ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES Ad argumenta Gregorii.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus praelibatis, quaedam preambula praemittendo. Quia enim omnia argumenta praedicta fundantur in hoc quod ad bonitatem moralem cuiuscumque actus requiritur relatio ejus in Deum, actualis aut habitualis, sciendum est quod sanctus Thomas super hoc puncto, 2. Sentent., praesenti distinctione, q.l, art. 2, sic arguit, quarto loco : " Illud proprie dici-turmalum, quod caret aliqua perfectione quam natum est et debet habere. Sed omnis actus humanus in ultimum finem beatitudinis natus est referri, nisi sit per se malus, et debet in ipsum referri (y). Cum ergo actus infidelium in ultimum finem non referatur in quem fides dirigit, videtur quod omnis actus infidelium sit malus. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Ad quartum, inquit, dicendum quod non obligamur ad hoc quod quilibet actus actu dirigatur in finem illum in quem non potest nisi fides dirigere; quia precepta affirmativa non obligant ad (x) fini - qux est IV. (6) reni in. - veram IV. (y) a verbo nisi usque nil referri, om. IV. NTEiNTIARUM semper, quamvis semper obligent. Et ideo non oportet quod actus infidelium, qui in finem illum non est ordinatus, semper sit peccatum ; sed solum pro tempore illo quo tenetur actum suum in finem ultimum referre. "

Haec ille.

Item, secundo loco, arguit sic : " Omnis actus bonus est rectus. Sed omnis actus rectus procedit ab intentione recta. Cum ergo fides intentionem dirigat, videtur quod ubi non est fides, actus bonus esse non possit. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Ad secundum, inquit, dicendum quod fides dirigit intentionem in finem ultimum, sed ratio naturalis vel prudentia potest dirigere in aliquem finem proximum ; et quia ille finis proximus est ordinabilis in finem ultimum, etiamsi actu non ordinetur, ideo in infidelibus, quorum actus per vim rationis in talem finem diriguntur, possunt aliqui actus esse boni, sed deficientes a perfecta bonitate, secundum quam actus est meritorius. " - Haec ille.

Ex quibus sequuntur sex. Primum est, quod non est necessarium, ad hoc quod actus humanus sit moraliter bonus et inculpabilis, quod, dum ille actus elicitur, actualiter referatur in ultimum finem ; sed sufficit quod referatur, de proximo in aliquem bonum finem. Secundum est, quod omnis actus humanus elicitus pro tempore quo eliciens (a) tenetur diligere Deum super omnia, et consequenter omnia in ipsum referre virtualiter, si pro tunc non referatur in Deum, est peccatum et culpa, vel conjunctus culpae omissionis. Hoc autem tempus est illud quo tenetur se disponere ad gratiam , vel facere aliquod opus sibi preceptum a divina lege. Tertium est, quod ad bonitatem moralem actus humani ad quem (6) homo lege divina non obligatur, sufficit relatio in aliquem bonum finem proximum, dum tamen tam actus quam finis ejus proximus sint referibiles in ultimum finem. Quartum est, quod infidelis potest intendere bonum finem, licet non ultimum finem rectum, in quem sola fides dirigit. Quintum est, quod quilibet, tam fidelis quam infidelis, tenetur, intentione (y) proxima vel remota, referre omnes actus suos bonos in ultimum finem, actu vel virtute, modo quo dictum est in praecedenti distinctione; non tamen ita quod talis relatio debeat esse circumstantia cujuslibet actus boni, sed quia talis relatio debet precedere vel concomitari quemlibet actum bonum. Sextum est, quod quicumque utens ratione, elicit actum bonum moraliter, non relatum in ultimum finem, in quem fides sola dirigit, actu nec virtute, peccat actualiter, vel prius peccavit, et adhuc est in peccato; non tamen sequitur quod actualiter peccet, cum elicit illum actum.

