ARTICULUS II.

PONUNTUR OBJECTIONES g 1. - Contra primam et secundam CONCLUSIONES I. Argumenta Scoti. - Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem contra primam et secundam arguit Scotus (dist. 25, q. 1), probando quod voluntas non moveatur ab intellectu, nec ab objecto, nec a quocumque naturaliter agente distincto a voluntate. Primo. Quia agens naturale non potest esse causa contrariorum circa idem passum ; ut excludaturper hoc instantia de dissolutione glaciei et constrictione luti per calorem. Sed in potestate voluntatis nostrae est habere velle et nolle, quae sunt contraria, respectu unius objecti. Igitur illa non possunt fieri in volun-tateab agente naturaliter.Ergo non ab objecto, quod est naturaliter agens. Esto igitur quod objectum esset causa ipsius velle, oporteret tamen esse aliud, quod esset causa ipsius nolle; sed illud aliud non posset esse nisi objectum malum, et malum cum sit quid privativum non potest esse causa actus positivi, cujusmodi (6) est nolle; igitur oportet quod sit effective a voluntate. Et eodem modo arguitur de intellectu. Igitur, etc. (a) quodcumque, - quocumque Pr. (6) cujusmodi.

cujus Tr. Secundo sic. Passio non est in potestate patientis (a), specialiter quando est ab agente naturali. Sed objectum est agens naturaliter volitionem et non voluntas, secundum te. Ergo volitio non est in potestate voluntatis; nec etiam merebitur aut demerebitur per volitionem.

Si dicatur quod volitio pro tanto est in potestate voluntatis, pro quanto potest determinare intellectum ad hujus considerationem vel illius, vel avertere eum ab hoc vel illo : et sic est in potestate voluntatis volitio, licet non quantum ad actum primum ;

Contra. Accipio primam volitionem in voluntate (6) causatam ab objecto, quodcumque sit illud; quod oportet ponere, secundum te. Illa actio est mere naturalis. Ergo (y) ista non est in potestate voluntatis : non enim est in potestate nostra, quin (J) visis tangamur, secundum Augustinum. Si igitur post istum actum possum movere intellectum ad considerandum hoc vel illud, quaero per quem actum. Non per istum; quia iste non est in potestate voluntatis. Ergo oportet per alium. Et de illo actu quaeritur : unde est? Aut enim est ab ipsa voluntate; vel ab alio, scilicet objecto vel phantasmate. Si a voluntate, habetur propositum : quia tunc illa volitio est in ejus potestate et effecta est a seipsa; et eadem ratione potest dici de prima. Si ab alio, puta ab objecto intellecto, erit actus naturalis; et per consequens non plus erit in potestate voluntatis sic imperare intellectui de consideratione hujus vel illius, quam fuerit actus primus.

Si dicatur aliter ad rationem, scilicet quod objectum intellectui occurrit sub duplici consideratione, scilicet sub ratione delectabilis et sub ratione illiciti, ut patet in objecto fornicationis : et tunc in potestate voluntatis est sistere intellectum in turpi, dimittendo aliam partem : et tunc sequitur mala electio;

Contra. Quaero : vel illae duae rationes aequaliter movent, vel non. Si aequaliter, igitur causabunt simul velle et nolle, respectu ejusdem objecti; quod est impossibile. Si inaequaliter, igitur alterum movet fortius voluntatem, et efficacius: et ita movetur naturaliter et necessario : et per consequens illa volitio non erit in potestate voluntatis, sed necessario; et secundum illam movebit intellectum. Non igitur voluntas poterit sistere intellectum in alio. Tertio sic. Objectum voluntatis ut voluntas, est finis ad quem terminatur ejus volitio, propter quem etiam est volitio. Sed finis non movet nisi metaphorice, 1. de Generatione (t. c. 55). Ergo non effective, inquantum finis. Probatur : quia vere movens effective, movet propter finem ;sed finis, inquantum finis, non movet propter finem; igitur nullum objectum voluntatis movet ipsam effective ad volendum. Quarto sic. Aliquid evenit in rebus contingenter: et intelligo contingenter evenire, evitabiliter evenire; aliter, si omnia inevitabiliter evenirent, non oporteret consiliari, neque negotiari, ut dicit Aristoteles, 1. Perihermenias (cap. ult.). Quaero igitur : illud quod contingenter eveniet : unde vel a qua causa eveniat? Non a causa determinata; quia, pro illo instanti pro quo est sic determinata, effectus non potest evenire contingenter. Igitur a causa indeterminata ad alterum contradictoriorum. Aut igitur illa causa potest seipsam determinare ad unum istorum contingenter, cum non possit in utrumque simul, sicut dicit Aristoteles, 9. Metaphysica; (t. c. 9 et 10), de potentia rationali; vel non potest seipsam determinare, sed aliquid aliud ipsam determinat ad unum istorum. Si potest seipsam determinare ad unum istorum contingenter vel non inevitabiliter, habetur propositum. Si autem ab alio determinatur ad unum istorum deveniendum : vel igitur necessario; vel contingenter. Si necessario, effectus eveniet inevitabiliter. Si autem determinans contingenter et evitabiliter determinat ad unum istorum, ita quod posset determinare ad aliud, tale determinans non potest esse nisi voluntas : quia omnis causa naturalis activa est determinata ad unum effectum; vel, si causa naturalis est indeterminata, non potest seipsam nec aliam determinare.

