ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, ponitur talis Prima conclusio : Quod primus homo fuit creatus In gralia oratum faciente. Hanc ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 95, art. 1, ubi sic dicit : " Quidam dicunt quod primus homo non fuit quidem creatus in gratia, sed tamen postmodum gratia fuit sibi collata antequam peccasset: plurimae enim sanctorum auctoritates attestantur hominem in statu innocentiae gratiam habuisse. Sed alii dicunt quod etiam fuit conditus cum gratia. Et hoc videtur requirere ipsa rectitudo primi status, in qua Deus hominem fecit, secundum illud Ecclesiastes, 7 (v. 30): Deus fecit hominem rectum. Erat enim haec rectitudo secundum hoc, quod ratio subdebatur Deo, rationi vero vires inferiores, et animae corpus. Prima autem subjectio erat causa secundae et tertiae : quamdiu enim ratio manebat subjecta Deo, inferiora ei subdebantur, ut dicit Augustinus (13. de Civitate Dei, cap. 13, etl. de Peccat. Mer. et Rem., cap. 16). Manifestum est autem quod illa subjectio corporis ad animam, et inferiorum virium ad rationem, non erat naturalis; alioquin post peccatum mansisset, cum etiam in daemonibus data naturalia post peccatum permanserint, ut dicit Dionysius, cap. 4. de Divinis Nominibus. Unde manifestum est quod illa prima subjectio, qua ratio Deo subdebatur, non erat solum secundum naturam, sed secundum supernaturalis gratiae donum : non enim potest esse effectus potior quam causa. Unde Augustinus dicit, 13. de Civitate

Dei (cap. 13), quod posteaquam praecepti transgressio facta est, confestim, gratiadeserentedivina, de corporum suorum nuditate confusi sunt: senserunt enim motum inobedientis carnis suas, tanquam reciprocam (a) poenam inobedientiae suae. Ex quo datur intelligi, si, deserente gratia, soluta est obedientia carnis ad animam, quod pergratiam in anima exsistentem, inferiora ei subdebantur. "

Haec ille. Ex quibus potest formari talis ratio : In quacumque mensura quis habet effectum requirentem necessario gratiam sicut causam, pro eadem habet gratiam. Sed primus homo, in primo instanti suae creationis, habuit rectitudinem, tanquam effectum necessario requirentem gratiam ut causam. Igitur, in eodem primo instanti, habuit gratiam. Secunda conclusio est haec : Quod primus homo, in statu innocentia;, potuit sine gratia habituali agere actum moraliter bonum secundum omnem circumstantiam necessariam ad talem bonitatem. Tertia conclusio est quod primus homo, in statu Innocentia:, non potuit sine gratia habituali exercere vel agere actum vitae aeternse meritorium. Quarta conclusio est quod primus homo, instatu innocentia?, non potuit sine speciali motione Dei agere actum moraliter bonum, aut proprie et perlecte rectum et virtuosum, secundum omnem circumstantiam debitam et necessariam tali actui. Predictas conclusiones ponit in sententia sanctus Thomas, 1" 2 , q. 109. Nam, art. 2, sic dicit : n Natura hominis potest dupliciter considerari : uno modo, in sui integritate, sicut fuit in primo parente ante peccatum; alio modo, secundum quod est corrupta in nobis post peccatum primi parentis. Secundum autem utrumque statum natura humana indiget auxilio divino ad faciendum vel volendum quodcumque bonum, sicut primo movente, ut dictum est. Sed in statu naturae integrae, quantum ad sufficientiam operativae virtutis, poterat homo per sua naturalia velle et operari bonum suae naturae proportionatum, quale est bonum virtutis acquisitae(S); non autem bonum superexcedens, quale est bonum virtutis infusos, j

Haec ille. Item, in solutione argumenti primi (y), sic dicit: i Dicendum est quod homo est dominus suorum actuum, et volendi et non volendi, propter delibera- (a) reciprocam.

reciprocatam Vr.

