ARTICULUS III.

DANTUR SOLUTIONES ij 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Durandi.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est ad praedictas obiectiones. Et ideo Ad primum Durandi contra primam conclusionem, dicitur quod imaginatio quam tangit, est impossibilis, scilicet quod corpora incorruptibilia in hoc sint simpliciora corporibus corruptibilibus, quia incorruptibilia corpora sint composita ex partibus ejusdem rationis, et non ex partibus diversarum rationum. Impossibile enim est aliquod corpus habere partes ejusdem rationis, nisi praehabeat partes diversarum rationum ; quia nulla substantia immateriatis potest esse quanta. Ubicumque enim sunt partes ejusdem rationis, ibi est quantitas; ubicumque autem est quantitas physica, ibi est materia; ubicumque est materia, ibi est forma substantialis. Et sic imaginatio illa est vana. Cum autem dico quod quantitas non potest esse sine materia, intelligo de modo essendi rerum non miraculoso, sed naturali; proprium namque subjectum quantitatis, vel est materia, vel saltem aliquid habens materiam partem sui. Unde Philosophus, 7. Metaphysicae, cap.2 TENTURUM (t. c. 8), secundum translationem novam, quod incipit, Dicitur autem substantia, etc, sic dicit : Dico autem materiam, quae secundum se, nullatenus, neque quid, neque quantitas, neque aliud aliquid dicitur, quibus ens est determinatum. Est enim quoddam , de quo praedicatur horum quod cui esse est alterum, et categoricarum unkui-que. Alia namque de substantia praedicantur, haec vero de materia, etc. Quod exponens Commentator, 7. Metaphysicis, coram. 8, sic dicit : " Intelligo per materiam illud quod exsistit per se, quod non est quale, nec quantum, nec alludentium praedicamentorum ; quoniam est in potentia omnia ista, scilicet decem praedicamenta, ut declaratum est in Physicis, ipsam scilicet esse subjectum omnibus decem praedicamentis, et quod suum esse est aliud ab esse cujuslibet istorum. Praedicamenta enim accidentium dicuntur de praedicamento substantiae, et praedicamentum substantias dicitur de hoc quod est materia, s

Haec ille.

Item, in eodem commento, sic dicit : " Materia est causa individui substantiae sensibilis; quia, si abstraxerimus in intellectu ea quae sunt praeter materiam, ex rebus in individuo demonstrato nil remanebit, nisi materia., scilicet quoniam materia non aufertur per ablationem eorum, et illa auferuntur per ablationem materiae. " Item, ibidem, dicit : " Cum longitudo et latitudo et profundum fuerint abstracta a corporibus quae accipiuntur in diffinitionibus eorum, non remanebit ex corpore nisi illud quod distinguitur a longitudine, latitudine et profundo; et hoc est materia. " Item, ibidem : " Materia est substantia, propter hoc quod, ablatis aliis, non aufertur, et, ipsa ablata, auferuntur alia, s Item, ibidem : " Corpus est substantia, et nihil aliud est quam tres dimensiones in materia; et quia dimensiones non sunt substantiae, remanet quod corpus sit substantia per materiam; et illud per quod fit substantia, est substantia, etc. " Et multa similia ibidem ponit. Ex quibus clare apparet quod mens Aristotelis fuit, quod omne individuum sensibile et quantum, habet materiam de qua ibi loquitur Philosophus. Ad secundum dicitur quod potentia ad esse potest sumi dupliciter. Primo modo, pro (a) potentia ad esse quod jam habet, eo modo quo dicimus quod omnis materia habens formam, comparatur ad eam ut potentia ad actum, et similiter omne subjectum ad accidens quod habet. Secundo modo, potentia ad esse potest sumi pro potentia receptiva alicujus esse substantialis quod nondum habet, sed potest habere; sicut materia aquae est in potentia ad esse substantiale aeris, vel ignis, quod nondum habet : ita quod ista distinctio aequivaleat huic qua dicitur quod est potentia ad esse conjunctum, et est potentia ad esse remotum; vel illi qua dicitur quod potentia ad esse, quaedam est conjuncta privationi, et quaedam non. Hac distinctione supposita, dicitur quod major argumenti, scilicet quod omne quod habet materiam quae est potentia ad esse, potest transmutari de esse ad non esse, et econtra,

vera est, si intelligatur de potentia ad esse secundo modo dicta (a); si autem intelligatur de potentia ad esse primo modo, est falsa. Minor autem non probatur ad sensum in quo conceditur major, sed ad illum in quo negatur. Ideo argumentum non procedit; quia altera praemissarum semper est falsa, in quocumque sensu sumatur major.

Et tunc, ad primam probationem majoris, in sensu quo negatur, dicitur quod auctoritates ibi adductae intelligi debent de potentia ad esse secundo modo dicta; talis enim potentia est principium motus transmutationis (fi) substantialis passivae; non autem de potentia ad esse primo modo dicta.

Item, ad probationem dictae majoris negatae, quae fit per rationem, dicitur quod consequentia ista non valet : A, de se non habet B; igitur, quantum est de se, potest carere B. Et hanc habet negare arguens. Tum quia ipse negat quod materia possit carere omni forma substantiali, et tamen concedit quod materia, quantum est de se, nullam formam habet. Tum quia, secundum eum, nulla creatura habet a se, nec de se, esse; tamen non concederet quod omnis creatura, quantum est de se, possit carere esse quolibet actuali, sic quod habeat potentiam passivam naturalem ad esse et non esse, et naturaliter et per agens naturale reducibilem ad actum, sicut intendit concludere. Tum quia ipse concederet quod substantia corporis coelestis est in pura potentia ad esse quantum, et lucidum, et diaphanum, et densum aut rarum ; et tamen negaret quod habeat potentiam passivam naturalem ad carentiam talium accidentium. Et ideo consequentia ista non [valet, Materia coeli est in pura potentia ad esse, igitur nec de se habet esse, igitur potest carere esse; potissime, loquendo in antecedente illius consequentiae de pura potentia non conjuncta privationi, qualis est in coelo, ad esse.

