ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES g 1. - Contra primam conclusionem I. Argumenta Aureoli. - Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem, contra primam arguit Aureolus (2. Senteni., dist. 1, q. 2, art. 1), probando quod actio qua Deus ponit immediate creaturam in esse elicitive, est vera (6) actio transiens, de genere actionis, et non est divina essentia, ut ponitur in prima conclusione et in secunda. Arguit igitur Primo sic. Effectus in actu, exigit causam in actu; effectus enim et causa simul se ponunt, ex secundo Physicorum (t. c. 37). Igitur simul est Deus causa in actu, et creatura effectus in actu. Sed per creationem actionem Deus est causa in actu; omne enim agens, praecise est agens in actu, quando actio sua est in actu. Igitur oportet quod, dum creatura, quae est effectus, est in actu, creatio activa sit in actu; et quando creatura, ut est effectus, non est in actu, quod creatio activa non sit in actu ; alias esset causa in actu, ellectu non exsistente in actu. Sed velle Dei, vel divina essentia, non solum est in actu quando creatura producitur actu, sed etiam antequam producatur. Ergo divinum velle, vel divina essentia, non est illa creatio Dei activa. Sed forte, inquit, dices quod secus est de agente libero, et de agente naturali : quia agens naturale oportet quod in eodem instanti quo est effectus ejus, sit sua actio, et econtra; sed hoc non habet locum in agente libero. Nam agens liberum potest velle agere aliquid, pro aliquo instanti, in quo non est sua volitio ; sicut ego possum velle nunc in actu aliquid, sed non pro nunc, sed pro alio instanti, puta B; et si voluntas mea esset potentia factiva, et esset efficax, sicut nunc volo aliquid pro instanti B, sic per illud velle meum poneretur in esse pro instanti B, et non pro aliquo alio instanti; et tamen in alio instanti fuit velle meum in actu, sine hoc quod illud poneretur in esse pro illo instanti. Sed ista responsio, inquit, confirmat propositum. Ex hoc enim apparet quod velle non sit illa actio qua agens est in actu ; quia velle ejus, pro instanti in quo est, non ponit effectum.

Contradictio autem videtur quod creatio sit in actu, et creatura non sit in actu. Per te autem, ab aeterno erat velle divinum et divina essentia, et pro tunc non erat creatura in actu. Igitur, etc. Et quod dicitur de libero agente; nihil est ad propositum. Nulla enim actio sic est libera, ex quo posita est pro aliquo instanti, vel in aliquo instanti, quod pro illo instanti non sit illud quod ex natura rei concomitatur actionem. Confirmatur hoc sic. Tu dicis quod velle potest esse actu, quando effectus non ponitur in actu. Tunc sic quaero : Quando effectus per velle praecedens ponitur in actu : aut fit aliquid ultra velle, quod eliciat effectum ; vel non. Si non, sequitur quod sicut effectus antea non eliciebatur, sic nec modo per ipsum velle. Si sic, habeo propositum, quia illud non erit aliquid aliud quam realitas actionis. Secunda ratio sua talis est : Si actio Dei sit divina essentia, vel divinum velle : aut illud erit absolute velle imperii sine executione; aut erit executio cum imperio. Non primo modo; nam de natura imperii est quod habeat exequens, et quod exigat executionem.

Si dicis quod non requiritur nisi imperium omnipotens et efficax; - Contra. Jam vadis ad aliquid ultra imperium, scilicet ad omnipotentiam; imperium enim efficax, non est aliquid aliud nisi imperium cum executione. Et tunc habeo propositum. Quia illam executionem, aut faciet ipsamet creatura; et patet quod non, quia nihil potest esse sibiipsi causa ut sit; aut illud est res alia creata; et hoc non, quia tunc res illa crearet; aut est ipse Deus exequens; et habeo propositum, quia non per solum velle imperativum, sed per illam actionem mediam. Tertia ratio est. Si velle divinum, sit illa actio : aut illud est velle aliquod determinatum ad talem productionem ex natura rei; aut est aliud velle, quod determinat illud. Sed nec sic, nec sic. Probatur. Non primo modo : quia, si in Deo esset aliquod velle determinatum ex natura rei ad talem productionem, necessario poneretur talis productio in esse; et sic creatura proflueret a Deo non libere, sed naturali necessitate. Nec secundo modo, puta quod intrinsece se determinet ad illud velle. Quaero enim : utrum in Deo possit esse oppositum velle, aut non? Si non, ergo ad illud non se determinavit, immo Deus erat jam determinatus ad illud. Si sic, ergo de necessitate nunc est in eo oppositum (ot) velle : quia quidquid potuit ab aeterno esse in Deo, nunc est in eo; igitur opposita velle, nunc sunt in Deo actualiter; igitur de necessitate erunt opposita volita, quia, si prius fuit volitum et nunc non est, jam sequitur quod sit mutatio in eo. Quarta ratio est. Impossibile est formam esse in actu, quin formalis effectus sit in actu. Sed velle divinum, est ab aeterno. Igitur, si illud sit talis creatio actio, necessario Deus ab aeterno erat creans in actu. Igitur ab aeterno erat creatum ; quia contradictio est, quod agens producat, et a sua productione nihil producatur. Quinta talis est (1. Sentent., dist. 42, q. I, art. 2). Quandocumque impossibile est aliqua intelligi sine invicem , impossibile est quod in esse ab invicem separentur; unde non potest esse pater sine filio, quia non potest intelligi sine eo. Et hujus ratio est : quia intellectus magis potest separare, quam actualis exsistentia; dividit enim intellectus ea quae adunata sunt esse, secundum Commentatorem, 12. Metaphysices, comm. 39. Sed impossibile est concipi quod sit actualis productio alicujus rei, quin res illa intelligatur passive produci. Actio enim et passio simul intelliguntur in esse; nec potest aliquid intelligi producens productione actuali, quin aliud intelligatur produci productione passiva actuali. Ergo impossibile est quod res divinoe essentiae, quae incommutabilis est et oeterna, sit ipsamet actualis productio creaturae, quae non producitur ab aeterno, sed habet tantum esse in tempore. Sexta est talis. Nulla actio transiens in productum, et non manens in producente, potest esse realiter id ipsum quod divina essentia; alioquin res divinae essentiae transiret et inhaereret rebus produfa) oppositum.

