ARTICULUS I.

PONITUR DETERMINATIO SANCTI TIIOM.E PER CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod in homine non est alia anima quam anima rationalis. Hanc ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 76, art. 3, ubi sic : " Plato posuit diversas animas esse in corpore uno, secundum organa distinctas, quibus diversa opera vitai attribuebat, dicens vim nutritivam esse in liepate, concupiscitivam in corde, cognoscitivam in cerebro. Quam quidem opinionem Aristoteles reprobat, in 1. de Anima (t. c. 92 et 93), quantum ad illas animae partes quae corporeis organis in suis operationibus (a) utuntur, ex hoc quod in animalibus quae decisa vivunt, in qualibet parte inveniuntur diversae operationes animae, sicut sensus et appetitus. Hoc autem non esset, si diversa IV. - 4 principia operationum animae, tanquam per essentiam divorsa;, diversis partibus corporis distributa essent. Sed de intellectu sub dubio videtur relinquere utrum sit virtus separata ab aliis animae partibus solum ratione, an etiam loco. Opinio autem Platonis sustineri posset, si poneretur quod anima unitur corpori, non ut forma, sed ut motor, ut posuit Plato; nihil enim inconveniens sequitur, si idem mobile a diversis motoribus moveatur, praecipue secundum diversas partes. Sed si ponatur animam uniri corpori sicut formam, omnino impossibile videtur plures animas per essentiam differentes in uno corpore esse. Quod quidem triplici ratione manifestari potest. Primo, quia animal non esset simpliciter unum, cujus essent animae plures. Nihil enim est (a) simpliciter unum, nisi per formam unam, per quam res habet esse : ab eodem enim habet res quod sit ens, et quod sit una; et ideo ea quae denominantur a diversis formis, non sunt unum simpliciter, sicut homo albus. Si igitur homo ab alia forma haberet quod sit vivum, scilicet ab anima vegetabili, et ab alia forma quod sit animal, scilicet ab anima sensitiva, et ab alia quod sit homo, scilicet ab anima rationali, sequeretur quod homo non esset simpliciter unum ; sicut Aristoteles argumentatur contra Platonem, 8. Metaphysicae (t. c. 15), quod si alia esset idea animalis, et alia bipedis, non esset unum simpliciter animal bipes. Et propter hoc, in 1. de Anima (t. c. 90), contra ponentes diversas animas in corpore, quaerit quid contineat illas, scilicet quid (6) faciat ex eis unum. Et non potest dici quod uniantur per corporis unitatem; quia magis anima continet corpus, et facit ipsum esse unum, quam e converso.

Secundo, hoc apparet impossibile ex modo praedicationis. Quae enim sumuntur ex diversis formis, praedicantur de invicem per accidens, si formae non sint invicem ordinatae, puta cum dicimus quod album est dulce ; vel, si formae sint ordinatae ad invicem, erit praedicatio per se, in secundo modo dicendi per se, quia subjectum ponitur in diffinitione praedicati : sicut superficies praeambula est ad colorem; si ergo dicamus quod corpus superficiatum est coloratum, erit secundus modus praedicationis (y) per se. Si ergo alia sit forma a qua aliquid dicitur animal, et a qua aliquid dicitur homo, oportet quod : vel unum horum non possit praedicari de altero nisi per accidens, si (3) istae duae formae ad invicem ordinem non habent; vel quod ibi sit praedicatio in secundo modo dicendi per se, si una animarum sit ad aliam praeambula. Utrumque autem horum est manifeste falsum : quia animal per se de homine.praedicatur, et non per accita) est. - Om. Pr. dens; homo enim non ponitur in diffinitione animalis, sed e converso. Oportet ergo eamdem esse formam per quam aliquid est animal, et per quam aliquid est homo; alioquin homo non vere esset id quod est animal, ut sic animal per se de homine praedicetur.

Tertio, apparet hoc esse impossibile. Quia una operatio animae, cum fuerit intensa, impedit aliam; quod nullo modo contingeret, nisi principium actionum esset unum per essentiam.