Item, ad secundam probationem principalem majoris, quoad secundam ejus partem, scilicet quod omne habens potentiam puram ad esse, possit transmutari de esse ad non esse, etc; quia mutatio est a contrariis, etc;

dicitur quod esse caeli, vel forma coelestis, non habet contrarium; nec materia coeli est in potentia indifferenti ad duo contraria.

Et ad confirmationem factam ex dictis Aristotelis, eadem est potentia (y) contradictoriorum, etc.;

dicitur quod illa major habet restringi; quia, si universaliter intelligatur, falsa est, et contra ipsum Aristotelem et Commentatorem, et arguentem. Nam quilibet eorum habet concedere quod corta) modo dicta. - Om. Pr. pus coeleste, vel substantia coeli, est in potentia ad multa accidentia; et tamen ad eorum opposita, nullo modo est in potentia passiva naturali; sicut patet de luce solis, et de quantitate ejus, et ligura, et motu , et multis aliis. Item, materia prima, ex natura sua habet quod sit sub aliqua forma; et tamen repugnat sibi carere omni forma. Item, naturale est sibi habere formam corporeitatis, et quantitatem; et tamen repugnat sibi carere illis. Et multa similia possent adduci, ut puta de quolibet subjecto respectu suae passionis propriae. Ideo oportet quod propositio adducta restringatur ad illam potentiam quae ex natura sua non plus determinatur ad unum contradictoriorum quam ad aliud, sicut superficies ad albedinem et non albedinem. Sed, si potentia passiva , ex natura sua determinatur ad aliquem actum , non oportet quod possit esse sub privatione illius. Et ideo dicitur quod responsio secundo loco data ad argumentum, bona fuit. Et tunc, cum arguens improbat illam finaliter, per hoc quod pura potentia non determinat sibi aliquem actum, sed, quantum est de se, indifferens est ad omnem actum qui est actus simpliciter, licet illud quod est essentialiter quidam actus, etc;

dicitur primo, quod potentia, quantumcumque pura, determinat sibi aliquem actum in genere; nam materia prima determinat sibi certum actum substantialem , et qui est actus simpliciter. Quod patet : nam non est (a) in potentia ad suscipiendum informative actum vel formam quae est divina essentia, nec actum qui est angelus, nec actum qui est substantia orbis, secundum arguentem, sed male. Ideo arguens et quilibet alius habet concedere quod materia prima, sumpta in sua generalitate, determinat sibi certum actum substantialem in genere.

Dico secundo, quod materia prima potest dupliciter considerari. Primo modo, inquantum est materia prima, ita quod sumatur ut quaedam natura generica (6) abstracta a differentiis et speciebus sub ea contentis, illo modo quo materia potest habere rationem generis aut universalis, improprie scilicet et large; et sic est indifferens ad omnem actum substantialem informativum. Secundo modo, inquantum materia prima est in tali vel tali genere entium; et sic determinat sibi actus substantiales informativos illius generis. Puta : materia prima, in genere corruptibilium, determinat sibi actus separabiles a suis potentiis; sed materia prima, in genere corporum coelestium, determinat sibi actus illius generis, puta actus inseparabiles a suis potentiis. Et hanc distinctionem ponit Bernardus de Gannato, ut postea dicetur. Ad tertium principale dicetur quod, quidquid sit de distinctione quam facit de forma, quae potest sumi proprie et large, tamen illa distinctio non est (a) est. - esse Pr. ad propositum Aristotelis, immo directe contra mentem ejus. Quod patet. Nam Aristoteles, 1. Caeli et Mundi, in illo capitulo quod incipit, Quod autem non solum unus est, sed et impossibile fieri plures, etc, sic dicit (t. c. 92) : In omnibus enim his (a) ex natura et ex arte constantibus et generatis, alterum est ipsa secundum seipsam forma, et (6) mixta cum materia, etc. Et, datis exemplis in rebus artificialibus, postea ad propositum inquit : Quoniam igitur est coelum sensibile, singularium utique erit; sensibile enim omne (y) in materia exsistit. Si autem singularium, alterum utique erit huic quidem coslo esse, et caelo simpliciter. Alterum igitur hoc ccelum, et coelum simpliciter : et hoc quidem ut species et forma; hoc autem ut materix mixtum (o).

Haec ille.

Item, post, in sequenti capitulo, quod incipit, Considerandum autem, etc. (t. c. 93),dicit (e) : Alteram quidem igitur esse rationem formx, eam qua; sine materia, et eam quae in materia, bene quidem dicitur; et sic hoc est verum. Sed nihilominus neque una necessitas propter hoc plures esse mundos, neque contingit factos esse plures; si quidem iste ex tota est materia, quemadmodum est, etc. Item, in eodem capitulo (t. c 95) : Caelum autem est quidem singularium, et eorum quae ex materia. Sed, si non ex parte ipsius constat, sed ex omni, esse quidem ipsi caelo, et liuic caelo alterum est; non tamen utique erit aliud, neque utique continget factos esse plures, propter omnem materiam comprehensam esse, etc. Idem, repetit pluries in capitulo sequenti, quod incipit (t. c 96), Dicamus autem primum, etc. Ex quibus apparet quod, secundum mentem Philosophi, coelum est compositum ex materia et forma; quia aliter non esset corpus sensibile, nec esset singulare; cum, secundum eum, forma sit communicabilis, quantum ex se est, sed individuatio veniat ex materia. Item, quod ideo, secundum eum, non possunt esse plures coeli; quia ccelum constat ex tota materia. Ex quo habetur secunda conclusio, scilicet quod nulla alia materia est capax forniae coeli, nisi illa quae actu habet formam coeli. Vanum est ergo sentire quod Philosophus senserit coelum esse formam sine materia, vel quod non habeat proprie formam, nec proprie materiam ; quia tunc non esset corpus physicum; cujus oppositum ipse dicit per totum 1. Caeli et Mundi.