omnium Pr. etis, nec maneret in Deo; quod est omnino impossibile. Sed operatio et actio divinae potentiae executivae (a) transeunt in ipsum actum, et sunt perfectio acti, ut dicit Philosophus, 9. Metaphysicae(t. c. 16). Actio namque ignis; videlicet calefacere, non manet subjective in ipso igne; alioquin omne agens pateretur, et ageret in seipso, in quantum acquireret in seipso realitatem actionis; et propter hoc dicit Philosophus, 3. Physicorum (t. c. 20), quod actio et passio sunt in passo, alioquin omne movens necessario moveretur. Igitur impossibile est poni quod operatio divina executiva, sit realiter ipsa divina essentia; immo est aliquid egrediens ab ea,"et manens in creatura. Septima est. Impossibile est operationem esse conjunctam agenti, quin illud agens possit vere denominari ut actu operans et producens. Sed res divinae essentiae est ipsa operatio executivae potentiae omnium effectuum exteriorum, secundum te; constat autem quod illa conjuncta est Deo, et est in Deo ab aeterno. Ergo vere dici poluit Deus ab aeterno operans et creans universa. Igitur ab irterno creavit mundum, si ab aeterno creatio mundi fuit in eo; quod necesse est dici, si creatio actio sit ipsa divinitas. Cum igitur illud sit absonum, non potest aliud poni. Octava est. Operatio executivae (6) potentiae non exspectat aliam executionem; alioquin procederetur in infinitum, quia et illa executio exspectabit aliam (j) executionem. Sed si ex operatione executiva aeterna non statim sequeretur effectus, sed proveniret secundum nutum et dispositionem voluntatis in tempore, tunc operatio executiva indigeret alia executione; nam dispositio voluntatis exequeretur aliquid novum a prima operatione; alioquin, si prima operatio, ut est (i) operatio, effectum poneret, jam fuisset effectus positus ab aeterno. Ergo nihil est dictu quod operatio executiva divina sit aeterna, et idipsum quod divina essentia, et tamen quod non sequatur effectus, nisi secundum nutum et dispositionem voluntatis. Nona est. Illud, quo posito, effectus potest poni et non poni, magis habet rationem potentiae quam actualis operationis; nam actualis operatio est causa effectus in actu, non ponens ipsum in potentia, sed in actu. Sed per hunc modum dicendi, divinitate aeternaliter exsistente, adhuc effectus potest poni et non poni, sequi et non sequi ex tempore, ad nutum et dispositionem voluntatis. Ergo divinitas magis habet rationem potentiae quam actualis operationis vel productionis, quinimmo illam nullatenus habet. Decima est. Ex quo operatio est in actu, nihil est didii quod executio subsit dispositioni et nutui III.