Sic ergo dicendum estquod eadem numero est anima in homine sensitiva, et intellectiva, et nutritiva. Quomodo autem hoc contingat, de facili potest considerari, si quis differentias specierum et formarum attendat. Inveniuntur enim rerum species et formae differre ad invicem, secundum perfectius et minus perfectum : sicut in ordine rerum, animata sunt perfectiora inanimatis, et animalia plantis, et homines animalibus brutis; et in singulis horum generum, sunt diversi gradus. Et ideo Aristoteles, in 8. Metaphysicae (t. c. 10), assimilat species rerum numeris, qui differunt specie secundum additionem vel subtractionem unitatis. Et ideo, in 2. de Anima (t. c. 31), comparat diversas animas speciebus figurarum, quarum una continet aliam; sicut pentago-num continet tetragonum, et excedit. Sic igitur anima intellectiva continet in sua virtute quidquid habet sensitiva brutorum, et vegetativa plantarum. Sicut ergo superficies quae habet figuram pentago-nam, non per aliam figuram est tetragona, et per aliam pentagona, quia superflueret figura tetragona, ex quo in pentagona continetur; ita nec per aliam animam Socrates est homo, et per aliam animal, sed per unam et eamdem. J

Haec ille. Ex quibus quatuor rationes possunt elici.

Prima talis est : Nulla res, vere et per se una, constituitur ex pluribus formis substantialibus. Sed homo est ens vere et per se unum. Igitur.

Secunda talis est : Cujuslibet propositionis per se in primo modo dicendi per se, ab eadem forma sumitur subjectum et praedicatum. Sed haec propositio, Homo est animal,.est per se in primo modo. Igitur ab eadem forma sumitur subjectum et praedicatum. Homo autem sumitur ab anima rationali; animal vero ab anima sensitiva. Igitur sunt una forma, et non plures; et sic non sunt duae animae.

Tertia talis est : Operationes unius et ejusdem suppositi mutuo se impedientes, procedunt ab uno et eodem principio primo. Sed operatio vegetativa et operatio sensitiva sunt hujusmodi. Igitur procedunt ab eodem principio. Constat autem quod una procedit sicut a primo principio ab anima vegetativa, alia vero ab anima sensitiva. Igitur haec et illa sunt unum, et non duo principia; et sic sunt eadem forma.

Quarta talis est : Sicut se habet figura pentagona ad tetragonam et trigonam, ita se habet anima rationalis ad sensitivam et vegetativam. Sed sic se habet figura pentagona ad tetragonam et trigonam, quod continet eas in virtute ; et ideo superficies habens figuram pentagonam, per eamdem est tetragona et trigona. Igitur sic se habebit anima rationalis ad sensitivam et vegetativam, quod continet illas in virtute; et quod suppositum habens eam, ab ipsa habet quod sit intellectivum, sensitivum et vegetativum.

Quintam rationem adducit ibidem, quae talis est : o Quia in libro de Ecclesiasticis dogmatibus (cap. 15) sic habetur : Neque duas animas esse in uno homine dicimus, sicut Jacobus et alii Syrorum (a) scribunt, unam animalem (6), qua animatur corpus, et immixta sit sanguini, et alteram spiritualem, quae rationi^) ministret; sed dicimus unam et eamdem esse animam in homine, quae et corpus sua societate vivificet, et semetipsam sua ratione disponat. " Easdem probationes ponit in de Anima, q. 11; item, de Potentia Dei, q. 3, art. 9. Secunda conclusio est quod in homine, praeter animam rationalem, non sunt ponendae formae elementorum dantes esse actu materiae. Hanc ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 76, art. 4, in solutione quarti, ubi sic dicit : " Avicenna posuit formas elementorum integras remanere in mixto, mixtionem autem fieri secundum quod contraria; qualitates elementorum reducuntur ad medium. Sed (8) hoc est impossibile. Quia diversae formae elementorum non possunt esse nisi in diversis partibus materiae, ad quarum diversitatem oportet intelligi dimensiones, sine quibus materia divisibilis esse non potest. Materia autem dimensioni subjecta, non invenitur nisi in corpore. Diversa autem corpora non possunt esse in eodem loco. Unde sequitur quod elementa sunt in mixto distincta secundum situm. Et ita non esset vera mixtio, quae est secundum totum; sed mixtio ad sensum, quae est secundum minima juxta se posita.

Averroes autem posuit, in 3. de Coelo (comm. 67), quod formae elementorum, propter sui imperfectionem, sunt mediae inter formas substantiales et accidentales; et ideo recipiunt magis et minus; et ideo remittuntur in mixtione, quia ad medium reducuntur, et conflatur ex eis forma una. Sed hoc est etiam magis impossibile. Nam esse substantiale cujuslibet rei consistit in indivisibili, et omnis additio vel subtractio variat speciem, sicut in numeris, ut dictum est in 8. Metaphysicis (t. c. 10). Unde impossibile est quod forma substantialis quaecumque recipiat magis et minus. Nec minus est impossibile aliquid esse medium inter substantiam et accidens.

