ARTICULUS III.

DANTUR SOLUTIONES J3 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Occam. - Quantum ad tertium articulum, restat praedictis obiectionibus respondere. Et quidem, ad argumenta Oceani primo loco contra primam conclusionem inducta, dicitur. Ad primum igitur, dicendum est quod eo modo quo accidens potest esse subjectum accidentis, illo modo conceditur quod est susceptibile contrariorum, secundum sui mutationem. Et de hoc sanctus Thomas, de Virtutibus, q. 3, ubi quaerit, Utrum potentia anima? possit esse subjectum virtutis, sic dicit : a Subjectum tripliciter comparatur ad accidens. Uno modo, sicut praebens ei sustentamentum; nam accidens per se non subsistit, fulcitur vero per subjectum. Alio modo, sicut potentia ad actum : nam subjectum accidenti subjicitur, sicut quaedam potentia actui; unde et accidens forma dicitur. Tertio, sicut causa ad effectum ; nam principia subjecti sunt principia per se accidentis. Quantum igitur ad primum, unum accidens, subjectum alterius esse non potest : nam, cum nullum accidens per se subsistat, non potestalteri sustentamentum praebere; nisi fortasse dicatur quod, inquantum est a subjecto sustentatum, unum accidens aliud sustentat. Sed quantum ad alia duo, unum accidens se habet ad aliud per modum subjecti. Nam unum accidens est in potentia ad alterum; sicut diaphanum ad lucem, et superficies ad colorem. Unum etiam accidens potest esse causa alterius, ut humor saporis; et per hunc modum dicitur unum accidens esse subjectum alterius : non quod unum accidens possit alteri accidenti sustentamentum pncbere; sed quia subjectum est receptivum unius accidentis, mediante alio, etc. "

Haec ille.

Item, in solutione septimi, exponens illam auctoritatem libri Posteriorum, qua dicitur quod qualitatis (ot) non est qualitas, dicit sic : t Qualitatis non dicitur qualitas, ita quod per se sit qualitas subjectum qualitatis. " Simile dicit, 1 p.,q. 77, art. 7, in solutione secundi, ubi sic : " Accidens, per se non potest esse subjectum accidentis. Sed unum accidens, per prius recipitur in substantia quam aliud, sicut quantitas quam qualitas. Et hoc modo unum accidens dicitur esse subjectum alterius, ut superficies coloris, inquan-tum substantia, uno accidente mediante, recipit aliud. " Item, 1" 2", q. 50, art. 2, in solutione secundi, sic dicit: " Accidens, per se non potest esse subjectum accidentis. Sed quia etiam in ipsis accidentibus est ordo quidam(6), subjectum, secundum quod est sub uno accidente, intelligitur esse subjectum alterius, ut superficies coloris. " - Haec ille. - Ex quibus patet quomodo potest concedi vel negari quod quantitas sit susceptibiliscontrariorum, secundum sui mutationem. Nullum enim accidens, naturaliter loquendo, est principale subjectum alterius accidentis; nec ejus susceptivum; nec secundum illud mutabile, tanquam quod. Non est autem inconveniens, quantitatem esse susceptibilem contrariorum, tanquam quo : quia est ratio substantia? recipiendi alia accidentia; et, eodem modo, est ratio quod substantia secundum qualitates possit mutari. Et ad hunc sensum debent exponi auctoritates in oppositum. Ad secundum dicitur quod, cum aer rarelit, non acquirit novam quantitatem ; nec, cum condensatur, perdit antiquam. Et ulterius, conceditur quod eadem essentia quantitatis potest successive esse extensior et minus extensa, et nunc major, nunc minor, sine additione vel subtractione quantitatis. Sed ulterius, negatur consequentia qua infertur simile de substantia. Quod patet: quia multi ponunt quantitatem esse accidens inhaerens substantiae, qui tamen concedunt quod eadem quantitas potestesse extensior quam prius, sine additione alicujus novae quantitatis, et similiter minus extensa, sine perditione alicujus antiquae quantitatis, aut partis suae; sicut patet de Gregorio de Arimino, qui hanc viam tenet, ut supra visum fuit. Hujusmodi autem ratio est : quia quantitati ex se competit habere partes extra se invicem positas in diversis sitibus, non autem convenit sibi habere tantam vel tantam extensionem , aut talem terminum ; substantiae vero non competit ex se primum, nec secundum, sed solum per quantitatem. Et simile hujus apparet : quia eadem albedo, nullo sibi addito vel subtracto, quod sit ejus pars, potest esse intensior et remissior; tamen subjectum ejus non potest esse albius, aut minus album, immo nec album, nullo accidente sibi superaddito. Et de hoc sanctus Thomas, I 2 , q. 52, art. 2, ubi sic : " Augmentum et diminutio (a), in formis quae intenduntur et remittuntur, accidit uno modo, non ex parte ipsius formae secundum se considerate, sed ex diversa participatione subjecti. Et ideo hujusmodi augmentum habituum et aliarum formarum, non fit per additionem formae ad formam ; sed (6) fit per hoc quod subjectum magis vel minus perfecte participat unam et eamdem formam. Et sicut per agens quod est actu, fit aliquid actu calidum, quasi de novo incipiens participare formam, non quod fiat ipsa forma; ita per actionem intensam ipsius agentis efficitur magis calidum, tanquam perfectius participans formam, non tanquam formae aliquid addatur. " - Haec ille.

Item, ibidem, in solutione tertii argumenti, quod erat tale : " Sicut illud quod non est album, est in potentia album; ita illud quod est minus album, est in potentia ad magis album. Sed illud quod non est album, non fit album nisi per adventum albedinis. Ergo illud quod est minus album, non fit magis album nisi per aliquam albedinem supervenientem , etc. " Sequitur responsio : " Illud quod nondum estalbum, est in potentia ad formam ipsam, tanquam nondum habens formam; et ideo agens causat novam formam in subjecto. Sed illud quod est minus album, non est in potentia ad formam, cum in actu formam habeat; sed est in potentia ad perfectum participationis modum; et hoc consequitur per actionem agentis. "

Haec ille.

Sic in proposito. Dico quod substantia, si intelligatur sine quantitate, quae est accidens, nullo modo est extensa, nec habet partes in actu; et ideo oporte quod acquirat novum accidens. Habito autem illo accidente, jam habet partes et extensionem, et potest plus et minus extendi, sine acquisitione vel perditione novae quantitatis vel antiquae. Ad tertium patet responsio ex dictis in praecedentibus quaestionibus, ubi prolixe tractatum fuit de punctis et lineis et superficiebus. Quia antecedens argumenti false imponitur Aristoteli. Non enim est de mente ejus, quod omne accidens habeat subjectum sibi adaequatum in divisibilitate vel in indivisibilitate; sed sufficit quod accidentia absoluta completa habeant subjectum illo modo adaequatum. Cujusmodi sunt qualitates de prima, secunda et tertia specie qualitatis; nam figura non habet subjectum sibi adaequatum in longum, latum et profundum. Similiter, in genere quantitatis, trina (a) dimensio, quae dicitur corpus, habet subjectum sibi adaequatum, quia est completa dimensio ; non autem superficies, aut linea, vel punctus; sed subjectum talium est illud quod subjicitur perfecte dimensioni, sic tamen, quod perfecte dimensioni subjicitur simpliciter, aliis autem secundum quid et inadaequate. Item, Auctor Sex principiorum, in illo capitulo quod incipit, Substantiale vero est, etc, dicit quod de quibusdam formis difficile est dicere ubi sint. Unde sic dicit : " Quaedam sita sunt alicubi, ut nigredo in oculo; quaedam vero difficile erit assignare, ut scientia, paternitas et filiatio, nisi forte sint in generantium et componentium complexione, etc. D Super quo loco dicit Albertus, quod " paternitas et filiatio subjective sunt in toto, et non ab aliqua parte; quia ab actu generationis innascuntur, quae toti debentur, non parti. Sunt tamen sicut in causa, non sicut in subjecto, in complexione generantis, etc. ". Ex quo patet quod falsum est quod omne accidens habens subjectum divisibile et extensum, dividatur ad divisionem subjecti : quia tunc (a) (rina. - tertia IV. paternitas et filiatio illo modo dividerentur, ita quod tota paternitas esset in toto homine qui dicitur pater, et medietas in medietate; quod falsum est. Dicitur ergo quod sicut idem est subjectum relationis et sui fundamenti, ita idem est subjectum quantitatis et sui termini. Nec oportet quod punctus sit divisibilis, si subjectum ejus est divisibile. Ad quartum dicitur quod, posito tali casu, quod scilicet Deus separaret quantitatem a substantia, sive sit possibilis, sive impossibilis, quia de hoc multi antiqui dubitabant, substantia sic spoliata omni quantitate non haberet partem distantem a parte, immo nullam partem integralem actu haberet. Unde ultima consequentia argumenti peccat per fallaciam consequentis, sic arguendo : partes substantiae distabant prius, et modo non distant; ergo sunt localiter mutatae. Arguitur enim ab antecedente habente plures causas veritatis, ad unam illarum. Antecedens enim illud potest verificari pluribus aliis modis quam illo qui exprimitur in consequente. Partes enim substantias desinunt distare, in illo casu, non per approximationem unius ad aliam, sed quia desinunt esse partes.

Et si replicatur contra hoc, in virtute illius maximae ibidem assumptae, quod scilicet Deus potest conservare partes substantiae, destructo quolibet accidente, etc;

dicitur quod illa res quae est pars materiae, potest a Deo conservari sine accidente absolute, sed non in esse partis, quia, sublata quantitate, materia non haberet partes. Hujusmodi autem ratio est : quia nihil potest conservari sine eo quod est de sua ratione ; quantitas autem est de ratione partium ut partes sunt; ideo implicat quod remaneant partes in esse partium sine quantitate. Tum quia partes illae in esse partium, non sunt priores quantitate, immo posteriores; licet ut sunt substantia, sint priores quantitate realiter (a) : sicut lac est prius albedine, ut est quaedam substantia; est autem posterius albedine in esse albi, quia albedo prior est albo, sicut forma effectu suo formali, et suo composito. Ad quintum dicitur quod major potest negari in uno sensu, et conceditur in alio. Si enim intelligatur de illo quod formaliter, ex natura sua, et non per aliquid superadditum, habet partes actu vel potentia praesentes alicui quanto et ejus partibus, conceditur major. Sed tunc, in illo sensu, negatur minor : sola enim quantitas, illo modo est praesens alicui quanto; non autem aliqua substantia. Si vero major intelligatur generaliter de omni habente partes sic praesentes partibus alicujus quanti, sive habeat ex natura sua formaliter partes, sive per aliud ab ejus natura realiter distinctum, negatur major, et conceditur minor. Potest etiam dici quod minor generaliter falsa est. Quia nulla substantia per seipsam formaliter, et per suas partes intrinseeas, est praesens alicui quanto, sic quod essentia illius sit per se prima radix illius praesentiae : quia quantitas, sicut est radix partibilitalis materia?, ita est radix praesentialitatis materiae et suarum partium ad locum, vel ad quantum, vel ad quantitatem, loquendo de praesentia locali, de qua est sermo; quia forte materia per seipsam est praesens quantitati, loquendo de tali praesentia quam habet subjectum ad suum accidens, vel aliqua alia praesentia; sed hic non loquimur nisi de praesentia locali, vel coextensionis et commensurationis; quia, si de alia loquamur, tunc negatur major. Ad sextum, conceditur consequens ibidem primo illatum, scilicet quod, in sacramento Eucharistiae, omnes qualitates ibidem apparentes, sunt in subjecto, vel sicut in subjecto, in ipsa quantitate quae fuerat panis; ipsa vero quantitas est ibi sine subjecto. Et cum hoc consequens improbatur, dicitur ad primam improbationem, quod mens Magistri Sententiarum est quod accidentia Eucharistiae subsistunt per se, isto modo quod nullum eorum est in substantia, nec in aliquo subjecto quod propria virtute naturali ea sustentet et praebeat fulcimentum. Non tamen intendit negare quod qualitates sensibiles ibidem apparentes, sint sine subjecto penitus. Et si hoc intenderet, negandum esset : quia, cum illae qualitates immutent sensus, oportet quod sint extensae et dimensionatae; quod esse non posset, nisi quodlibet eorum esset quaedam quantitas, vel inhaerens quantitati.

