ARTICULUS III.

DANTUR SOLUTIONES S 1.

AD ARGUMENTA CONTRA PRIMAM CONCLUSIONEM Ad argumenta Durandi.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est objectionibus supradictis. Et quidem Ad primum Durandi contra primam conclusionem, negatur major universaliter intellecta. Licet enim ea quae pertinent ad cognitionem gloriosam secundario et de per accidens, reducantur in solum Deum, sicut in primum principium, tamen reduci possunt in creaturam tanquam in proximum principium. Sic autem est in proposito. Item, ad cognitionem essentialiter gloriosam, aliquid agit creatura; sicut intellectus ipsius beati confortatus lumine gloria:, qui, tali lumine illustratus, elicit visionem gloriosam. Item, lumen gloriae est creatura, et confortat naturam beatificabilem, ad hoc ut possit elicere actus beatificos; et sic de aliis dotibus, quae se habent ad actus beatificos sicut actus primus ad actu6 secundos; sicut docet sanctus Thomas, 4. Sen-tent., dist. 49, q. 4, art. 2. Item, creatura potest esse objectum cognitionis ad gloriam accidentaliter pertinentis; ergo non repugnabit creaturae ostendere tale objectum ipsi beato. Ad secundum dicitur quod illa glossa dicta ad dicta Dionysii, est multum voluntaria, et contra mentem ejus et caeterorum doctorum ; ideo praesumptuosa est. Potissime : quia, sicut est ordo in hominibus, ita et in angelis, per Dionysium : sed in hominibus superiores illuminant inferiores, ut dicitur, Ephes. 3 (v. 8) : Mihi autem omnium sanctorum minimo data est gratia haec illuminare omnes; ergo superiores angeli illuminant inferiores. Item : lumen spirituale efficacius est quam corporale; sed superiora corpora illuminant inferiora; igitur et angeli superiores illuminant inferiores. g 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi contra primam partem secundae conclusionis, dicitur quod unus angelus confortat virtutem intellectivam alterius, non per modum quem arguens somniat, scilicet intendendo lumen naturale alterius angeli, sed alio modo. Ille autem modus potest esse, et intelligi, et assignari duplex. Primus est, quod angelus superior per suum lumen intellectuale influit alteri angelo virtutem quamdam, eo modo quo in nobis intellectus agens influit phantasmatibus, ut in praecedentibus quaestionibus dictum fuit. Quae quidem virtus, ut ibidem dicebatur, habet in angelo recipiente illam, esse imperfectum et intentionale, quale esse habent species colorum in medio, et virtus causae principalis influxa instrumento. Per influxum autem talis luminis, lumen (a) intellectus inferioris angeli confortatur; non quod fiat intensius ex illius additione, sed vigorosius : quia ex ambobus resultat quid potentius extensive, licet non intensive; sicut omne instrumentum fit potentius, ex hoc quod movetur a causa principali, et ex hoc quod recipit ejus influxum. Alius modus est quem tangit sanctus Thomas, de Veritate, q. 9, art. 1, in solutione secundi argumenti. Illud enim argumentum secundum est tale in forma : " In angelis non est aliud lumen Disi naturae et gratiae. Sed lumine naturae, unus angelus alium non illuminat, quia unusquisque habet naturalia sua immediate a Deo; similiter nec lumine gratiae, quae immediate a solo Deo est. Ergo unus angelus alium illuminare non potest, t Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Ad secundum, inquit, dicendum est quod ab angelo illuminante non Ut novum lumen gratiae, vel naturae, nisi ut participatum. Cum enim omne quod intelligitur, ex vi intellectualis luminis cognoscatur, ipsum cognitum, inquantum hujusmodi, includit in se intellectuale lumen ut participatum, ex cujus virtute habet confortare intellectum : sicut patet quando magister tradit discipulo aliquod medium alicujus demonstrationis, in quo participatur lumen intellectus agentis ut in instrumento; prima enim principia sunt quasi instrumenta intellectus agentis, ut dicit Commentator in 3. de Anima, et similiter etiam omnia principia secunda quae continent propria media (6) demonstrationum. Unde per hoc quod superior angelus suum cognitum alteri angelo demonstrat, ejus intellectus confortatur ad aliqua cognoscenda quae prius non cognoscebat; et sic in angelo illuminato non fit novum lumen naturae vel gratiae, sed lumen quod prius inerat confortatur per lumen contentum in cognito percepto a superiori angelo. "