Et ideo dicendum est quod, secundum Philosophum, in 1. de Genera-

tione (t. c. 84), formae elementorum manent in mixto, non actu, sed virtute. Manent enim qualitates propriae elementorum, sed remissae, in quibus est virtus formarum elementarium. Et hujusmodi qualitas mixtionis est propria dispositio ad formam substantialem corporis mixti, puta formam lapidis, vel animam cuiuscumque. "

Haec ille. Ex quibus potest colligi lalis ratio : Si formae elementorum essent actu in mixto, vel essent integrae, vel confracte. Sed non primo modo, quia ex hoc sequitur duo corpora esse in eodem loco. Nec secundo modo, quia ex hoc sequitur quod substantia susciperet magis et minus. Igitur, etc. Hanc conclusionem multis mediis probat, in quodam speciali tractatu, quem fecit de hac materia (de Mixtione elementorum), ubi sic dicit: " Dubium apud multos esse solet, quomodo elementa sunt in mixto. Videtur autem quibusdam, quod, qualitatibus activis et passivis elementorum aequaliter ad medium redactis per alterationem, formae elementorum manent : si enim formae substantiales eorum non manent, corruptio quaedam elementorum videbitur esse, non mixtio. Rursus, si forma substantialis corporis mixti sit actus materiae, non praesuppositis formis simplicium corporum, simplicia corpora elementorum rationem amittent : est enim elementum ex quo componitur res primo, et est in ea, et est indivisibile secundum speciem ; sublatis igitur formis substantialibus, non sic ex simplicibus corporibus corpus mixtum componetur. Abdetur igitur quod in eo remaneant.

Est autem impossibile sic se habere. Impossibile est enim materiam secundum idem diversas formas elementorum suscipere. Si igitur in corpore mixto formae substantiales elementorum salventur, oportebit dicere diversis partibus materiae eas inesse. Materiae autem accipere diversas partes, est impossibile, nisi praeintellecta quantitate in materia : sublata enim quantitate, indivisibilis remanet substantia, ut patet, 1. Physicorum (t. c. 15). Ex materia autem sub quantitate exsistente, et forma substantiali adveniente, corpus physicum constituitur. Diversae igitur partes materiae formis elementorum substantes, plurimorum corporum rationem suscipiunt. Multa autem corpora impossibile est simul esse. Non igitur in qualibet parte corporis mixti erunt quatuor elementa; et sic non erit vera mixtio, sed solum secundum sensum, sicutaccidit in congregatione corporum invisibilium propter parvitatem.

Amplius : Omnis forma substantialis propriam dispositionem in materia requirit esse, sine qua esse non potest; unde alteratio est via ad generationem et corruptionem. Impossibile est autem in materia ignis invenire dispositionem quae requiritur ad formam aquae; quia (a), secundum hujusmodi dispositiones, ignis et aqua sunt contraria. Contraria TENTURUM autem impossibile est esse in eodem. Impossibile est ibitur quod in eadem parte materia; sint formae substantiales ignis et aquae. Si igitur mixta fiant remanentibus formis substantialibus corporum simplicium, sequitur quod non sit vera mixtio, sed solum ad sensum, quasi juxta se positis partibus insensibilibus propter parvitatem. " Quidam autem utrasque rationes vitare volentes, in majus inconveniens inciderunt. Ut enim mixtionem ab elementorum corruptione distinguerent, dixerunt formas substantiales elementorum aliqualiter remanere in mixto; sed rursus, ne cogerentur iterum dicere esse mixtionem ad sensum, et non secundum veritatem, posuerunt quod formae elementorum non manent in mixto secundum suum complementum (a), sed in quoddam medium reducuntur : dicunt enim quod formae elementorum suscipiunt magis et minus, et babent contrarietatem ad invicem. Sed quia boc repugnat communi opinioni, et dictis Aristotelis, dicentis, in Praedicamentis, quod substantias nihil est contrarium, et quod non recipit magis et minus, ulterius procedunt, dicentes quod formae elementorum sunt imperfectissima:, utpote materiae priiiiae propinquiores; unde sunt medice inter formas substantiales et accidentales; et sic, inquantum accedunt ad naturam formarum accidentalium, magis et minus recipere possunt.

Haec autem positio multipliciter est improbabilis. Primo quidem, quia esse aliquid medium inter substantiam et accidens, est omnino impossibile. Esset enim quid medium inter affirmationem et negationem. Proprium enim accidentis est in subjecto esse, substantia; vero in subjecto non esse. Formae autem substantiales, sunt quidem in materia, non autem in subjecto ; nam subjectum est hoc aliquid; forma autem substantialis, est quae facit boc aliquid, non autem praesupponit ipsum subjectum.

