ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES jj 1.

Ad argumentum contra primam CONCLUSIONEM Ad argumentum Gregorii.

Quantum ad tertium articulum, respondetur objectionibus praelibatis. Ideo Adprimum contra primam conclusionem, dicitur quod minor est falsa, qua dicitur quod actus exterior non est illud peccatum quod est actus interior. Licet enim sit alius actus, non tamen est aliud pecia) solus. - Om. Pr. catum, sed idem. Unde sanctus Thomas, de Malo, q. 2, art. 2, in solutione undecimi, sic dicit : " Omne quod comparatur ad alterum ut ratio ejus, se habet ad ipsum ut forma ad materiam; unde ex duobus fit unum, sicut ex materia et forma. Et propter hoc, coloret lumen sunt unum visibile; quia color est visibilis propter lumen. Et similiter, cum actus exterior habeat rationem peccati ab actu voluntatis, idem peccatum est actus voluntatis et actus exterior conjunctus. "

Haec ille.

Item, 2. Sen-tent., dist. 42, q. 1, art. 1, arguit sic, quarto loco : " Multiplicato superiori, multiplicatur inferius; unus enim homo non est plura animalia. Sed actus est superior ad peccatum ; quia peccatum nihil aliud est quam actus quidam inordinatus. Cum ergo actus voluntatis et actus exterior sint diversi actus, quia a diversis potentiis procedunt, videtur quod non sint unum peccatum actus voluntatis et actus exterior. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod actus simpliciter acceptus, non est genus peccati, nisi secundum quod sub voluntate (a) cadit; et ideo ubi non multiplicatur actus voluntatis, non multiplicatur peccatum. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod illa minor est falsa, licet modus arguendi non valeat. Iste tamen valeret: Actus exterior, secundum se praecise sumptus, est peccatum, et non est illud peccatum quod est actus interior; igitur sunt duo peccata. Sed tunc major negaretur : quia actus exterior, secundum se praecise sumptus, non habet rationem peccati, nisi prout informatur actu interiori; et ideo, dum (6) praescindit ab illo, non est aliud peccatum, nec idem. I 2. ---- AD ARGUMENTA CONTRA SECUNDAM CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scotistarum.

Ad primum contra secundam conclusionem, respondit Gregorius de Arimino (dist. 42, q. 1, concl. 7), quod " illa glossa, secundum quod dicunt multi theologi, videtur directe contradicere textui; ideo non est standum glossae. Vel, si glossam velimus recipere, potest dici secundo, quod magis reus est extensive, quia pluribus peccatis peccat; et hanc intentionem videtur innuere probatio quae ibidem adducitur de prohibitione actus exterioris. Vel etiam potest intelligi intensive, propter intensiorem voluntatem. Intensior enim voluntas est quae exit in opus quam non exiens, ubi utraque potest exire; in quo casu tantummodo forte loquitur glossa. Ubi autem aeque intensa sit voluntas, si actus exterior non sequitur, propter impedimentum positivum aut privativum, non minus erit reus quam si nullo interveniente impedimento actus exterior subsecutus fuisset, s

Haec ille.

Quae omnia stare possunt, praeter illud quod dicit, quod pluribus peccatis peccat ille qui peccat actu exteriori et interiori quam ille qui peccat solo interiori; hoc enim falsum est, et contra primam conclusionem, nisi intelligatur ut dictum fuit.

Potest etiam dici quod, si aliquis primo velit tantummodo facere actum exteriorem, sed non tunc facit, et postea volens faciat, ibi sunt duo peccata; quia iteratur actus voluntatis, ut prius dictum fuit. Ad secundum sic respondit : " Non puto, inquit, omnia illa verba sic posita ut arguendo recitata sunt, fuisse Petri Abaylardi. Et causa est, quia in nullo libro epistolarum beati Bernardi talem texturam verborum reperi, ubi recitantur articuli collecti ex dictis illius; sed in pluribus libris, et omnibus quos usque nunc per me vel alium legi, habetur praecise sic : Quod propter opera, nec (a) melior, nec pejor efficiatur homo. Et est articulus decimustertius suorum. Sic autem acceptum istum articulum, quis non videat esse merito condemnandum"? Debent enim haec verba sic allegata intelligi, quod, sive homo furetur, sive adulteretur, non inde fit pejor quam si ista non committeret; et, si Deum honoret, et subveniat proximo propter Deum, aut alia quaelibet bona nobis a Deo praccepta exerceat, non fit propter hoc melior quam si illa non ageret; qui sensus utique falsus est et erroneus : nani, secundum hoc, sequitur quod nec ex opere exteriori, nec ex voluntate aut (6) alio actu interiori, homo sit melior vel pejor quam sine illo foret; et quod per nullum mereatur aut demereatur; et ita nullum sit hominis peccatum vel meritum. Et quod talis fuerit sensus illius, satis aperit alius ejus articulus, qui est deci-musnonus (y) et ultimus, et ponit cum (S) hoc tenore : Quod (e) neque opus, neque voluntas, neque concupiscentia, neque delectatio quae movet eam, peccatum sit, nec debeamus eam velle extingui. Ex quibus patet quod determinatio Ecclesia; illum condemnantis, in nullo est contraria superius dictis. "

Haec ille et bene.