3 voluntatis : ut (a) quod aliquid non illuminetur, si aliud illuminat; aut quod creatura non creetur, si Deus creat. Sed, divinitate manente, adhuc divinae dispositioni subjacet quod effectus creatus ponatur vel non ponatur. Ergo ipsa divinitas non habet rationem actualis productionis. Undecima. Nam ex terminis patet quod executio activa alicujus effectus non relinquit illum effectum in potentia, sed ponit illum in executione, et in effectu, et in actu; quae omnia sunt idem. Ergo divina essentia non potest concipi per modum cujusdam executionis vel productionis, qua omnis creatura in actu producitur, et consequitur suum esse, quin et ipsa creatura ponatur (6) in actu et in effectu. Duodecima. Per nullam actionem non (y) transeuntem in aliquod extrinsecum productive, potest aliquod extrinsecum vere et executive produci. Nam si iioc ponatur, est (8) contradictio in dicto; erit namque talis actio non (e) transiens productive ad aliquid producendum, et tamen aliquid extrinsecum producetur per illam. Sed velle Dei est actio immanens, et perfectio volentis; nec est actio productiva, sed magis operatio de genere qualitatis, secundum Philosophum, 9. Metaphysicae (t. c. 16). Ergo nunquam per velle divinum concipi potest res aliqua extrinseca profluere in actum, et conduci ad esse, nisi cointelligatur aliqua alia operatio productiva. Decimatertia. Quia ex terminis patet quod velle aliquid facere, non est facere illud; nec velle aliquid fieri, est illud fieri; sed est magis objectum illius. Transit enim objective velle super facere vel fieri, non autem transit productive; quia actus voluntatis non producit suum objectum, ut ex terminis patet. Decimaquarta. Nunquam aliquis actus, per hoc quod ad divina transfertur, aut intelligitur quocumque modo perfectus, potest induere oppositum suae rationis. Sed ratio volitionis (Q est quod sit operatio de genere qualitatis, manens intra, et nullatenus productiva, aut extra egrediens effective, quamvis intrinsece determinet potentiam executivam ad actum; et in hoc consistit tota sua efficacia, quod potentiam executivam determinat ad nutum, tamquam potentiam sibi obedientem. Ergo, quantumcumque transferatur ad divina, et intelligatur omnipotens et perfecta, non procedet exterius effective, nec induet aliquam efficaciam ad extra; sed tantum ad intra habebit efficaciam, ita quod virtus executiva ad ejus nutum omnia exequetur. (6) quin et ipsa creatura ponatur. - et ponitur IV (3) est. - et IV. TENTURUM Decimaqiiinta. Omne imperium indiget aliquo exequente, sic quod imperare et exequi non sunt formaliter unus actus, immo sunt alterius rationis, et unus subservit alteri, et est inferior altero, et transit in exteriorem materiam. Sed manifestum est quod velle divinum, aut nutus suae voluntatis, quo intelligeretur Deus ut volens creare aliquid, aut volens aliquid fieri, non est aliud quam quoddam imperium quod hoc fiat. Ergo necessario exigitur aliquis actus alterius rationis, scilicet executio. Unde, vel ipsamet creatura obedit, exequendo jussum divina? voluntatis; quod est impossibile, quia tunc idem conduceret se ad esse, et esset causa suiipsius; aut ipsemet Deus exequitur, et obedit suo imperio, per aliquam operationem executivam sui beneplaciti; quia ratio beneplaciti non habet quod ponat in effectu illud quod placet, quinimmo, si illud ponitur, aliqua actio ibi concurrit extra beneplaciti rationem. Ecce rationes Aureoli, tam in 2. Senteni., quam in primo, dist. 27 et 42, quibus probat quod activa creatio non est divina essentia, nec divinum velle, sed est actio transiens, subjective in creatura. II. Argumenta Gregorii.

Similiter eontra eamdem conclusionem arguit Gregorius de Arimino (dist. 1, q. 6). Et primo intendit probare quod nec creatio, nec conservatio, est Deus, quocumque modo sumantur. Et arguit Primo sic. Omne illud cujus potentia creativa, in quantum hujusmodi, est principium, est entitas a Deo distincta; patet de se. Sed creationis potentia creativa, in quantum hujusmodi, est principium. Igitur, etc. Minor (a) probatur : quia omnis potentia activa, in quantum hujusmodi, est principium sui actus seu operationis; sicut et omnis potentia activa transmutativa, est principium suae transmutationis, et factiva suae actionis. Secundo sic ad idem. Omnis operatio non coaeterna Deo, ex Dei voluntate exsistens, est entitas a Deo distincta. Sed creatio est hujusmodi, secundum Damascenum, lib. 1, cap. 9 : Creatio, inquit, est ex Dei voluntate opus exsistens, et non est coaeterna Deo.