Item, ridiculosum est dicere medium esse inter ea quae non (6) sunt unius generis, ut probatur in 10. Metaphysicos (t. c. 22); medium enim (y) et extrema in eodem genere oportet esse. Nihil igitur potest esse medium inter substantiam et accidens.

Deinde impossibile est formas substantiales elementorum suscipere magis et minus. Omnis enim forma suscipiens magis et minus, est divisibilis per accidens, inquantum scilicet subjectum eam potest participare magis vel minus. Secundum autem illud quod est divisibile per se aut per accidens, contingit esse motum continuum, ut patet in 6. Physicorum (t. c. 1). Est enim loci mutatio et augmentum et decrementum secundum quantitatem et locum, quae sunt per se divisibilia; alteratio autem secundum qualitates, quae suscipiunt magis et minus, ut calidum et album. Si igitur formae elementorum suscipiunt magis et minus, tam generatio quam corruptio elementorum erit motus continuus; quod est impossibile; nam motus continuus non est nisi in tribus generibus, scilicet in quantitate, qualitate et ubi, ut probatur, 5. Physicorum (t. c. 9).

Amplius : Omnis differentia secundum formam substantialem, variat speciem. Quod autem recipit magis et minus, differt quod est magis (a) ab eo quod est minus, et quodammodo est ei contrarium, ut magis album et minus. Si igitur forma ignis suscipiat magis et minus, magis facta et minus facta speciem variabit, et non erit eadem forma, sed alia. Et hinc est quod Philosophus dicit, 8. Metaphysica; (t. c. iO), quod sicut in numeris variatur species per additionem et abstractionem, ita in substantiis. (f Oportet igitur invenire alium modum quo et veri -tas mixtionis salvetur, et tamen elementa non totaliter corrumpantur, sed aliqualiter in mixto remaneant. Considerandum igitur quod qualitates activae et passiva; elementorum contraria; sunt ad invicem, et magis et minus recipiunt. Ex qualitatibus autem contrariis quae recipiunt magis et minus, constitui potest media qualitas, quae sapiat naturam utriusque extremi, sicut pallidum inter album et nigrum, et tepidum inier calidum et frigidum. Sic igitur, prae-inissis excellentiis qualitatum elementorum, constituitur ex his quaedani qualitas media, quae est propria qualitas corporis mixti, differens tamen in diversis, secundum diversam mixtionis proportionem. Et haec quidem qualitas est propria dispositio ad formam corporis mixti, sicut qualitas simplex ad formam corporis simplicis. Sicut (6) igitur extrema inveniuntur in medio quod participat naturam utriusque, sic (y) qualitates simplicium corporum inveniuntur in propria qualitate corporis mixti. Qualitas autem corporis simplicis est quidem aliud a forma substantiali ipsius; agit tamen in virtute formae substantialis; alioquin calor calefaceret tantum, non autem per ejus actionem forma substantialis educeretur in actum, cum nihil agat ultra suam speciem. Sic igitur virtutes formarum substantialium simplicium corporum in mixtis salvantur. Sic igitur formae elementorum manent in mixtis, non quidem actu, sed virtute. Et hoc est quod dicit Aristoteles, 1. de Generatione. Non igitur manent elementa, scilicet in mixto, actu, ut corpus et album; nec corrumpuntur, nec alterum, nec (5) ambo; salvatur enim virtus eorum. "

Haec ille. Tertia conclusio est quod in homine non est alia forma substantialis praeter animam intellectivam dans esse actu substantiale. Hanc ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 76, art. 4, ubi sic : " Si poneretur anima intellectiva non uniri corpori ut forma, sed solum ut motor, ut Platonici posuerunt, necesse esset dicere quod in homine esset alia forma substantialis, per quam corpus ab anima mobile in suo esse constitueretur. Sed si anima intellectiva unitur corpori ut forma substantialis, impossibile est quod aliqua alia forma substantialis praeter eam inveniatur in homine. Ad cujus evidentiam, sciendum est quod forma substantialis in hoc (a) ab accidentali differt, quia forma accidentalis non dat esse simpliciter, sed esse tale; sicut calor facit suum subjectum non simpliciter esse, sed esse calidum. Et ideo, cum advenit forma accidentalis, non dicitur aliquid fieri vel generari simpliciter, sed fieri tale, aut tantum, aut aliquo modo se habens; et similiter, cum abscedit forma accidentalis, non dicitur aliquid corrumpi simpliciter, sed secundum quid. Forma autem substantialis dat esse simpliciter; et ideo per ejus adventum dicitur aliquid generari simpliciter, et per ejus recessum simpliciter corrumpi. Et propter hoc, antiqui naturales, qui posuerunt materiam primam esse aliquid ens actu, puta ignem, aut aerem, aut aliquid hujusmodi, dixerunt quod nihil generatur aut corrumpitur simpliciter; sed omne fieri statuerunt alterari, ut dicitur, 1. Physicorum (t. c. 33). Si igitur ila esset, quod (6) praeter animam intellectivam praeexisteret alia quaecumque forma substantialis in materia, per quam subjectum animae esset ens actu, sequeretur quod anima non daret esse simpliciter; et per consequens, quod non esset forma substantialis, et (y) quod per adventum animae non esset generatio simpliciter, nec per ejus abscessum corruptio simpliciter, sed solum secundum quid; quae sunt manifeste falsa. Unde dicendum est quod nulla alia forma substantialis est in homine, nisi sola anima intellectiva; et quod ipsa, sicut in virtute continet animam sensitivam et nutritivam, ita virtute continet omnes formas inferiores, et facit ipsa sola quidquid imperfectiores formae in aliis faciunt. Et similiter, etiam dicendum est de anima sensitiva in brutis, et de nutritiva in plantis, et universaliter de omnibus formis perfectioribus respectu imperfectiorum. "

