ARTICULUS I.

PONITUR OPINIO SANCTI THOMAE PER CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, ponuntur quatuor conclusiones. Prima conclusio est quod angelus in primo instanti suae creationis luit beatus beatitudine naturali, non autem beatitudine supernaturali. Hanc ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 62, art. 1, ubi sic dicit : " Nomine beatitudinis intelligitur ultima perfectio rationalis seu intellectualis naturae; et inde est quod naturaliter desideratur, quia unumquodque naturaliter desiderat suam perfectionem ultimam. Ultima autem perfectio rationalis seu intellectualis naturas duplex est. Una quidem, quam potest assequi virtute suae naturae; et haec quodammodo beatitudo vel felicitas dicitur; unde et Aristoteles (10. Ethic, cap. 7 et 8) perfectissimam hominis contemplationem, qua optimum intelligibile quod est Deus, contemplari potest in hac vita, dicit esse ultimam hominis felicitatem. Sed super hanc felicitatem est alia felicitas quam in futuro exspectamus, per quam videbimus Deum sicuti est (1 Joan., cap. 3, v. 2); quod quidem est supra cujuslibet intellectus creati naturam, ut supra ostensum est. Sic igitur, quantum ad primam beatitudinem , quam angelus assequi potuit virtute suae naturae, fuit creatus beatus; quia hujusmodi perfectionem angelus non acquirit per aliquem motum (a) discursivum, sicut homo, sed statim ei adest propter naturae suae dignitatem. Sed ultimam beatitudinem, quae facultatem naturae excedit, angeli non statim in principio suae creationis habuerunt; quia haec beatitudo non est aliquid natura, sed naturae finis. Et ideo non statim a principio debuit eam habere, b

Haec ille.

Eamdem conclusionem ponit, 2. Senteni., dist. 4, q. 1, art. 1.

Ex praedictis potest formari duplex ratio pro duplici parte conclusionis. Et quidem pro illa parte quae dicit quod angeli non sunt creati beati beatitudine supernaturali, argui potest : Illud quod est ultimus finis naturae angelicae non debuit angelis concreari, nec fuit eis concreatum; sed beatitudo supernaturalis est ultimus finis naturae angelicae; igitur, etc. Major patet, quia ad talem finem natura rationalis pervenit per meritum et operationem gratuitam. Minor nota est. Item, eadem pars manifeste probatur per rationem factam ad oppositum conclusionis. Pro secunda vero parte, potest sic argui : Corpora coelestia in sua prima creatione suam naturalem perfectionem habuerunt, ad quam virtute naturae suae pertingere possunt; igitur et angeli. Antecedens et consequentia probantur per dicta in ultima quaestione tertiae distinctionis hujus secundi. Potest ulterius conclusio probari per argumentum factum pro parte affirmativa quaestionis. Secunda conclusio est quod angeli suam beatitudinem supernaturalem meruerunt. Hanc ponit beatus Thomas, 1 p., q. 62, art. i, ubi sic dicit : i Soli Deo beatitudo perfecta est naturalis, quia idem est sibi esse et beatum esse; cuilibet autem creaturae esse beatum, non est natura, sed ultimus finis. Quaelibet autem res ad suum finem per suam operationem pertingit. Quae quidem operatio, in finem ducens : vel est factiva finis, quando finis non excedit virtutem ejus quod operatur propter finem, sicut medicatio est factiva sanitatis; vel est meritoria finis, quando (inis excedit virtutem operantis propter finem, unde exspectatur finis ex dono alterius. Beatitudo autem ultima excedit naturam angelicam et humanam. Unde relinquitur quod tam homo quam angelus suam beatitudinem meruit. Et si quidem angelus in gratia creatus fuit, sine qua nullum est meritum , absque difficultate dicere possumus quod suam beatitudinem meruit; et similiter si quis diceret quod quantumcumque gratiam habuit antequam gloriam. Si vero gratiam non habuit antequam esset beatus, sic oportet dicere quod beatitudinem absque merito habuit, sicut nos gratiam; quod tamen est contra rationem beatitudinis, quae habet rationem finis, et est praemium virtutis, ut etiam Philosophus dicit, 1. Ethicorum (cap. 9). Vel oportet dicere quod angeli merentur beatitudinem per ea quae jam beati operantur in divinis ministeriis (a), ut alii dixerunt; quod tamen est contra rationem meriti : nam meritum habet rationem viae ad finem ; ei autem qui est jam in termino, non convenit moveri ad terminum, et sic nullus meretur, quod jam habet. Vel oportet dicere quod unus et idem actus conversionis in Deum, inquantum est ex libero arbitrio, est meritorius; et inquantum pertingit ad finem, est beata fruitio. Sed nec hoc etiam videtur conveniens esse : quia liberum arbitrium non est causa sufficiens meriti; unde actus non potest esse meritorius, secundum quod est ex libero arbitrio, nisi in quantum est gratia informatus. Non potest autem simul informari gratia imperfecta, quae est principium merendi, et gratia perfecta, quae est principium fruendi. Unde non videtur esse possibile quod simul fruatur et suam fruitionem (6) mereatur. Et ideo melius dicendum est quod angelus habuit gratiam antequam esset beatus, per quam beatitudinem meruit. "