His praesuppositis, respondetur ad argumenta. Et (o) quem.

quod IV. I. - QUAESTIO I. Ad primum quidem, dicitur, negando consequentiam ; quia ad bonitatem moralem cuiuscumque actus non requiritur assistentia gratiae habitualis, nec fidei aut charitatis, licet requiratur ad bonitatem actus ultimatam, quae est meritoria. Dicta vero Augustini intelligenda sunt de operibus bonis bonitate ultimata. Ad secundum dicitur quod in infidelibus possunt esse vene virtutes, non tamen completae, nec perfectae, nec formatae. De hoc sanctus Thomas, l 2 , q. 65, art. 2, sic dicit : " Virtutes morales, prout sunt operativae boni in ordine ad finem qui non excedat naturalem hominis facultatem, possunt per opera humana acquiri; et sic acquisitae, sine charitale esse possunt, sicut fuerunt in multis gentilibus. Secundum autem quod sunt operativae boni in ordine ad ultimum finem supernaturalem, sic perfecte et vere habent rationem virtutis, et non possunt humanis actibus acquiri, sed a Deo infunduntur. Et hujusmodi virtutes morales sine charitate esse non possunt. Dicium est enim quod aliae virtutes morales non possunt esse sine prudentia. Prudentia autem non potest esse sine virtutibus moralibus, inquantum virtutes morales faciunt bene se habere ad quosdam fines, ex quibus procedit ratio prudentiae. Ad rectam autem rationem prudentiae multo magis requiritur quod homo bene se habeat circa ultimum finem, quod fit per charitatem, quam circa alios fines, quod fit per virtutes morales : sicut recta ratio, in speculativis, maxime indiget primo principio demonstrabili, quod est, contradictoria non simul esse vera. Unde manifestum fit quod nec prudentia infusa potest esse sine charitate, nec aliae virtutes morales, quae sine prudentia esse non possunt. Patet igitur, ex dictis, quod solae virtutes infusae, sunt perfecte et simpliciter dicendae virtutes; quia bene ordinant hominem ad ultimum finem simpliciter. Aliae vero virtutes, scilicet acquisitae, sunt virtutes secundum quid, non autem simpliciter; ordinant enim hominem bene respectu ultimi finis in aliquo genere, non autem respectu ultimi finis simpliciter. Unde, Roman. 14, super illud (v. 23), Omne quod non est ex fide, peccatum est, dicit Glossa Augustini : Ubi deest agnitio veritatis, falsa est virtus, etiam in optimis moribus. " - Haec ille. - Item, 2 2", q. 23, art. 7, sic dicit : " Virtus ordinatur ad bonum. Bonum autem principaliter est finis; nam ea quae sunt ad finem, non dicuntur bona, nisi in ordine ad finem. Sicut autem est duplex finis, unus ultimus, et alius proximus; ita etiam est duplex bonum, unum quidem ultimum et universale, et aliud proximum et particulare. Ultimum et principale bonum hominis est Dei fruitio, secundum illud Psalmi (72, v. 28): Mihi autem adhaerere Deo bonum est; et ad hoc ordinatur horna per charitatem. Bonum autem secundarium et quasi particulare hominis potest esse duplex : unum quidem quod est vere bonum, utpote ordinabile, quantum est in se, ad principale bonum hominis, quod est ultimus finis; aliud autem est bonum apparens, et non verum, quia abducit a finali bono. Sic igitur patet quod virtus vera simpliciter, est illa quae ordinat ad principale bonum hominis; sicut etiam Philosophus, 7. Physicorum (t. c. 17), dicit quod virius est dispositio perfecti ad optimum. Ei sic nulla vera virtus potest esse sine charitate. Sed, si accipiatur virtus secundum quod est in ordine ad aliquem finem particularem, sic potest aliqua vera virtus dici sine charitate, inquantum ordinatur ad aliquod particulare bonum. Sed, si illud particulare bonum non sit verum bonum, sed apparens, virtus etiam quae est in ordine ad hoc bonum, non est vera virtus, sed falsa similitudo virtutis : sicut non est vera virtus avarorum prudentia, qua excoqitant diversa genera loculorum; et avarorum justitia, qua, gravium damnorum metu, contemnunt rapinam alienorum; et avarorum temperantia, quae luxuriae, quae nimis sumptuosa est, cohibet appetitum; et avarorum fortitudo, qua, ut ait Horatim (Epist. lib. 1, Ep. 1, v. 45), " per mare pauperiem fugiunt, per saxa, per ignes, " ut Augustinus dicit, 4 lib. Contra Julianum (cap. 3). Si vero aliquod bonum particulare sit verum bonum, puta conservatio civitatis, vel aliquod hujusmodi, erit quaedam vera virtus, sed imperfecta, nisi referatur ad finem et perfectum bonum. Et secundum hoc, simpliciter vera virtus sine charitate esse non potest, s