Licet posset dici quod Petrus Abaylardi intelligebat quod nec propter opera conjuncta actui voluntatis, nec propter opera non conjuncta, quis efficitur melior vel pejor; qui sensus est erroneus. Dicere autem quod propter opera exteriora non conjuncta actui voluntatis, nec usui rationis, quis non efficitur melior vel pejor, non est erroneum, sed verum ; quia opera exteriora, secundum se considerata, et nullo modo voluntaria, nec sunt bona nec mala moraliter. Unde sanctus Thomas, de Malo, q. 2, ari. 2, in deciinolerlio (a) nec.

nihil Vi:

(0 Quod.

quem Vi:

loco, arguit sic : " Angelinus dicit, in libro de Concepta virgincdi (cap. 4), loquens de actibus exterioribus (a): In horum essentia nulla consistit justitia. Ergo, eadem ratione, nec injustitia; et sic peccatum in actu exteriori non consistit. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : ((Dicendum, inquit, quod (6) in essentia actuum exteriorum dicitur nulla consistere justitia, quia actus exteriores non pertinent ad genus moris, nisi secundum quod sunt voluntarii, d

Haec ille. Ad tertium dicit Gregorius : " Quantum, inquit, ad illud quod dicitur ibi de martyrio, dicendum videtur quod ubi casus esset talis quod actus interior esset aeque intensus, et aeque bene circumstantiona-tus, et generaliter aeque bonus intensive et extensive sine actu exteriori, sicut esset si concomitaretur actus exterior, non minus mereretur quis ex tali voluntate praecise, quam si cum ea martyrii poenam actu pateretur. Difficile tamen esset taleni casum reperire : nam, ut dicit Hugo (de Sacramentis, lib. 2, part. 14, cap. 6), voluntas ex actu suo augetur; et major fervor videtur requiri et concurrere in actuali experientia et sustinentia paen;e illatae actu, quam imaginatio vel concepta; tantummodo. Ubi tamen detur casus ut praemissum est, dicendum videtur ut dictum est. Ad quod facit illud quod de beato Martino cantat ecclesia : 0 sanctissima animo, quam etsi gladius persecutoris non abstulit , palmam tumen martyrii non amisit.

Quantum vero ad secundam partem, de sacramentis, neganda est consequentia. Quia, licet non plus mereatur ex actu exteriori, ex re tamen operata, scilicet sacramento, confertur ei gratia, et per consequens est silii melius : sicut et puero recipienti sacramentum, licet ipse nullum agat actum meritorium, bonum est sacramentum recipere,, propter efficaciam ipsius sacramenti in ipso. Similiter etiam dicendum, quod actu (y) sustinens martyrium, etiamsi non plus mereatur propter opus exterius, recipit tamen aureolam , ac per hoc melius est sibi et utilius velle et sustinere, quam forte velle praecise.

Quantum ad tertiani partem, conceditur consequens. Et ad primam probationem in oppositum, dicendum estquod uterque est homicida, voluntatis homicidio; licet alter sit homicida tantum illo modo, et alter illo modo et homicidio actus exterioris, juxta distinctionem Glossae super illud Hamati. 1 (v. 29), Repletos omni iniquitate, et sequitur: homicidio (i), contentione, etc. Et quamvis alter sit homicida homicidio actuali, non tamen sequitur quod plus demereatur quam reliquus, si caelera sint paria; nec oppositum probatur. Quod autem additur de excommuni- (a) exterioribus. - Om. Pilo) ijuod. - Om. Pr. (y) actu. - aclus Pr. (I) homicidio. - homicida Pr, IV. - 31 catione et aliis paenis, non arguit intentum; quia plerumque (a) tales poenae infliguntur pro minoribus peccatis, et non pro majoribus : sicut patet, quia clericum verberans incurrit excommunicationem, et tamen interficiens mille homines laicos non propterea excommunicatur, cum nulli dubium sit eum multo plus et gravius peccare ac demereri apud Deum. Unde ex talibus paenis quae (6) ecclesiastico judicio, vel etiam seculari, infliguntur peccantibus, non potest argui majus demeritum apud Deum. Nec tamen infliguntur injuste; cum ille utique talium poenarum sit dignus, immo majorum, quae divino judicio reservantur, sicut etiam paena aliorum criminum quae hic non judicialiter puniuntur. "