Haec ille. Et sciendum quod, licet eamdem conclusionem ponat, 2. Sentent., dist. 5, q. 2, art. 2, tamen differt in modo ponendi; quia ibi ponit quod in angelis meritum non praecessit praemium tempore, sed natura. Unde, in fine principalis responsionis, sic dicit : " Videtur dicendum cum aliis, quod meritum in eis non praecessit praemium tempore, sed natura. Quod facile potest intelligi. Sicut enim actus liberi arbitrii est dispositio ad gratiam, ita actus informatus gratia est meritum gloriae. Unde idem et unus conversionis motus, est praeparatio ad gratiam, secundum quod est ex libero arbitrio; et meritorius gloriae, secundum quod est gratia informatus; et iterum, fruitionis actus, secundum quod completur per habitum gloriae " Et postea, in solutione primi, sic dicit : " Non est, inquit, necessarium, meritum praecedere praemium tempore, sed natura tantum. Quilibet enim actus meritorius habet aliquod praemium sibi adjunctum ; sicut et quilibet actus inordinatus habet poenam, ut dicit Augustinus in lib. Confessionum (lib. 1, cap. 12). "

Haec ille.

Simile dicit in quodam Quodlibeto (Quodlib. 9, q. 4, art. 3), ubi respondet ad rationem factam in Summa contra istam opinionem (ad l ), dicens : (C Non oportet ponere idem simul esse perfectum et imperfectum, sed idem simul esse perfectum et terminum imperfectionis, vel nunc primo esse perfectum. " Item, in solutione secundi, sic dicit : n Angelus meretur ut viator, non quasi distans a termino, sed ut in termino viae exsistens. " Et in corpore articuli sic dicit : " De conditione angeli, triplex est opinio.

Quidam enim posuerunt quod angelus in primo instanti fuit beatus. Sed illud non videtur conveniens, quia pari ratione alii in primo instanti fuissent miseri : quod etiam quidam dicunt; quod absurdum est, et condemnatum.

Alii vero dicunt quod omnes fuerunt in gratia conditi, et in ea quidam perseveraverunt, et sic beatitudinem meruerunt, alii vero, contra eam agentes, facti sunt miseri. Et haec opinio nihil difficultatis habet. Unde prae caeteris magis mihi placet.

Tertii vero dicunt quod angeli fuerunt creati in puris naturalibus, et quibusdam conversis ad bonum simul collata est gratia et beatitudo. Et hi dividuntur in tres vias. Quidam enim dicunt quod nunquam beatitudinem meruerunt; sed hoc non videtur competere nisi soli Christo, qui est Filius naturalis, ut beatitudinem divinae fruitionis sine merito habeat. Alii vero dicunt quod merentur eam ex operibus quae circa nos agunt; sed hoc etiam non videtur conveniens, ut meritum sequatur praemium. Tertii vero dicunt quod in primo instanti beatitudinem meruerunt, ex hoc ipso quod ad bonum conversi sunt. Et haec inter has tres probabilior est. Unde, ad ejus evidentiam, sciendum est quod meritum se habet ad praemium, (a) sicut motus ad terminum, et (6) sicut fieri ad factum esse. In his autem quae successive fiunt, prius est fieri quam factum esse. In his autem quae subito fiunt, simul est fieri et factum esse; sicut simul illuminatur aer et illuminatus est, simul res creatur et creata est. Cujus ratio est, quia illud instans in quo primo aliquid factum est, est terminus temporis praecedentis in quo non erat; et sic aliquid de proprietate illius temporis retinet, in quantum potest dici quod ante hoc instans illa res non fuit. Et quamvis in illis quae per motum successivum fiunt, fieri attribuatur tempori praecedenti, in momentaneis tamen actionibus vel factionibus, non potest fleri attribui nisi ipsi instanti quo primo est, quod dividit inter esse et non esse rei; unde, quamvis in aliis omnibus instantibus sequentibus possit dici quod hoc factum est, non tamen potest dici quod hoc fiat et factum est, nisi in primo. Similiter dico quod in primo instanti quo mens angeli conversa est ad Vert)i fruitionem, et beata quidem erat ratione perfectae fruitionis, quasi in facto esse exsistens, et beatitudinem merebatur in hoc quod convertebatur ad Verbum, non praeexsistente beatitudinis perfectione, sed quasi exsistens in ipso fieri; sed postmodum mens angeli est tantum beata, et non beatitudinem meretur. Et simile est de contritione; quia in eodem instanti est terminus praeparationis ad gratiam, et gratiae infusio. "