Dices forte, quod ista determinatio est ex parte intellectus sic repraesentantis objectum voluntati ut fore vel non fore;

Contra. Intellectus non potest determinare voluntatem ad alterum contradictoriorum indifferenter, nisi de uno demonstrando, et de altero paralogizando, sive sophistice syllogizando; ita quod in concludendo et in eligendo decipiatur. Igitur, si illa contingentia qua hoc potest fore vel non fore, sit ab intellectu dictante sic propter conclusiones oppositas, ergo, secundum hoc, a voluntate Dei nihil contingenter eveniet : quia ipse non paralogizat, nec decipitur. Sed hoc est falsum. - Item, intellectus agit modo maxime naturali; per Augustinum, de Trinitate, et multis aliis locis : ideo intelligentiam ponit principium appropriatum productionis Filii in divinis, qui maxime naturaliter producitur. Igitur intellectus minime est causa indeterminata alicujus effectus, sed determinata.

Item, sine contradictione posset poni appetitus intellectivus, non potens se determinare, sed appetens per modum naturae, sicut fingit Anselmus, de Casu Diaboli, cap. 12 et 13, quod, si (i) esset unus angelus qui haberet intellectum etappetitum tantum respectu affectionis commodi, et non esset ei data affectio justi, iste angelus non posset appetere nisi tantummodo appetibilia intelligibilia; et hoc in modum naturae; sicut appetitus sensitivus appetitconvenientia sensui. Sed, si libertas in appetitu intellectivo esset causata natula) si. - Om. Pr. raliter ali intellectu, non posset esse aliquo motio appetitus intellectivus ei non esse liber, nec intelligi. Igitur, eie