Ad secundam improbationem, dicitur quod illa glossa debet intelligi sic, quod scilicet nulla substantia est ibidem ponderosa, nec aliquod subjectum est ibi naturaliter ponderosum, quasi sustentans gravitatem et ponderositatem sua naturali virtute. Est tamen ibi aliquod subjectum ponderosum, hoc modo quod, virtute divina, supplet vicem substantiae ponderosae, in sustentando talia accidentia, et praebendo eisdem fulcimentum. Et de hoc diffuse prosequitur sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 12, q. 1, art. 1; item, 3 p., q. 77, art. 2; item, Quodlibeto 7, art. 10, ubi sic dicit : " Divinae potentiae, ratione suae immensitatis, attribuendum est quod in defectum non sonat; tamen aliqua sunt, quae natura creata non patitur ut fiant, propter aliquam repugnantiam quam important ratione contradictionis implicitae; et de talibus consuevit a quibusdam dici quod Deus potest ea facere, quamvis ea fieri non possint. Ut ergo videamus utrum fieri possit a Deo quod albedo sit sine quantitate, sciendum est quod in albedine, et qualibet alia corporali qualitate, est duo considerare : scilicet ipsam naturam albedinis, per quam speciem sortitur; et individuationem ejus, secundum quod est haec albedo sensibilis, ab alia albedine sensibili distincta. Posset ergo fieri, divino miraculo, ut natura albedinis subsisteret absque omni quantitate; tamen illa albedo non esset sicut IV. - 10 TENTURUM haec albedo sensibilis, sed esset quaedam forma intelligibilis, ad modum formarum separatarum quas Plato posuit. Sed quod haec albedo sensibilis individua sit sine quantitate, fieri non potest; quamvis fieri posset quod quantitas individua esset sine substantia ; quia quantitas non individuatur solum ex subjecto, sicut alia accidentia, sed etiam ex situ, qui est de ratione ipsius quantitatis dimensiva?, quae est quantitas positionem habens. Et ideo possibile est imaginari duas lineas separatas ejusdem speciei, numero diversas, secundum diversum situm; alias linea non esset divisibilis ex ipsa ratione sui generis; non enim dividitur linea nisi in lineas. Plures autem albedines ejusdem speciei sine subjecto imaginari, est impossibile. Et sic patet quod albedo non individuatur nisi ex subjecto. Et propter hoc, non posset esse individua, nisi esset in aliquo subjecto, ad minus in quantitate. Sed quantitas habet unum terminum, et individuatur etiam absque subjecto; et ideo, per miraculum, potest esse haec quantitas sensibilis absque subjecto, sicut patet in sacramento Corporis Christi. "

Haec ille.

Item, in solutione primi, dicit sic : " Albedo, si sine quantitate esset, jam non esset corporalis qualitas, sed spiritualis. " Ad septimum potest dici dupliciter. Primo, negando consequentiam : quia multi tenent et concedunt antecedens, scilicet quod punctus non est quid positivum indivisibile, distinctum a linea, nec linea a superficie, nec superficies a corpore; qui tamen negant consequens, scilicet quod corporeitas de genere quantitatis sit idipsuni (a) quod substantia ; sicut patet de Durando et de Gregorio de Ari-mino, qui praedictam positionem tenent, et multi alii. Secundo modo, potest dici, negando antecedens, scilicet quod linea non sit quid positivum distinctum a superficie. Et tunc, ad primam probationem ejus, dicitur quod, cum superficies dividitur in duas partes, linea qua; prius continuabat partes superficiei, desinit esse, et incipiunt esse duae lineae, terminantes duas superficies. Et idem est cum dividitur corpus; quia tunc desinit esse una superficies, quae partes corporis continuabat, et incipiunt esse duce. Et cum hoc improbatur, quia tunc, diviso corpore, inciperent esse infinitae superficies, et, divisa (6) superficie, infinite lineae, etc; - dicitur quod, diviso corpore, non incipiunt esse actu inlinitae superficies, sed solum duae. Si autem incipiant esse infinite superficies in potentia proxima, non est inconveniens, plus quam quod sint infinite parles continui in potentia propinqua actui. - Ad secundam probationem antecedentis principialis, dicitur quod implicat contradictionem, esse lineam sine puncto, vel superficiem sine linea, vel corpus sine (a.) idipsuni. - ad ipsum Pr. (6) divisa. - dicam de Pr. superficie saltem continuante : quia superficies est de ratione corporis, et linea de ratione superficiei, et punctus de ratione lineae; quandocumque autem aliquid est de ratione alterius, non subjacet divinae potentia? facere hoc sine illo, potissime diffinitum sine diffinitionibus. Ad octavum dicitur quod valde consonum est theologias, quod Deus non possit facere ea quae implicant contradictionem, et per oppositum, allegatio (a) dissonat theologice, scilicet asserere quod Deus possit facere ea quae implicant contradictionem. Sic autem est in proposito. Materiam enim (6) habere qualescumque partes ejusdem rationis sine quantitate, implicat contradictionem; cum quantitas nihil aliud sit quam illud quo materia, vel substantia materialis, est divisibilis et partibilis in partes extensi vas unius rationis, quarum una est extra aliam, et in alio situ quam alia. Unde argumentum supponit falsum, scilicet quod substantia habeat partes ex se, sine alio superaddito sibi quod (y) ab ea realiter distinguatur, et quod quantitas non ad aliud ponatur a nobis, nisi ad hoc quod faciat distare partes substantiae ad invicem. Nos enim illa duo attribuimus quantitati: primum, quod scilicet quantitas est illud quo substantia formaliter habet partes unius rationis; secundum est, quod quantitas est illud quo una pars substantiae distat situaliter ab alia. Immo primum officium inseparabilius est a quantitate, quam secundum : quia, divino miraculo, secundum separatur a quantitate, ut patet in Eucharistia ; primum autem nulla virtute potest a quantitate separari, nec sine quantitate fieri, quia ubicumque est quantitas, ibi sunt plures partes unius rationis, et econtra. Ad nonum, negatur antecedens, et similiter quod assumitur in ejus probationem. Dicimus enim quod numerus est aliud a rebus numeratis; et similiter, quod unitas quae est de genere quantitatis, est aliud a re quae sic dicitur una. Et ad probationem in oppositum, dicitur quod unitas de genere quantitatis, est accidens absolutum. Nec oportet quod sit qualitas, aut quantitas; sed sufficit quod pertineat ad genus quantitatis, non sicut species illius generis, sed sicut principium specierum illius generis, eo modo quo punctus est principium lineae, et unitas principium quantitatis discrete. Fuerunt tamen quidam , qui posuerunt quod unitas de genere quantitatis, quae est principium numeri, non est aliud nisi forma continuitatis, ut Henricus de Gandavo, quem in hoc sequitur Bernardus de Gannato, et male.

Quomodo autem talis unitas distinguatur ab unitate qua dicitur unum convertibile cum ente, vide sanctum Thomam, 1 p., q. 11, art. 1; et, 1. Sentent., dist. 24, q. 1, art. 3 ; et, Quodlibeto 10, art. 1. 11. - QUAESTIO I. Ex quibus patet quod inventio Occam nova est, et inutilis, et contra Aristolelem et omnes peripateticos. Et insuper, condemnata fuit dudum in arliculis Parisiensibus. Nam, in quodam articulo, sic dicitur, Quod impossibile est quantitatem sive dimensionem esse per se, hoc enim esset ipsam esse substantiam ;

Error, etc. Quia, ut arguit Catton contra Occam, ibi non solum condemnatur consequentia, et quod substantia non sit quantitas; quia consequentia est evidens; quia, si illa quantitas qua subslanlia est quanta, omni accidente circumscripto, sit substantia, impossibile est dimensionem non per se esse, hoc est, sine substantia exsistere, ex quo ipsa esset substantia. Sed adhuc Adam, 4. Sentent., arguit, probando quod extensio non sit aliquid additum rei extensae. Primo sic. Quia, si sic, tunc in omni extenso simul essent infinitae extensiones adaequatas, et aequales, ab invicem totaliter distinctos : quia, secundum te et alios contrarium opinantes, ipsa quantitas continua potest miraculose non extendi; si igitur debet extendi, requiritur alia extensio, et, eadem ratione, arguam de illa, et tunc in infinitum. Igitur, eodem modo per omnia, dicendum est quod esse circumscriptive in loco, accidit quantitati continuae, et per consequens, a multo fortiori, omni substantiae corporeae. Secundo, arguit sic. Omne illud quod est principium mere naturale intrinsecum faciendi partes plus distare quam ante, est principium faciendi ea distare. Sed hoc est substantia, et non alia distincta quantitas. Igitur. Major videtur plana; quia virtus activa quae necessitat partes ad distandum plus quam prius, certe multo plus reniteretur ne una reingre-deretur locum alterius non motae de illo loco. Minor probatur. Quia, si aer vel ignis condensatur ultra per violentiam quam sibi competat, ablato tali quo actualiter condensatur, rarefaceret seipsum, et faceret partes suas extremas per consequens plus distare quam prius. Quaero, per quod principium active? Si per substantiam suam, vel per partem sui, puta per formam suam, babetur propositum. Si per qualitatem suam, iterum habetur intentum, quod scilicet (a) propriae parles qualitatis ita faciunt distare seipsas et partes substantias, sicut faceret quantitas quam tu ponis. Igitur non propter hoc est necessaria talis quantitas distincta. Sed hoc sequitur ad formam substantialem, secundum communem cursum natura. Igitur forma substantialis videtur esse una causa naturalis activa faciendi partes in toto distare, et non tua distincta quantitas; quia illa simpliciter est indifferens ad tantam vel tantam extensionem, quia semper manet eadem in generato et corrupto, et est coaeva materiae, secundum te, etc. Tertio. Illud non facit mere naturaliter et active (a) scilicet. - Om. Pr. partes ab invicem distare, quod ad naturam quanti eas determinat indistincte; sed illud potius, quod sic ad certam extensionem et distantia? magnitudinem necessitat, cessante violentia exteriori. Sed quantitas, quae esset indifferens penitus ad varias magnitudines extensionis et distantiae, si violenta-relur terra, vel ignis, ad naturam certam extensionis et distantiae magnitudinem non (a) determinat, aut necessitat, cessante violentia exteriori; sed hoc facit forma substantialis, immediate, vel mediante aliqua sua qualitate a se active causata et causabili. Ergo forma substantialis, non aliqua alia distincta quantitas, est principium faciendi partes distare, et per consequens impediendi ut non concurrant in eodem situ. Quarto. Quia omne principium activum mere naturaliter respectu effectus, qui sit forma sui, habet virtualem repugnantiam cum omni repugnanti suo effectui. Sed substantia, vel aliqua pars ejus, est hujusmodi principium. Igitur habet (6) repugnantiam virtualem ad omne repugnans quantitati suae. Sed esse cum alio, repugnat quantitati suae. Igitur ipsamet substantia habet virtualem repugnantiam ad essendum cum alia et destructa omni quantitate supperaddita. Igitur renititur contra hoc, si suam quantitatem, quae sit res sibi inhaerens, de facto non babeat. Quinto. Quia nihil potest esse quantum sine quantitate. Sed sine omni tali accidente, quod poneretur quantitas substantia: inhaerens, potest substantia corporea esse quanta : quia sine omni tali potest habere partem extra partem, et extendi, et esse longa, lata et profunda, et esse circumscriptive in loco. Quod patet : quia Deus, de omnipotentia sua, posset tenere partes substantiae demonstratae in sitibus in quibus sunt, sine omni motu vel mutatione locali earumdem , destruendo quodlibet tale accidens, si poneretur. Igitur, etc. Sexto. Quia sicut se habet figura ad quantitatem, sic quantitas ad substantiam. Sed figura nihil reale addit supra quantitatem; quia tunc posset separari unum ab alio. Septimo. Quia, si quantitas esset aliud realiter a corpore quod est substantia, tunc posset intelligi et esse substantia quae est corpus, sine quantitate; quod est impossibile, quia tunc corpus haberet esse spirituale, et non esse corporeum. Adprimum istorum, negatur consequentia. Et (y) ad probationem, dicitur quod extensio potest sumi dupliciter. Primo modo, pro principio formali quo partes substantias natae sunt distare ab invicem, et habere positionem et situm in loco. Secundo modo, pro actu formali talis principii, seu pro esse quod dat illi cujus est forma, vel pro quadam relatione consequente quantitatem et ejus effectum formalem ultimatum; ita quod extensio hoc modo sumpta, dicat actualem distantiam partium substantiae vel alterius quanti ad invicem, et positionem, et situm earumdem in loco. Tunc dicitur quod extensio primo modo sumpta, est quid absolutum, de genere quantitatis, puta ipsa corporeitas, vel quantitas etiam continua. Extensio vero secundo modo sumpta, est quid absolutum, pertinens ad genus quantitatis reductive, sicut esse reducitur ad genus essentia;; ad quod tamen esse sequitur quoddam accidens alterius generis a quantitate, quod est respectivum, de genere situs aut positionis. Et bene conceditur quod utraque extensio est aliud a substantia extensa. Nec sequitur quod in substantia extensa sint infinita? extensiones, qualitercumque sumatur extensio.