Haec Gregorius, et bene per omnia, excepto primo, in quo nullam facit distinctionem de praemio essentiali et accidentali. Ideo, quoad hoc, dicendum est ut dicit sanctus Thomas in probatione conclusionis. Et simile dicit, de Malo, q. 2, art. 2, in solutione octavi, ubi sic : " Si quaeratur, inquit, utrum tantum peccet qui sola voluntate peccat, quantum qui peccat voluntate et actu,

dicendum quod potest dupliciter contingere : uno modo, ita quod sit aequalitas ex parte voluntatis; alio modo, ita quod non sit aequalitas. Contingit autem inaequalitatem voluntatis esse tripliciter. Uno modo, secundum numerum : puta, si aliquis uno motu voluntatis vult peccare, et, cum non habeat opportunitatem, transit motus voluntatis; in alio autem, qui primo habet motum voluntatis, postmodum opportunitatem habens, iterat actum voluntatis, et sic est in eo duplex mala voluntas, una sine actu, alia cum actu. Alio modo, potest attendi inaequalitas quantum ad motum : puta, si unus habens voluntatem peccandi, sciens se non hahere opportunitatem, desistit a tali motu voluntatis; alius autem, sciens se habere opportunitatem et facultatem peccandi, continuat motum voluntatis quousque ad actum perveniat. Tertio modo, contingit esse inaequalitatem voluntatis quantum ad intensionem : sunt enim aliqui actus peccati delectabiles, in quibus voluntas augetur, quasi remoto freno rationis, quae (y) anteactum aliqualiter remurmurabat. Qualitercumque autem sit iuaequalitas voluntatis, erit et inaequalitas peccati. Si autem sit omnino aequalitas ex parte voluntatis, sic distinguendum est in peccato, sicut et in merito. Qui enim habet voluntatem dandi eleemosynam, et non dat, quia non habet facultatem, tantumdem meretur, quantum si daret (S), per comparationem ad praemium essentiale, quod est gaudium de Deo; hoc enim praemium respondet charitati, quae ad voluntatem pertinet. Sed per comparationem ad accidentale praemium, quod est gaudium de quocumque bono creato, magis meretur qui non solum vult dare, sed dat; gaudebit enim non solum quia voluit dare, sed quia dedit, et de omnibus bonis quae ex illa datione provenerunt. Et similiter, si consideretur quantitas demeriti per comparationem ad poenam essentialem, quae consistit in separatione a Deo et dolore exinde proveniente, non minus demeretur qui (a) sola voluntate, quam qui voluntate et actu peccat; quia haec poena est paena contemptus Dei, qui respicit voluntatem. Sed quantum ad poenam secundariam, quae est dolor de quocumque alio malo, sic magis demeretur qui voluntate et actu peccat, quam qui sola voluntale ; habebit enim aliquem dolorem, non solum de eo quod male voluit, sed etiam de eo quod male fecit, et de omnibus malis quae de ejus malefacto provenerunt; unde et poenitens, qui poenam futuram poenitendo praevenit, de omnibus talibus dolet. Quod ergo dicitur, quod quantum additum quanto, facit majus, intelligendum est ubi utrumque dicitur quantum secundum eamdem rationem; sed ubi unum est ratio alteri quod sit quantum, hoc non oportet : sicut si lignum est longum, linea erit longa; sed non oportet quod lignum cum linea sit longius quam linea, quia linea est ratio longitudinis ligno, sicut etiam dictum est quod actus exterior habet rationem culpae ab actu voluntatis. Quod vero dicitur, quantum intendis, tantum facis, habet locum in malis : quia, si aliquis intendat peccare mortaliter, etiamsi committat actum qui de genere suo est peccatum veniale vel nullum, mortaliter peccat; quia conscientia erronea ligat. Si vero aliquis intendat opus meritorium facere, committens aliquid quod de genere suo est peccatum mortale, non meretur; quia conscientia erronea non excusat. Si tamen sub intentione comprehendatur non solum intentio finis, sed voluntas operis, sic verum est, in bono et in malo, quod quantum aliquis intendit, tantum facit : qui enim vult occidere sanctos ut obsequium praestet Deo, aut qui vult facere furtum ut det eleemosynam, videtur quidem habere intentionem bonam, sed voluntatem malam; et propter hoc, si sub intentione etiam voluntas comprehendatur, ut totum intentio nominetur, erit etiam intentio mala. "

Haec ille. Ad quartum respondet Gregorius, concedendo tutum consequens quod infertur. Sed dicit quod " argumentum non videtur plenarie ad propositum. Nam uterque saginans habet non solum actum interiorem, sed etiam exteriorem; nec alter habet proprie actum aliquem, cui similem non habeat reliquus. Unde, si ambo morerentur antequam sagitta perveniret ad aliquem quem vulneraret, non diceretur (a) dissimiliter egisse alter ab altero, quamvis eventus fuerit dissimilis ".