Haec ille. Ex quibus potest colligi ratio : Omnis forma adveniens subjecto exsistenti in actu, et habenti esse simpliciter, est accidentalis. Sed anima rationalis, non est forma accidentalis. Igitur non advenit subjecto praehabenti esse actu simpliciter. Et ultra : igitur subjectum animae non habet aliam formam substantialem praeter animam ; quia illa daret materias vel subjecto esse simpliciter, etc. Hanc eamdem conclusionem ponit in de Anima, q. 9; item, de Potentia Dei, q. 3, art. 9, in solutione noni argumenti; item, 11. Quodlibeto, art. 5; item, 9. Quodlibeto, art. H ; item, in tractatu de Natura materiai, si tamen ille tractatus est editus ab eo; quod dico ex causa. Ibidem enim (cap. 6) dicit sic : " Quidam enim dixerunt quod forma secundi generis, scilicet corporis, adveniens materiae, dat materiae quoddam esse incompletum ordinabile ad esse actu completius, quod advenit per aliam formam completiorem. Illam igitur formam incompletam dicunt esse in re tres dimensiones interminatas, quae postea terminantur per adventum alterius formae. Et pro tanto rationabilius isti dixerunt quam Averroes, quia non posuerunt materiam nudam subjectum aliquarum dimensionum, sed compositum ex materia et forma substantiali. Sed isti iterum erraverunt; quia impossibile est ponere plures formas substantiales ordinabiles ad invicem. Materia enim est in potentia ad formas quae educuntur de ea. Si igitur essent plures formae substantiales ad invicem ordinabiles in materia, forma completior : aut educeretur de potentia materiae nudae; aut de potentia lotius compositi ex tali materia et forma incompletiori. Sed non educitur de potentia totius compositi : quia terminus actionis physica;, scilicet generatio, altingit nudam (i) essentiam materia? ; cum igitur forma, quae est linis generationis, sit lanium ipsius subjecti quod attingitur per generationem, impossibile est formam educi per generationem simpliciter ex potentia talis compositi ex materia et forma incompleta. Unde necesse est ponentes plures formas ordinatas ad invicem, destruere generationem simpliciter; et consequenter, necesse est ponere omnes formas, praeter primam, accidentia esse. Siautem forma posterior educitur de potentia materiai nudae, omnisaulem forma solum potentiam illam informat de qua educitur, forma quam dicunt posteriorem, non erit perfectio talis compositi; et sic non erit ordo in formis substantialibus simul in eadem materia commanentibus. Et hoc idem dicitur, 7. Metaphysica: (t. c. 51). " - Haec ille. Sciendum tamen quod, in eodem tractatu, frequenter dicit quod in homine, licet non sit nisi una forma substantialis dans esse actu substantiale, est tamen praeter illam in homine essentia alterius formae substantialis, qua tamen non dat esse ipsi materia , nec proprie meretur dici actus aut forma. Et ideo libellus ille mihi suspectus est quod non sit a sancto Thoma editus, vel quod sit ab aliquibus corruptus; quamquam illud ultimo dictum possit rationabiliter sustineri, quia in multis locis dicit sanctus Thomas, quod in eodem composito non sunt plures formae substantiales dantes esse actu simpliciter et ultimum, per quod innuit quod non est inconveniens esse plures in eodem, dum tamen sola una ex illis det esse actu simpliciter, et aliae non dent tale esse. In hoc primus articulus terminatur.