Ad caelera vero quae arguens dicit, respondere non oportet; quia false glossat Philosophum. Nam, in 8. Metaphysicae, Aristoteles non excludit materiam ex qua a coelo, nec a rebus ingeneratis et incorruptibilibus, ut ostensum est, sed solum materiam conjunctam pri- I vationi. Quod patet etiam per verba quae arguens adducit, in quibus Philosophus confitetur coelum habere materiam quae est subjectum motus. Unde negat in coelo materiam quae sit in potentia ad esse, et ponit in eo materiam quae est in potentia ad ubi; non quod illa materia sit proximum subjectum motus, sed remotum. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra eamdem conclusionem, dicitur quod tam ipse quam Commentator false exponunt Aristolelem. Nam ex verbis Aristotelis non aliud potest concludi, nisi quod coelum non habet materiam quae sit in potentia ad transmutationem substantialem , puta generationem et corruptionem, sed solum ad loci mutationem. Inferre autem ex hoc, quod nullo modo babeat materiam de genere substantia;, vanum est, ut patet ex superius allegatis. De Commentatore autem in hac materia non est curandum : tum quia contradixit Philosopho; tum quia contradicit sibiipsi; nam in 7. Metaphysicae, comm. 8, dicit quod materia prima est subjectum omnium accidentium novem generum, et, ipsa remota, removentur omnia alia; licet dictum ejus quod arguens adducit, possit exponi et concedi ad hunc sensum, quod in coelo non est materia quae sit in potentia ad esse, iemota a suo actu. Ad secundum dico quod per materiam res potest esse et non esse simpliciter, vel secundum quid. Et ideo concedo quod coelum , ex quo habet materiam, est in potentia ad aliquod esse secundum quid, et ad non esse secundum quid, inquantum perdit unum ubi, et acquirit aliud. Non autem oportet quod omne habens materiam sit in potentia ad non esse simpliciter. Ad tertium dictum est prius, in solutione secundi argumenti Durandi. Nam, si intelligatur quod quidquid habet potentiam ad aliquam affirmationem habet potentiam ad ejus negationem, sequitur quod sol est in potentia ad carentiam lucis et omnium suorum accidentium ; quod Aristoteles negaret. Si autem intelligatur quod omne quod habet potentiam ad carentiam alicujus formae, est in potentia ad habendum illam , multo falsius. Ad quartum patet per praedicta ; quia Commentator in hoc erravit, ut patet ex dictis. Vide super hoc aegidium et Bernardum de Gannalo, in impugnatione secundae quaestionis primi Quodlibeli Godo-fridi. Ad quintum dicitur quod argumentum Commentatoris non valet. Falsum enim assumit, cum dicit quod omnis forma informans materiam habet contrarium. Item, cum dicit quod materia est frustra, nisi subjiciatur transmutationi substantiali : materia enim non principaliter est ad hunc finem, ut subjiciatur transmutationi substantiali; sed principalius I est ad hoc, ut sit subjectum formae. Et quia secundum habet materia coeli, et non primum, non sequitur quod sit frustra. Sed de hoc postea plus dicetur. Ad sextum dicitur quod omnes illae consequentiae quas Commentator facit, penitus nihil valent. Et per idem patet ad septimum et octavum. Ad nonum, negatur minor; nam materiam esse in coslo, philosophica tradit auctoritas, et multiplex ratio convincit. Unde quaelibet illarum probationum quas argumentum tangit, sufficienter probat materiam esse in coelo; et quasi omnes illas tangit Bernardus, ubi supra. Vide ibidem.

Tunc, ad improbationem primas, dicitur quod nulla forma dat corporeitatem sibiipsi, sed ipsi materiae, vel composito. Unde fictio est quod aliqua forma subsistens dat corporeitatem sibiipsi. Et ulterius, fictio est quod aliquod corpus physicum, vel ens naturale, habet formam non in materia, contra (a) illud 2. Physicorum, et 6. Metaphysicae, quod omnia physica sunt sicut simum, quod dicit curvitatem in determinata materia et subjecto.

Similiter, instantia contra secundam rationem non solvit; quia quantitatis terminatas vel interminatae, quidquid sit principium activum, tamen subjectum ejus non potest esse nisi materia, vel habens materiam, ut Commentator, ab ipsa veritate coactus, confitetur in 7. Metaphysicae, comm. 8, ubi expresse dicit quod, remota materia prima, quae nec est quid nec quale nec quantum, removentur tres dimensiones, et omnia novem praedicamenta.

Similiter, nec instantia contra tertiani rationem valet; quia nulla qualitas sensibilis potest naturaliter inesse rei carenti materia, ut patet ex superius allegatis in 1. Coeli, et ex statim dictis de 7. Metaphysicae. Nec valet distinctio de duplici genere qualitatum sensibilium, cum sit voluntaria, et contra mentem Philosophi. Non solum enim transmutatio substantialis aut accidentalis requirit materiam primam, immo ipsa forma substantialis, et quantitas, et qualitas corporalis, et motus localis corporalis; et potissime raritas, et densitas : quod patet ex earum diffinitionibus : quia rarum est quod habet modicum materiae sub magnis dimensionibus; et densum, per oppositum , habet multum de materia sub parvis dimensionibus.