Secundo loco, arguit quod creatio passio non sit relatio, aut aliquid distinctum realiter a re creata. Et arguit sic Primo. Si aliqua res creatur, creatione a se distincta, sit illa, verbi gratia, angelus. Aut igitur creatio angeli creatur a Deo, creatione alia a se distincta; aut non alia creatione a se distincta. Hoc patet; quia omnis entitas quae non est Deus, est facta a Deo. Igitur ista entitas, si est distincta ab angelo, cum etiam sit distincta a Deo, est a Deo facta. Et constat etiam, secundum opinantes, quod ita de nihilo fit, sicut angelus, et quod etiam immediate (a) prius non fuerit. Igitur est creata. Si sic, aut alia creatione, aut non alia. Si alia, eadem ratione, et illa alia est creata alia creatione, et sic in infinitum. Si non alia, eadem ratione, nec angelus : quia qua ratione una entitas est creata absque tali creatione a se distincta, eadem ratione, quaelibet alia; cum nulla ratio, nec auctoritas, plus cogat de una quam de qualibet alia. Confirmatur. Quia sine ratione et superflue ponitur in aliquo creationem ejus ab ipso distingui, ex quo aliquid sine creatione a se distincta creatur; nec evidentia, aut ratio aliqua, vel auctoritas cui sit standum, plus in uno ad illud cogit quam in alio. Secundo. Constat quod omnem entitatem corruptam, vel annihilatam, potest Deus eamdem numero reparare, et in eodem subjecto in quo prius fuit reponere, si in aliquo prius fuit; quoniam non magis in uno instanti repugnat alicui subjecto informari una forma, quam in alio. Si igitur creatio angeli. Michaelis fuit quaedam talis res, exsistens tunc tantum quando primo crealus est Michael, potest Dens illam eamdem numero re creare, in aliquo instanti praesenti vel futuro, in ipso Michaele; et tunc in illo instanti quo poneretur in Michaele, verum erit dicere : Michael creatur. Igitur immediate Michael prius non fuit. Sed ponitur quod fuit. Igitur fuit et non fuit. Terlio. Aut Deus potest creare aliquam rem, absque creatione ab illa re distincta ; aut non. Si sic, cum nulla auctoritas, aut experientia habeatur, per quam cognosci possit quod aliquem creet mediante creatione distincta, et per consequens, nec etiam ratio aliqua, ex quo oppositum est possibile (nam omnis talis, vel experientia vel auctoritate procederet), sequitur quod irrationabiliter ponitur talis multitudo rerum superflua. Si vero non possit sine tali re media, cum ipsa non sit intrinseca rei quae causatur : aut erit (6) ejus effectus naturaliter consequens, aut accidens sibi inhaerens, aut aliquo modo causa per se extrinseca ejus; non enim (y) apparet qua ratione non possit illa res creari sine ista. Sed non primum, quia cujuslibet causae secundae effectum Deus posset impedire; patet de igne trium puerorum. Nec secundum ; quia, sine quocumque accidente rei, Deus illam potest facere; sicut potest haberi ex intentione Augustini, in Epistola ad Consentium, ubi ait quod valet divina potentia de ista visibili atque tractabili natura corporum, quibusdam manentibus, auferre quas voluerit qualitates; unde posset facere ignem sine caliditate; et sicut de istis, ita de caeteris accidentibus, respectu suorum subjectorum, est sentiendum. Similiter, Deus potest facere accidens sine subjecto; igitur et econtra. Nec tertium, quia cujuslibet causae secunda: effectum Deus potest facere sine illa, ut communiter conceditur; et hoc dicit articulus Parisieii-sis 63. Tertio loco, probat idem de conservatione. Et arguit Primo sic. Si angelus conservaretur conservatione a se distincta, cum quaelibet res quae non est Deus, conservetur a Deo: aut illa conservatio conservatur a Deo conservatione a se distincta, et illa per aliam , et sic in infinitum ; aut conservatur absque alia conservatione. Ergo eadem ratione et ipse angelus. Secundo. Si conservatio sit res distincta ab angelo, cum Deus nullo alio a se indigeat ad conservandum quamcumque rem, et quamlibet possit facere in esse continuare absque aliquo alio ab illa, et quocumque ejus intrinseco et a Deo distincto, sequitur quod Deus poterit conservare angelum sine conservatione, et sic non conservando conservabit. Tertio. Agens creatum conservat suum effectu ni, absque conservatione ab illo distincta. Igitur inulto magis Deus. Assumptum probatur. Et sumo, gralia exempli, corpus quod causat et conservat suam imaginem in speculo, vel speciem in oculo. Et suppono quod quilibet effectus de genere permanentium, naturaliter productus ab agente creato, sive producatur subito, sive successive, etiamsi nihil ejus sit primo productum, ipse tamen (a) habet primo esse in Tiliquo instanti. Similiter, suppono (6) quod nulla res conservatur in primo instanti sui esse. Sit igitur effectus datus A. Si ejus conservatio est entitas ali ipso distincta, illa non est in primo instanti esse ipsius A. Vel igitur ipsa post illud instans fiet partibiliter, vel tota simul. Si tota simul, igitur in aliquo instanti post primum instans esse A, habebit primo esse; et per consequens, per totum tempus inedium, A fuit conservatum a suo generante creato, absque conservatione media; ex quo ulterius sequitur quod etiam postea non est ponenda. Si vero non producitur tota simul, sed pars post partem : aut igitur quaelibet illarum partium erit conservatio; aut non, sed omnes simul, quasi ipsa conservatio sit quoddam totum hetherogeneum. Si secundo modo, per id quod praecedit instans primuni esse A, est facta conservatio absque conservatione. Si autem dicatur primo modo, sequitur quod conservatio essentialiter intenditur, et suscipit magis et minus, et per consequens, quod aliquid poterit intensius et remissius conservari; quia intensius per intensiorem, et remissius per remissiorem. Sed hujus oppositum ex toto sequitur in proposito. Quia non aliter potest intelligi aliquid intensius conservari, nisi quia diutius continuatur in esse; constat autem quod A diutius continuabitur per unam partem suae conservationis, ut puta per prius factam, quam per totam; nam per totum tempus quo erit post completam creationem suae conservationis, conservabitur (a) per illam partem, et (6) ultra hoc, per tempus praecedens creationem totius et sequens creationem partis. III. Argumenta Scoti. - Contra eamdem conclusionem arguit Scotus (dist. 1, q. 4), probando quod relatio dependentias ad Deum, quae dicitur creatio passiva, in conclusione, nonsit aliquid distinctum a creatura in qua est. Primo arguit sic. Omne quod uniformiter dicitur de omni alio a termino, nulli dicto ad talem terminum accidit. Sed talis relatio communis omni creaturae, uniformiter dicitur de omni alio a Deo ad ipsum Deum. Igitur nulli accidit, et est idem fundamento per consequens. Probatur major. Quia, si alicui rei, pari ratione alteri : utputa, si relatio effectus ad causam primam accideret lapidi, et per consequens esset alia res a lapide, ipsa pari ratione haberet relationem effectus ad Deum ; et tunc accideret sibi alia relatio effectus; et ita erit alia relatio ; et sic in infinitum. Secundo sic. Substantia est prior accidente, secundum Philosophum, 7. Metaphysicae (t. c. 4), cognitione, diffinitione et tempore. Et hoc quod est esse prius tempore, intelligitur sic quod nulla contradictio est, ex parte substantia;, quin possit esse prior duratione omni accidente. Igitur non esset contradictio quod lapis esset prior duratione omni dependentia ad Deum ; et per consequens, non esset contradictio lapidem non dependere a Deo; quod est falsum. Tertio sic. Illud quod proprie dicitur inesse alicui, sine quo illud non potest esse sine contradictione, est idem sibi realiter. Sed relatio ad Deum, proprie inest lapidi; et sine ea non potest esse lapis sine contradictione. Igitur relatio illa est eadem realiter ipsi lapidi.