Haec Scotus in forma. II. Argumenta quorumdam et Adae. - Contra eamdem conclusionem arguunt quidam alii, probando quod intellectus non moveat voluntatem, nec aliqua cognitio intellectiva. Primo sic. Si cognitio esset causa motiva voluntatis, et productiva volitionis, sequeretur quod aliqua causa sit successive productiva, mere naturaliter, contrariorum in eodem passo eodem modo disposito. Hoc autem est falsum, cum omne agens naturale sit determinatum ad unum, et solum liberum possit in opposita. Probatur consequentia : quia, stante eadem notitia alicujus rei, possumus pro libito illam prius velle et postea nolle, et econtra; igitur illa notitia erit causa utriusque illorum actuum qui sunt vere contrarii : et constat quod mere naturalis et non libera; sicut nec ipsa volitio, de qua magis videtur, est alicujus principium liberum, sed mere naturale. Secundo. Quia sequitur quod quicumque nosset aliquam rem intensius et perfectius, amaret vel odiret eam perfectius vel intensius. Tenet consequentia; quoniam a causa intensiori et perfectiori, caeleris paribus, effectus intensior et perfectior producitur. Consequens autem patet esse falsum. Tertio. Quia contingit frequenter quod notitiam praecedit volitio, sicut cum volumus nosse quae nescimus; et ideo dicit Augustinus, 9. de Trinitate, capitulo ultimo, quod parium mentis praecedit appetitus quidam, quo illud quod nosse volumus quaerendo et inveniendo, nascitur proles ipsa notitia; et ibidem dicitquod iste appetitus est quxdam voluntas, quia omnis qui quaerit vult invenire. Ex quibus duo sequuntur. Primum est, quod non omnis volitionis libere elicita; (a) est ipsa notitia causa productiva : quare nec ejus quae dicta est; et per consequens, nec alicujus alterius. Secundum est, quod aliqua volitio est circa incognitum, quoniam nonnisi incognitum quaerimus nosse. Quarto. Quia voluntas potest velle intellectum nullam notitiam habere; et per consequens habere potest volitionem absque omni notitia; ac per hoc aliqua volitio erit de incognito. Probatur consequentia : quia intellectus, quantum ad exercitium actus, subest imperio voluntatis; et per consequens non habebit actum, cum illa voluerit, vel cum voluerit ut non babeat. Quinto. Quia non est necesse quod effectus libere productus a voluntate, praecognoscatur; alias esset processus in infinitum a parte ante in actibus elicitis a voluntate. Igitur nec est necesse objectum ejus esse praecognitum. Sexto. Quia voluntas quandoque praecipit intellectui quod consideret de A. Aut ergo A tunc est actu consideratum ; et tunc voluntas superflue praecipit. Aut non; et tunc babetur propositum. Septimo. Quia cognitio habitualis videtur sufficere, quia habitibus uti possumus cum volumus, secundum Commentatorem (a) (3. de Anima, coni. 18). Igitur non requiritur cognitio actualis. Octavo. Quia, dato quod cognitio actualis requireretur ad causationem volitionis, tamen videtur quod voluntas ex sua libertate, postquam actus est causatus, possit illum continuarecessante intellectione quacumque. Nam species rei sensibilis in organo sensus exterioris, non minus dependet ab objecto exteriori sensibili, quam volitio ab intellectione. Sed, hoc non obstante, licet res extra requiratur ad causandum speciem istam et visionem consequentem, tamen (6) illa species, postquam est causata, potest per aliquod tempus conservari sine praesentia illius rei sensibilis : sicut patet per experientias perspectivae de claudente oculos postquam vidit res lucidas; et Augustinus ( ll.de Trinit., c. 2) idem dicit. Nono. Quia, dato quod requiratur actualis cognitio illius objecti quod debet esse volitum, ita quod volitio non esset nisi praecessisset actum intellectio, tamen non videtur eam semper actualitei exigere : sicut nec actus voluntatis requiritur semper actualiter exsistere, ad hoc quod homo meritorie vadat ad ecclesiam et libere; sed sufficere videtur quod vel tunc actu sit, vel quod praecesserit, quia nisi praecessisset, homo non fuisset. Nisi enim istud sufficeret, sequitur quod omnis distractio tolleret meritum executionis. Tunc, ex hoc, potest sic argui in forma : Non plus requirit actus voluntatis intellectionem, quam libera executio exterioris actus actum voluntatis. Sed ista executio exterior non semper requirit quod actus voluntatis actu sit. Igitur, etc. Decimo. Videtur quod, saltem respectu alicujus objecti, possit voluntas habere actum suum, et quod pro tunc illud objectum non sit objectum alicujus intellectionis : nam, quando aliqua intellectio est in intellectu, voluntas, circumscripta omni alia intellectione, potest velle istam intellectionem; et tamen, isto casu posito, ista intellectio non est objectum actualiter intellectus. Igitur, etc. Probatio assumpti. Quia cogitatio ista potest esse conveniens, licet sit respectu alicujus odibilis; et, stante ista cogitatione, potest voluntas delectari, sicut patet (y) perexperien-tiam. Illa autem delectatio non est respectu objecti cogniti, quiaillud imaginatum non est sibi delectabile, per positum. Igitur est respectu hujus cogitationis, et per consequens voluntas potest velle illam cogitationem vel cognitionem, licet non intelligatur; quia delectatio hujus est quoddam velle; vel saltem velle aliquid potest esse respectu ejusdem, omni alia cogitatione circumscripta. Undecimo. Quia voluntas potest delectari de actu voluntatis, tunc non intellecto actu. Haec argumenta ponit Adam, 1. Senteni., dist. 3; et Gregorius, 2. Sentent. (dist. 25, concl. 2), ponit prima quinque. III. Argumenta Henrici.