Similiter, nec instantia contra quartam rationem valet : quia ratio (6) sumpta ex intellectualitate non fundatur in hoc quod omne accidens immateriale, sit intelligibile in actu, vel intellectivum in actu; sed in hoc quod omnis substantia immaterialis, et naturaliter a materia separata, est intellectiva, et intelligibilis in actu. Nec oportet addere quod sit separata a quantitate, vel incorporea ; quia hoc sequitur de necessitate ad carentiam materiae, ut patet ex 7. Metaphysicae. - Similiter, nec instantia contra quintam rationem valet. Quia, si coelum sit forma penitus immaterialis, ipsa erit simpliciter nobilior anima intellectiva : tum quia nullo modo a materia dependens, nec inclinationem a materia habens, nec materiae communicabilis per informationem; tum quia operationes habens penitus abstractas et immateriales, nec materiae communicabiles ; cujus oppositum est de anima, quae imperfecta est, si a materia separetur, nec integram speciem habet, et operationes suas per materiale organum exercet, praeter intelligere et velle.

Similiter, nec instantia contra sextam rationem. Quia, ut ostensum est, corporeitas et quantitas, quae praesupponuntur motui locali, requirunt materiam. Item, motus naturalis requirit naturam, ut principium activum vel passivum ; omnis autem natura de qua tractat physicus, aut est materia, aut forma in materia, ut patet ex 2. Physicorum (t. c. 3), et 6. Physicorum (t. c. 12), et 7. Metaphysicae (t. c. 32). -

^ Nec instantia contra septimam probationem. valet. Falsum enim est quod sola corpora alterabilia, aut solae qualitates secundum quas fit alteratio abjiciens a natura alterati, requirant materiam. Sicut enim motus localis fuit principium cognoscendi locum, nec tamen solum indigent loco illa quae localiter moventur, cum quiescentia aeque sint in loco sicut ea quae moventur, ut patet de terra; ita, licet transmutatio substantialis fuerit principium cognoscendi materiam, non tamen sola transmutabilia, vel actualiter transmutata substantialiter, habent materiam. Multae enim sunt partes ignis aut terne, quae nunquam fuerunt, nec sunt, nec erunt substantialiter transmutatae, quas tamen nullus negaret habere materiam.

Quoad ultimam instantiam, dicetur quod, sicut Scriptura Sacra non dicit firmamentum aut luminaria facta ex aliqua materia, ita nec hoc dicit de terra aut aliquo elementorum ; ideo arguere ex primo, quod Scriptura innuat quod (a) coelum non habeat materiam, aeque vanum est, sicut arguere ex secundo, quod nullum elementum habeat materiam.

Ad illud autem quod adducit de discordia sanctorum quoad materiam primam, etc,

dicitur quod nunquam fuit aliquis philosophus, nisi solus Averroes, qui negaverit materiam in coelo. Omnes autem sancti doctores, quorum dicta sunt authentica, concorditer ponunt materiam in coelo. Et sic patet quod positio Averrois, quam arguens sequitur, est vana, et contraria omnibus philosophis et doctoribus sacris. Et est valde mirabile de isto arguente, qui omnino vult et asserit omnes spirituales substantias, praeter Deum, esse compositas ex materia et forma, et tamen asserit coelum esse formam simplicem, nullo modo compositam ex partibus diversarum rationum, sed solum ex partibus homogeneis. III. Ad argumenta Godofridi.

Ad primum Godofridi, respondit Bernardus de Gannato : " Dicendum, inquit, quod materia coeli, si consideretur secundum suam nudam essentiam, est in pura potentia, non absolute, sed in pura potentia ad formam coeli; sicut materia inferiorum, est in pura potentia nonnisi ad formas inferiores. Unde sciendum est quod aliud est dicere materiam simpliciter, et aliud materiam caeli vel inferiorum. Quia, si dicam materiam simpliciter, id est, in genere, sic dico puram potentiam absolute : sicut cum dico animal, dico habens animam sensitivam absolute; sed cum dico animal quod est homo, dico habens animam sensitivam, quae est anima rationalis. Cum autem dico materiam caeli, dico potentiam puram ad formam crnli; et cum dico materiam inferiorum, dico materiam quae est in pura potentia ad formas inferiores. Unde materia coeli plus importat quam materia simpliciter, scilicet determinatam habitudinem. Et ideo, cum arguitur quod, cum materia sit in pura potentia, non potest importare determinatam habitudinem ad formam determinatam,

dicendum quod verum est de materia absolute et in genere considerata. Sed haec materia importat determinatam habitudinem ad formam, quae est in potentia ad talem formam determinate. Et ideo materia coeli importat habitudinem ad formam coeli, et non ad aliam formam. Nec tamen hoc contingit ei inquantum est materia, sed inquantum est materia talis. Sic ergo falsum assumit, cum dicit quod omnis materia indifferens est ad omnes formas : quia non est verum nisi de materia in genere considerata; sed nec materia inferiorum est in potentia, ad omnes formas, quia non est in potentia ad formam coeli; nec materia coeli est in potentia nisi ad formam coeli. " Item, 4. Quodlibeto, q. 3 : " Materia, inquit (a), in communi, est in potentia (6) ad formam in communi; et materia talis, ad formam talem ; sicut materia coeli, ad formam coeli, et non ad aliam. Nec propter hoc remanet quin haec materia sit pura potentia, licet non sit nisi ad determinatam formam ; sicut nec haec forma est magis composita quam forma simpliciter. Unde, sicut forma simpliciter, est actus, non compositus ex diversis, sicut nec haec forma; ita materia simpliciter, est pura potentia ad formam simpliciter, et ita haec materia ad hanc formam, sine aliqua compositione. Et si quaeritur quid appropriat hanc materiam huic formae,

dicendum quod exigentia formae, quae requirit materiam esse talis naturae, cum materia sit propter formam. Unde Commentator dicit, 7. Metaphysicae, quod, si forma posset esse sine materia, non quaereretur natura materiae. "

