendit Augustinus in libro Octogintatrium Quaestionum (q. 21), cum dicit quod Deus non est causa tendendi in non esse. Sic igitur in hac secunda responsione negatur minor argumenti. Et ad probationem ejus, dicitur quod non plus concludit nisi quod potentia deficiendi est a Deo quoad sui positivum et absolutum, non autem quantum ad defectibilitatem quam importat; quia Deus in ordine universi intendit illud quod est ibi de bono, non autem illud quod est ibi de malo, nec ordinem aut aptitudinem ad malum. Cui sit honor et gloria in secula seculorum. Amen. Omnia vero tam in hac quam, in praecedentibus questionibus dicta suppono totali determinationi Sacrosanctae Romanae Ecclesiae, cui praeest Sanctissimus in Christo Pater Dominus Martinus

divina providentia Papa Quintus, Pontificatus sui anno X, quo haec scripta fuerunt, anno videlicet Domini MCC CCXXVI, quartadecima die mensis Septembris, ante prandium, quae erat dies Sabbati, et festum Sanctae Crucis. Ei omnia scripsi Ruthenae (a). EXPLICIT VOLUMEN QUARTUM