Contra eamdem conclusionem arguit Henricus, nono (j.) Quodlibeto, quaest. 5. Primo. Quia, si voluntas moveretur a bono cognito sicut intellectus a vero, tunc, sicut intellectus necessario movetur a vero, sic voluntas a bono; et sic periret liberum arbitrium, et meritum et demeritum, et suasio, et similia. Secundo. Quia, si forma apprehensa per intellectum moveret voluntalem, ipsam inclinando, ita quod voluntas non esset nisi inclinatio ad objectum cognitum vel formam cognitam, sicut formam gravis sequitur inclinatio ad deorsum, tunc, sicut bonum universale movet voluntatem indeterminate, ut ex hoc non velit aliquod particulare bonum de necessitate, sic bonum particulare apprehensum, necessario movebit ipsam, et inclinabit de necessitate ut velit ipsum determinate; et sic peribit liberum arbitrium. Terlio. Quia, si bonum apprehensum movet voluntatem quantum ad specificationem actus, licet non quantum ad exercitium, quaero de ista specifi-catione actus. Quia : aut est pura ostensio boni facta voluntati ab intellectu naturali necessitante absque omni libertate, sicut proprium passivum movetur a proprio activo; aut est aliqua inclinatio facta in voluntate. Si primo modo, tunc voluntas non movetur ab intellectu, nec a bono intellecto; quia nihil movetur ab aliquo, nisi facta aliqua impressione in se ab illo. Et ideo sic (6) voluntas movetur a seipsa ; et hoc, sive quantum ad determinationem actus, sive quantum ad exercitium : ita quod intellectus nihil operatur, nisi ostendendo bonum; ita quod, si est ibi aliqua determinatio, illa est intellectus, qui determinatur ab intelligibili: quae determinatio presentatur voluntati, ita tamen quod voluntas nullo modo determinetur ad volendutn ab intellectu. Si autem secundo modo sit ibi aliqua inclinatio facta in voluntale : aut ergo inclinatio illa non est aliqua volitio, sed impressio inclinans voluntatem ad volen-dum sicut pondus, sicut habitus inclinat potentiam in qua est; aut est aliqua volitio. Si primo modo, tunc, cum non obstante illa inclinatione vel impressi nono. - conclusio Pr. (6) sic. - si Pr. - QUAESTIO I. 23" sione inclinante, maneat voluntas in prima libertate agendi vel non agendi secundum illam impressionem, ac si non haberet eam, licet non ita de facili possit velle contrarium, si movetur ad aliquid volen-dum, movetur et quantum ad determinationem actus et quantum ad exercitium. Si autem secundo modo ista inclinatio sit quaedam volitio, ita quod voluntas, cum vult aliquid, exequitur illud, nisi impediatur, quod, si non sit exterius aliqua executio facienda, non est aliud exercitium actus quam ipsa volitio, tunc non est necesse quod intellectus moveat voluntatem, nec quoad determinationem actus, nec quoad exercitium; immo, si hoc modo necessitatur voluntas quoad determinationem actus, determinatur etiam (a) et quoad exercitium, quia non potest non velle exequi. Quarto. Quia, si voluntas movetur ab intellectu quantumcumque modice, nullo modo posset illud repellere, sed necesse esset illud exequi. Quod enim semel passivum est ab aliquo, semper ab eodem passivum est et nunquam activum ; sicut intellectus qui passivus est ab objecto, nunquam agit in objectum, licet bene agat circa aliud, ut in formatione verbi, et etiam cum est in actu cognitionis principiorum facit se in actu cognitionis conclusionum. Sic, si voluntas esset in actu volitionis aliquo per intellectum, bene posset se movere ad volendum positionem vel potionem; nullo modo tamen, secundum dicta, posset recedere a voluntate vel volitione illius quod vult secundum motionem intellectus postquam est ei determinatum a ratione : quia illud quod est determinatum, vel est finis, vel includit finem sic quod sine eo non habetur, et ideo de necessitate movet; alia autem bona non necessario movent voluntatem. Quinto. Quia ista positio fundatur in dictis Ari-stotelis quae non sunt tenenda in hac materia. Dicit enim Philosophus in libro de Molibus animalium (cap. 3), quod appetibile intelligibile movet non omne, sed quod operabilium finis. Unde ad alia non movetur voluntas, secundum te, nisi consideratione praecedente. Unde quod datum est a ratione, potest voluntas sequi vel non sequi; eo quod consilium est inquisitio non demonstrativa. Et in hoc tu dicis consistere libertatem : ita tamen quod, si fuerit determinatum a ratione ut conclusio demonstrativa erit includens rationem finis, dicis tu quod voluntas non potest non velle illud; si autem non sit determinatum nisi ut conclusio persuasoria, dicis quod potest illud velle et non velle. Tamen, quando voluntas vult talia, tu dicis quod necesse est quod praecedat alius motus in voluntate, vel a Deo, vel a bona fortuna, vel a fine. Secundum te enim illud quod intellectus praesentat voluntati ut finem et ut conclusionem demonstrativam, voluntas necessario vult. Quod qui- TKNTIAHUM deni Philosophus ponit in lihro de