Haec ille. u Ad secundum : " Dicendum, inquit, quod, licet materia coeli non transeat de forma in formam (a), sicut materia generabilium, non tamen est frustra, immo habet illud propter quod est, scilicet formam coeli. Materia enim est propter formam, non propter generationem et corruptionem, nisi per accidens, inquantum una forma non terminat appetitum materiae, quia materia nata est appetere aliam formam, immo omnem cujus privationem habet. Si tamen esset aliqua forma, quae appetitum materiae terminaret, materia non appeteret aliam formam; et sic materia semper esset propter formam quam jam habet. Unde sicut beati qui jam non possunt tendere in finem, quiajam habent eum, non sunt frustra; sic nec materia caeli, quae jam habet omnem formam ad quam est in potentia, est frustra. " Ad tertium dicit quod " forma et privatio sunt simul in materia inferiorum, quae est subjecta privationi, quia non habet omnem formam ad quam est in potentia; sed in materia coeli non est privatio, cum non sit in potentia ad aliam formam. Sicut etiam, si grave esset sursum, in potentia esset ad multa ubi deorsum, quia ita ad unum sicut ad alterum ; sed cum jam haberet unum ubi, terminata erit taec potentialitas (6), quia jam non erit per se in potentia ad aliud. Sic, loquendo in genere materia? (y), materia coeli, quia jam habet omnem formam ad quam est in potentia, non habet privationem annexam; quia privatio est carentia formae natae haberi. Item, patet quare non est ibi privatio : quia forma coeli contrarium non habet; subjectum autem, cum est sub uno contrariorum, est privatum altero; ergo in coelo non est privatio ".

Haec sunt et verba et solutiones Bernardi, quae bonae et sufficientes sunt. S 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Durandi. - Ad primum Durandi contra secundam conclusionem, dicitur quod responsio ibidem data potest probabiliter sustineri, scilicet quod materia omnium corporum coelestium sit unius rationis, et similiter quod formae corporum coelestium sint unius rationis; ideo materia unius non dicitur privata forma alterius; et sic non oportet quod sint ad invicem transmutabilia. Sed quia non videtur verum quod omnia luminaria sint unius speciei, cum habeant virtutes alterius et alterius rationis, et effectus quasi contrarios; ideo videndum est quomodo possit stare quod materia omnium corporum coelestium sit unius rationis, et formae illorum sint diversarum specierum, et tamen materia unius non sit privata forma alterius, nec in potentia ad illam, nec transmutabilis ad illam. Ad hoc dicitur quod hoc ideo est, quia forma solis terminat totum appetitum suae materiae; ideo non est in potentia ad aliam formam, nec privata quacumque forma. Et hanc responsionem ponit Bernardus, in impugnatione quarta? quaestionis decimi Quodlibeti ipsius Godofridi, ubi sic dicit: " Omnia quae communicant in materia ejusdem rationis, sunt ad invicem transmutabilia. Et dicitur materia ejusdem rationis, quae similem modum essendi habet, ubicumque sit; non ejusdem rationis, autem, quae dissimilem. Et ideo, quia materia habet similem modum essendi in omnibus inferioribus (quia, sicut in uno est annexa privationi, ita et in alio; unde, cum est sub forma nobiliori, est sub privatione formae ignobilioris, et in potentia ad eam, ut patet, 2. de Generatione); ideo in omnibus inferioribus est materia ejusdem rationis. Sed in inferioribus et superioribus, non habet similem modum essendi : quia in inferioribus est conjuncta privationi, in superioribus non ; quod est propter perfectionem. Iterum : quia in materia non est privatio nisi respectu formae ad quam est in potentia, cum eam non habet. Sed materia coeli non est in potentia ad aliam formam. Quia ad nullam formam materia aliqua est in potentia, nisi quae per agens naturale induci potest : vel dispositive, sicut anima rationalis; vel effective, sicut in aliis formis. Ergo, cum materia coeli non sit in potentia ad aliam formam, non est in ea privatio alicujus formae ; licet bene sit in ea negatio omnis formae alterius a sua. Et ideo inferiora et superiora non possunt habere materiam unius rationis; propter quod non sunt ad invicem transmutabilia. Adhuc autem non oporiet quod omnia quae habent materiam ejusdem rationis, sint ad invicem transmutabilia, nisi materia sit subjecta privationi. Cujus ratio est : quia ratio quare materia transmutatur ad formam quam non habet, est quia est in potentia ad eam, et privata ea; et ideo, si sint diversa quae habeant materiam unius rationis, nisi illa materia sit subjecta privationi, non oportet quod sint transmutabilia ad invicem ; immo, impossibile est quod transmutentur ad invicem. Diversa autem corpora coelestia habent materiam ejusdem rationis, quia similem modum essendi habet in omnibus ipsis : est enim subjecta quantitati; sed non privationi. Et ideo, licet corpora coelestia communicent in materia ejusdem rationis, non sunt tamen ad invicem transmutabilia. Nec oportet dicere, sicut quidam dicunt, quod diversa corpora coelestia habent diversas materias, propter hoc, quia aliter, si communicarent in materia, transmutarentur ad invicem. Hoc autem est falsum; quia convenientia in materia non est sufficiens principium transmutationis ad invicem, nisi illa materia sit subjecta privationi. " - Haec ille.

Et post I multa interposita, subdit : " Aliqua forma requirit materiam subjectam privationi, propter imperfectionem suam, propter quam non terminat appetitum suae materiae; et est forma inducibilis per agens naturale. Alia autem requirit materiam subjectam quantitati, non privationi. "

Haec ille.