Et cum dicitur quod quantitas potest esse non extensa;

conceditur, loquendo de extensione secundo modo.

Et cum ulterius dicitur quod, cum de quantitate non extensa iit extensa, si requiratur alia extensio, tunc erit processus in infinitum;

negatur consequentia : nam illa secunda extensio non est extensa, sed est quo aliquid denominatur extensum; sicut albedo non est alba, sed tamen albat.

Et si quaeritur de illa secunda extensione, an sit accidens divisibile, vel indivisibile;

dicitur quod est divisibile. Sed ex hoc non sequitur quod sit extensum ; sicut patet in exemplo tuo de quantitate corporis Christi, prout est sub Sacramento; quantitas enim ibi habet partes, nec tamen ibi est extensa. Vel potest dici quod talis extensio non est extensa sicut quod, sed sicut quo. Unde nota quod quantitas habet duplex officium : primum est dividere materiam formaliter in partes unius rationis; secundum est eam extendere. Primum inseparabile est a quantitate; quia, si actu informat substantiam, actu facit eam divisibilem. Secundum vero separari potest ab ea, sicut patet in Eucharistia. Ad secundum, conceditur quod forma substantialis est principium activum faciendi partes substantia; distare ab invicem; sed negatur quod sit formale principium distantia; partium; sed hoc potius est quoddam accidens, quod vocamus quantitatem. Nec argumentum probat oppositum hujus. Et eodem modo dicitur ad tertium et quartum.

Ad quintum, negatur minor. Et ad probationem, dicitur quod, si Deus separaret substantiam ab omni quantitate, illa substantia non haberet partes distantes, nec propinquas; immo, nullam haberet in actu. Et cum dicitur quod Deus posset tenere partes materiae in sitibus in quibus sunt, destructo tali accidente ;

dicitur quod, sicut non potest facere quod aliquid sit album sine albedine, ita nec potest facere aliquid partibile sine partibilitate, vel sine formali principio parlibilitatis. Hoc autem est quantitas. Et ideo materiam habere partes sine quantitate, includeret contradictionem; et sic non est factibile, nec intelligibile. Ad sextum, negatur minor; quia figura et quantitas sunt accidentia genere differentia, cum unum sit de genere qualitatis, aliud de genere quantitatis. Nec sequitur quod, si sunt essentialiter et realiter distincta, quod possit unum ab alio separari; quia quantitas (inita et figura naturali consequentia se consequuntur, sicut materia et forma, licet aliter et aliter. Ad septimum, conceditur quod corporeitas de genere substantia? posset separari a corpore quod est trina dimensio. Et conceditur quod tale corpus de genere substantiae, haberet esse spirituale, id est, non extensum, nec divisibile; non tamen haberet esse spirituale, id est, immateriale. Sanctus Thomas enim, Quodlibeto 7, art. 10, in solutione tertii, concedit quod Deus posset ponere albedinem in angelo, id est, dare sibi tale esse spirituale. Arguit enim sic : " Magis est remotum a natura qualitatis corporalis, quod sit omnino sine subjecto, quam quod sit in subjecto spirituali : quia esse in subjecto spirituali, est qualitatis spiritualis, quae est in eodem praedicamento cum qualitate corporali; sed esse omnino sine subjecto, est substantia?, quae est aliud praedicamentum. Sed non posset miraculose fieri quod qualitas corporalis esset in subjecto spirituali, ut albedo in angelo. Igitur,etc. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod, cum substantia spiritualis quantitate careat, non potest fieri quod qualitas corporalis sit in substantia spirituali, nisi per illum modum quo potest esse sine quantitate, ut dictum est. "

Haec ille. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra eamdem conclusionem, dicitur quod utique partes substantiae realiter et essentialiter distinguuntur a partibus quantitatis : quia substantia panis cum suis partibus desinit esse, remanente quantitate, et omnibus suis partibus; sicut patet in Eucharistia. Et ad hujus improbationem, negatur prima consequentia ibidem facta, loquendo de extensione primo modo distinctionis superius factae, sumendo extensionem scilicet pro principio formali, quo partes quanti distant et extenduntur. Sumendo autem extensionem secundo modo dictae distinctionis, conceditur consequens. Et ad improbationem consequentis isto modo sumpti, negatur consequentia ibi facta, qua infertur quod quantitas superflueret. Et ad probationem, dicitur quod partibilitas substantia?, vel alterius rei quanta?, causatur a quantitate. Illa autem causalitas non est proprie effectiva, nec finalis; sed formalis. Et ad hujus improbationem, negatur quod ibi assumitur, scilicet quod effectus formalis non sit aliud a forma; nam albedo non est idem quod esse album. Quaelibet enim forma dat subjecto suo quoddam esse, sive 11. - QUAESTIO I. substantiale, sive accidentale; quod esse est aliud a forma quaedat illud, sicut ponit sententialiter sanctus Thomas, 3 p., q. 77, art. 1, in solutione tertii, ubi sic : " Accidentia, inquit, Eucharistiae acquisierunt esse individuum in substantia panis et vini, qua conversa in corpus et sanguinem Christi, remanent virtute divina in illo esse individuato quod prius habebant, etc. " Item, in solutione quarti, sic dicit: " Accidentia hujusmodi (a), manente substantia panis et vini, non habebant ipsa esse, nec alia accidentia; sed substantia eorum habebat hujusmodi esse per ea, sicut nix est alba per albedinem. Sed post consecrationem, ipsa accidentia, quae remanent, habent esse; unde sunt composita ex esse et quod est; et, cum hoc, habent compositionem partium quantitativarum. "

Haec ille.

Item, q. 17, art. 2, sic dicit: " Considerandum est, inquit, quod, si aliqua forma vel natura sit, quae non pertineat ad esse personale hypostasis subsistentis, illud esse non dicitur esse illius personae simpliciter, sed secundum quid : sicut esse album est esse Socratis, non inquantum est Socrates, sed inquantum est albus. Et hujusmodi esse nihil prohibet multiplicari in una persona vel hypostasi : aliud enim est esse quo Socrates est albus, et quo Socrates est musicus. "

Haec ille.

Item, 1. Sentent., dist. 3, q. 2, art. 3, dicit sic : " Secundum quodlibet accidens, additur aliquod esse ipsi substantioe, etc. " Item, 3. Sentent., dist. 6, q. 2, art. 2, in solutione primi, sic dicit : " Forma facit esse, non ita quod illud esse sit formae vel materiae, sed subsistentis. " Item, 4. Sentent., dist. 12, q. 1, art. 1, q 3, in solutione quinti, sic dicit : (c Cum ista accidentia habeant esse (6), et essentias proprias, cum eorum essentia non sit eorum esse, constat quod aliud est in eis esse et quod est. " Item, q 1, in solutione primi, sic dicit: " Inesse non dicit esse accidentis absolute, sed magis modum essendi, qui sibi competit ex ordine ad causam proximam sui esse, etc. "

Ex omnibus istis patet quod, secundum mentem suam, forma quaelibet informans materiam vel subjectum, sive sit substantialis, sive accidentalis, dat suo subjecto vel materiae aliquod esse distinctum a forma et a subjecto; et causat illud non per modum causae efficientis, sed formaliter, vel per quamdam resultantiam et naturalem sequelam. Unde, de Malo, q. 5, art. 5, in solutione decimisexti, sic dicit : a Ipsa forma est effectus agentis; unde unum et idem est, quod agens facit effective, et quod forma facit formaliter; sicut pictor dicitur colorare parietem, et etiam color, s

Haec ille. Ad secundum, negatur prima consequentia, qua infertur quod in eodem subjecto esset multiplex quantitas. Et ad probationem, dicitur quod, juxta praemissa, in quolibet quanto est duplex partibilitas : quaedam absoluta; et alia respectiva. Prima est quantitas, non autem secunda. Et, cum videtur probare quod illa secunda partibilitas sit quantitas,

dicitur ad primam probationem, quod, posita illa partibilitate, illud cujus est, eo facto habet partes, sed non necessario extra se invicem positas; sicut patet de quantitate in Eucharistia. Sicut enim dictum est prius, duplex est effectus quantitatis, scilicet : partibilitas, et extensio. Primus per nullam potentiam potest separari a quantitate; quia omne quod habet quantitatem, necessario habet plures partes. Secundus vero separari potest: quia, sicut corpus Christi in Eucharistia habet quantitatem et partibilitatem, non tamen habet ibi extensionem, licet habeat eam in coelo; sic Deus posset creare unam substantiam quantam, quae nusquam haberet extensionem, et tamen haberet partibilitatem. Nec valet consequentia : posita tali partibilitate in substantia, ipsa est quanta ; igitur talis partibilitas est quantitas. Sed sequitur hoc consequens : quod talis entitas, vel est quantitas, vel effectus quantitatis.

Ad secundam, patet per idem, quod, remota tali partibilitate, corpus resolveretur in non corpus : quia talis entitas sic naturaliter consequitur quantitatem, quod, posita quantitate, ponitur, et econtra, posita tali partibilitate, ponitur quantitas; neutrum enim potest ab altero separari.

Ad tertiam,dicitur quod ex tali partibilitate res non dicitur finita, nec infinita, nec bicubita, nec tricubita; quia possibile est substantiam informari tali partibilitate, et tamen non esset extensa, id est, positionem et silum habens in loco. Item, posito quod ex tali entitate res diceretur terminata, et finita, et habens positionem, non sequitur quod sit quantitas, sed quod non est sine quantitate, et est effectus ejus. Tamen ut dictum est, ista tria realiter distinguuntur, scilicet quantitas, partibilitas, et extensio, accipiendo ultima duo pro respectivis effectibus quantitatis, vel pro duobus esse, aut duobus actibus, ad quos sequuntur tales respectus.