Probatur major : Quia, sicut contradictio dicta de aliquibus est via concludendi distinctionem, ita etiam impossibilitas recipiendi praedicationem contradictoriorum pertinentium ad esse, est via concludendi identitatem in esse; et hoc, ubi non est dependentia essentialis, quae requirit manifestam distinctionem. Quod declaro sic : Quia impossibilitas quod A sit sine B, aut est propter identitatem B ad A, aut propter prioritatem, aut simultatem in natura. Igitur, si B non sit prius A naturaliter, nec necessario simul natura, et A non potest esse absque B, sequitur quod A sit idem B. Si autem sit aliud et posterius eo, non est verisi- (a) ei. - Ad. Pr. (6) et. - etiam Pr mile quod non possit esse sine eo absque contradictione. Sed quod inest alicui proprie, sicut relatio inest fundamento, hoc est, quod ita inest, quod, si esset aliud, esset posterius natura, tale non prius est, nec simul natura cum eo cui inest. Igitur, si necessario requiritur ad esse ejus, ita quod illud non possit esse sine eo, necessario est idem sibi realiter. Ita in proposito.

Minor est manifesta. Quia, sicut est impossibile lapidem esse sine Deo, ita impossibile est lapidem esse sine dependentia ad Deum. Nam, si posset esse sine tali dependentia, ita posset esse sine termino illius dependentiae; non enim est impossibilitas essendi sine termino, nisi propter ipsam dependentiam; non est autem aliquid non necessarium simpliciter, ratio simpliciter necessarii. Igitur, etc. I 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Secundo loco, contra secundam conclusionem arguit Aureolus (1. Sen-tent., dist. 27, q. 1, art. 1), probando quod actio et passio non sunt unus motus. Et arguit Primo sic. Quia illuminatio est actio corporis luminosi in corpus illuminabile. Sed illuminatio non fundatur in motu. Non enim lumen acquiritur per motum, sed per mutationem indivisibilem et instantaneam (a), quia Commentator ait, 6. Physicorum, commento 32, quod Aristoteles et omnes peripatetici dicunt transmutationes esse quae fiunt non (6) in tempore; et hoc manifestum est in illuminationibus. Ergo non omnis actio est motus, nec habet motum pro fundamento.

Et si dicatur quod illuminationem praecedit motus localis corporis luminosi, quia tales transmutationes indivisibiles sunt fines aliorum motuum, ut Commentator dicit ibidem, et quod non possunt reperiri sine motu praevio;

hoc non valet; quia illuminatio actio non fundatur in illo motu, immo transivit motus, nec est in instanti in quo luminosum illuminat active, et elicit illuminationem activam. Secundo sic. Via in aliquod ens, est actio, ut patet, 4. Metaphysicae, comm. 1. Sed non omnis via ad ens, est per motum ; immo aliqua habent esse per simplicem mutationem, sicut formae substantiales, et gratia in anima; et similiter, creatura? sunt a Deo per simplicem emanationem. Igitur non est verum quod omnis actio sit fundata in motu.