Motibus animalium (cap. 5), ubi vult quod voluntas de necessitate movetur ad consentiendum ab appetibili cognito, si non impediatur, sicut intellectus ad assentiendum vero; ita quod, sicut efficacia demonstrationis movet intellectum in speculativis ut non possit dissentire, sic et voluntalem in agibilibus. Et adhuc expressius in de Molibus animalium (cap. 4), ubi dicit sic : Quomodo autem intelligens quandoque operatur, et quandoque non, videtur similiter accidere ut et his de immobilibus cogitantibus et syllogizantibus. Sed ibi quidem theoria finis est (a) : cum enim duas propositiones intellexerit, concisionem intellexit, et composuit (6). Hic (j) autem ex duabus propositionibus conclusio quae (5) fit, operatio est (e) : ut cum intellexerit quod omni homini ambulandum sit, ipse autem quod sit homo, confestim ambulat; si autem quod nulli homini nunc ambulandum sit, ipse autem quod sit homo, statim quiescit (Q. Et hxc ambo facit, si non aliquid prohibeat. Item, postea dicit : Concupiscentia ostendit omne potabile sumendum; istud autem esse potabile, ostendit sensus, aut intellectus; slatim bibit. In quo Aristoteles nullam facit differentiam in motu voluntatis ab intellectu, et appetitus sensitivi assensu. Unde subdit : Ultima autem causa ejus quod est moveri appetitu exsistente, facto autem per sensum, aut per phantasiam, aut per intellectum, confestim sequitur operari : hoc quidem propter concupiscentiam; hoc autem per voluntatem. Quod autem istud fundamentum Philosophi falsum sit, patet : quia, si voluntas necessario sequitur quod est determinatum a ratione, tunc libertas aufertur, quae est absque omni necessitate; unde et in divinis dicimus quod Spiritus Sanctus, quia spiratur per voluntatem immutabilem, non spiratur per liberum arbitrium, sicut libero arbitrio producuntur creaturae. Igitur in hac vita voluntas non potest determinari per aliquod volitum, ut ipsum necessario velit, nisi in universali, secundum quod homo non potest non velle esse beatus. Igitur voluntas libere movetur a seipsa. Sexto. Quia, si voluntas sic movetur ab objecto cognito de necessitate, quod sic est determinatum, tunc voluntas eodem modo moveretur a bono cognito per intellectum, sicut appetitus sensitivus a bono cognito per sensum ; quod est falsum : quia tunc voluntas non esset appetitus rationalis, nec esset (a) liberum arbitrium, et ageretur magis quam ageret, sicut et appetitus sensitivus, secundum Damascenum. Septimo. Quia falsum est quod dicitur, scilicet quod voluntas, in his quae sunt ad finem, non movetur nisi ex consilio; immo, ad omnia, citra ultimum finem clare visum. Et sic non valet processus ulterior in hoc fundatus : utputa, cum dicitur quod, quandocumque voluntas movetur ab objecto concluso per conclusionem persuasoriam, oportet quod pnecedat aliquis motus factus in voluntate. Quod probatur ex hoc, quia, cum quis vult aliquid eorum quae sunt ad finem, quod prius non voluit, nec etiam nunc de necessitate vult, oportet quod praecedat consilium ; consilium autem non fit de necessitate, sed libere. Cum ergo voluntas non movetur ad ea quae sunt ad finem, nisi ex consilio, necessario movetur ab aliquo ut velit consiliari, priusquam velit illud quod vult ex consilio. Aut ergo ad velle consiliari movetur voluntas ex se, aut ex alio. Non ex se; quia, cum consilium sit eorum quae sunt ad finem, necesse est quod hunc motum voluntatis praecedat consilium, et eadem ratione illud praecedit (6) aliud, et sic in infinitum. Necesse est ergo ponere quod voluntas moveatur primo motu ad volendum illud quod est ad finem ab alio a se. Quod revera Philosophus posuit, qui posuit quod movetur a Deo, quantum ad ea quae non cadunt sub libero arbitrio; et a corporibus coelestibus, quantum ad ea quae cadunt sub nostra apprehensione, ponendo quod voluntas determinatur ab impressione simplicium, sicut appetitus sensitivus, ut patet in de Motibus animalittm; unde dicit quod voluntas talis est in hominibus, qualem in die ducit pater virorum, id est, caelum. Sed quia, si voluntas determinaretur ab alio ad actum suum et moveretur ab alio, non posset resilire ab eo, tunc non esset domina suorum actuum; ideo dicendum quod voluntas non movetur nisi a se sola. Sj 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra secundam conclusionem, arguit Scotus (2. Senteni., dist. 37, q. 2), probando quod Deus non causet immediate actum voluntatis, sed voluntas sit causa totalis et immediata. Primo sic. Nulla potentia habet perfecte in pote- (a.) esset. - est Pr. state sua actum vel effectum qui non potest causari ab ea sola, nec ab aliqua causa cujus actio vel causatio non est in potestate illius potentiae. Causatio autem Dei non est in potestate voluntatis creatae : patet; sicut nec virtus agentis superioris est in potestate agentis inferioris. Igitur, si Deus necessario concurrit immediate, ut causa immediata