Haec ille.

Et similia dicit in multis aliis locis.

Ex quibus patet quod sine fide potest esse vera virtus secundum quid, non simpliciter. Ad tertium respondet sanctus Thomas, 2. Saltent., in praesenti distinctione, q. 1, art. 2, in solutione primi, dicens : " Cum dicitur, Omnis vita infidelium peccatum est, non est intelligendum hoc modo, quod omnis actus eorum sit peccatum, sed quia semper cum peccato vivunt; quia infidelitas est tale peccatum, quo retento, nullum aliorum dimittitur. Vel dicendum est quod loquitur de illis actibus ad quos ex sua infidelitate impelluntur, ut est adorare idola (a), vel abstinere a cibis prohibitis in le e, quasi (6) non sit licitum eis vesci. Et hoc videtur intendere Apostolus. "

Haecille.

Similia dicit, 2 2", q. 10, art. 4, in solutione primi, ubi sic dicit, exponendo illam auctoritatem : " Ad primum, dicendum est quod verbum illud (y) intelligendum est : vel quia vita infidelium non potest esse sine peccato, cum peccata sine fide non tollantur; vel quia quidquid agunt ex infidelitate, peccatum est. Unde ibidem (in Glossa Roman.), subdifc) idola. - Om. Pr. (5) quasi. - quibus Pr. (f) illud. - Om. Pr. tiir : quia omnis infideliter vivens, vel agens, vehementer peccat. "

Haec ille. Ad quartum ei quintum dicendum est sicui ad primum. Ad sextum dicitur quod dictum Linconiensis exponendum est sicut dicta Augustini unde sumptum est. Et ad rationem quam facit, dicitur quod non omnis amor quo non amatur illud quod est summe amandum, est inordinatus aut vitiosus; alias nulla creatura posset amari licite. Conceditur tamen quod omnis amor quo non amatur Deus, nec procedit a tali amore, nec ordinatur ad finem talis amoris, est peccatum, vel cum peccato : quia quicumque caret amore Dei super omnia, tam actu quam habitu, est in peccato mortali; et per consequens, omnis actus in statu tali elicitus, est cum peccato. Non tamen oportet quod quilibet talis sit in se peccatum; quia non oportet quod quilibet actus referatur actualiter in finem ultimum supernaturalem, nec habitualiter, nec virtualiter, ad hoc quod sit moraliter bonus.

Item, ad rationem Augustini per (a) Linconiensem recitatam (6), dicendum est quod nullus habet veram virtutem simpliciter, et perfecte, nisi sit justus ex fide Christi; potest tamen habere virtutem veram secundum quid, et imperfecte. Ad septimum conceditur prima consequentia; sed negatur secunda.