Ad quartam, dicitur quod partibilitas respectiva est de genere ad aliquid, sicut relatio partis ad totum, et totius ad parles. Ubi sciendum finaliter, pro totali resolutione hujusmodi difficultatis, quam tangit arguens, quod partibilitas potest sumi tripliciter : primo modo, pro ipsa essentia quantitatis, quae est radix et ratio quod aliquid habeat partes unius rationis; secundo modo, pro esse quod dat quantitas suo subjecto, scilicet esse partibile in tales partes; tertio modo, pro relatione totius ad partes, et econtra, qua scilicet substantia dicitur tota, et partes dicuntur partes. Et consimiliter, potest dici quod extensio potest sumi tripliciter; primo modo, pro essentia quantitatis; secundo modo, pro esse quod dat subjecto suo, vel accidentibus sibi inhaerentibus; tertio modo, pro respectu consequente substantiam sub quantitate; qui quilliO dem respectus aliquo modo pertinet ad praedicamentum situs, quia est ordo partium in toto et in loco simul, vel saltem in toto, etsi non in loco. Et cum dicitur quod talis partibilitas sufficit ad salvandum omnia propter qua? ponitur quantitas ;

non valet. Quia quantitas non potest poni esse idem cum suo esse; quia oportet quod essentia (v) quantitatis sit aliud abesse quod dat vel recipit. Secundo, quia quantitas, cum sit quid absolutum, non potest esse idem quod partibilitas respectiva; cum absolutum et respectivum essentialiter distinguantur in creatis. Ad tertium principale, negatur prima consequentia. Nec valet probatio : quia partibilitas secundo modo et tertio modo sumpta, non est quantitas; et ideo non sequitur, si quantitas habet partibilitatem, quod habeat quantitatem. Ad quartum, negatur prima consequentia. Nec valet probatio, cum supponat falsum, ut dictumest, scilicet quod omnis partibilitas sit quantitas vel dimensio, et consequenter, quod ubicumque sunt plures partibilitates, sint plures quantitates. Sed illud inconveniens habet arguens ponere : quia, cum, secundum eum, omnis partibilitas sit quantitas, et substantia, secundum veritatem, habet alias partes a partibus accidentium sibi inhaerentium , oportet quod alia sit partibilitas substantiae a partibilitate accidentium, et consequenter alia quantitas et dimensio; nisi ponatur quod idem accidens sit in diversis substantiis, et eadem relatio inter alia et alia extrema; quae sunt absona. Nos autem ponimus quod in eadem substantia habente plura accidentia, non est nisi una quantitas, et una partibilitas absoluta, quae dat diversas partibilitates respectivas, secundum diversa accidentia sibi supervenientia. Nam aliam partibilitatem dat substantiae, aliam albedini, et aliam dulcedini, aliam frigiditati lactis. Quod patet : quia alias partes habet substantia quam accidens, et alias habet albedo quam dulcedo, et consequenter aliam et aliam partibilitatem respectivam. Utrum autem quantitas det unicum esse quantum omnibus per eam qualificatis? Credo quod sic : quia illud est principaliter substantia:, et secundario accidentium ejus, et ab una forma non procedit immediate duplex esse unius rationis. III. Ad alia argumenta Aureoli. - Ad primum eorum quae secundo loco objicit idem Aureolus contra eamdem conclusionem , dicitur. Et ad intellectum sequentium, praenoto quod accidens vel formam aliquam substantialem aut accidentalem, vel materiam, seu quamcumque aliam entitatem^ aut quodcumque aliud conceptibile, esse realitatem in se, vel ex se, vel per se et de se terminatam, potest quadrupliciter intelligi. Primo modo, ad hunc sensum, quod sit essentia integra, non nata constituere cum alia entitate aliquid per se unum, reponibile in genere per modum speciei aut individui, sed ipsum-met reponitur per se in genere illo. Secundo modo, quia non solum est talis entitas, qualis dicta est, sed, ultra hoc, sibi naturaliter competit esse in se, et non ex inhaerentia ad aliud alterius naturae praebens sibi fulcimentum. Tertio modo, quia, licet non sit essentia integra primo modo, nec secundo modo, tamen est quid per se subsistens, non dependens ab aliquo subjecto, nec ab aliqua forma, ad hoc ut sit. Quarto modo, quia, licet non sit tale ens cui competere possit per se subsistere, tamen est quid conceptibile conceptu proprio qualicumque, et distinctum essentialiter ab aliis non ejusdem rationis, nec eodem conceptu conceptibilibus, et habet entitatem realiter distinctam ab aliis entitatibus. Tunc dico quod, accipiendo realitatem terminatam primo modo, vel quarto modo, accidens potest dici entitas terminata; non autem secundo modo, nec tertio. Accidens enim aliquod, puta qualitas, vel quantitas, sic est realitas vel entitas terminata, quod reponitur per se in genere vel specie, et est quoddam individuum indivisum in se, et divisum ab aliis. Non enim est omnis entitas, nec est nulla entitas, sed aliqua, habens propriam indivi-sionem, unitatem et divisionem; licet non sit ens perfectum, cui possit naturaliter competere per se esse; nec est pars talis entis, sed est dispositio talis entis. Sic ergo est entitas terminata termino propriae essentiae, licet non termino propriae exsistentiae. Tunc ad argumentum, dicitur quod nec accidens, nec aliqua forma substantialis vel accidentalis, est ipsa actuatio vel formatio quam dat materiae vel subjecto suo; sed talis formatio est ipsum esse quod dat suae materne vel suo subjecto, ut supra dictum est. Illud autem esse est quid absolutum, reducibile ad genus et ad speciem formae a qua fluit, sicut actus ad genus suae potentiae.

Et ad primam hujus improbationem, negatur consequentia, qua infertur quod aliquid possit esse actuatum sine actu, et formatum sine forma; quia tale esse non potest separari, quacumque potentia, a sua forma. Non enim quaecumque absoluta essentialiter distincta, possunt ab invicem separari, potissime ubi est naturalis consequentia inter illa, et ubi unum est de ratione alterius, sicut pars essentiae, vel sicut quo aliud est. Esse autem, licet non sit de ratione formae, sicut pars essentiae formae ut forma est, vel ut talis forma est, nihilominus tamen est de ratiorje formae ut exsistens est. Ideo sicut implicat, aliquid esse album sine albedine; ita implicat contradictionem, formam esse sine esse; et sic, posita forma, necessario ponitur esse proprium, vel alienum. Similiter, cum forma sit de ratione ipsius esse, quia esse est actus formio, impossibile est poni esse, non posita forma, potissime quia esse (luens a forma est naturaliter posterius ipsa forma a qua fluit; ideo implicat, poni II. - QUAESTIO I. tale esse sine tali forma. Forte autem, cum forma sit prior esse ab illa fluente, ideo potest poni forma, sine hoc quod det esse; sicut patet de anima Christi, a qua nullum esse exsistentiae fluit, secundum sanctum Thomam, sed ipsa, et omnia quae substantialiter sunt in Cbristo, sunt per esse divini suppositi; et simile est de forma partis exsistentis in toto, quae non dat esse, nisi facta divisione partis a toto. Ad secundam improbationem, dicitur quod, licet forma det esse subjecto, non tamen sequitur quod illa forma sit causa efficiens : quia talis datio non est per quamcumque transmutationem subjecti de potentia in actum, sed per naturalem sequelam et resultantiam ipsius esse a forma; sicut enim ex unione partium resultat totum, ita ex contactu formae ad materiam resultat esse, et actualio, et formatio materiae vel subjecti. Ad tertiam improbationem, negatur consequentia, qua infertur quod, si actuatio quam forma dat, sit aliud a forma, quod sit processus in infinitum. Nam status est in ipso esse ; forma enim dat esse, et esse non dat aliquid aliud; et similiter, actus dat actua-tionem, et illa actuatio nihil dat. Cujus ratio est : quia, sicut materia prima est primum in genere materialium et potentialium, ita esse est primum in genere formalium et actualium; et ideo, sicut materia prima per essentiam suam substat formae, et non virtute alicujus prioris potentialis, sic esse actuat materiam vel subjectum, non virtute alicujus prioris, sed per seipsum, ita quod est actus et actuatio, et(a) est summe intimum ipsi rei exsistenti; forma vero, licet sit actus, non tamen actuatio; ideo non actuat immediate per sui essentiam, sed per esse quod dat, quia nec ipsa forma est proprie actus, nisi prout consideratur sub esse.

De praedictis vide beatum Thomam, 2. Scntent., dist. 1, art. 1, ubi sic : " Primum dicitur dupliciter : scilicet primum simpliciter, et primum in genere vel in aliquo ordine. Si secundo modo, sic, secundum plura genera causarum, sunt plura prima principia : ut materiale primum, quod est materia prima; et formale primum, quod est esse; et sic de aliis, etc. " Item, 2. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 2, in solutione quinti: " Sicut anima rationalis, est, nec est illud quo est; ita etiam vivit, nec est illud quo vivit. Sed sicut illud quo est formaliter, non est aliqua forma quae sit pars essentias (6) ejus, sed ipsum esse suum; ita illud quo vivit formaliter, non est aliqua forma quae sit pars essentiae ejus, sed ipsum suum vivere. Secundum Philosophum autem, 2. de Anima (t. c. 37), vivere nihil aliud est quam esse viventium." Item, 1. Sentent., dist. 8, q. 5, art. 2 : " In compositis, inquit, ex materia et forma, quo est potest dici tripliciter. Potest enim dici quo est ipsa forma partis, quae dat esse materiae. Potest etiam dici quo est ipse actus essendi, scilicet esse, sicut id quo curritur, est actus currendi. Potest etiam dici quo est ipsa natura, quae relinquitur ex compositione formae cum materia, etc. " Item,l p., q. 3, art. 4: a. Esse, inquit, est actualitas omnis formae vel naturae : non enim bonitas vel humanitas significatur ut aliquid in actu , nisi prout significamus eam esse. Oportet igitur quod ipsum esse comparetur ad essentiam, quae est aliud ab eo, sicut actus ad potentiam, etc. j Item, q. 8, art. 1 : " aesse, inquit, est id (a) quod est magis intimum cuilibet, et quod profundius omnibus inest; cum sit formale respectu omnium quae sunt in re, etc. "

Ex quibus patet quod esse est actus et actuatio prima formae, et materiae, et quidditatis vel essentiae, et suppositi; et ideo proximius tangit materiam vel subjectum , quam quaecumque forma. Nec oportet quod, si actuatio formae sit aliud a forma, quod actuatio ipsius esse sit aliud ab ipso esse : quia semper prima causa intimius tangit effectum quam secunda; esse autem, ut dictum est, est primum in genere formalium. Ad quartam improbationem, dicitur quod albedo et albere non sunt idem; quia albedo est forma, albere autem est esse quod albedo dat subjecto. Illud autem esse non est respectus, sed absolutum quoddam reducibile ad genus albedinis. Unde sanctus Thomas, 4. Seritent., dist. 12, q. 1, art. 2, q 3, sic dicit: " Unaquaeque res habet proprium esse suae speciei; non enim esse in omnibus est unius speciei, sicut nec animalitas est unius speciei in omnibus (6) animalibus, nec humanitas eadem numero in omnibus hominibus. "

Haec ille.