Ex quo apparet quod, secundum eum, ideo materia solis non est transmutabilis ad formam lunae nec econtra, quia non est sub privatione illius, nec in potentia ad illam, nec appetit illam, nec potest illam recipere per actionem agentis naturalis. Et ideo, si objicitur contra hoc, quia materia luminarium est ejusdem rationis, igitur est in potentia ad formas omnium luminarium ; et, cum non habeat omnes illas, igitur est privata illis, ac per hoc transmutabilis ad illas, etc;

neganda est prima consequentia; quia materia solis totaliter completa est per formam quam habet, ut ultra non sit in potentia ad aliam formam. Et si objicitur contra hoc, quia pari ratione posset dicere aegidius, qui tenet oppositum hujus conclusionis, quod materia inferiorum et superiorum est unius rationis, sed tamen, quia forma coeli complet totam potentialitatem et appetitum propriae materiae, ideo non est transmutabilis ad aliam formam, et sic probatio conclusionis non valebat; -

respondetur primo, quod secus est hic et ibi : quia materia quae est apta subjici privationi, necessario est alterius rationis a materia cui repugnat ex natura sua subjici privationi; sic autem se habent materia coeli et materia elementi; non sic autem materia solis et materia lunae; et ideo primae duae sunt alterius rationis, non autem reliquae duae. Secundo, dicitur quod, licet aegidius posset palliare positionem suam, quoad hoc quod argumentum non concludit materiam coeli esse transmutabilem ad formam inferiorum, non potest tamen evadere quin ratio concludat materiam inferiorum esse transmutabilem ad formam coelestem, si sit ejusdem rationis cum materia coelesti, et sit privata forma coelesti, nec sua potentialitas sit totaliter terminata per formam inferiorum. Et hoc sufficit ad argumentum. Qui autem hanc secundam responsionem, quae difficilis est ad sustinendum, non acceptat, teneat primam, quae valde probabilis est; potissime cum adversarius, scilicet Commentator, 2. Coeli, ut allegat Aureolus contra primam conclusionem, teneat omnia corpora coelestia esse unius speciei. Ad secundum argumentum dicitur quod responsio ibidem data, sufficiens est. Et ad duas ejus improbationes respondit Bernardus, ubi supra; nam .illa eadem argumenta facit Godofridus in proposito. Arguit enim sic : " Si diversi respectus ad diversas formas in genere, faciunt diversas materias in genere, igitur diversi respectus ad diversas formas in specie, facient diversas materias in specie; quod falsum est. Igitur, etc. " Ecce argumentum Godo-fridi, quod est prima replica Durandi. Ad quod respondit sic Bernardus : a Dicendum, inquit, quod non quaelibet comparatio materiae ad formam diversificat essentiam materiae, sed comparatio ad formam secundum diversum modum essendi in materia, vel cum privatione, vel sine privatione; ideo in omnibus in quibus forma habet similem modum essendi, est una materia. Et propter hoc, formae diversos genere vel specie, non diversificant essentiam materiae, sed diversa proportio materiae; sicut forma quae non compatitur privationem alterius formae secum in materia, et forma quae compatitur. Et propter hoc, dicitur, 10. Metaphysicae, quod quae differunt secundum materiam, differunt plus quam genere, quia differunt proportione. "

Haec ille.

Ex quibus patet responsio ad primam replicavi Durandi. Ad secundam replicam, similiter respondit Bernardus ; q uia sumpta est ex Godofrido. Arguit namque sic : a Si in habentibus materiam non sit materia ejusdem rationis, materiae in eis, aut distinguuntur seipsis, aut per respectus ad diversas formas. Primo modo non : quia omnis distinctio est per aliquem actum, ita quod distinctio essentialis est peractum essentialem, et accidentalis per accidentalem ; sed materia de qua nunc loquimur, non dicit aliquem actum, sed puram potentiam; ergo, etc. Nec (a) potest talis distinctio esse per respectus : quia, cum tales respectus nihil addant super essentiam materiae, et sint posteriores, non poterunt esse causa distinctionis materiae per essentiam. "

Haec ille.

Respondit Bernardus : " Materia, inquit, id quod est, est potentia ad formam, nullum actum habens de se; et ideo per actum sibi essentialem non distinguitur ab alia materia, sed per formam ad quam est, et a cujus respectu non absolvitur, etiam per intellectum , quia non est intelligibilis nisi per analogiam ad formam. Ista autem distinctio non accipitur a forma secundum specificum modum formae, sed secundum modum quo habet perficere materiam suam. Ideo, quia omnes formae generabiles, eodem modo perficiunt materiam; quia sic quod in ea privationem relinquunt, idee habent unam materiam; necdiversitas formarum diversificat materiam secundum essentiam, sed secundum esse solum. Similiter, quia formae coelestes, eodem modo perficiunt suam materiam, quia sic quod in ea privationem non relinquunt, ideo omnes habent materiam unius naturae. Quod ergo dicit, quod omnis distinctio est per aliquem actum,

dicendum est quod hoc verum est, vel per comparationem ad aliquem actum, scilicet ex diverso modo recipiendi actum. Circa quod, sciendum est quod, sicut forma per essentiam suam informat materiam, non per aliquid additum, sic materia per essentiam suam recipit formam; et ideo ex diverso modo recipiendi formam, arguitur vel accipitur diversa natura materiae; quia, si recipit formam sine privatione, habet essentiam distinctam a materia quae recipit unam formam cum privatione alterius. - Sed dices quod similiter diversa ratio formarum accipietur ex diverso modo informandi.

Dicendum quod non est simile : quia forma actus est, cujus ratio et distinctio non accipitur ab alio; materia autem est pura potentia; et ideo necesse est ut ratio sua et distinctio accipiatur ab alio.

Quod autem postea dicitur, quod distinctio diversarum materiarum non accipitur ex respectibus ad formam,

dicendum quod, si intelligat sic quod respectus, ut respectus est, non sit ratio distinctionis, verum est; quia posterior est, sicut dicit, et bene. Sed, si per respectus intelligat diversas comparationes ad formam, ita quod diversitas formarum in receptibilitate faciat diversitatem mate-riae, sic dicendum est (a) quod per comparationem ad diversas formas accipitur distinctio materiae : ita quod formalis ratio distinctionis diversarum materiarum, non est respectus aliquis, nec aliquid intraneum materiae; sed est talis diversitas formarum, quae de necessitate requirunt materias diversarum naturarum. Et hoc est quia materia est propter formam, 2. Physicorum (t. c. 26). Talem ergo naturam habet materia, qualem requirit forma ad quam est. Et ideo, quia aliqua forma requirit materiam subjectam privationi, propter imperfectionem suam , propter quam non terminat appetitum suae materiae, et est forma inducibilis per agens naturale, alia autem requirit materiam subjectam quantitati, non privationi, ideo ex diversitate tali in formis, non in respectibus, accipitur diversa natura materias. Ex comparatione ergo ad formam, accipitur distinctio materia; a materia. Haec autem comparatio non est posterior materia, immo prior : quia, cum materia sit propter formam, secundum exigentiam formae est natura materiae; et ideo forma est simpliciter prior materia, etsi non tempore, tamen natura; propter quod dicitur, 9. Metaphysica; (t. c. 13), quod actus simpliciter est prior potentia. Ad formam argumenti ergo, cum dicit quod tales respectus nihil addunt, et sunt posteriores materia,