Haec ille. Ex quo patet quod mens ejus non fuit quod angelus superior causet novum lumen nec novum gradum luminis in inferiori, ejus lumen intendendo; sed sic, quia proponit ei aliquod objectum luminosum participans lumen superioris angeli, quo objecto hausto, ut ita dicam, lumen angeli inferioris fortificatur, sicut fortificatur lumen discipuli hausto a magistro aliquo principio, ex quo fortificatur ad cognoscenda multa quae prius cognoscere solo suo naturali lumine non valebat. Unde, sicut pulcherrime tradit sanctus Thomas, 2 2 , q. 15, art. 1, " triplex lumen concurrere potest in intellectuali visione. Primum est lumen naturalis rationis, quod pertinet ad speciem animae rationalis, et quo nun- (6) piopria media. - principia IV. quam privatur, licet quandoque a proprio actu impediatur. Secundum est lumen habituale naturali lumini rationis superadditum. Tertium est aliquod intelligibile primum, per quod homo intelligit alia, etc. " Vide totum articulum, quia pulcher est. Ex quo patet quod confortatio luminis potest fieri sine intensione naturalis luminis dupliciter. Primo, per superadditionem alicujus habitus; et hoc solus Deus potest facere in angelo. Secundo, per acquisitionem alicujus novae cognitionis, vel novi objecti couniti; et ad hoc potest cooperari angelus superior, ut in praecedenti quaestione dictum fuit. Et potest addi tertius modus, qui superius tactus est, cum scilicet angelus superior influit participationem sui luminis angelo inferiori. Nec sic faciendo causat novum lumen naturale in angelo inferiori, quia illa participatio luminis non habet esse ratum in natura, sed esse i ntentionale, modo alias exposito.

Sed forte dicetur quod qualecumque esse habeat, et quantumcumque sit (a) debile lumen illud influxum, videtur sequi quod angelus superior aliquid creet in inferiori.

Dicitur quod hoc non valet. Quod ostendit sanctus Thomas, de Veritate, q. 9, art. 1, in solutione quinti. Quintum enim argumentum tale erat : a Si unus angelus alium illuminat, aut hoc est per hoc quod tradit ei lumen proprium, aut per hoc quod dat ei aliquod aliud lumen. Sed non primo modo; quia sic unum et idem lumen esset in diversis illuminatis. Nec secundo modo; quia sic oporteret quod illud lumen esset factum a superiori angelo. Ex quo sequeretur quod angelus esset creator illius luminis, cum illud lumen non fiat ex materia, etc. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod unum et idem medium, quod cognoscitur a superiori angelo, cognoscitur ab inferiori; sed cognitio superioris angeli de (6) illo alia est a cognitione inferioris; et sic quodammodo est unum lumen, et quodammodo aliud. Nec tamen sequitur quod secundum hoc quod est aliud, sit causatum a superiori angelo, quia res non per se subsistentes non fiunt per se loquendo, sicut nec per se sunt; unde non fit color, sed fit coloratum, ut dicitur, 7. Metaphysicx (t. c. 27). Et ideo non fit ipsum lumen angeli,sed fit ipsum illuminatum, de potentia illuminato (-f), actu illuminatum. "

Haec ille. Ex praedictis apparet quod prima tria argumenta Durandi ex falsa imaginatione procedunt. Ideo ad illa non oportet respondere; quia solum procedunt contra ponentes fortificationem angeli illuminati fieri per intensionem sui naturalis luminis, a quo somnio longe burnus.

Quod autem ulterius addit contra ponentes duo lumina concurrere ad eamdem intelli) 4i(. - Om. Pr. (6) de. - cum Pr. (y) illuminato.

illuminante Pr. DISTIN lectionem causandam, quae via in parte concessa est;