Nec valet, si dicatur quod Commentator ibi dicit de Aristotele, quod intendebat per motus corporum, vias ducentes ad generationes istorum. Non valet, inquam : quia magis per hoc habetur intentum ; non enim exponeret motus per vias, nisi quia in plus se habet via ad ens quam motus. - QUAESTIO II. Terlio. Philosophus (10. Ethicorum, cap. 4) dicit quod visio et auditio perficiuntur in instanti. Sed visio et auditio sunt passiones sensuum, et actiones sensibilium, ut patet, 2. de Anima. Ergo non omnes actiones et passiones sunt in tempore; et per consequens, non sunt in motu. Quarto sic. Intellectus agens, vere dicitur agere, et non tantum metaphorice, secundum Commentatorem, 3. de Anima, commento 18. Deducit enim Themistium et Theophrastum ad hoc inconveniens, quod intellecta non erunt vere facta, si intellectus agens, et patiens, et intellectus in habitu, est aeternus. Sed actio intellectus agentis non est cum motu, et tempore; et hoc quia species intelligibiles non acquiruntur in tempore, ut patet, 7. Physicorum (t. c. 20). Igitur. Quinto. Motus remanet, transeunte actione et passione; sicut patet in projectis. Manet enim motus projectorum, projiciente cessante; immo, eo ablato, maneret, quia motus dependet ab actione motoris in ordine causalitatis effectivae. Ergo motus non est actio et passio. Sexto. Si actio et passio non differunt a motu, ergo, posito motu in aliquo mobili, non poterit ratio assignari quare plus esset ab uno motore, quam ab alio, positis duobus motoribus appropinquatis ad mobile. Constat enim quod motus talis mobilis potest profluere ab alterutro duorum moventium ; et intellectus aeque potest fundare super motum respectum (a) ad unum, sicut ad aliud, quantum est ex natura moventium, et ex natura ipsius motus. Nisi igitur ponatur quod motus habet aliquam connexionem plus cum uno motore quam cum alio, extra omnem intellectum, utpote, quia scilicet oritur ab uno et non ab alio, et quia unum agit motum, aliud vero non agit, non poterit intellectus connectere motum cum suo proprio et determinato motore. Sed hoc est omnino absonum et impossibile. Ergo necesse est quod in rerum natura, ultra motum et moventem, sit realis connexio motus ad ipsum motorem, sub respectu originis (6) motus a motore et actione motoris. Septimo. Illud quod potest non esse, motu et motore exsistentibus, non est idem realiter cum motu aut motore; immo, realiter differt a quolibet, ex quo, sine contradictione, potest non esse, illis exsistentibus ; si esset enim alterum eorum, et illud alterum exsisteret, illo non exsistente, sequeretur eamdem rem esse et non esse simul. Sed manifestum est quod, per divinam potentiam, potest manere idem motor et idem motus, non exsistente agere ipsius motoris, aut fieri a motore. Nam, approximato igne alicui combustibili, potest Deus suspen- (x) super motum respectum.

respectum super motum Pr. dere activitatem ignis, ne agat pro aliqua hora, et facere in combustibili eumdem motum quem ignis faceret illa hora; et secundum hoc remaneret idem motus, remoto agere motoris, et ipso fieri a motore; quod tamen agere" et fieri affuisset, nisi divina potentia suspendisset utraque. Ergo necesse est quod agere motoris sit aliud a motu et a motore realiter; et similiter, fieri motus sit aliud a motu et motore, ex quo potest suspendi, utroque manente. Octavo. Quaecumque habitudines sunt oppositae et reales, per necessitatem realiter distinguuntur. Notanter enim dicitur reales; quia, si essent rationis et oppositae, sola ratione distinguerentur interme. Sed probatum est, inquit, quod effluxus effectus ab agente, est quid reale positum in rerum natura; et similiter, exitus agentis et proruptio in effectum, est quid vere reale. Isti autem exitus et effluxus sunt vere oppositi : quia unus incipit ab agente et terminatur in effectum, utpote actio qua agens prorumpit in ipsum ; alter vero incipit ab ellectu et terminatur ad agens, scilicet exitus et origo effectus ab agente. Ergo isti duo exitus realiter distinguuntur; et ita actio et passio sunt res distinctae, et non unus motus. Nono. Quia illa quae sunt unum secundum subjectum, et differentia secundum quidditate]. , et sunt in rerum natura, nec fiunt per intellectum, illa de necessitate realiter distinguuntur; distingui enim secundum quidditatem realem, est re distingui. Sed Commentator dicit, 3. Physicorum, corhm. 21, expresse, quod actio motoris et moti est eadem secundum subjectum, quia secundum motum in quo fundatur, vel formam indivisibilem, in his quae acquiruntur sine motu ; sunt autem differentia secundum quidditatem. Ergo actio et passio realiter differunt a motu et inter se. II. Argumenta Scoti.