Ex praedictis patet quod assumptum principale falsum est, scilicet quia actuatio et formatio quam forma dat subjecto non est idem quod ipsa forma, nec est respectus, sed est esse. Ulterius, cum arguens nititur probare quod effectus formalis non solum est idem quod forma, immo quod est idem quod subjectum, nec sit quid distinctum a forma, nec a subjecto, et ita concludere quod accidens non sit res distincta a subjecto;

dicitur primo quod illa conclusio male sonare videtur in fide; quia, si albedo non sit aliud quam actuatio subjecti albi, et non sit quid distinctum a subjecto, tunc per nullam potentiam fieri posset albedo sine subjecto, nec sine albedine subjecti, sicut non potest fieri sine seipsa. Secundo, dicitur quod, sicut actuatio est aliud ab accidente actuante, ita est aliud a subjecto actuate Et cum arguens quaerit quid est actuare illius aequationis ;

dicitur quod actuatio, proprie loquendo, non actuat, sed forma per actuationem actuat; sicut calefactio non calefacit, sed calor vel ignis per calefactionem calefit) ili. - idem Pr. facit; unde forma actuat per actitationem. Illa autem actuatio est ipsum esse quod dat forma suo susceptibili. Nec illa actuatio proprie actuat. Et, posito quod ad aliquem sensum concederetur quod actuatio actuaret, non sequitur quod actuet per aliquid a se distinctum, sed seipsa formaliter. Et tunc ulterius negatur consequentia ibidem facta : Actuare est idem cum actuatione; igitur est idem cum actua-bili (a). Nec habet qualemcumque colorem, aut apparentiam : quia aliter se habet actuare ad aquationem, quam ad actiiabile; quia tam actuare quam actuatio sunt formalia, ipsum vero actuabile (8) est potentiale. Tertio, dicitur ad argumentum, quod simile quod adducit de linea et puncto, non valet : quia utique punctus realiter distinguitur a linea, si ponatur esse quid omnino indivisibile; quia implicat contradictionem, quod res indivisibilis sit res divisibilis, et quod res terminans sit res terminata; quia nihil terminat seipsum, sed, si quid terminat, aliud terminat. Et ad argumentum ibidem facium, negatur consequentia : quia non plus apparentia? habet consequentia ibidem facta, quam ista, Albedo est res distincta a suo subjecto, ergo subjectum sine albedine est album, vel, utrumque esset album sine altero; quod constat non valere. Sic nec ista valet : Punctus realiter differt (y) a linea ; igitur linea sine puncto est terminata. Nec ista : Punctus est terminatio lineae, et nihil imprimit in lineam medium inter punctum et lineam ; igitur punctus est idem quod linea. Quarto, dicitur quod illa copulativa quam concedit et asserit arguens, scilicet ista : Accidens et subjectum non sunt una realitas, et tamen sunt una res in qua nulla est distinctio,

implicat contradictionem ; quia ex prima parte sequitur contradictorium secunda?. Si enim A et B sunt et non sunt una realitas, ergo sunt plures realitates; et si plures, ergo distinctae; igitur res in qua uniuntur, habet in se aliquam distinctionem. Item, si accidens et suum subjectum ita identificentur inter se, sicut ipse ponit, sequitur quod non plus accidens informat subjectum, quam econtra. Item, quod accidens aeque sustentat subjectum, sicut econtra. Patet : nam quaecumque identificatur per omnimodam indivisionem, quidquid attribuitur uni, et alteri, saltem in creatis. Item, ista conclusio est expresse contra Philosophum, 1. Physicorum (t. c. 14), ubi facit istam consequentiam contra Parmenidem et Melissum : Accidens et substantia sunt; igitur multa sunt, quae sunt. Quae nihil valeret, nisi accidens aliquo modo a subjecto suo distingueretur. Ad secundum principale dico quod unitas negativa, sive indivisio, sive negatio divisionis, duplex est : quaedam qua negatur pluralitas entitatum vel realitatum, et quaedam qua negatur pluralitas vel divisio exsistentiarum vel ipsius esse. Tunc dico ad majorem, quod, si major intelligatur de unitate primo modo dicta, falsa est; si autem intelligatur de unitate secundo modo dicta, vera est. Materia enim et forma substantialis, quae verius faciunt unum quam subjectum et accidens, habent distinctas entitates, sed non distinctas exsistentias, ut in praecedentibus dictum fuit. Sic etiam, ad hoc quod subjectum et accidens faciant unum, et non per modum acervi, sufficit quod habeant indivisionem (oc) in aliquo esse; nec requiritur quod perdant divisionem aut distinctionem propriarum essentiarum. Licet autem subjectum et accidens sint indivisa in esse accidentali, sicut materia et forma substantialis, tamen ex subjecto et ex accidente non resultat aliquid per se unum, sicut ex materia et forma substantiali. Cujus ratio est : quia materia non habet aliquod esse, nec aliquem actum essendi simpliciter, ante adventum formae substantialis, sed solum illud esse quod dat sibi forma; ex uno autem actu essendi simpliciter, constituitur unum ens simpliciter, et non plura; ideo materia et forma non sunt duo exsistentia, sed unum, vel potius constituunt unum exsistens simpliciter; sed subjectum formae accidentalis, ante adventum accidentis, erat subsistens in suo esse substantiali; et quia accidens adveniens dat sibi aliud esse, jam sunt ibi duo esse exsistentiae, scilicet unum substantiale, aliud accidentale; per duo vero esse non constituitur unum per se ens, sed unum secundum quid, vel per accidens; Socrates enim et albedo non sunt unum ens simpliciter, sed sunt unum album, vel constituunt unum album. Utrum autem totum sit tertia entitas distincta a partibus, vel sit ipsae partes, videbitur forte in tertio (6). Item, utrum inter materiam et formam, vel inter subjectum et accidens, sit duplex unitas, vel duplex unio, alias forte videbitur in tertio. Ad tertium principale, negatur minor, tanquam falsa, et perniciosa in fide : quia, si accidens essentialiter esset inhaerentia, implicaret contradictionem, accidens esse sine inhaesione; cujus oppositum tenet fides. Et ad probationem illius minoris, dicitur quod inhaerentia accidentis ad subjectum, implicat duo, scilicet esse quod dat accidens subjecto, et quemdam respectum subjecti ad illud esse, vel respectum illius esse ad subjectum, sicut recepti ad recipiens, et recipientis ad receptum. Et sic patet quod non valet consequentia ibidem facta, qua probatur quod accidens inhaerere, non esset nisi ipsum referre, etc; quia, praeter illum respectum, est ibi indivisio et unitas accidentis et subjecti in quodam esse, quod ab accidente datur, et a subjecto recipitur. - Ad secundam probationem minoris, dicitur quod minor est falsa. Non enim figura est inhaerentia, nec adjacentia partium ; sed est quaedam qualitas, consequens quantitatem terminatam superficie vel linea. Item, dato quod esset adjacentia, non sequitur quod esset inhaerentia : quia adjacentia non semper dicit inhaerentiam, sed quandoque importat applicationem unius rei ad aliam per modum mensurae vel mensurati, sicut loci, vel temporis, vel vestis, ad rem locatam, vel temporalem, vel habituatam, aut vestitam, aut armatam ; nullus tamen diceret vestem aut locum inhaerere rei locatae vel vestitae. Dicitur tamen quod figura nec est inhaerentia, nec adjacentia. Et si alicubi inveniatur dictum, exponendum est substantivum per adjectivum, quia scilicet est adjacens et inhaerens, vel quia causatur ex inhaerentia vel adjacentia quantitatis ad substantiam. Item, non solum negatur quod accidens sit inhaerentia, immo quod esse accidentis sit inhaerere absolute. Unde sanctus Thomas, 4. Sen-tent., dist. 12, q. 4, art. 1, q 1, in solutione primi, dicit quod " inesse non dicit absolute esse accidentis, sed modum essendi ", etc, ut prius recitatum fuit.

Ad confirmationem, patet per idem : quia falsum est quod formale accidentis sit accidere; sed hoc est modus essendi ejus naturalis.

Item, non solum minor principalis est falsa, verum etiam major, scilicet quod inhaerentia non sit aliud a subjecto. Quia, si sit, tunc subjectum esset quaedam inhaerentia et accidentia; quae sunt falsa. Nec valet probatio : quia non omne quod est de ratione alicujus, est indistinctum ab eo; sicut patet de relativis. Pater enim differt a filio, nec tamen potest concipi sine eo. A simili, licet inhaerentia non possit concipi sine subjecto, non tamen (a)sequitur quod sit idem quod subjectum. Ad quartum, negatur minor. Et ad probationem, patet per superius dicta; quia quantitas potest dici partibilitas, et potest dici causa partibilitatis.

Ad confirmationem, negatur antecedens. Nec valet probatio; quia fundatur in falso, scilicet quod omnis partibilitas sit quantitas et dimensio, et quod ubi sunt plures partibilitates, sint plures quantitates. Et si objicitur contra praedicta : quia saltem partibilitas est effectus quantitatis, et cum, multiplicato effectu formali, multiplicetur forma, igitur, etc.;

dicitur quod partibilitas quae est relatio, est effectus quantitatis remotus; ideo ad plurificationem illius, non oportet quantitatem plurificari. Sed partibilitas absoluta, quae dicit esse quod dat quantitas, non purificatur in eodem subjecto; et ille est effectus proximus formalis quantitatis. Unde nota (6) quod, sicut in una substantia materiali non est nisi unicum esse substantiale, quod principaliter est totius suppositi , secundario autem partium ejus; ita quantitas adveniens composito, non dat nisi unum esse quantum, quod est principaliter ipsius substantiae, secundario autem omnium accidentium supervenientium. Ad quintum, negantur omnes consequentiae ibidem factae.

Et ad primam, qua infertur quod in naso sunt multae simitates, dicitur quod illa probatio fundatur in duobus falsis. Primum est, quod simitas, vel figura Dasi, sit indivisio vel terminatio partibilitatis aut quantitatis (oc). Hujus enim oppositum, verum est, cum figura sit qualitas consequens terminationem quantitatis. Secundum est, quod in naso sint multae partibilitates absolutae. Hujus enim oppositum, verum est.

Ad secundam consequentiam ibidem illatam, dicitur quod, ad hoc quod aliquid sit corpus, non sufficit quod sit longum, latum et profundum ; sed requiritur quod sit trina dimensio, vel subjectum trina? dimensionis. Hoc autem non contingit alicui accidenti, nisi quantitati.

Ad tertiam, patet per praedicta. Conceditur tamen quod tria corpora sunt simul : primum est corpus de genere substantia?; secundum est corpus de genere quantitatis; tertium est compositum ex utroque. Impossibile tamen est plura corpora simul esse, quorum unum non sit forma nec pars alterius; sed plura corpora, quorum unum est pars vel informativum alterius, possibile est esse simul. Ad sexium dicitur quod auctoritates ibidem adductae, non sunt ad propositum, si bene intelligantur. Nam prima auctoritas non aliud concludit, nisi quod substantia constituit accidentia in aliquo genere causae, non quod ullo modo identificetur eis. Sed potius, ex illa auctoritate sequitur oppositum, si (fi) nihil constituit seipsum, nec terminat seipsum, nec aliquid quod sit indistinctum ab ipso, sed solum illud quod est aliud a se.

Ad secundam, dicitur quod glossa ibi adducta, voluntaria est. Et, dato quod sit vera, concludit contra suum auctorem; quia terminans et terminatum distinguuntur.

Ad tertiam, dicitur similiter. Glossa enim adducta, falsa est : nam substantia nullo modo est terminus essentiae accidentis, quasi aliquid intrinsecum accidenti; sed ad hunc sensum dicitur accidens constare cum substantia, vel per substantiam, quia est effectus substantia? in genere causa efficientis, materialis et finalis; vel quia diffinitur per substantiam, et habet esse in substantia, et per substantiam.

Ad quartam, dicitur quod accidentia non habent essentiam proprie dictam, eo modo quo substantia habet essentiam, quae sit secundum subjectum actus essendi, naturaliter loquendo; habent tamen essentiam, hoc modo, quod scilicet reponuntur in proprio genere et specie, et differt genere et specie et numero unum accidens ab alio, et quodlibet accidens a substantia, loquendo de numero essentiae. Non habent autem diffinitionem quidditativam, quia eorum diffinitiones dantur per additamenta rerum alterius generis.

Ad quintam, dicitur quod accidentia sunt entia secundum quid, quia non sunt quod est, sed quo aliquid est, secundum cursum naturalem. Glossa vero arguentis falsa est; quia, secundum illam, nullum accidens potest a subjecto separari, ut prius dictum est. Valde autem mirabile est de opinione arguentis. Quia ex illa sequitur quod nulla accidentia exsistentia in eodem subjecto, differant ad invicem realiter, nec genere, nec specie, nec numero; quia, secundum arguentem, omnia illa indistincta sunt a suo subjecto, et consequenter inter se. Cujus consequentis falsitas, nulli dubia debet esse; cum talia separatim incipiant et desinant, et in separatis generibus et speciebus collocentur.