volitionis creatae voluntatis, voluntas creata non habet plene in sua potestate illam volitionem. Major patet; quia quod habet perfecte effectum in sua potestate, potest ex se solo in illum, vel causatio cujuslibet concurrentis est in potestate ejus, scilicet quod illum causet vel non causet. Exemplum de intellectu communi : si concurrat ad volitionem causandum, non tamen nisi voluntate concausante, ita quod ejus causatio est in potestate voluntatis. Secundo. Quod ab alio determinatur ad aliquid, non habet illud perfecte in sua potestate. Sed voluntas creata, ex hypothesi determinatur a divina voluntate ad hoc. Igitur, etc. Minor probatur; quia : aut una voluntas aliam determinat, et tunc non nostra divinam, quia temporale non est causa aeterni, sed (a) econtra; aut neutra aliam, et tunc neutra erit movens mota, nec erit inter istas ordo essentialis, immo si divina voluntas non determinat nostram, posset illa aliquid velle quod non fieret propter voluntatem nostram non concurrentem. Tertio. Illud non est contingens propter habitudinem sui ad aliquam causam, ad cujus eventum causa superior est determinata, cujus causae determinationem sequitur determinatio omnium causarum inferiorum. Exemplum : si voluntas nostra modo esset determinata ad unam partem de cras scribendo (6), et ipsa non esset impedibilis vel mutabilis, non esset meum vel manui scribere cras contingens; nunc autem est contingens ad utrumlibet ex habitudine sui ad manum : quia, sicut voluntas est modo determinata ad unam partem, ita in ipsa virtualiter sunt omnes causae inferiores. Ad idem et simpliciter : ex quo aliquid est determinatum, ad cujus determinationem effectus esset determinatus, eventus illius effectus non est simpliciter indeterminatus ad utrumlibet; saltem non est ejus esse contingens propter potestatem causae inferioris. Sed si divina voluntas sit causa tantum velle immediate, jam est aliqua causa determinata respectu ejus, quia voluntas Dei est aeternaliter determinata ad unam partem contradictionis; et determinationem hujus causae necessario concomitatur determinatio nostrae voluntatis, alias respectu ejusdem simul staret Deum velle hoc, et illud non fore. Igitur istud velle non est contingens ad utrumlibet propter potestatem voluntatis nostrae. Quarto. Si Deus sit causa immediata nostrae volita) sed. - aut Pr. tionis, constat quod est causa prior nostra voluntate; igitur prius natura influit ad effectum quam voluntas nostra. Accipio igitur illud signum naturae, in quo Deus causat illud velle, inquantum est prius illo signo in quo voluntas nostra agit ad illud velle. Aut in illo signo Deus causat immediate rectitudinem perfectam in actu, et per consequens voluntas nostra in illo secundo signo non peccat, quia non causat in effectu oppositum illius quod prima causa causat. Aut in illo primo signo Deus non causat immediate rectitudinem perfectam in velle nostro; et tunc sequitur quod voluntas mea in secundo signo non peccat : quia non potest tunc in rectum velle; in nihil enim potest ipsa in secundo signo, nisi in illud (a) quod causa prior in primo signo produxit. Sed non habendo velle rectum, si non potest habere velle rectum, non peccat. Igitur. Quinto. Si Deus sit causa volitionis nostrae, erit causa totalis ejus : quia volendo causabit eam; volendo autem est causa totalis perfectioris creaturae, puta angeli, vel cujuscunque creati de nihilo. Igitur, si volendo esset causa ejus, esset totalis causa illius. Sed cum totali causa alicujus, nihil aliud potest con-causare (fi) in eodem genere causae. Igitur voluntas nullam causalitatem haberet respectu suae volitionis. Sexto. Si aliqua creatura est totalis causa respectu sui effectus, hoc maxime concedendum est de voluntate, quia ipsa est suprema inter omnes causas activas. Sed aliqua creatura potest esse totalis causa respectu sui effectus. Quod probatur dupliciter. Primo : quia hoc non repugnat creaturae. Quod enim aliquid sit totalis causa caloris effectiva, hoc non ponit in ipso aliquam infinitatem, nec perfectionem repugnantem creaturae. Si enim sit causa univoca, non oportet quod excedat effectum in perfectione. Si autem aequivoca, non oportet eam in infinitum excedere suum effectum, sed in aliquo gradu determinato. Secundo, probatur eadem minor: Quia illud est causa totalis alicujus effectus, quod, si esset, omni alio per impossibile circumscripto, causaret. Sed subjectum, si esset, omni alio circumscripto, causaret propriam passionem. Igitur subjectum est totalis causa suae propriae passionis. Ex hac minore dupliciter probata infertur conclusio, quod voluntas potest esse causa totalis respectu suae volitionis, (y) cum praeter totalem causam nihil aliud concauset in eodem genere causae, alioquin idem esset bis causatum, vel causaretur ab aliquo sine quo posset esse; et ita sequitur quod Deus non causat immediate actum voluntatis.