Contra eamdem conclusionem arguit Scotus (apud Aureolum, 1. Sen-tcnt., dist. 27, q. 1, art. 2), probando quod actio sit in agente, et quod per consequens non sit motus, cum ille sit in mobili. Arguit igitur Primo sic. Impossibile est effectum formalem separari a forma. Sed agens dicitur formaliter agere, actione. Ergo actio est formaliter in agente. Secundo sic. Agens et patiens debent in omnibus proportionari, excepto eo quod est vere productum. Sed in patiente sunt tria, scilicet : potentia passiva, et passio, et passum; quartum autem quod est motus, est vere productum. Ergo in agente sunt alia tria, scilicet : agens, potentia activa, et actio; sed non erit in eo motus vere productus. Tertio sic. Omnis perfectio est subjective in eo quod perficitur; nihil enim perficitur per aliquid quod est extra se. Sed actio est perfectio agentis; unumquodque enim est perfectum, dum potest sibi simile generare, secundum Philosophum, 4. Metheor. (t. c. 10). Igitur actio est subjective in agente. ^TENTURUM Quarto. Quia Philosophus dicit, in de Somno et Vigilia (cap. 1), quod cujus est potentia, ejus est actus. Sed constat quod potentia activa, est agentis, et in agente. Ergo et actio, quae est actus hujus potentiae, erit in eo. Quinto (a). Si actio esset in passo, et non in agente, tunc crucifixio et blasphemabo activa Judaeorum, subjective fuisset in Christo, et non in Judaeis. Sed hoc est absonum; quia, cum illic actiones fuerint gravissima peccata, tunc peccata fuissent subjective in Christo. Igitur hujusmodi actiones erant in agentibus subjective. Sexto. Impossibile est formas oppositas esse simul. Sed actio et passio sunt opposita. Igitur non sunt simul. Sed in patiente est passio. Ergo actio non erit in eo, sed in agente. Septimo. Omnis forma denominat suum subjectum ; impossibile est enim albedinem inesse alicui subjective, quin illud sit album. Sed manifestum est quod passum non agit, nec denominatur ab actione. Ergo actio non est subjective in eo, sed in agente. Octavo. In eodem subjecto est relatio et suum fundamentum. Sed actio est respectus, habens pro fundamento potentiam activam, quae est in agente. Igitur. Nono. Philosophus dicit, 3. Physicorum (t. c. 20), quod formalis ratio actionis consistit in esse ab hoc inhoc.SedrespeclusquiimportaUirperesseabhoe,est subjective in agente. Esse enim ab hoc, non accipitur pro respectu opposito ei quod est a quo aliud, sed pru illo respectu vel habitudine importata pera quo est aliud; de qua constat quod est in agente subjective et formaliter, nec respicit motum vel passum nisi terminative. Ergo actio est formaliter in agente; terminative vero est in passo, ubi est motus. Decimo (apud Gregorium, 2. Senteni., dist. 1, q. 5.). Philosophus dicit, 8. Physicorum, quod si Deus ageret de novo, mutaretur. Hoc autem non contingeret, nisi quia reciperet aliquid novum in se; non autem apparet quid, nisi ipsam actionem. Igitur illa erit in eo; et similiter, omnis actio est in agente. Undecimo. Quia, si unus ignis calefaciat duo calefactibilia : aut erit una actio tantum; aut duae. Nun dum : quia unius agentis unica est actio; igitur una tantum. Et si sic : aut illa est in passo; aut in agente. Non in passo : quia qua ratione in uno, et in utroque; et sic idem accidens erit in duobus subjectis; quod est impossibile. Igitur est in agente; quod est propositum. Duodecimo. Quandocumque aliqua duo sunt incumpossibilia in eodem subjecto, propter praeviam ^compossibilitatem quorumdam aliorum in eodem (a) Quinto. - ergo IV subjecto, si consequentia non compatiuntur se in eodem subjecto, nec etiam illa antecedentia. Sed relationes de secundo modo relativorum, sunt incom-possibiles in eodem; et hoc praecise, propter praeviam ^compossibilitatem actionis et passionis quas consequuntur; idem enim ideo non potest esse pater et filius, quia idem non potest generari a seipso, aut generare se. Ergo actio et passio non sunt compossibiles in eodem. Sed passio est in patiente. Igitur in eo non est actio. Decimotertio. Aut actio denominat agens denominatione intrinseca, aut solum extrinseca. Non secundum : quia omne quod denominat aliquid denominatione extrinseca, denominat aliquid denominatione intrinseca; ut patet de visione, quae denominat objectum denominatione extrinseca esse visum, et denominatione intrinseca denominat subjectum videns. Nec alicubi reperitur instantia, nisi instetur in proposito ; quod non licet. Quaeritur ergo : quid denominet actio intrinsece? Constat enim quod non passum, quia passum non dicitur agens. Nec potest dari quid aliud denominet intrinsece, nisi agens. Igitur relinquitur quod non extrinseca sed intrinseca denominatione denominet agens (oc); et per consequens, est subjective in eo. Decimoquarto. Nam Philosophus dicit, 3. Physicorum (t. c. 22), quod actio et passio non sunt proprie idem, sed cui haec insunt. Igitur actio non est passio, dato quod esset in passo. Deciinoquiiilo. Nam, 1. Posteriorum (t. c. 31), dicitur quod illa negativa, est immediata, in qua unum genus generalissimum negatur ab alio universaliter. Ista ergo est vera universaliter, Nulla actio est passio. Igitur nulla actio est eadem res cum passione. Decimosexto. Quaecumque differunt genere, differunt specie et numero, ut patet, 5. Metaphysice (t. c. 12). Sed actio et passio differunt genere, cum sint duo praedicamenta. Ergo differunt numero; et sic non sunt una res numero. III. Alia argumenta Aureoli.