Haec ille; et concordat cum sancto Thorna, l 2 , q. 20, art. 5. Ad quintum, negatur minor, ut patet ex prima conclusione. Ad sextum respondet Adam Goddam, 4. Sentent., q. 10, dicens quod " veru m est, quod ita dici t ibi beatus Augustinus. Et iterum : Velle, inquit, quod non decet, miserum est; nec tam miserum est non adipisci quod velis, quam adipisci velle (6) quod non oporteat. Sed dico quod istud non obstat praedictis. Ille enim qui adipiscitur quae male voluit, habet, ut communiter, dissimiles actus interiores, vel similes acceptandi vel complacendi, alios quam prius, vel priores intensiores, vel similes replicatos libere, et forte efficaciores quam prius; et per illos interiores noviter causatos, vel libere continuatos, augeret talis demeritum suum ; non autem per aliquid additum ex praecisa additione actus exterioris, nisi forte quatenus ex positione actus exterioris potest baberi et habet libere quosdam interiores actus malos experimentales, quos sine exteriori nullatenus habere naturaliter potuisset.

Alia etiam ratio est quare adipiscens est miserior, etiam miseria peccati; quam tangit beatus Gregorius, 34. Moralium, quasi in principio, ubi, immediate post auctoritatem superius allegatam, argumento octavo Scoti, subdit : Quia eorum votis valida contrarietas nascitur, plerumque (y) ex ipsa impossibilitate corriguntur. Sed impossibilitas adipiscendi est occasio mutandi malam voluntatem in bonam, sicut etiam ibidem sequitur. Igitur possibilitas (3) adipiscendi est causa vel occasio perseverandi in malitia; et per consequens, miseriae augmentandae.

Alia causa est. Quia, ut dicit quasdam auctoritas : Expertis vitiorum illecebris difficilius caremus, quam incognitis; minorisque laboris est incognitam carnis cavere voluptatem, quam rejicere cognitam. Difficultari autem ad malum, miseria est.

Quarta causa potest reddi : Quia ex actibus exterioribus habituatur appetitus sensitivus, et vires animae ad similia ; habituari autem ad malum, mtseria est. Assumptum patet per Isidorum, libro de Numeris, ubi dicit quod ex suggestione prava, cogitatio prava erumpit; prava autem cogitatio delectationem parit, delectatio consensum, et consensus actionem, actio consuetudinem, consuetudo necessitatem. Et istud confirmatur per illud quod dicit Augustinus, 8. Confessionum (cap. 5) : Exvoluntate, inquit, perversa, facta est libido; et dum servitur libidini, facta est consuetudo; et dum

(6) est non adipisci quod velis, quam adipisci velle. -ut velle adipisci Pr. , consuetudini non resistitur, facta est necessitas. Sed non est, propter dicta, dicendum quod actus exteriores addant ad meritum super omnes interiores, ita quod propter utrosque simul sit homo majori paena dignus quam propter omnes interiores solum ("); sed bene quod posteriores interiores alio modo addunt super aliquos praecedentes ".

Haec ille, in forma. - Et concordat sancto Thomae, 2. Sentent., dist. 40, q. 1, art. 3, prout fuit recitatum in probatione secundae conclusionis : scilicet quod aliquis, ex hoc quod in actum exteriorem frequenter exit, habilitatur ad bonum, etc; et similiter, quomodo per actum exteriorem additur ad praemium accidentale, vel ad poenam accidentalem. II. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contia secundam (6), dicit Adam, quod " illa descriptio non est universaliter adaequate vera ; alias essent simul in anima actus moraliter boni infiniti specie distincti; vel volitio illa non esset moraliter bona, qua ultimo volo dare eleemosynam indigenti propter Deum, loco et tempore opportuno, et sic de aliis circumstantiis dictatis debere tali dationi eleemosynae convenire; cum illa volitio non sit cogitata, nec volita, vel saltem non oporteat eam cogitari. Verum est autem quod, ad completam bonitatem actus moralis, oportet illa integre haberi, quae secundum rectam rationem dictantur requiri vel coexigi; sed nec oportet illam collectionem esse bonitatem illius actus; nec etiam sola illa sufficiunt : quia ipsum dictamen, et etiam conformis electio sequens, requiruntur ad hoc ut actus exsecutionis sit moraliter bonus; et tamen illa non oportet dictari sibi debere convenire, nec etiam conformiter eligi in volitione exsecutionis dictatae; quia aliter oporteret ibi haberi dictamina actualia, et conformes electiones specifice distinctas actualiter infinitas. Sic patet igitur de majore. Minor autem vera est, sed non ad mentem arguentis. Est enim alia integritas hic et ibi; sed non totaliter alia : quoniam tota integritas requisita ad honitatem actus exterioris, est actus interior, et non econtra. Et, ut planius dicam ad punctum, dico quod ipse actus interior bonus, vel multi simul tales, est totalis et totaliter bonitas actus exterioris boni moralis, et meritoria essentialis. Uterque enim est bonus eadem bonitate; sicut tam urina quam animal sunt (y) sana eadem sanitate, et tam homo quam opus suum humane factum sunt humana eadem humanitate vel rationabilitate. Actus enim exterior non dicitur bonus moraliter, vel meritorius, nisi ex denominatione ab actu interiori. Verum est autem quod alia est entitas et naturalis bonitas hujus actus et illius; sed non est hoc LIDlll 11. SE NTENTIARIJM ad propositum ; nec aliud probatur ".