Haec ibi. Sed quidquid dicat in secundo, et in hoc Quodlibeto, probabilius videtur quod dicit in 1 p. Summx. Quia mirabile videtur quod aliquis mereatur id quod habet actu completo et perfecto. Item : quicumque est beatus, est extra viam; igitur tunc non meretur praemium essentiale sibi. Item : quia gratia, quae est principium merendi, est causa gloriae, quae est gratia consummata; idem autem non est causa sui-ipsius. Ex praedictis formatur talis ratio pro prima parte conclusionis, scilicet quod angeli beatitudinem meruerunt : Quicumque per suam operationem est (a) attingens finem excedentem virtutem operantis, potius meretur finem quam efficiat finem; sed angelus est hujusmodi, vel fuit; igitur, etc. Major et minor patent ex dictis.

Secunda pars conclusionis, scilicet quod meritum praecesserit praemium duratione, non solum natura, patet ex statim dictis : quia meritum non sequebatur praemium, nec fuit simul cum praemio duratione; igitur praecessit. Tertia conclusio est quod possibile fuit angelum mereri suam beatitudinem in primo instanti suae creationis, vel statim post primum instans. Hanc conclusionem probat, in simili, sanctus Thomas, de Veritate, q. 29, art. 8, ubi quaerit, Utrum Christus in primo instanti suae conceptionis mereri potuit; ubi sic dicit : " Circa hoc duplex est opinio. Quidam enim dicunt quod Christus in primo instanti suae conceptionis non meruit, sed statim post primum instans mereri coepit. Alii vero dicunt quod in ipso primo instanti meruit. Quae quidem opinio videtur esse rationabilior. Nam quidquid perfectionis spiritualis est possibile alicui creaturae, totum creditur esse collatum animae Christi in primo instanti suae creationis. Quod enim in aliquo instanti meritum esse non possit, hoc dupliciter potest contingere. Uno modo, ex parte operantis. Alio modo, ex parte actus. Ex parte quidem operantis posset hoc contingere propter defectum duplicis facultatis : sci licet gratuitae, sicut si dicamus quod in illo instanti quo aliquis mortaliter peccat, non potest mereri, quia gratiam non habet; et iterum ex defectu facultatis naturalis, sicut puer in primo instanti quo concipitur, non potest mereri, quia non habet usum liberi arbitrii. Neutrum autem potest dici in proposito. Christus enim in primo instanti habuit facultatem gratiae, utpote gratia plenus; et facultatem naturae, utpote plenarie usum liberi arbitrii habens, alias non potuisset esse comprehensor. Sic ergo non fuit ex parte operantis Christi aliquid quominus posset in primo suae conceptionis instanti mereri. Similiter, nec ex parte actus meritorii. Quod enim aliquis actus in aliquo instanti esse non possit, potest dupliciter contingere. Uno modo, propter hoc quod in actu illo successio invenitur, et sic in instanti compleri non potest; sicut motus localis in instanti esse (ot) non potest. Secundo, per hoc quod actus praesupponit quaedam quae non possunt praecedere instans determinatum ; sicut non potest esse quod ignis in primo instanti suae generationis, si est extra locum suum generatus, sit in proprio loco, quia motus praeexigitur, qui non potest esse ante primum instans generationis. Neutro autem istorum modorum impeditur quin Christus in primo instanti meruerit. Primo quidem : quia motus liberi arbitrii, in quo meritum consistit, non habet successionem, sed est simplex et instantaneus. Secundo vero : quia ad motum voluntatis non praeexigitur nisi actus apprehensivae virtutis; qui quidem motus in eodem instanti est cum actu voluntatis, eo quod bonum apprehensum movet voluntatem, simul autem est motio moventis, et motus mobilis; ipsa vero apprehensio boni in Christo non praeexigebat aliquam inquisitionem, ad hoc quod esset de bono certum judicium, quia secundum certitudinem Christus statim de omnibus verum judicium habuit (6). Patet igitur quod nihil prohibet Christum in instanti primo meruisse. Et ideo concedendum est quod in primo instanti suae conceptionis meruit, "