Et ad primam ejus probationem , dicitur quod per illa verba Augustini non habetur quod nihil recte fiat nisi referatur in Deum, nec quod omne opus non relatum in Deum sit non rectum et peccatum ; alias infidelis peccaret audiendo fidem Christi. Conceditur tamen quod nullus actus recte fit, completa rectitudine, nisi referatur in Deum, et fiat propter eum ultimate, actualiter vel virtualiter.

Ad secundam probationem consequentias, quae fit per rationem, negatur assumptum; quia, sicut saepe dictum est, relatio in ultimum finem, id est, Deum, non est circumstantia necessaria ad bonitatem moralem actus humani.

Et ad probationem assumpti, dicitur, pro auctoritate Augustini in de Moribus Ecclesiae, quod mens Augustini est, quod quilibet debet referre seipsum et omnia sua et omnes actus suos in Deum , actualiter vel virtualiter, quadam universali et communi relatione ; et quod quicumque utens ratione non sic ordinat nec ordinavit omnia sua in Deum, est (?) in peccato mortali; et omnia quae facit in tali statu, facit in peccato. Ulterius, dicitur quod ad bonitatem moralem actus incompletam, de qua loquimur, non est necessaria actualis aut habitualis aut virtualis, nec in generali, nec in speciali, relatio vel ordinatio actus in Deum tanquam in ultimum finem ; (a) per. - contra IV. (o) recitatam. - recitat Vr.

(y) est. - et Vi:

sed sufficit bonitas objecti et circumstantiarum et finis proximi illius actus.

Ad aliud vero dictum Augustini, 4. Contra Julianum, dicitur, ut prius, quod quicumque facit opus et non facit illud propter Deum actu, nec habitu, nec virtute, peccat, id est, est in peccato. Unde, sicut sanctus Thomas exponit illud, Omnis infidelium vita peccalum est, id est, cum peccato, sic exponenda sunt omnia simii a.

Ad illud autem quod ibi adducitur de virtutibus, responsum est superius, ubi visum est quomodo virtutes sine charitate sunt verae, et quomodo non.

Ad illud vero dictum Augustini, quo dicit : Quidquid boni fit ab homine, et non propter hoc fit propter quod fieri vera sapientia praecipit, etc;

dicitur quod illud importat solutionem suam. Conceditur enim quod omnis actus non factus propter illud propter quod praecipitur fieri, peccatum est. Item, quod omnis actus habens finem non rectum, peccatum est, sicut dicunt verba Augustini. Sed tamen non est contra nos : quia Deus non praecipit quod quilibet actus fiat propter Deum, et sit circumstantionatus tali fine; et similiter, non omnis finis alius a Deo, est non rectus aut perversus. Hic tamen advertendum est quod bonorum operum vel actuum quidam sunt in praecepto, et quidam non. Quicumque autem facit opus cadens sub praecepto, pro tempore quo obligatur ad illud, et non refert illud actualiter nec virtualiter in Deum, non solum est cum peccato, immo peccat pro illo tempore quo facit actum sibi tunc praeceptum, non quidem quia facit talem actum bonum, sed quia non refert illum in Deum : ita quod actus ille non est peccatum ; sed omissio, vel carentia talis ordinis in Deum , est peccatum omissionis. Qui vero agit actum bonum non sibi pro tunc praeceptum, sine tali ordinatione in Deum, est quidem cum peccato, sed non peccat novo peccato omissionis aut commissionis. Ad octavum dicitur quod virtutes non relatae in Deum sunt vitia per concomitantiam, quia sunt cum vitiis, non autem vitia formaliter vel per essentiam ; nisi forte sint tales habitus qui referantur finaliter et ultimate ad aliud a Deo, cum contemptu Dei; tunc enim tales habitus potius sunt vilia quam virtutes : sicut e^set habitus ille qui inclinaret ad faciendum opera justa propter seipsa, et ad non referendum ea in alium finem ulteriorem, et ad contemnendum omnem ulteriorem finem, et ad referendum omnia in illum finem ultimate; tales enim habitus fuerunt in multis gentilibus contemnentibus omnem legem divinam. Ad nonum dicitur quod non est mens Augustini, quod Fabricius peccaret in hoc quod faciebat opera lege naturali vel divina praecepta, ita quod impletio piiccepti vel actus praeceptus esset peccatum; non enim hoc dicit Augustinus. Sed faciendo tales actus, erat cum peccato; et noviter peccabat peccato omissionis, quia tales actus nec actu nec virtute in Deum referebat; immo forte contemnebat omnem alium finem ulteriorem ipsis actibus, vel forte ordinabat illos ad malum finem. Actus autem boni erant, licet deficiente bonitate. Quomodo autem ipse Fabricius esset malus, clarum est : quia (") in peccato originali, mortali et actuali, saltem infidelitatis et vanae glorias. De veritate autem et falsitate suarum virtutum et aliorum gentilium, dictum est prius. Ad decimum conceditur antecedens, scilicet : quod ad hoc quod actus humanus sit moraliter malus, sufficit quod careat circumstantia finis debiti, id est, quod non ordinetur ad illum finem ad quem debet ordinari; nec requiritur quod ordinetur ad malum finem. Sed ex illo antecedente non infertur quod quilibet actus infidelium sit malus : quia multi sunt actus eorum, qui, licet non ordinentur in Deum ultimate, ordinantur tamen in finem alium debitum, puta bonum virtutis; nec carent circumstantia debiti finis, quia, ut dictum est, operari propter Deum, vel relatio in Deum, non est circumstantia necessaria bonitati morali actus.