Haec ille.

Et satis concordat cum sancto Thoina, 1" 2", q. 20, avt. 3, ut recitatum fuit in probatione primae conclusionis; nisi pro quanto dicit quod actus exterior nullam habet bonitatem secundum se, nisi abactu interiori, vel ad (t.) ipsum actum interiorem. Oppositum enim hujus dicit sanctus Thomas. Ideo oportet addere quod, dato quod actus exterior habeat secundum se aliquam bonitatem, quam non habet ab actu interiori, et econtra; tamen bonitas unius redundat in alterum, ila quod quacumque bonitate est bonus actus exterior formaliter, eadem est bonus actus interior denominative, et econtra. Ulterius, dicitur quod actus exterior, licet habeat secundum se aliquam bonitatem aut pravitatem, illa tamen non est moralis nisi per actum voluntatis; ideo nec est secundum se culpa aut meritum. De hoc sanctus Thomas, de Malo, q. 2, art. 2, arguit sic, sexto loco : " Nullus actus imputatur alicui ad peccatum, qui nullo modo est in voluntate ejus vel potestate; unde, si aliquis accipiat inanum alicujus hominis contra ejus voluntatem, et cum ea interficiat hominem, peccatum homicidii non imputatur homini cujus manus percutit, sed ei qui utitur manu. Exteriora autem membra nullomodo possunt resistere imperio voluntatis. Non ergo in actibus exteriorum membrorum consistit peccatum, sed in actu voluntatis, qiiae utitur membris. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod illius actus cujus manu aliquis uteretur ad occidendum, esset quidem actus inordinatus; sed non haberet rationem culpae, nisi per comparationem ad illum qui utitur alterius manu. Similiter, actus exterioris membri habet deformitatem; sed non habet rationem culpae, nisi per hoc quod est a voluntate. Unde, si essent dusc persona. , voluntas et manus, manus non peccaret, sed voluntas peccaret, non solum per actum proprium qui est velle, sed etiam per actum manus qua utitur. Nunc autem unus homo est, cujus uterque est actus ; et pro utroque punitur. "

Hice ille. Ad secundum dicit Adam sicut ad praecedens. (( Verum, inquit, est quod ibi sunt distinctae bonitates naturales et non morales intrinsecae, actus interioris et exterioris. Nam de bonitate morali (6) actus exterioris, dicendum est quod distinguitur ab ipso ; quia moralis bonitas ejus est actus interior, ad unum modum ponendi. Hic enim intendo, cum Hiigone, dicere quod non distincta pinna punietur in futurum a Deo actus exterior a paena qua punientur actus interiores simul sumpti. "

Hice ille, et liene; dum tamen intelligatur de poena essentiali : quia, loquendo de paena accidentali, falsum est, ut prius visum fuit. Ad illud quod tangitur ibidem, quod U) ad. -- Otii. Pr. est confirmatio ex deductione Scoti,

dicitur quod, licet actus interior et exterior sint alterius rationis, nihil prohibet eos denominari bonos aut malos ex eadem bonitate vel malitia; sicut eadem sanitate dicitur animal sanum, et urina sana. Ad tertium dicit Adam, quod " hujus responsio patet ex responsione sexti praecedentis; quia actus exteriores sunt necessarii, sicut elemosynae datio ad revelationem indigentiae pauperis, et mors Christi et passio ad excitanda corda hominum ad ejus dilectionem, et hujusmodi. Sed hoc non est ad propositum ; quia hic (a) inquiritur : Utrum opera exteriora addant meritum ipsi operanti, super omnes actus interiores, quoad gradum ultimae beatitudinis consequendae (6) ".

Haec ille.

Concordat sanctus Thomas, 2. Sentent., dist. 40, q. 1, art. 3, in solutione sexti, ubi sic : ii Voluntas, inquit, tendit in actum exteriorem, sicut in omnibus. Unde, si adsit (y) facultas operandi, non posset esse voluntas perfecta, nisi operaretur. Et ideo non est superfluum facere ; quia sine actione nec ipsa voluntas bona esset. Et praeterea, actus exterior in praecepto cadit. Et iterum, ad praemium accidentale confert, j Item, in solutione septimi, sic dicit : " Bonitatem illam secundum quam actus exterior vitae internae meritorius est, totum ex voluntate gratia informata habet, secundum quod voluntarius est. Et ideo non oportet quod supra bonitatem perfectae voluntatis aliquid addat ad meritum essentiale vitae aeternae pertinens. "