dicitur quod falsum assumit, in hoc quod dicit quod lumen intellectus non est aliud nisi intellectus ipse. Hoc enim negandum est, quia praeter illud lumen possunt poni alia tria lumina, utputa : habitus superadditus; item, objectum cognitum vel medium cognoscendi aliquid; item, influxus virtutis. Haec autem lumina possunt concurrere cum lumine naturali intellectus illuminati ad causandam cognitionem quam solus intellectus recipit. Ad illud quod objicit contra secundani partem conclusionis, dicitur quod explicatio veritatis intellectualis quam facit angelus superior inferiori, non fit ex parte rei cognoscendae, nec ex parte actus intelligendi quo angelus superior apprehendit veritatem. Fit tamen ex parte actus intelligendi quo format conceptus particulato?, et proportionatos capacitati angeli inferioris. Et cum illi conceptus sint quaedam intelligibilia signa veritalis, conceditur quod particulatio illa fit per signa non exteriora, sed interiora. Et hoc modo etiam doctor qui habet proponere aliqua subtilia discipulis, non solum proponit signa vocalia proportionata capacitati discipulorum, immo prius natura format in se conceptus particulatos quos significant voces quas exterius proponit, licet discipuli voces et non conceptus magistri in seipsis percipiant. Cum autem arguens dicit se probasse quod locutio interior non fit per signa, patet, ex praecedenti quaestione, quod suae probationes infirmae sunt. Nec mirum si negat intelligibilia signa, cum neget omnes species in potentiis cognitivis. Nos autem ponimus in intellectu angelico et humano duplex signum et duplex repraesentativum. Primum est species intelligibilis, quae est principium elicitivum actus intelligendi, et est similitudo objecti quasi habitualiter repraesentativa. Secundum est conceptus vel verbum, quod se habet quasi terminus actualis intellectionis, et quasi quid constitutum et formatum per eam, et est similitudo expressa objecti quasi actualis. Unde ab una specie habituali possunt formari multi conceptus, quorum quidam sunt transcendentes, quidam generici, quidam differentiales, quidam specifici; et tales potest formare in seipso angelus si vult, et proponere angelo inferiori. Ex quibus patet solutio ad omnia ejus dicta. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra eamdem conclusionem, patet solutio per praedicta, quia non est proprie contra nos, sed contra ponentes lumen angeli inferioris fortificari per modum intensionis. Nos autem ponimus illam fortificationem fieri per modum extensionis, vel plu-rificationis luminum, ut supra dictum est. Ad secundum dicitur quod imaginatio sancti Thomae non est mathematica, sed metaphysica, immo physica, utpote fundata in libris physicis, ut in 3. de Anima. Et cum dicit quod in substantiis abstractis non est aliqua qualitas radiosa, - dicitur quod nulla qualitas substantiae abstractae est radiosa hoc modo quo lux solis vel ignis emittens radios naturali necessitate in passum vel receptivum materiale. Sed verum est quod lumen intellectus angelici est quaedam qualitas de secunda specie qualitatis, quae ad imperium voluntatis potest emittere radios intra se et extra se, utputa illustrando phantasiam vel intellectum humanum aut angelicum infra se positos.

Ad improbationem responsionis ibidem positae ultimo, patet quid dicendum sit ex praedictis. Dicitur enim quod duo lumina angelica possunt concurrere ad causandum eamdem cognitionem, sed diversimode : unum scilicet tanquam principium proximum elicitivum et receptivum intellectionis; aliud vero, tanquam principium remotum, influens alteri lumen intelligibile, modis prius expositis. Unde illud argumentum assumit multa falsa. Primum est, quod lumen intelligibile nihil aliud sit nisi intellectus agens. Secundum est, quod in angelis sit vere et proprie intellectus agens et possibilis. Tertium est, quod sicut intellectus humanus non potest immediate agere in alium intellectum humanum, ita nec unus intellectus angelicus in alium ; hoc enim non est simile, quia omnes intellectus humani sunt ejusdem speciei, non autem omnes intellectus angelici. Quartum est, quod intellectus agens non habeat quamcumque actionem, nisi in intellectum possibilem; quod est falsum, quia agit in phantasmata, ut alias dictum fuit. g 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad argumenta ultimo adducta contra tertiam conclusionem, pro quanto sunt contra eam, dicitur quod de illis quae angelus inferior videt in Verbo, pro quanto videntur in Verbo, non oportet eum illuminari a superiori. Sed si inferior videt ibi aliquam creaturam, quoad aliquas ejus habitudines, et non quoad omnes, tunc, quoad illas habitudines aut rationes quas ibi non videt, poterit illuminari a superiori. Sed hoc non est illuminari de visis in Verbo, immo de non visis in Verbo. Constat enim quod asinus potest videri a Gabriele in Verbo quoad aliquas rationes vel habitudines ejus, et non quoad omnes. Et idem est de mysterio incarnationis aut passionis Christi. Solus enim Deus et anima Christi sciunt omnes habitudines quas habet passio Christi, utputa ad quot se extendit ut salvandos per illam. Et sic patet quod argumentum non procedit directe contra conclusionem. . . Ad argumentum factum in pede quaestionis, respondit sanctus Thomas, 1 p., q. 106, art. A, in solutione secundi, ubi sic dicit : 4 Unus angelus non illuminat alium, tradendo ei lumen natura? vel gratia; vel gloriae, sed confortando lumen naturale illius, et manifestando ei veritatem de his quae pertinent ad statum naturae (a), gratioe vel gloriae. "

Haec ille.

Aliter solvit, de Veritate, q. 9, art. 1, in solutione secundi, sic : " Ab angelo illuminante non fit novum lumen gratiae vel naturae, nisi ut participatum. Cum enim omne, etc, " ut supra recitatum est in principio hujus articuli. Et haec de quaestione sufficiant; de qua benedictus Deus. Amen. EXPLICIT VOLUMEN TERTIUM