Ad illa autem quae ibi adducuntur de ordinantibus actus suos ultimate in famam, honorem vel divitias, etc,

dicitur quod actus ad tales fines ultimate ordinati, sunt vitiosi : non quia ordinantur (6) in malum finem; nec secundo, quia non ordinantur in Deum ; sed tertio, quia non ordinantur (y) in finem sufficientem ad quem debent ordinari, puta bonum virtutis, vel conservatio boni communis, aut hujusmodi : nam nullum temporale est sufficiens finis actus virtutis, cum finis debeat esse potior his quae sunt ad finem, vel aeque bonus. Ad undecimum, negatur minor. Et ad probationem ejus, dicitur quod primum fundamentum ibi positum, est verum ; sed secundum et tertium sunt falsa. Secundum quidem falsum est, quo dicitur quod omnis intentio operantis qua aliud a Deo intenditur, id est, propter se, non propter aliud diligitur, sit vitiosa. Et ad primani probationem illius fundamenti, negatur antecedens; et conceditur oppositum, scilicet quod aliquid aliud a Deo est diligendum propter seipsum, in uno sensu. Aliquid enim esse diligendum propter se, potest dupliciter intelligi : primo modo, quia potest licite diligi sine relatione ejus in ulteriorem finem, ita quod talis dilectio non erit mala nec culpabilis; secundo modo, quod potest licite diligi sine relatione ejus in ulteriorem finem, et cum contemptu cujuslibet ulterioris finis, et quia est tale quod omnia alia diligenda sunt propter ipsum actu vel virtute, ipsum vero non est propter aliud diligendum. Primo modo, actus virtutis est diligendus vel diligibilis propter se, non autem secundo modo; sed solus Deus est diligendus vel diligibilis et dignus diligi propter se illo modo. Et tunc ad probationem illius negati, negatur consequentia ibidem facta, quae talis est : nulla creatura est summe diligenda; igitur nulla creatura est propter se diligenda. Haec enim consequentia non valet, accipiendo propter se diligendum primo modo. Et ad probationem consequentiae, conceditur consequens ibidem illatum, scilicet quod aliquid non summe diligendum potest rationabiliter diligi propter se. Et ad hujus consequentis improbationem, dicitur quod responsio ibidem data, bona est, scilicet quod operatio virtuosa est propter se diligenda, et quod propter illam possunt diligi ultimate alia quaedam bona, puta divitiae, fama, honores : sic intelligendo, quod talis dilectio qua diligitur actus virtutis propter se, et alia quaedam propter ipsam, sine relatione actuali vel habituali in ulteriorem finem, non erit peccatum; semper tamen erit cum peccato mortali concomitante vel praecedente, quia quicumque non refert actu nec virtute omnia diligibilia in Deum, est in peccato mortali, cum careat charitate.