Haec ille. Ad quartum (o) dicit Adam, quod n probabiliter dici potest quod illa lanceatio non addidit meritum, respectu aeternae beatitudinis consequendas, ultra (e) praemium bonis actibus animae Christi debitum. Verum est tamen quod illam Deus potuit acceptare ad quascumque bona sibi placebat. Meruit etiam multa sibi secundum innotescentiam. Meruit etiam nobis virtutem quorumdam sacramentorum, tanquam conditio, qua Christus forte meruerat illam utilitatem vivens : ita scilicet quod aliqua meruerat nobis forsan Christus conditionaliter, si lancearetur; non quod lanceatio corporis mortui esset pars meriti, sed ex illa pendebat forte(s) procedens aliqua volitio conditionalis, ad hoc quod esset meritum talium habendorum. Vel non meruit nisi erga Christum dulcedinem humanae devotionis, mucrone illius lanceae latus et cor Domini prosequentis. Sed haec nihil sunt contra dicta ".

Haec ille.

Apparet mihi quod sanctus Thomas diceret quod nec lanceatio, nec etiam mors Chiisti, proprie loquendo, meruit I. - QUAESTIO I. sibi nec nobis; tamen tam mors quam lanceatio, quam resurrectio, quam ascensio, operata sunt ad nostram salutem, per modum eflicientiae et exemplaritatis. Unde, in 3 p., q. 50, art. 6, sic dicit : " De morte Christi possumus loqui dupliciter : uno modo, secundum quod est in fieri; alio modo, secundum quod est in facto esse. Dicitur autem mors esse in fieri, quando aliquis per aliquam passionem naturalem vel violentam tendit in mortem ; et hoc modo idem est loqui de morte Christi et de passione ipsius; et ita, secundum hunc modum, mors Christi est causa nostra salutis per modum meriti, secundum illud quod supra (ibid., q. 48 et 49) de passione dictum est. Sed in facto esse, mors consideratur secundum quod jam facta est separatio corporis et animae; et sic nunc loquimur de morte Christi. Hoc autem modo, mors Christi non potest esse causa nostrae salutis per modum meriti, sed solum per modum efficientiae, inquantum scilicet nec per mortem divinitas est separata a carne; et ideo quidquid contigit circa carnem Christi, anima separata, fuit nobis salutiferum virtute divinitatis unitae. "

Haec ille.

Item , in solutione secundi argumenti, sic dicit : a Mors Christi, secundum quod consideratur in facto esse, etsi non fuerit operata ad salutem nostram per modum meriti, fuit tamen operata per modum efficientiae. "

Haec ille.

Simile dicit de Christi sepultura, q. 51, art. 1, in solutione secundi argumenti. Ad quintum sic dicit Adam : " Omissio actus exterioris et interioris omnis qui haberetur habito exteriori, non est pejor in ratione demeriti quam omissio interioris tantum, dummodo posset interior aequaliter haberi sine exteriori sicut (a) cum eo. Probatio autem assumpti divertit a proposito : quia nullus potest pauperi libere vel meritorie subvenire, nisi velit ei subvenire, sive diligat eum, sive non; velle autem pauperi subvenire, est actus interior, qui est ad propositum, et ille est, quo posito et efficaci , non est in potestate sic volentis quin subveniat, si possit. Ulterius, dicendum est quod illa exterior subventio non addit meritum dignum, praecisa additione praemii, super actus interiores subvenientes. Forte tamen in subveniendo intenditur ejus actus interior bonus, vel habetur novus interior meritorius, per quem crescit meritum talis personae. "

Haec ille.

Et satis bene dicit, dum tamen intelligatur quod actus exterior non addit ad praemium essentiale, sed ad accidentale. Ad sextum sic dicit Adam : " Concedo, inquit, quod in illo casu unus citius liberaretur (6) quam alius. Quia, ultra hoc quod uterque meruit quoad praemium beatitudinis vitae aeternae et hujusmodi absolute, meruit conditionaliter quod, si talia suffragia fierent pro eo, valerent sibi ad expeditionem et liberationem , per consequens ad beatitudinem (a) accelerandam temporaliter; et illa suffragia tunc sunt positio conditionis sub qua liberari meruit; et ideo liberatur unus (f). Non sic alius; quia conditio sub qua meruit, non ponitur.

Dicendum est etiam quod in illo casu adduntur actus interiores boni, et orationes, et oblatio sacramentalis, quas non nego addere meritum boni temporalis, et juvari ad praemium aeternum, mediantibus adjutoriis aliorum et devotionibus amicorum. "

Haec ille.