dicendum est quod forma a qua accipitur distinctio materiae, addit aliquid, et est prior natura. Et secundum considerationem producentis, materia est talis naturae qualem requirit forma. Sicut enim artifex, diversis formis quarum non potest esse una materia, aptat diversas materias; sic Auctor naturae, diversis formis quae diversimode habent perficere materiam, aptavit per creationem diversas materias. Et ideo totalis et formalis distinctio materiae est a forma. -Sed dices quod formalis distinctio est per aliquid quod formaliter inhaeret distincto. - Dicendum est quod hoc tenet in his quae in natura sua includunt actum, et in his quae e x natura sua aliquam rationem habent; quorum utrumque deficit materiae, quae est pura potentia, non ad hanc formam vel illam. Unde, sicut materia in communi non est nisi potentia ad formam in communi, sic materia generabilium est potentia ad formas generabiles, et materia coeli ad formam coeli. Non ergo ex relatione, ut relatio est, accipitur distinctio materiae, sed ex forma ad quam est relatio. "

Haec Bernardus, in forma.

Ex quibus patet faciliter responsio ad secundam replicant Durandi. Cum enim dicit quod in his quae sunt diversarum rationum, nec sunt de genere relationis, etc.;

dicendum est quod maxima illa generaliter falsa est in omnibus potentiis passivis, quae non possunt cognosci nec diffiniri nisi per actus ad quos sunt, vel penes sua motiva et objecta, et, ut patet, de visu et auditu. In talibus enim quorum nomen et ratio specifica sumitur ex et ab aliquo extrinseco, non possunt assignari gradus per aliquid intrinsecum, sed penes extrinsecum : sic quod actus ad quos tendunt, sunt ratio distinctionis graduum; sed gradus distincti, sunt ipsae potentiae. Distinctivum ergo quod se habet ut quo, est extrinsecum ; sed ipsum distinctum, et quod se habet ut quod, est intrinsecum. Et sic patet quod prima solutio data ad secundum argumentum potest stare. Similiter, secunda responsio ibidem data, probabilis est, quoad hoc quod ponit, quod in pura potentia passiva, est dare gradus. Nec valet ejus improbatio. Cum enim dicitur quod materia prima, est simpliciter infimum in tota universitate entium, etc,

dicitur quod, licet pura potentia, inquantum hujusmodi, et secundum hanc rationem communem, sit quid simpliciter infimum, tamen pura potentia in tali vel tali genere, non habet quod sit simpliciter infimum. Unde pura potentia in genere corporum coelestium, non est quid simpliciter infimum ; immo est superior ad puram potentiam in genere corporum generabilium et corruptibilium, quia ad perfectiorem actum ordinata. Et hoc est idem ac si diceretur, quod, si (a) esset aliqua pura potentia capax omnis actualitatis, illa esset infima simpliciter in tota universitate entium. Si autem nulla talis sit, sicut nos ponimus, sed sit una pura potentia in tali genere, id est, ad actus hujus generis solum, et sit alia pura potentia ad actus alterius generis solum , tunc qualis ordo est inter illa duo genera, vel actus illorum, talis proportionabiliter gradus et ordo potest poni inter puras potentias ad actus diversorum generum. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli, patet responsio ex dictis ad secundum Durandi. Et ideo dicitur quod responsio ibidem data, bona est.

Nec improbatio valet, sicut supra patuit. Licet enim materia non sit respectus, nec de genere relationis; tamen cognoscibilis non est, nisi per respectum ad formam. Nec oportet quod omne absolutum distinguatur ab alio per aliquid sibi intrinsecum, tanquam quo distinctivo; licet distinguatur ab alio per aliquid intrinsecum, tanquam quod et distinctum, ut supradictum est. Respectus autem potest distinguere absoluta ratione sui fundamenti vel termini, non autem ut respectusBst, potissime, si (a) talia absoluta sunt (6) minimae entitatis, quae nomen et rationem accipiunt ab extrinseco, ut sunt actiones, passiones, motus et potentiae passivae. Quod autem addit, quod repugnat materiae primae habere propriam naturam et determinatam, etc, verum est secundum rationem suam communem, qua est pura potentia ; secus est secundum rationem suam specialem, qua est potentia pura in tali vel tali genere duntaxat; sic enim aliquo modo habet propriam naturam, licet imperfecte. Ad secundum dictum est prius; quia non omnis materia est in potentia contradictionis, nisi forte materia subjecta privationi. Et ad probationem, dicitur quod arguens habet negare id quod assumit : quia, sive in coelo sit materia, sive non, necessario habet ibi ponere aliquod subjectum habens potentiam passivam et receptivam naturalium accidentium et proprietatum coeli, qualecumque sit illud subjectum; et tamen ipse non concederet quod illa potentia receptiva talium actuum, indifferenter se habeat ad illos actus et ad sua opposita. Nec potest dicere quod subjectum talium accidentium non solum est potentia passiva respectu talium accidentium, immo est activum talium; cum ipse asserat quod causa effectiva vel activa talium est intelligentia unita coelo, et non corpus coeli; sed est in potentia mere passiva ad illa.