tionem rationis, quae potest flecti ad unam partem et ad aliam. Sed quod deliberet vel non deliberet, si hujus etiam sit dominus, oportet quod hoc sit per deliberationem praecedentem. Et cum hoc non procedat in infinitum, oportet quod finaliter deveniatur ad hoc quod liberum arbitrium hominis moveatur ab aliquo exteriori principio, quod est supra mentem humanam, scilicet a Deo; ut probat Aristoteles in libro de Bona Fortuna (Morai. Eudem., lib. 7, cap. 18). Unde mens hominis, etiam sani, non ita habet dominium sui actus, quin indigeat moveri a Deo; et multo magis liberum arbitrium hominis infirmi post peccatum, quod impeditur a bono per corruptionem naturae. "

Haec ille. Item, art. 3, sic dicit : " Homo, in statu naturae integrae, poterat operari, virtute naturae suae, bonum quod est sibi connaturale, absque superadditione gratuiti doni, licet non absque auxilio Dei moventis. Diligere autem Deum super omnia, est quoddam connaturale homini, et etiam cuilibet creaturae, non solum rationali, sed irrationali, etiam inanimate, secundum modum amoris qui unicuique creaturos competere potest. Cujus ratio est, quia unicuique naturale est quod appetat et quod amet aliquid, secundum quod aptum natum est : sic enim unumquodque agit, prout aptum natum est, ut dicitur, 2. Physicorum (t. c. 78). Manifestum est autem quod bonum partis est propter bonum totius. Unde, etiam naturali appetitu vel amore, unaquaeque res particularis amat bonum suum proprium propter bonum commune totius universi, quod est Deus. Unde et Dionysius dicit, cap. 4 de Divinis Nominibus, quod Deus convertit omnia ad amorem sui-ipsius. Unde homo, in statu naturae integrae, dilectionem suiipsius referebat ad amorem Dei sicut ad finem, et similiter dilectionem omnium aliarum rerum; et ita diligebat Deum plus quam seipsum, et super omnia. Sed in statu naturae corruptae, homo ab hoc deficit secundum appetitum voluntatis rationalis, quae, propter corruptionem naturae, sequitur bonum privatum, nisi sanetur per gratiam Dei. Et ideo dicendum estquod homo, in statu naturae integrae, non indigebat dono gratiae superaddite naturalibus bonis, ad diligendum Deum naturaliter super omnia, licet indigeret auxilio Dei eum ad hoc moventis. Sed in statu naturae corruptae, indiget etiam homo, ad hoc, auxilio gratiae naturam sanantis. "

Haec ille. Item, ibidem, in solutione primi, sic dicit : a Charitas diligit Deum super omnia, eminentius quam natura. Natura enim diligit Deum super omnia, prout est principium et finis naturalis (a) boni; charitas autem, secundum quod (6) est objectum beatitudinis, et secundum quod homo habet quamdam societatem spiritualem cum Deo. Addit etiam charitas super naturalem dilectionem Dei, promptitudinem quamdam et delectationem ; sicut et quilibet habitus virtutis addit supra actum bonum , qui fit ex sola naturali ratione hominis virtutis habitum non habentis, j