Et ad improbationem illius responsionis, dicitur quod causa quare pecunia, honor vel gloria non sunt diligenda propter se, sed propter opus virtuosum, non est praecise illa quae ibi assignatur, scilicet quia sunt minus diligenda quam illud ; sed quia ex natura sua sunt ordinata ad illud, et recta ratio naturalis dictat illa debere ordinari in illud, et non econtra.

Ad primam confirmationem ibidem factam, dicitur quod non per omnia eodem modo se habet actus virtutis ad Deum, et fama et gloria ad actum virtutis. Quia, licet actus virtutis sit minus diligendus quam Deus, sicut fama est minus diligenda quam actus virtutis, tamen in aliis est dissimile : quia actus virtutis in se habet sufficientem bonitatem quare diligi debeat propter se, quia est ultima perfectio naturalis hominis, nec naturalis ratio dictat evidenter ipsam debere referri in ulteriorem finem ; fama vero, gloria et divitiae non habent in se sufficientem bonitatem qua propter se diligi debeant, cum sint vel esse possint instrumenta vitii et virtutis indifferenter, nec sint de intrinseca perfectione hominis, sed instrumenta perfectionis, et ratio naturalis dictet talia non esse secundum se bona hominis.

Ad secundam confirmationem, dicitur quod non sola et praecisa causa quare aliqua operatio est propter se diligenda, et omnes aliae propter illam, est illa quae ibidem assignatur, scilicet quia illa est melior et diligibilior aliis; sed potius, quia ratio naturalis dictat quod aliae non habent sufficientem bonitatem necdiligibilitatem sine relatione ad beatitudinem, ipsa vero beatitudo, secundum dictamen rationis naturalis, habet sufficientem dili-gibilitatem sine relatione ad ulteriorem finem. Quod enim omnes actus virtutum, etiam beatitudo viae, referenda sint (a) in finem supernaturalem, solum constat ex divina revelatione, et non ex dictamine rationis naturalis, et ideo contra dictamen rationis naturalis est diligere aliquas creaturas propter se, non autem diligere alias propter se.

Ad secundam rationem principalem contra dictam responsionem, quae fundatur in dictis Augustini, dicendum est sicut dictum est ad octavum argumentum principale. Ad secundam probationem principalem secundi fundamenti, dicitur quod antecedens ibidem assumptum potest habere triplicem sensum. Primus est, quod omne diligibile aliud a Deo, natum est diligi propter Deum, ita quod, si sic diligatur, bene diligitur. Secundus est, quod omnis dilectio qua diligitur aliud a Deo, et non propter Deum , est vitiosa. Tertius est, quod omnis dilectio qua diligitur aliud a Deo, et non propter Deum actu vel habitu vel virtute, est cum vitio. Primus et tertius sensus sunt veri; secundus autem est falsus. Tunc ergo dicitur ad formam argumenti, quod si antecedens sumatur in primo vel tertio sensu, ipsum est verum; sed consequentia tunc non valet. Si autem intelligatur in secundo sensu, tunc ipsum negandum est; et consequentia bene valet. Et ad probationem antecedentis in sensu secundo, dicitur quod homo debet se et omnia sua in Deum referre, isto modo, quod , nisi hoc faciat tempore quo ad hoc tenetur, mortaliter peccat; et, post illud tempus, omnia quae facit, in et cum peccato facit. Sed non sic tenetur omnia sua in Deum referre, quod, nisi hoc faciat, quilibet actus suus in tali statu elicitus, sit peccatum et culpa : talis enim relatio in finem ultimum et Deum, necessaria est ad hoc quod actus sit meritorius, sed non ad hoc quod sit moraliter bonus; vel ad hoc quod acquiratur praemium, non autem ad hoc quod vitetur novum peccatum. Secundo, talis ratio est necessaria ad hoc quod actus sit perfecte elongatus a culpa, scilicet quod nec sit culpa, nec concomitans culpam mortalem ; non autem ad hoc quod actus sit secundum se inculpabilis.