Ad aliud quod ibi additur, dicendum quod nos non dicimus quod materia coeli sit in potentia naturali ad privationem formae quam habet, aut quod coelum sit corruptibile ab intrinseco, sed incorruptibile ab extrinseco, scilicet propter defectum agentis naturalis potentis illud corrumpere. Ad tertium responsum est prius : quia, ad hoc quod aliqua sint ad invicem transmutabilia, non sufficit quod habeant materias unius rationis; sed requiritur quod sint subjectae privationi; hoc autem secundum deficit in coelo. Ad quartum patet per idem. Unde mirum est quomodo in hoc medio taliter arguentes tantam vim constituunt, quia idem argumentum potest fieri contra eos, dato quod in cocio negetur materia proprie dicta. Non enim possunt negare quin accidentia naturalia, quae apparent in coelo, puta lux solis, figura, quantitas, raritas, densitas, diaphaneitas, et virtus ejus, habeant aliquod subjectum illa deferens, quod se habet ad illa sicut potentia passiva ad suum actum. Et tunc arguitur, sicut ipsi arguunt contra ponentes materiam, de subjecto talium accidentium : quia aut est unius rationis in omnibus orbibus, aut alterius. Item, de partibus unius orbis, an sint unius rationis, vel diversarum. Et si unius, tunc subjectum horum accidentium erit in potentia ad accidentia alterius subjecti, et una pars orbis erit in potentia ad accidentia alterius partis; et sic esset transmutabile ad illa, etc. Dicant enim ipsi ad hoc, et videbunt solutionem ad argumentum proprium. Ad quintum dicitur quod materia propria, secundum suam rationem communem, est pura potentia ad omnes actus. Sed nulla materia specialis, est pura potentia capax omnis actus ; sed haec est pura potentia in tali genere, et illa est pura potentia in alio genere. Cum autem dicitur quod in fundamento materiae nihil est distinctum,

conceditur tanquam quo. Materia enim non distinguitur a materia per aliquid intrinsecum, licet intrinsecum unius sit distinctum ab intrinseco alterius. Illud autem 7. Metaphysicae, Materia non est quid, nec quale, etc,

truncate allegatur : quia, si complete allegetur, gladius est Goliae; sequitur enim, ibidem, quod materia est subjectum qualis et quanti. Illud autem quod dicit, quod materia est illud per quod res potest esse et non esse,

solutum est prius : quia, si intelligatur de non esse simpliciter, restringendum est ad materiam subjectam privationi ; si autem intelligatur de non esse secundum quid, conceditur, sed nihil contra nos. Cum autem dicit quod Aristoteles non distinxit duas materias, nec materiam posuit in coelo,

falsum est manifeste, ut probatum fuit ex dictis ejus, 1. Coeli. Cum vero dicit quod, si in coelo sit materia, oportet quod ei competat diffinitio materiae,

conceditur. Essentialis vero diffinitio materiae est quod est proprium subjectum formae substantialis, et proximum, et immediatum, et quod est subjectum omnium formarum accidentalium, mediatum et remotum; haec autem diffinitio convenit materiae coeli, etc. III. Ad argumenta aegidii. - Ad primum argumentum aegidii responsum est superius, et saepe. Ad secundum dicitur quod pura potentia capax omnis actualitatis, si qua esset in rerum natura, summe distaret a puro et supremo actu ; et similiter, potentia pura in genere corporum corruptibilium, summe distat ab illo. Sed potentia pura in genere corporum incorruptibilium, non summe distat a Deo, ut supra dictum est; quia minus distat ab illo, quam materia alterius generis. Ad tertium dicitur (a) quod materia prima, si sumatur in toto suo ambitu, et ut est quoddam (a) dicitur. - Ora. Pr. IV. - 2 -i

commune, ambiens omnes modos materiae, sicut genus, ut ita dicam, continet suas species, tunc illud genus materias est medium inter ens et nihil, sic quod nullum aliud genus entium propinquius est nihilo, aut remotius ab ente in actu, quam talis materia generalis. Sed, si loquamur de materia speciali, tunc dicitur quod materia inferiorum est proximior nihilo, et remotior ab ente in actu, quam materia coelorum, non quod materia coeli habeat plus actualitatis quam alia, sed quia correspondet perfectiori actui quam alia.

Nec valet, si fiat instantia de anima intellectiva, quae est perfectior quam sit forma caeli. Ad hoc enim respondet sanctus Thomas, 1 p., q. 70, art. 3, in solutione secundi, ubi sic dicit : " Nihil prohibet aliquid esse nobilius simpliciter, quod tamen non est nobilius quantum ad aliquid. Forma ergo coelestis, etsi non sit simpliciter nobilior anima, est tamen nobilior quantum ad rationem formae : perficit enim materiam suam totaliter, ut non sit in potentia ad aliam formam ; quod anima non facit, "

Haec ille. Ad quartum, dicitur quod argumentum non plus concludit, nisi quod omnes materiae sunt unius rationis generalis et communis, sub qua possunt contineri plures rationes speciales; quia esse in potentia, est differentia communis, continens sub se alias specialiores. Et hoc conceditur. Sed non concludit argumentum, quod omnes materiae sint unius rationis specialissimae, et nullo modo diversarum. Ad quintum dicitur quod Philosophus expresse ponit, 1. Caeli, quod coelum est ex tota sua materia, ita quod nulla alia materia est capax similis formae; et ex hoc concludit quod non possunt esse plures coeli. Augustinus autem non ponit quintam essentiam, quia in hoc sequitur opinionem Platonis, vel quia materia informis est una, unitate ordinis, sicut omnia corpora sunt unum in ordine creaturae corporeae; ideo Augustinus non distinguit duplicem materiam, ut ostendit sanctus Thomas, 1 p., q. 66, art. 1, in solutione primi argumenti. Ad argumentum in pede quaestionis factum, patet responsio per praedicta. Et haec de quaestione sufficiant; de qua benedictus Deus. Amen.