Haec ille. Similem probationem ponit, 3. Sentent., dist. 18, q. 1, art. 3, ubi sic dicit : a Christo attribuere debemus, secundum animam, omnem perfectionem spiritualem quae sibi potest attribui. Unde, cum possibile fuerit ipsum in primo instanti suae conceptionis actum meritorium perfecisse, dicendum est Christum in primo instanti suae conceptionis meruisse. Quod enim aliqua res non possit, in primo instanti quo est, habere suam actionem, non potest contingere nisi tribus modis. Primo, ex hoc quod deest sibi aliqua perfectio quae requiritur ad agendum; (a.) esse.

inesse Pr. sicut catulus in primo instanti suae nativitatis non potest videre, quia non habet organum videndi completum. Alio modo, propter aliquod impediens extrinsecum ; sicut aqua currens, in aliquo loco conclusa ut non possit motu proprio moveri. Tertio, ex natura operationis, quie successionem habet; et tunc, in primo instanti quo res est, incipil illam actionem ; non tamen illa actio est in illo instanti, sed in tempore; sicut patet quod primum instans in quo est ignis generatus, quod est ultimum suae generationis, est primum instans motus sui sursum, sed tamen motus ejus non est in illo instanti, quia motus successivorum est. Constat autem quod Christo non deficiebat aliqua perfectio ex parte ipsius agentis, quae sit necessaria ad meritorium actum ; et iterum nihil erat, quod impedire posset; ipse etiam motus charitatis quo movebatur, indivisibilis erat et non successivus. Et ideo in primo instanti Chrislus potuit mereri. "

Haec ille. A simili arguitur de angelo bono : Si bonus angelus in primo instanti sua creationis nulla perfectione ad agendum necessaria caruisset, et nullum impedimentum meriti habuisset, et actum dilectionis Dei super omnia indivisibilem, non successivum, elicuisset, ipse in primo instanti meruisset; sed totum antecedens illius conditionalis fuit possibile; igitur, et consequens fuit possibile. Praemissae patent ex praedictis. Et sic patet prima pars conclusionis.

Pro secunda, probatur. Quia, sicut probatum est quod potuit in primo, ita potest probari quod in secundo. Rursus. Quia malus angelus qui non peccavit in primo, peccavit in secundo; igitur, a simili, si bonus angelus non meruisset in primo instanti, potuisset mereri in secundo. Antecedens et consequentia patent ex conclusione praecedentis distinctionis. Quarta conclusio est quod angelus bonus, post primum acium charitatis quo beatitudinem meruit, beatus luit beatitudine ultimata et supernaturali. Hanc ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 62, art. 5, ubi sic : " Angelus, inquit, post primum actum charitatis quo beatitudinem meruit, beatus fuit. Cujus ratio est, quia gratia perficit naturam secundum modum naturae, sicut et omnis perfectio recipitur in perfectibili secundum modum ejus. Est autem hoc proprium naturae angelica:, quod naturalem perfectionem, non per discursum acquirat, sed statim habeat, sicut supra ostensum est. Sicut autem angelus habet ex sui natura ordinem ad perfectionem naturalem, ita ex merito habet ordinem ad gloriam. Et ita, statim post meritum in angelo fuit beatitudo subsecuta. Meritum autem beatitudinis non solum in angelo, sed etiam in homine esse potest per unicum actum ; quia quolibet actu charitate informato homo beatitudinem meretur. Unde relinquitur quod statim, post unum actum charitate informatum, angelus beatus fuit. "

Haec ille.

Item, ibidem, arguit sic : " Anima hominis et angelus similiter ordinantur ad beatitudinem ; unde sanctis promittitur aequalitas angelorum. Sed anima a corpore separata, si habeat sufficiens meritum beatitudinis, statim beatitudinem consequitur, nisi sit aliud impedimentum. Ergo, pari ratione, angelus. Sed statim, in primo actu charitatis, habuit meritum beatitudinis, et non erat in eo aliquod impedimentum. Ergo statim ad beatitudinem pervenit per solum unum actum meritorium. "

Haec ille. Et in hoc primus articulus terminatur, etc.