Haec Scotus. II. Argumenta Henrici. - Contra eamdem arcuit Henricus, ubi supra, probando quod primus motus voluntatis non sit a Deo. Primo. Quia Deus omnia movet secundum generalem administrationem, et levia et gravia, et voluntatem. Tamen propter hoc non debet ei attribui iste motus, nisi ut causae universali, prater quam sunt causae abie particulares : Sic enim Deus res administrat, ut eas proprios motus agere sinat, secundum Augustinum (7. de Civitate Dei, cap. 30). Secundo. Quia, cum voluntas sit libera et domina suorum actuum, impossibile est quod ab alio procedat ad actum volendi, et hoc repugnat libertati, et non minus ageretur voluntas quam appetitus sensitivus. Unde, si Deo agente voluntas fieret de non volente volens, et hoc non esset contra naturam ejus, sed prater, tamen non diceretur actus liber, nec laudabilis, nec virtuosus; quia talis actio debet esse in ipso agente, ita quod ab alio non moveatur, licet aliquo assistente et cooperante. g 3.

Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Hervaei.

Contra tertiam conclusionem potest argui per dicta Hervaei, qui omnino vult probare quod objectum sit causa effectiva volitionis, et non solum causa sine qua non, nec solum finalis aut formalis. Et arguitur Primo sic. Nullus effectus dependet in omnem eventum semper et de necessitate a quacumque causa per accidens. Sed actus volendi in omnem eventum semper et de necessitate dependet a bono cognito vel malo; quia voluntas nihil potest velle acceptando vel respuendo, nisi sit aliquod bonum vel malum in intellectu sibi propositum. Igitur bonum ab intellectu propositum non est causa per accidens actus voluntatis. Supposito autem quod sit aliquo modo causa per se, constat quod non nisi effectiva. Igitur. Minor patet, et ab omnibus conceditur. Major probatur : Quia causa per accidens est duplex. Una, quae nihil facit ad effectum, sicut musicus aedificat; et constat quod a tali causa non dependet effectus semper et de necessitate. Alia est causa per accidens, quae aliquid facit, scilicet removendo prohibens; et similiter est impossibile quod effectus semper et de necessitate dependeat ex tali causa, nisi facta aliqua hypothesi, scilicet quod causa per se sit impedita a suo effectu. Quod autem non semper et de necessitate effectus dependeat ex tali causa, probatur : quia nulla causa per se indiget causa removente prohibens, nisi quando est impedita ; sed impossibile est causam per se et de necessitate impediri a suo effectu per se; ergo impossibile est causam per se semper et de necessitate indigere causa removente prohibens. Et ex hoc sequitur major, scilicet quod nullus effectus semper et in omnem eventum dependet a causa per accidens. Major istius prosyllogismi patet. Sed minor sic probatur. Quia illud quod est semper et de necessitate, oportet esse intentum ab aliqua causa per se, scilicet a natura, vel ab arte : quia quod semper et de necessitate est, non potest esse casuale. Sed impossibile est quod aliqua causa intendat per se impedimentum alicujus caussa, et quod causa per se semper impediatur a suo effectu per se, quia hoc est casuale, et de per accidens. Ergo impossibile est causam per se semper et de necessitate esse impeditam a suo effectu. Et ista fuit minor prosyllogismi. Sequitur ergo principalis conclusio, quod scilicet impossibile est bonum cognitum esse causam per accidens actus volendi. Secundo arguit sic. Causa removens impedimentum privativum, nihil facit ad aliquem effectum, nisi inquantum causat aliquid positivum quod exigitur ad talem effectum; quia, sicut privatio nihil facit ad aliquem effectum positivum, ita nec negatio vel remotio privationis aliquid facit ad effectum positivum, nisi ratione alicujus positivi. Si ergo movens ad ostensionem objecti facit ad actum volendi, sicut removens prohibens privativum, puta ignorantiam, constat quod tale movens non facit ad actum volendi per puram remotionem ignorantia:, sed per hoc quod causat aliquid positivum quod exigitur ad actum volendi, puta cognitionem boni. Et tunc quaero de isto positivo exacto : utrum faciat aliquid positive ad actum volendi, aut nihil, sed sit removens prohibens privativum, sicut primum faciebat. Si dicatur quod solum removet prohibens privativum, erit processus in infinitum. Si autem dicatur quod tale positivum, puta ostensio boni, facit aliquid positive : aut ergo directe facit ad ipsum actum volendi, ipsum causando in voluntate, et sic habetur propositum; aut removendo impedimentum positivum, et hoc non videtur. Terlio sic. Nulla causa per accidens, et sine qua non, dat speciem actui, vel distinguit ipsum specifice ab aliis, qualitercumque sit causa per accidens. Sed actus specificatur et distinguitur per objecta. Ergo objectum voluntatis non est causa sine qua non, vel per accidens, immo est causa per se.