Haec ille. Similia dicit, art. 4 et 6 specialius, ubi ponit quod sine auxilio Dei gratuito moventis animani interius, seu inspirantis bonum propositum, nullus potest converti ad Deum, sicut ad specialem finem quem intendat, et cui cupiat adhaerere sicut proprio bono. Et ejus verba fuerunt superius in praecedenti quaestione recitata. Nec potest dici quod motio illa de qua loquitur, sit sola et praecisa influentia generalis. Quod patet per ea quae dicit, art. 9, per totum : nam ibidem talem motionem vocat auxilium gratias. Item, de Veritate, q. 24, art. 14, sic dicit : " Nulla res agit ultra suam speciem ; sed secundum exigentiam suae speciei unaquaeqne res agere potest, cum nulla res propria actione destituatur. Est autem duplex bonum : quoddam quod est humanae natura; proportionatum ; quoddam vero quod excedit hiimanae naturae facultatem. Et haec duo bona, si de actibus loquamur, non differunt secundum substantiam actus, sed secundum modum agendi : utputa iste actus qui est dare eleemosynam, est bonum proportionatum viribus humanis, secundum quod ex quadam naturali dilectione vel benignitate ad hoc movetur; excedit autem bumanae naturae facultatem, secundum quod ad hoc homo ex charitate inducitur, quae mentem hominis Deo unit. Ad hoc ergo bonum quod est supra naturam humanam, constat liberum arbitrium non posse sine gratia. Et quia per hujus modi bonum homo vitam aeternam meretur, constat quod sine gratia homo mereri non potest. Illud autem bonum quod est naturae humanae proportionatum, potest homo per liberum arbitrium explere. Unde dicit Augustinus (Hypomnesticon, lib. 3, cap. 4), quod homo per liberum arbitrium potest agros colere, domos aedificare, et alia plura bona facere, sine gratia operante. Quamvis autem hujusmodi bona possit homo facere sine gratia gratum faciente, non tamen potest ea facere sine Deo; cum nulla res possit in naturalem operationem exire, nisi virtute divina; quia causa secunda non agit, nisi per virtutem causae primae, ut dicitur in libro de Causis. Et hoc verum est tam in voluntariis quam naturalibus agentibus. Tamen hoc alio modo habet veritatem in utrisque. Operationis enim naturalis in rebus naturalibus Deus est causa, inquantum dat et conservat illud in re ex quo de necessitate determinata operatio sequitur; sicut dum conservat gravitatem in terra, quae est principium motus deorsum. Sed voluntas hominis non est determinata ad aliquam unam operationem, sed se habet indifferenter ad multas; et sic quodammodo est in potentia, nisi mota per aliquod activum, vel quod ei exterius repraesentatur, sicut est bonum apprehensum, vel quod in ea interius operatur, sicut est ipse Deus, ut Augustinus dicit in de Gratia et Libero arbitrio (cap. 21), ostendens multipliciter Deum operari in cordibus hominum. Omnes autem exteriores motus etiam a divina providentia moderantur, secundum quod ipse judicat aliquem excitandum esse ad bonum his vel illis occasionibus. Unde, si gratiam Dei velimus dicere non aliquod habituale donum, sed ipsam misericordiam Dei, per quam interius motum mentis operatur, et exteriora ordinat ad hominis salutem, sic etiam nec ullum bonum homo potest facere sine gratia Dei. ))

Haec ille.

Et similia dicit, art. 15.

Ex quibus apparet quod de mente ejus est, quod liberum arbitrium in nullo statu potest bene velle vel agere sine interiori motione Dei, qua misericorditer promovet hunc potius quam illum ad ea quae sunt salutis. De his tribus conclusionibus ultimis, dictum est in praecellenti quaestione. Et probatio secundae consistit in hoc : quod liberum arbitrium sanum et integrum potest in omnem actum sibi proportionatum et non excedentem suam naturalem virtutem ; sed actus virtutis politicae, bonus secundum omnem circumstantiam quam ratio naturalis dictat, est hujusmodi; igitur, etc.

Probatio tertiae est : quia nulla potentia ex se potest in actum sibi improportionatum ; actus autem meritorius, est hujusmodi; igitur, etc.

Probatio quartae est : quia quod est in potentia ad opposita, indiget speciali motione exterioris principii, ad hoc quod tendat determinate in alterum illorum; sed liberum arbitrium est hujusmodi; igitur, etc; sicut deducit sanctus Thomas, in de Veritate, et in 1" 2", ut allegatum est. Advertendum tamen quod secunda conclusio et sequentes debent intelligi ad hunc sensum, scilicet quod Adam, ante peccatum, non indigebat gratia habituali ad bene moraliter agendum, vel omnia peccata in moribus vitandum, loquendo de habitibus vel de gratia habituali distinctis a justitia originali. Non autem debent intelligi quod sola pura et nuda natura ejus sufficeret ad talia. Et ita intelligenda sunt omnia dicta et dicenda in hac materia : nam ad talia indigebat justitia originali, quae erat donum habituale gratuitum ; et, licet in utroque statu indigeret habitu, tamen ad plura est necessarius habitus gratuitus homini in praesenti statu, quam Adae in illo statu primo. Et in hoc primus articulus terminatur.