Et ad auctoritatem Augustini in de Moribus Ecclesiae, superius dictum est; quia talis relatio est necessaria ad bonitatem agentis, non autem ad bonitatem actus de qua loquimur.

Ad dicta vero ejus de Doctrina christiana et Octoginta triuni quaestionum, dicitur quod ad fruitionem quam Augustinus prohibet tanquam perversam, requiritur quod aliud a Deo diligatur propter se secundo modo distinctionis positae in principio solutionis hujus undecimi argumenti; illa enim fruitio peccatum est. Si autem fruitio dicatur dilectio alicujus propter se primo modo, tunc non semper fruitio creaturae est peccatum. Ad tertiam principalem probationem secundi undamenti, dicitur quod amor quo creatura amali) sint.

sit Pr. tiir propter se secundo modo, meretur dici cupiditas contraria charitati. Sed non omnis amor quo creatura diligitur propter se primo modo, est cupiditas. Est tamen semper cum cupiditate, id est, cum damnabili conversione ad creaturam, et cum aversione a Creatore : quia quod aliquis non referat actus suos, vel objecta actuum, actu nec habitu nec virtute in Deum, hoc est quia caret charitate; nullus autem privatur charitate, nisi propter peccatum mortale. Ad probationes tertii fundamenti, patet responsio ex jam dictis. Ad duodecimum, negatur antecedens. Et ad probationem ejus, dicitur quod aliqua intentio qua non diligitur Deus propter se, potest esse recta, tali rectitudine de qua loquimur, quae scilicet sufficit ad hoc quod actus humanus sit moraliter bonus, licet non meritorius; et tali rectitudine qua? rectificat actum, sed non agentem; et tali rectitudine quae facit actum inculpabilem, sed non tollit culpam mortalem (a), immo stat cum peccato mortali; ideo est rectitudo secundum quid, non autem simpliciter.

Ad confirmationem, dicitur quod in dictis verbis Augustinus loquitur de bonitate perfecta et simpliciter, et non de bonitate deficiente et secundum quid. Ad decimumtertium dicitur, negando antecedens. Et ad probationem ejus, similiter negatur antecedens. Unde arguens in omnibus praedictis argumentis suis accipit bonitatem et rectitudinem et similia valde stricte, immo strictissime; nos autem largius. Nempe verum est quod nullus actus non relatus in Deum habitu, vel actu, vel virtute, est simpliciter bonus aut rectus; et idem dicendum est de dilectione et de intentione et similibus; cum quo stat quod multi tales actus sunt boni bonitate morali, deficiente tamen et secundum quid, quia, ut dictum est, non rectificat nec bonificat agentem, sed tantummodo actum, nec actum reddit penitus immaculatum , quia fit cum peccato et macula.

Ad illud autem quod additur de diffinitionibus virtutum datis ab Augustino, dictum est supra : quia Augustinus loquitur de virtutibus infusis, non de acquisitis, et de virtutibus veris omnimoda veritate, et perfectis et formatis, non autem de virtutibus veris secundum quid, quae pro tanto dicuntur virtutes, quia sunt habitus inclinantes ad bonum inclinatione non culpabili nec vitiosa. Ad argumentum in oppositum quaestionis, patet responsio per praedicta. Et haec de quaestione sufficiant. Benedictus Deus. Amen. I