Forte dicetur quod ista procedunt, ac si bonum ostensum poneretur esse causa per accidens in omni genere causae. Et ideo dicetur quod bonum ostensum est causa per se : non autem in genere causae efficientis; sed in genere causae finalis est causa per se. Et propter hoc est quod semper et de necessitate requiritur ad actum volendi. - Sed hoc nihil est. Primo quidem : quia, dato quod bonum semper et de necessitate requireretur ad actum volendi prout est per se causa finalis, secundum istam positionem tamen non requireretur semper et de necessitate prout est causa per accidens removens prohibens, sicut concludit prima ratio; cujus tamen oppositum ponunt adversarii : quia dicunt quod bonum osteni". - QU.RSTKI I. sum semper et de necessitate requiritur ad actum volendi (a) prout est removens prohibens. Secundo apparet hoc nihil esse : quia, si ponatur quod semper sit causa removens prohibens in genere causae efficientis, ostensum est in secunda ratione quod in omnem eventum oportet quod moveat voluntatem. Tertio apparet hoc nihil esse; quia objectum comparatur ad voluntatem ut movens ipsam, et non ut (inis ejus simpliciter: nam, cum unum sit unius per se causa in eodem genere causae, impossibile est quod illud quod est per se finis domus, vel alicujus talis, sit per se et simpliciter finis voluntatis. Quarto apparet hoc idem. Quia nulla actio tendit directe in finem, nisi inquantum procedit a cognitione (inis. Si ergo actus voluntatis directe ei per se tendit in determinatum finem, et ex hoc specificatae hoc erit quia actus voluntatis procedit a cognitione illius finis. Non autem posset procedere a cognitione illius finis, nisi cognitio (inis vel ipse finis cognitus regn- laret voluntatem et causaret actum volendi, movendo voluntatem ad talem actum. Non enim potest dici quod voluntas, ostenso aliquo fine, se in illum finem dirigat absque hoc quod moveatur a fine ostenso : quia nulla res dirigit se in aliquid nisi cognoscens; voluntas autem, circumscripto intellectu, nihil cognitionis participat, nec ab intellectu participat, nisi inquantum movetur ab eo, quia nihil participat cognitionem, nisi quia est subjectum cognitionis vel effectus ejus, quia effectus aliquid participiat suae causae. Ergo, si voluntas directe tendat in aliquid, oportet hoc fieri per hoc quod movetur a cognitione, vel ipso cognito, ut cognitum est. Dicere enim quod voluntas per seipsam dirigitsein aliquid, sive in bonum ostensum, est nimis respondere. Si autem aliquis dicat quod homo habens voluntatem dirigit se in actu volendi per intellectum, pro nobis est. Nam, cum ly per dicat habitudinem causae, praecipue efficientis, dicere quod homo habens voluntatem et intellectum dirigit se per intellectum in actu volendi, est dicere quod intellectus est causa directe volendi aliquid. II. Argumenta aliorum. - Ad idem arguunt quidam alii (apud Gregorium, disi. 25, concl. 3). Primo. Si objectum non sit causa effectiva, saltem partialis, respectu volitionis, sequitur quod volitiones non capiant formalem distinctionem ab objectis. Et tunc, cum habitus naturaliter causentur ex actibus, babitus diversorum objectorum non essent diversi formaliter; quod est falsum. Secundo. Si sic, tunc nec habitus nec actus unius objecti esset nobilior eo qui est alterius, sed major et minor perfectio tantum esset secundum intensionem in conatu voluntatis. Igitur nec volitio qua voluntas diligit Deum, est nobilior ea qua diligit (i) requiritur mi netum volendi. - Om. IV. muscam, supposito quod aeque intense diligat muscam sicut Deum; et per consequens non plus est beatitudo in Deo quam in musca, et si intensius (oc) diligeret muscam quam (G) Deum, beatior esset, naturali beatitudine, in musca quam in Deo, quia beatitudo naturalis est in volitione naturali perfectiori. Terlio. Non quia lapis est volitus habet habitudinem ad volunlatem (v); sed econtra voluntas secundum actum volendi lapidem dependet a lapide. Ideo videtur voluntas habere essentialem ordinem ad volibile et non e converso, et se habere ad illud sicut mensuratum ad mensuram. Cum igitur mensurati ad mensuram sit essentialis dependentia, sequitur quod actus volendi essentialiter dependet ab objecto volibili. Sed omnis dependentia est causati ad causam, vel causali posterius ad causatum prius, sicut quaudo ab aliqua una causa sunt multi effectus secundum ordinem, licet effectus primus non sit causa effectus posterioris. Actus autem volendi non dependet ab objecto, sicut effectus posterior ab ellectu priori ejusdem causae. Igitur, sicut effectus a causa. Quarto. Quia nos experimur quod magis possumus diligere bonum cum est praesuis, quam cum est absens. Igitnr objectum cognitum quod per ejus cognitionem presens est intellectui, aliquid per se facit ad actum. Quinto. Quia Augustinus, Octoginta trium quaestionum, q. 40, dicit quod ex diversis, visis diversus appetitus animarum est; idem autem est visum et volitum; et per consequens, ex objecto volito est appetitus seu volitio in anima. Et in hoc secundus articulus terminatur.