Immo, forte, ad hanc opinionem tot inconvenientia sequuntur, quot ad ponentes omnia esse unum. Quia, secundum hoc, nulla accidentia distinguuntur specie; cum non sint aliud a subjecto. Item, nullae formae substantiales; quia non sunt aliud a materia prima. Item, nulla composita : quia eorum principia sunt indistincta; igitur et ipsa; et sic in rebus materialibus nulla esset distinctio. Nec similiter una pars materiae ab alia distingueretur : quia materia non potest distingui, nisi per aliud a seipsa; nunquam autem recipiet aliud a seipsa; et sic homo et asinus non sunt distincti.

Quod autem opinio illa sit nova, et contra mentem Philosophi et Commentatoris, patet legenti dicta eorum, 4. Physicorum, comm. 86, ubi dicit Commentator : Materia non separatur ab altero contrariorum, cum hoc quod quidditas sua est aliud a quidditate contrariorum. Item, 1. Physicorum, comm. 65 : " Intellectus (a) potest resolvere rationem materiae et formae, et distinguere secundum diffinitionem, licet non in esse. Non enim separantur a se invicem in esse, licet separentur ratione, s - Haec ille. - Et loquitur communiter, tam de forma accidentali, quam de substantiali. Item, comm. 67, 68, 69, 70, dicit expresse quod subjectum et forma et privatio sunt tria distincta. g 2. - Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumentum Aureoli. - Ad primum Aureoli contra secundam conclusionem, dicitur, negando antecedens. Nam non solum quantitas habet partes, immo est primum partibile, sicut patet, 1. Physicorum (t. c. 15), ubi dicitur quod finitum et infinitum per se congruunt quantitati. Et ad probationem, patet per supradicta : nam aliqua partibilitas est quantitas, et aliqua est effectus formalis quantitatis. Dicitur ulterius, quod, cum multa accidentia diversarum specierum sint in eodem subjecto, puta in lacte, quorum quodlibet habet partes, si quantitas sit subjective in quolibet talium, sequitur quod idem accidens sit in diversis subjectis aeque primo; quod est valde inconveniens. Nec valet dicere quod partes albedinis non distinguuntur a partibus dulcedinis : quia, si partes non distinguuntur a partibus, sequitur quod nec totum a toto; et sic albedo non esset aliud realiter a dulcedine; quod est asininum. Cum autem arguens vult probare partibilitatem esse quantitatem ;

dicitur ut supra. Non enim sequitur, si substantia est per aliud partibilis, quod quantitas sit per aliud partibilis. Nec econtra sequitur, si quantitas de per se est partibilis, quod substantia per se sit partibilis. Unde quantitas non solum est partibilitas, ad sensum prius expositum, immo est partibilis; nec solum est magnitudo, immo est magna. Cujus ratio est, secundum sanctum Thomam, 4. Sentent., dist. 12, q. 1, art. 1, q 3, in solutione secundi, ubi sic dicit : " Quia quantitas dimensiva, secundum suam rationem non dependet a materia sensibili, quamvis dependeat secundum suum esse; ideo in praedicando et subjiciendo accipit modum substantiae, et modum accidentis. Unde lineam dicimus et quantitatem et quantam, et magnitudinem et magnam. "

Haec ille.

- Item, dicere quod quantitas non est aliquid habens partes, manifeste contradicit Aristoteli, in Praedicamentis (cap. de Quanto), ubi loquens de quantitate, dicit : Quantitatis aliud continuum, aliud discretum; et aliud quidem ex habentibus positionem ad seinvicem partibus suis constat, aliud ex non habentibus positionem ad seinvicem. Item, post : Amplius, alia quaedam constant ex partibus quae in eis sunt, positionem ad seinvicem habentibus, alia ex non habentibus positionem; ut lineae quidem particulae positionem habent ad seinvicem: singulum enim horumsitum est alicubi (a); et Jiabes unde sumas et assignes unumquodque, ubi situm est in plano, et ad quam particulam ceterae copulentur. Similiter autem, et particulae plani positionem habent quamdam; sed et soliditatis similiter, et loci, etc. Item, ibidem : Lineo enim continua est; potest enim sumere terminum communem, ad quem particulx ejus copulentur, id est, punctum. Similiter superficiei, lineam; plani namque particulx ad quemdam communem copulantur. Similiter autem et in corpore, etc. Exquibus patet quod ista positio est nova, extranea, et contra totam logicam et philosophiam. Nam similia verba dicit Philosophus, 5. Metaphysica (t.cA8): Quantitas, inquit, dicitur id quod diuiditur in res quae sunt in eo, quorum

unumquodque, aut unum (a), habet naturam ut sit aliquid unum et hoc. Et dicitur magna (6) quantitas, illud quod mensuratur aliqua mensura. Et dicitur magnum(y), illud quod dividitur in rebus continuis. Et magnitudo continua secundum unam partem, dicitur longitudo; et secundum duas, est latitudo, in superficie; et secundum tres, est (S) profundum, in corpore. Item, Commentator, ibidem, comm. 18 : " Magnitudo quae quantitas continua est, est(s) quae dividitur in continua. " Item, ibidem : a Quidquid dividitur in indivisibilia (Q naturaliter, est numerus; et quidquid dividitur in res indivisas, sed receptibiles divisionis (ti), est magnitudo. " Patet igitur quod dicere quantitatem non habere partes, est ignorare diffinitionem quantitatis, et tollere diffinitionem a diffinito. II. Ad argumenta Scoti. - Ad primum Scoti contra eamdem, responsum est supra, ubi ostensum est quomodo accidens potest esse subjectum accidentis, et quomodo non. Ad secundum dicitur quod similitudo non valet; quia accidens est instrumentum substantias, non autem substantia accidentis. Et ideo nil mirum si accidens participat aliquid de perfectione substantiae, et substantia non participat imperfectiones accidentis. Unde argumentum non concludit nisi quod accidens, in virtute propria, non est subjectum accidentis, sed solum propter proximitatem ad substantiam. Ad tertium dicitur primo, quod major potest negari : quia una creatura terminat dependentiam alterius, sicut sol terminat dependentiam luminis in aere, qui tamen dependet a Deo, in eodem genere dependentia;.

Dicitur secundo, quod, si major concedatur, tunc debet sic intelligi, quod nullum dependens potest virtute propria terminare, etc.

Dicitur tertio, quod alio modo dependet quantitas a substantia, et alio modo alia accidentia corporalia a quantitate. Undeistae dependentiae non sunt omnino similes, nec unius rationis, ut patet ex superius dictis. g 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM Ad argumenta Gregorii.

Ad argumenta Gregorii contra tertiam conclusionem , dicitur quod optime concludunt quod nulla quantitas corporalis, distincta contra lineam et superficiem, acquiritur vel perditur in substantia per rarefactionem vel condensationem ; ideo, quantum ad hoc, conceduntur. Sed tamen argumenta sua non sufficienter concludunt quod, in generatione et corruptione substantiali, nulla quantitas acquiratur vel perdatur, ut alias visum est. Et similiter, non concludunt quod, in augmento viventium, nulla nova quantitas acquiritur; cum in tali augmento sit generatio et corruptio substantialis. Similiter, argumenta sua non concludunt quin quantitas, quae est linea vel superficies, acquiratur vel perdatur in divisione continui, vel in continuatione diversorum, nec in aliis mutationibus substantiae vel quantitatis. fj 4.

Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contra quartam conclusionem, dicitur quod termini motus possunt intelligi incompossibiles dupliciter. Primo modo, quod nihil unius termini maneat cum alio; et sic major est falsa. Secundo modo, quod, licet aliquid unius maneat cum alio, tamen habeat alium et alium modum incompossibilem; et sic conceditur major; sed minor non procedit ad sensum Commentatoris, sic intellecta. Sic autem est in rarefactione, sicut in intensione alterius qualitatis, sicut dicit sanctus Thomas, 1" 2 , q. 52, art. 2, in solutione primi argumenti. Vult enim, tam ibi quam alibi, quod quantitas potest effici major per solam intensionem, nulla quantitate sibi superaddita, sed per hoc solum quod perfectius actuat subjectum, et perfectius participatur a subjecto; quod contingit, ut puto, quia dat perfectius esse quam prius; et sic non est ibi nova forma, sed novum esse, sicut in intensione aliarum formarum. Unde, in secundo loco, arguit sic : " Habitus non augetur nisi aliquo agente. Sed omne (a) agens, aliquid facit in subjecto patiente; sicut calefaciens facit calorem in passo. Ergo non potest esse augmentum, nisi fiat aliqua addilio. j Ecce argumentum. Sequitur responsio : i Dicendum, inquit, quod causa augens habitum, facit quidem semper aliquid in subjecto, non autem novam formam; sed facit quod subjectum participet formam prius exsistentem perfectius, aut quod amplius se extendat, j

Haec ille.

De responsione vero quam recitat Scotus ibidem, non euro; quia nostra responsio alia est ab illa. Non enim dicimus quod quantitas sit subjectum rarefactionis, et non terminus, aut quod magis et minus sint termini, sicut illa responsio ponit; sed responsio nostra dicit quod, in rarefactione, ipsa quantitas est terminus a quo et terminus ad quem, tamen sub alio et alio esse. (a) omne. - esse Pr. Ad secundum, negatur secunda consequentia ibidem facta, qua infertur : Quaelibet pars rari est rarior; igitur est quanta, nova quantitate. Patet ex predictis, quod, sicut, secundum viam sancti Thomoe praetactam, habitus vel alia qualitas potest augeri, nulla forma nova addita, sic et quantitas, modo praedicto. Sj 5.