Simile dicit sanctus Thomas, 2. Sententiarum, dist. 40, q. 1, art. 3, ubi sic arguit, quinto (y) loco : ii Si actus exterior adjicit aliquid bonitatis supra honitatem actus interioris, ergo, quanto actus exterior major fuerit, tanto homo magis merebitur. Sed hoc est falsum ; quod patet ex sententia Domini, quam de vidua mittente duo aera in gazophylacium dedit, Lucae 21 (v. 3 et 4). Ergo actus exterior non addit super interiorem. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod illa plus aliis misisse dicitur, quia efficaciori voluntate illud dedit; unde magis merebatur apud Deum, de praemio essentiali, quam illi qui majora munera minori devotione dabant. Sed quantum ad praemium accidentale, illi poterant plus mereri, secundum quod per majora munera plus satisfaciebant, vel etiam ministros templi plus ad orandum pro se provocabant, vel quidquid hujusmodi est, quod ad actum exteriorem secundum se sequitur. "

Haec ille.

Similia dicit, in speciali, et magis ad propositum, 4. Sentent., dist. 45, q. 2, ubi agit de valore suffragiorum diffuse. Ad septimum dicit Adam, quod, " licet in actu interiori non sit mendacium, est tamen electio et volitio mendacii, et acceptatio, et libera complacentia in mendacio, quae sunt ita demeritoria sicut ipsa cum appositione exterioris mendacii superadditi. "

Haec ille, et bene. Ad octavum et nonum dicit respondendum esse sicut ad sextum Scotistarum (o). Ad decimum dicit quod (c consecratio sacramentalis non fit virtute meriti operantis, cum vere consecret qui peccat mortaliter consecrando; sed ratione operis operati, virtute foederis initi a Deo cum Ecclesia militante ".

Haec ille.

Et concordat nun sancto Thoma, 4. Sententiarum, dist. 13, q. 1 , art. i. Ad undecimum dicit Adam, quod " consequens quod infertur concedi potest, nisi sequatur aliquis actus complacentiae et approbationis laboris talis sui corporis et completionis itineris sui assumpti voluiilarie, quales forte octus interiores non haberet -siit in complacentia, nisi completo itinere suo ".

Haec ille.

Mihi videtur quod omnia quae dicit possunt stare, loquendo de merito praemii essentialis. Secus est de merito praemii accidentalis; ad illud enim addit actus exterior, ut supra dictum est. Nec oportet quod actus interior semper assistat exteriori actualiter; sufficit enim quod astiterit in principio actualiter, et quod postea assistat virtualiter, ut alias dictum fuit. Ad duodecimum, negat minorem. " Non enim ibi crescit meritum per positionem conditionis; immo actus praecedens non esset meritorius illius quod datur, nisi prius posita conditione. Tamen nullus orans conditionaliter tantum, meretur praemium beatitudinis aeternas, sed absolute, sive aliquis mereatur (a) actu conditionali, sive actu absoluto. "

Haec ille, et bene. Ad decimumtertium dicit quod " ista opinio non evacuat necessitatem fidei requisita; ad salutem, quae est fides infusa, communis parvulis et adultis salvandis; nec etiam, in adultis, fidei acquisitae. Et cum probatur per casum,

dicitur quod ille qui efficaciter vult et optat credere aliquem articulum, et non potest plene, quia aliqua turbatio melancholica, vel passio, vel sophisma impedit eum, est in statu bono, si aliud non obstat, propter desiderium credendi. Et potest esse quod ex illa voluntate credendi, et ex displicentia rebellionis quam invite sustinet ad contrarium, plus mereatur quam unus alius qui tentatione hujusmodi non vexatur, sed quiete, sicut debet, credit. Ex quo enim vellet efficaciter, quantum posset, habere credulitatem, et nititur, quantum potest, pro eo quod non potest perficere, non damnabitur; quia, secundum Augustinum, hoc est summae insaniae, dicere aliquem peccare vel damnari pro eo quod non facit, quod facere non potest. Immo, si arguens vellet omnino (6) de necessitate salutis esse, ultra habere (y) voluntatem perfectam credendi, ulterius habere ipsum quietum credere, non bene in hoc sentiret, immo contra Compostellanum et alios decretistas.

Dices.: plus meretur ille qui quiete credit, quam qui vellet et non facit.

Dicendum quod potest esse ut sic, et potest esse ut non; et quando continget quod (S) sic, hoc erit propter actus voluntatis simul collectos, meliores ex una parte quam ex alia.

Ad illud quod additur de idolatria, sufficit dicere quod ille qui de facto committeret idolatriam, non gravius peccaret ex facto exteriori, quam ipsemet ex omnibus interioribus suis solis tunc habitis apud Deum, caeteris paribus. Sed cum hoc stat, quod ille i") sive aliquis merentur. - sicui aliquis meretur Pr. ;S) habere.

Ad. Pr. (f) habere.

Om. Pr. qui non actu idolatriam exterius exercet, habet tamen voluntatem committendi, aliquoties minus peccet; quia non forte habet tot malas volitiones, vel non ita intensas, nec tales voluntarias complacentias in facto suo, sicut primus. Sed, omnibus paribus, praeter operationem exteriorem, quam posset facere forte unus furiosus, non ponerem tales dispares in culpa. Verumtamen vix esset possibile quin ex actu exteriori vel in ipso actu cresceret interior operatio, vel quin alia operatio interior habeatur ".