Ad argumenta contra quintam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli. - Ad primum Aureoli contra quintam conclusionem, dicitur quod de distinctione quantitatis, vel dimensionis terminatae ab interminata, beatus Thomas varie videtur fuisse locutus in Scriptis, et in Opusculis, et in Summa. Nam in Scriptis visus est velle quod dimensio interminata, sit quoddam accidens cooevum materiae, ut posuit Commentator; insuper, quod talis dimensio pro tanto dicitur esse accidens potentiale, quia se habet ad dimensiones terminatas, sicut materia ad formas, ita quod realiter distinguitur ab eis sicut potentia ab actu, et sicut perpetuum a corruptibili , et sicut accidens praecedens formam substantialem ab accidentibus sequentibus eam. Sed, in 1 p., et in quaestionibus de Anima, repudiavit illam positionem, potissime quantum ad duo : primum est, quod quantitas interminata praecedat formam substantialem in materia; secundum est, quod distinguatur realiter a quantilate terminata per essentiam. Ideo pro nunc non teneo illam viam quam ponit in Scriptis, sed viam quam tenet in Summa. Et dico quod quantitas interminata et quantitas terminata non sunt duo accidentia realiter distincta; sed eadem essentia quantitatis dicitur terminata, prout habet actualem terminum sui generis, intrinsecum vel extrinsecum, eo modo quo exponit arguens, et bene; eadem vero dicitur interminata, prout consideratur sine tali termino, et ut exsistens in potentia ad alium terminum. Et forte ita intelligebat sanctus Thomas in Scriptis, dicens dimensionem terminatam (a) esse ens actu, et dimensionem interminatam esse ens in potentia; non quod hoc et illud essent essentialiter distincta, sed secundum considerationem, vel secundum esse tantummodo. Et ideo ad argumenta Aureoli non oportet respondere, quia verum concludunt, sed non contra nos; nisi pro tanto, quia, in secundo argumento, supponitur falsum, et contra nos, scilicet quod dimensiones interminatae praecedunt formam substantialem in materia. Hoc enim negatur. Nec auctoritas Commentatoris recipitur in hac parte. Similiter, in tertio argumento, idem falsum assumitur. Et ad probationem illius, dicitur quod falsum assumitur, scilicet quod idem demonstratum transferatur de carneitate in terrestreitatem. Nam nihil quod manet in carne, remanet in terra, nisi materia prima; et non aliqua eadem forma substantialis, aut accidentalis, ut alias dictum est. Similiter, in quarto, idem falsum implicatur, scilicet quod eadem dimensio actualis maneat in generato et corrupto. Et ad ejus probationem, dicitur quod ista propositio, Corpus fit ex non corpore, habet triplicem sensum. Primus est, quod ly ex dicat habitudinem subjecti vel materiae. Et isto modo conceditur : quia ignis qui est corpus, gene-raturex materia, quaein instanti generationis perdit totaliter priores dimensiones, et omnes formas substantiales et accidentales praecedentes, et in eodem instanti acquirit formam substantialem, et novas dimensiones; et prius natura acquirit formam substantialem, quam dimensiones, modo alias exposito. Et sic corpus fit ex non corpore; quia ex materia, quae prius intelligitur sine quantitate, quam sub quantitate. Secundus sensus potest esse, prout ly ex dicit habitudinem termini a quo. Et sic, dicta propositio est falsa : quia, sicut generatum, est corpus; ita corruptum, ex quo ignis generatus est, puta lignum, erat corpus. Tertius sensus potest esse, quod ly ex dicat ordinem temporis : ut sit sensus, quod eadem res prius tempore erat incorporea, et postea effecta est corporea. Et hic sensus est falsus. Bene tamen conceditur quod eadem substantia, prius natura, vel consideratione fuit incorporea, et postea corporea. Tunc dico quod dicta propositio (cc), in sensu quo est falsa, non sequitur ex positione nostra, qua dicimus novam quantitatem acquiri in generatione substantiali, et antiquam corrumpi in corruptione substantiali, ut alias fuit dictum. Alia(6) quae dicuntur in hoc argumento, possunt concedi; nisi quod auctoritas Commentatoris, dicens quod nulla dimensio separatura materia, falsa est. II. Ad argumenta Gregorii.

Ad argumenta Gregorii contra eamdem conclusionem, dicitur quod verum concludunt, sed non contra conclusionem ; licet concludant contra opinionem quam sanctus Thomas in Scriptis visus est tenere, ut patet. Conceditur enim, quoad primum (y), quod superfluum est ponere duplicem dimensionem cum reali distinctione. Ad secundum similiter dicitur quod verum concludit, quia impossibile est duas dimensiones aequales simul eamdem materiam informare. Ad tertium dicitur quod nulla quantitas acquiritur vel perditur per alterationem praecedentem (t) quoad primum. - Om. Pr. I. - QUAESTIO I. inductionem formae substantialis, ante inductionem illius; sed conceditur quod in instanti inductionis formae, praecedens dimensio perditur, et nova acquiritur. Ad quartum dicitur quod multa vera dicit, sed aliqua falsa interserit. Primum est, quod dimensio quae prius stabat cum forma aquae, postea stat cum forma aeris. Secundum est, quod materia nullo modo sit causa quantitatis secundum suam essentiam, sed solum quod sit tanta vel tanta, vel sic aut aliter figurata aut terminata. Tertium est, quod quantitas informans aliquam portionem materiae, nunquam possit ab ea separari naturaliter, seu quod sit ingenita et incorruptibilis per naturam. Omnia enim haec et similia sunt contra mentem sancti Thomae, in Sumnia, utsaepe dictum fuit. g 6.

Ad argumenta contra sextam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Commentatoris. - Ad argumenta contra sextam conclusionem primo loco adducta ex dictis Commentatoris, respondetur in libello qui attribuitur sancto Thomae, et intitulatur de Natura materiae, ubi sic (cap. 5): " Nunc superest modum constitutionis rei considerare. Ubi primo advertendum est quod nihil penitus commune est formae et privationi, nisi materia nuda : quia terminus actionis physicae, scilicet generatio, attingit nudam essentiam materiae; quia generatio non est motus. Alteratio autem non attingit ipsam essentiam materiae, cum nullum accidens transeat suum subjectum. Subjectum autem alterationis est ens actu, habens diversas partes; quia alteratio motus est. Loquimur enim de alteratione quae est semper abjiciendo aliquid a re alterata; talis namque alterationis terminus est generatio. Materiam autem habere diversas partes per se, non est possibile; quia diversitas partium proprie est compositi ipsius constituti ex diversis partibus. Unde materia, sicut est in potentia ad formam, in cujus requisitione est generatio compositi constituti ex diversis partibus, ita est in potentia ad diversitatem partium ipsius compositi ex ea geniti. Ex materia enim non generatur forma, secundum Philosophum, per se : quia illud ex quo (i) generatur aliquid per se, est pars ejus; materia autem non est pars formae, sed ipsius compositi. Ideo compositum generatur per se, 7. Metaphysica; (t. c. 32). Compositum autem dicitur, quia diversas partes habet. Unde diversitas partium non est materiae, nec formae per se, sed compositi. Compositum vero esse, nihil aliud est quam materiam transmutari ad formam ad quam erat in potentia. Ex quo manifestum est quod non aliunde materia est in potentia ad partes terminatas et distinctas, quam per illud quod est in potentia ad formam, cujus inductio est generatio compositi ex diversis partibus, ut dictum est. Et ex hoc ulterius manifestum est quod nulla potentia ponenda est a parte materiae, nisi illa quae perficitur per formam substantialem; cum ad idem genus spectent materia et sua (a) forma. Potentia autem in qua di mensiones praedictae ponuntur, non informatur forma substantiali; cum non ad idem genus substantiae pertineat. Impossibile est igitur aliam potentiam ponere a parte materiae, respectu formae substantialis, et respectu diversitatis partium ipsius compositi generati per inductionem formae in materia. Et ideo manifestus est error Averrois, qui posuit dimensiones interminatas habere quamdam potentiam ad dimensiones terminatas, aliam a potentia materiae ad formam substantialem. Quando igitur aliqua forma substantialis perficit materiam, sicut potentia materiae per (6) formam est reducta ad actum, ita per virtutem ejusdem formae est transmutata materia ad distinctionem (y) et terminationem partium totius : in forma enim (8) substantiali non solum est vis perfectiva materiae, sed etiam distinctiva totius per partes. Et huic necesse est respondere potentiam a parte materiae, quae respiciat et ipsam perfectionem suam per formam, et etiam partium sequentem diversitatem. Ad hujus igitur evidentiam, considerandum est quod, si tota materia activorum et passivorum attendatur, invenitur ejus potentia in quadam latitudine esse, quae nihil aliud est quam amplitudo suae proportionis ad omnes formas activorum et passivorum, quae in ea simul esse possunt. Si enim possibile esset eam spoliari et nudari ab omni forma quam modo habet, certum est quod nihil diversitatis in ea reperiretur, nec aliqua partium distantia, cum quantitas sine forma substantiali esse non possit. Sed non propter hoc aliquid deperiret de sua potentia et receptibilitate formarum, quae de ea educi possunt vel possent. Unde de ea simul omnes formae, quae modo in ea inveniuntur, per agens sufficiens educi possent. Non sic autem est de materia alicujus rei particularis, quae, si spoliaretur omni forma, non relinqueretur in ea tam ampla potentia ad formas educibiles, sicut invenitur in materia accepta in sua universalitate (s). Unde nec (0 tot sensibiles qualitates, nec tanta quantitas, per quodcumque agens de ea (tj) educeretur, sola potentia sua transmutata ad actum. Quod igitur diversae formae simul in materia recipi possint, ut sunt quatuor formae elementares, et diversae formae (C) nec. - non Pr. (rj de ea. - Om. Pr. mixtorum, ex amplitudine proportionis ipsius materiae ad suas formas contingit, non ex aliqua diversitate praeexsistente in materia per aliquam quantitatem. Unde ad susceptionem diversarum formarum, non est necesse praeexsistere in materia diversitatem aliquam partium; sed subsequi necesse est; et(a) hoc, quia inductio diversarum formarum est generatio diversorum compositorum habentium diversas partes, ut dictum est. Praecedit tamen necessario in materia proportio capacitatis, quam scire non possumus, nisi secundum quod videmus in ea plures formas, sicut in tota materia (6), vel unam tantum, sicut est in materia alicujus rei particularis. Unde ponere qualemcumque partitionem a parte materiae, quasi necessariam ad inductionem diversarum formarum simul, et hanc (y) praeexsistere, sequitur imaginationem illius qui ponit formas dari ab extra, quae, cum in se diversitatem habeant praeter suam materiam, sequi videtur materiam diversitatem partium habere per naturam quantitatis ad suscipiendum diversas formas, cum in una parte recipi non possint. Sed cum formae non dentur ab extra, sed educantur de potentia materiae, per ejus transmutationem,secundum Philosophum, materia autem, secundum id quod est, sit in potentia ad formas substantiales, quae sunt ejus actus, impossibile est quamcumque partitionem ante formam substantialem in ea ponere; cum inductio formae sit generatio compositi, cujus solum est habere partes per se; materia autem et forma non habent partes, nisi per accidens; unde non dividitur nisi per accidens, ad divisionem totius. Ex quo manifestum est quod, priusquam compositum constitueretur, nulla partibilitas sumitur a parte materiae : cum hoc non competat sibi, nisi per accidens; quod autem est per accidens, per posterius est. Ex dictis igitur manifestum est quod ratio Commentatoris non cogit ponere dimensiones interminatas, necessario praecedere vel praeesse in materia (S), ad inductionem diversarum formarum simul; cum aliud possit esse sufficiens ratio hujus, ut dictum est. Deceptus autem fuit ex consideratione materiae in re particulari, ad cujus similitudinem locutus est de tota materia. Videmus enim quod in materia rei particularis, sive in re particulari, est duplex totum, scilicet totum essentiae, et totum quantitatis; et secundum totum non debetur materiae, nisi per accidens. Et similiter est de forma rei particularis. Materia igitur tota secundum totalitatem essentiae suae, est in qualibet parte rei, non autem secundum totalitatem quantitatis. Et similiter est de forma rei particularis : tota (o) materia. - Om. Pr. enim forma ignis est in qualibet parte suae materiae, respiciendo totum essentiae, cum tota diffinitio ignis cuilibet suae parti conveniat; non autem respiciendo totum quantitatis suae. Inter formas tamen particulares, sciendum est quod anima humana non est quanta, nec per se, nec per accidens. Per hunc igitur modum opinatus est Averroes ipsam materiam in sua universalitate (a), secundum totum suae essentiae, esse in qualibet re particulari, quae est ut pars totius ex materia generati. Et ideo posuit in ea quantitatem secundum se totam, ut secundum quantitatem diversificaretur per accidens, et non esset tota totalitate quantitatis in qualibet re particulari, in qua tamen (6) esset tota totalitate essentiae. Sed cum de materia non sit loquendum nisi in ordine ad formam suam, secundum Philosophum, manifestum est non esse simile de materia particulari, et in sua universalitate (j), sicut nec est simile de forma particulari, et in sua universalitate (S). Forma enim in universali, est quidquid potest de potentia totius materiae educi. Manifesta est igitur differentia: quia forma particularis, tota secundum essentiam, est in qualibet parte materiae, et materia similiter, tota sub qualibet parte formae; tota autem forma in universali, etiam secundum totum essentiae, non est in qualibet parte materiae; alioquin etiam in materia quae est sub forma aeris, esset essentia formae ignis, et omnium aliorum quae de materia generantur. Unde necessario, propter proportionem materiae ad formam, tota materia in communi, secundum totum essentiae suae, non erit sub forma unius eorum quae de materia generantur. Haec igitur totalitas materiae est ipsa proportio capacitatis suae respectu formae, et non aliqua diversitas introducta per quantitatem. Sicut enim forma in quadam ampliatione essentiae consistit, in qua comprehenditur quidquid de materia educi potest; ita secundum propriam rationem materiae correspondentis, invenitur amplitudo capacitatis : aliter enim ex materia quae est in qualibet re particulari, posset totum generari quod generatur ex tota materia; quod manifestum est esse falsum, cum ex minimo quod potest esse in igne, nullam formam aliam possibile sit educi. "

Haec ibi. Ex quibus possunt octo dicta principaliter colligi.