Haec ille, et bene; nisi quod illud quod dicit de volente credere et non valente, videtur repugnare dictis sancti Thomae, de Veritate, q. 14, art. 11. Arguit enim sic, primo loco : " Illud non est ponendum, quo polito, sequitur inconveniens. Sed, si ponamus quod sit necessarium ad salutem aliquid explicite credere, sequitur inconveniens : possibile est enim aliquem nutriri in silvis, vel inter lupos; et talis non potest aliquid fidei explicite credere, vel cognoscere; et sic erit aliquis homo, qui de necessitate damnabitur; quod est inconveniens." Ecce argumentum. Sequitur responsio : ": Dicendum, inquit, quod non sequitur inconveniens, posito quod quilibet teneatur aliquid de fide explicite credere, etiamsi in silvis vel inter bruta animalia nutriatur. Hoc enim ad divinam providentiam pertinet, ut cuilibet provideat de necessariis ad salutem, dummodo ex parte ejus non impediantur : si enim aliquis totaliter ductum naturalis rationis sequeretur, cum appetitu boni et fuga mali, certissime est tenendum quod Deus ei vel per internam spirationem revelaret ea quae ad salutem sunt necessaria, vel aliquem fidei praedicatorem ad eum dirigeret, sicut misit Petrum ad Cornelium, Actuum 10. " Item, in solutione secundi, sic dicit: " Quamvis non sit in potestate nostra cognoscere ea quae sunt fidei ex nobis ipsis, si tamen nos fecerimus quod in nobis est, ut scilicet ductum rationis naturalis sequamur, Deus non deficiet nobis ab eo quod nobis est necessarium. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod casus positus in argumento, non debet admitti. Ad docimumqnartum dicit Adam, quod, " secundum aliquos, passio Cbristi requirebatur per modum pretii, et non meriti; quia janua aperiebatur, quando pretium solvebatur. "

Haec ille.

Cui concordat sanctus Thomas, in 3 p., q. 48, art. 1, in solutione secundi, ubi sic dicit : " Christus a principio conceptionis suae meruit nobis salutem aeternam; sed ex parte nostra erant quaedam impedimenta, quibus impediebamur consequi effectum praecedentium meritorum ; unde, ad removendum illa impedimenta, oportuit Christum pati, j

Haec ille.

Et redit in id quod superius dictum est, scilicet quod actus exterior valet ad praemium accidentale. Verumtamen, sicut superius patet ex dictis Adae, nec istud argumentum nec plura praecedentia concludunt aliquid contra nos; quia conclusio nostra solum loquitur de merito et praemio actus (a) redundante directe in principium actus, et non de utilitatibus redundantibus in alia supposita. III. Ad argumenta Aureoli. - Ad primum Aureoli, dicitur quod bonitas moralis actus humani pensatur ex fine, non qualitercumque, sed ex fine prout est volitus; nam , dato quod actus attingeret bonum finem, non ideo esset moraliter bonus, nisi finis esset volitus. Tunc, ad argumentum, dicitur quod major est falsa de illis actibus quorum unus est volitio alterius, et ponit alium in esse morali. Ad secundum dicitur quod actus interior et exterior non sunt plura voluntaria formaliter; cum actus interior sit solum voluntarius formaliter, actus vero exterior sit voluntarius solum denominative. Ideo non habetur quod sint plura peccata formaliter; sed quod sunt duo actus, quorum unus est peccatum formaliter, et alius est peccatum solum denominative; vel quod ambo constituunt unum integrum peccatum. Ad tertium dicitur quod bonitas moralis actus non consistit in quibuscumque circumstantiis, nec in collatione aut integritate circumstantiarum, nisi pro quanto (6) sunt volitae. Tunc ad formam argumenti, dicitur, sicut ad primum, quod major est falsa de illis actibus quorum unus est moralitas alterius, et ponit alium in esse morali, sicuti est de actu interiori et exteriori sibi correspondenti. Ad argumentum principale pro parte affirmativa, quasi respondet sanctus Thomas, 2. Sententiarum, dist. 42, q. 1, art. 1, in solutione primi, dicens quod " in hoc praecepto, Non concupisces rem proximi, non prohibetur illa voluntas furandi, quae est conjuncta actui; sed illa quae est separata ab actu, quod (j) etiam sine actu habet quamdam turpem jucunditatem. Illa autem quae conjuncta est actui, prohibetur illo praecepto quo furtum prohibetur; quia nihil cadit sub praecepto vel prohibitione, nisi secundum quod est voluntarium ".

Haec ille. Et haec de quaestione. Benedictus Deus. Amen. (a) actus. - actu Pr. (6) illis. - Ad. Pr. (y) quod.

qui Pr.