Primum est, quod formae et privationi, vel duabus formis substantialibus in materia succedentibus sibiinvicem, nihil est commune, nisi materia prima, et non aliqua dimensio terminata vel interminata, nec aliqua qualitas (e), aut aliud accidens, stans nunc cum hac, nunc cum illa forma.

Secundum est, quod in re materiali non est ponenda duplex potentia coaeva, quarum una sit de genere substantia? ad formas substantiales, et alia de genere quantitatis ad quantitates terminatas. Sed eadem potentia materiae, primo est ad formam substantialem , et consequenter ad partibilitatem vel quantitatem.

Tertium est, quod materia non habet partes per se, nec forma, sed ex consequenti. Sed ipsum compositum, per se habet partes : quia ipsum solum est subjectum quantitatis; non autem materiae, nec forma.

Quartum est, quod forma substantialis educta de potentia materiae, non solum perficit materiam in esse substantiali, immo est causa proxima cujuslibet distinctionis ipsius compositi, vel materiae, vel sui, vel accidentium.

Quintum est, quod causa originalis quare materia est capax plurium formarum substantialium simul, non est aliqua partibilitas, vel dimensio, aut quantitas praecedens omnes formas substantiales in materia. Sed causa hujus est amplitudo capacitatis materiae, proportionata latitudini omnium formarum de materia educibilium ; ita quod pluralitas formarum in materia non praesupponit, sed causat potius pluralitatem partium materiae.

Sextum est, quod vana est imaginatio ponentium formas venire ab extrinseco, et collocari in diversis materiae partibus praecedentibus adventum formarum; quin potius, formae ex materia pullulant, et secum partibilitatem portant.

Septimum est, quod, licet materia alicujus rei particularis sit tota in qualibet parte illius, loquendo de totalitate essentiae (x), et non de totalitate quantitatis; tamen materia in sua universalitate (6) accepta, non est tota quacumque totalitate in aliquo composito particulari, sed sub diversis. Et simile est de forma particulari, et communi.

Octavum est, quod ex materia quae est sub forma asini, non posset generari quidquid potest generari de materia in tota sua universalitate accepta.

Haec octo praedicta in praedictis continentur. Ex quibus patet responsio ad dicta et argumenta Commentatoris. Nam prima probatio fundatur in hoc quod diversae formas substantiales praeexigunt diversas partes materiae, in quibus recipiantur. Hoc autem negandum est : quia, ut patet per praedicta, pluralitas formarum non supponit, sed causat materiae partibilitatem ; non ergo intelligendum est quod duae formae recipiantur in eadem parte materiae, sed in pluribus. Tamen illa pluralitas non praecedit tempore, nec natura; sed natura (y) sequitur pluralitatem formarum; est tamen simul tempore.

Secunda vero ratio Commentatoris fundatur in hoc, quod ex non corpore non potest fieri corpus, nec ex indivisibili divisibile; hoc autem esset, niti praeintelligantur dimensiones in materia ipsis formis substantiata) essentiae.

esse Pr. (l) natura. - Om. IV. libus, etc. Ad hoc autem (a) supra dictum est; quia consequens illatum potest concedi in uno sensu, et negari in alio, modo praeexposito. Pro nunc autem, dico quod non solum est possibile, immo necessarium, quod corpus in actu fiat ex non corpore in actu, sicut album ex non albo. Foret tamen inconveniens, si corpus in actu fieret ex eo quod non esset corpus actu, nec potentia. Hoc autem nos non dicimus, sed solum quod corpus, puta lapis, sit ex materia qua? non est corpus in actu, sed in potentia. Illa tamen potentia non est dimensio quaecumque, aut quantitas interminata, sed ipsa essentia materiae, quae est potentia ad multiplex esse, substantiale scilicet, et, accidentale. Ex his de facili patet ad reliqua dicta Commentatoris. II. Ad argumenta Gregorii. - Ad argumenta secundo loco inducta contra eamdem conclusionem, quae sunt Gregorii, patet responsio de facili. Ad primum namque, dicitur quod successio diversarum quantitatum in eadem materia, non contingit primo modo, nec tertio modo, sed secundo modo ibidem tacto. Ideo argumenta improbantia successionem quantitatum, in primo casu, et tertio, conceduntur, sicut supra dictum fuit. Argumenta vero improbantia talem successionem, in secundo casu, non concludunt, ut in materia de inseparabilitate materiae a forma dictum fuit. Ad secundum dicitur quod illa quatuor motiva sufficienter probant nullam quantitatem esse coaevam materiae, et esse ingenerabilem et incorruptibilem per naturam. Et cum arguens respondet ad primum argumentum, dicens quod materia sola est subjectum quantitatis, et non ipsum compositum,

patet quod ista solutio non valet :quia subjectum accidentium, ut alias ostensum est, oportet esse ens actu; potissime, loquendo de accidentibus secundum quae potest esse motus proprie dictus; cujusmodi est quantitas. Et de hoc alias satis dictum est; quia hoc repugnat Aristoteli, 5. Physicorum.

Similiter, responsio ad secundum motivum non valet. Si enim actus secundum quid praecedit in materia actum simpliciter, et remanet cum actu secundum quid, tunc oportet quod praecedat non solum tempore, sed aliqua causalitate; potissime, cum actus simpliciter, secundum hanc viam, praesupponat actum secundum quid, et non econtra ; quod est falsum. Item, sequitur quod ens secundum quid sit prius ente simpliciter, et ens per accidens ente per se; quia materia cum tali quantitate est ens per accidens et secundum quid. Item, sequitur quod substantiae generabilis et corruptibilis sint quatuor principia, scilicet : materia, quantitas, forma, privatio. Item, sequitur quod materia majorem colligationem habeat ad formam accidentalehi, quam ad substantialem; quia a qualite ut. - Ad. Pr. bet substantiali est separabilis, non autem a quantitate. Item, sequitur quod potentia materiae essentialius respiciat actum alterius generis quam actum proprii generis, et essentialiorem ordinem habeat ad accidens quam ad substantiam. - Similiter, responsio ad tertium motivum parum valet; quia subjectum generationis substantialis, et simpliciter, secundum Philosophum, 1. et 5. Physicorum, nihil actualitatis de se habet. - Similiter, responsio ad quartum non valet: quia omne accidens naturale causatur a forma et materia, secundum Philosophum, in multis locis; secundum autem illam solutionem, tale accidens dependeret solum a Deo et a materia prima, et non ab aliqua (a) causa efficiente naturali, nec ab aliqua forma substantiali creata, nisi secundum quid, scilicet quantum ad extensionem vel restrictionem, per quas, secundum arguentem, nihil novum acquiritur quantitati. Verumtamen quia Gregorius, arguendo contra tertiam conclusionem, et contra istam, etiam habet pro inconvenienti, quod quantitas possit intendi vel remitti, ideo posset esse dubium circa hoc. Dicit enim Philosophus, in Praedicamentis (cap. de Quanto), quod quantitas non suscipit magis et minus; et dat exemplum de trinario, et quinario, et de tempore. Ex quo videtur quod quantitas nullo modo possit intendi.

Videtur mihi, in hac parte, dicendum quod Aristoteles non intendit negare omnem modum intensionis a quantitate;cum, 4.Physicorum (t. c. 84), comparet augmentum quantitatis per rarefactionem augmento calorum per intensionem. Unde et sanctus Thomas, 2 2", q. 24, art. 5, in solutione primi, dicit quod quantitas corporalis potest intendi, sicutaliae formae accidentales. Et simile ponit, 1" 2", q. 52, art. 2, in solutione primi. Sed forte mens Aristotelis fuit, quod quantitas non eodem modo intenditur, nec suscipit magis et minus, sicut alia accidentia : quia aliae formae accidentales, sic sunt intensibiles et remissibiles, quod sunt per se terminus motus; quantitas vero, dum intenditur, ipsa non est per se terminus motus, sed consequitur terminum. Et de hoc dictum fuit supra, in probatione quartae conclusionis, ubi allegatur sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 17.

Item, aliter potest dici, quod quantitas potest dupliciter considerari. Uno modo, in se, ut est quantitas continua, praescindens ab omni ratione quantitatis discretae; et sic potest suscipere magis et minus, nam eadem quantitas continua, nunc est extensior, nunc minus extensa. Alio modo, potest considerari ut induit (6) rationem numeri, ut puta cum dicitur bicubita, tricubita; et sic non suscipit (y) magis et minus. Et ad hunc sensum debet (S) intelligi illud quod idem sanctus Thomas dicit, l 2ae, q. 52, art. 1 : " Duobus, inquit, modis potest contingere quod forma non participatur secundum magis et minus. Uno modo, quia participans ipsam, habet speciem secundum ipsam. Et propter hoc dicit Philosophus, 8. Metaphysicae (t. c. 10), quod, sicut numerus non habet magis et minus, sic nec substantia, quae est secundum speciem, id est, quantum ad participationem formae specificae; sed si quidem (ex) quae cum materia, id est, secundum materiales dispositiones invenitur magis et minus in substantia. Alio modo, ex hoc quod ipsa indivisibilitas est de ratione formae ; unde oportet quod, si aliquid participet formam illam, quod participet illam secundum rationem indivisibilitatis. Et inde est (o) quod species numeri non dicuntur secundum magis et minus; quia unaquaeque species in eis constituitur per indivisibilem unitatem. Et eadem ratio est de speciebus quantitatis continuae, quae secundum numeros accipiuntur, ut bicubitum, tricubitum, etc. " Si enim sanctus Thomas intenderet excludere omnem intensionem a quantitate, contradiceret sibiipsi, in sequenti articulo, in solutione primi, et 2" 2 , q. 24, art. 5. Ad tertium dicitur quod illa auctoritas est Commentatoris, non autem Philosophi; ideo neganda est. III. Ad argumenta ex dictis sancti Thomae.

Ad ea quae ultimo contra dictam conclusionem inducuntur ex dictis sancti Thomae, patet responsio per praedicta. Nam, licet sanctus Thomas, in praecedentibus operibus (f) tenuisset quod dimensiones interminatae sunt coaevae materiae, et ingenerabiles, et incorruptibiles, ac per hoc priores qualibet forma substantiali; tamen, in ultimis operibus (S) suis, sicut in 1 p., et quaestionibus de Anima, posuit oppositum. Et ideo suae ultimae determinationi super hac materia videtur standum, rejectis primis, ubi sequebatur aliorum opiniones. Ad argumentum in principio quaestionis factum, dicitur quod, in casu argumenti, motus rarefactionis, secundum quosdam, esset sine subjecto; sicut ponit Scotus, et Godofridus, et multi alii. Aureolus vero diceret quod ille motus est subjective in qualitatibus Eucharistia:, sicut et quantitas. Ego autem dico quod ibi est motus, ubi est suus terminus. Ideo, si rarefactio sit motus cujus terminus sit qualitas, talis motus est subjective in quantitate; si vero terminus ejus sit quantitas, ille est sine subjecto, cum, secundum me, motus et ejus terminus sint idem essentialiter, differentes solum secundum aliud et aliud esse, vel alium et alium modum essendi. - QUAESTIO I. Utrum autem raritas sit qualitas, vel quantitas? Puto quod qualitas, ut videtur velle sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 17, et 2. Sentent., dist. 30, et multis aliis locis. Et haec de quaestione sufficiant; de qua benedictus Deus. Amen.