Contra eamdem conclusionem iterum arguit Aureolus (2. Sen-tent., dist. 1, q. 3, art. 1), probando quod actio, vel motus, non sit idem realiter cum forma quae producitur, sicut ponit illa conclusio. Et arguit Primo sic. Quia, transeunte motu, vel actione, manet forma. Forma enim acquisita est, et nec actio nec motus est; quia, habitibus praesentibus in materia, cessat motus. Secundo. Quia forma illa et partes ejus sunt termini motus et mutatorum esse. Sed nec motus, nec actio, est terminus motus aut mutati esse. Igitur. Tertio. Quia per mutatum esse, acquiritur illa forma, non autem motus aut actio. Igitur. Quarto. Illud vere est motus, per quod acquiritur forma; forma enim acquiritur per motum. Sed forma non acquiritur per formam, nec partes formae succedentes. Igitur. Major est evidens; et probatur per Commentatorem, 1. Caeli et Mundi, comm. 1, et 4. Metapliysicae, comm. 2, ubi dicit quod motus est via ad rem ; vocat enim viam, acquisitionem rei, pro quanto inducit rem. Minor patet. Tum quia idem acquireret se. Tum quia illae partes succedentes acquiruntur; quaero per quid : utrum per alias partes? Et sic erit processus in infinitum. Quinto. Illud est proprie motus, quod terminatur et dividitur per mutata esse in actu (V), et continuatur per mutata esse in potentia. Sed hujusmodi non potest esse forma, nec partes formae. Igitur, etc. Major nota est : quia, licet motus non incipiat a mutato esse, tamen terminatur per mutatum esse in actu, et dividitur, ut patet, 6. Physicorum (t. c. 45). Minor patet : quia nec forma, nec partes formae succedentes, terminantur in mutato esse, ita quod mutata esse sint termini illarum partium succedentium ; immo, est econtra, quia partes succedentes, sunt termini illorum mutatorum esse. Sicut enim se habet tota forma ad motum, quod acquiritur per motum, sic se hahent partes formae ad mutata esse, quod terminant illa mutata esse; unde ultima pars formae, quae est in actu, terminat ultimum mutatum esse in actu; et sicut partes formae, sunt infinita: in potentia, sic etiam (6) acquiruntur per modum termini per infinita mutata esse in potentia; et si partem in potentia facias in actu, statim illa est terminus acquisitus per mutatum esse in actu. Sic ergo mutata esse terminantur ad partes formae, et non econtra. Sexto. Sicut se habet mutatio indivisibilis ad formam indivisibilem, sic motus ad formam divisibilem. Sed mutatio indivisibilis, non est forma illa indivisibilis, sed ejus acquisitio. Ergo motus non est forma illa (y) divisibilis, sed ejus acquisitio. Septimo. Impossibile est quod generatio formae successiva, sit illa forma. Sed motus est generatio formae successiva. Igitur, etc. Major patet : quia alias generationis esset generatio; quod est falsum, et contra Philosophum, 5. Physicorum (t. c. 10) et 11. Metaphysicas (circa finem). Minor probatur per Commentatorem, 3. Physicorum, comm. 4, ubi ait : " Dicamus igitur quod motus, uno modo accipitur ut est idem cum perfectione ad quam vadit, differens tantum secundum magis et minus; alio modo, ut est generatio partis post partem, et via ad perfectionem ; quae est alia a perfectione; quia via ad rem, est aliud ab illa re. Et primo modo, est de genere ejus ad quod vadit; sed secundo modo, est (a) in actu.

Om. IV. (6) etiam.

ut Vr.

(y) illa divisibilis.

irutivisibilis Pr. de praedicamento passionis. Et prima opinio est verior, secunda famosior."

Haec ille.

Et, 5. Physicorum, comm. 9, postquam improbavit illud dictum, quod motus sit forma, dicit quod motus est formaliter transitio conjuncta cum tempore. Et postponit ibi distinctionem hanc, quod motus habet duplicem considerationem, scilicet: secundum suam materiam, et sic est de genere ejus ad quod vadit; et secundum formam, scilicet secundum suam formalem rationem, hoc est, secundum eum, in quantum est transitio conjuncta cum tempore; et sic est in genere passionis. Et in eodem commento allegat dicta aliorum expositorum, quibus magis assentit, quod motus est in genere passionis formaliter. Aristoteles autem attribuit motum aliis praedicamentis, quia alia praedicamenta sunt materia motus, non quia formaliter collocetur sub eis. Octavo. Nam, secundum Augustinum, 1. de Trinitate, nulla prorsus est res, quae seipsam gignat. Ex quo habetur quod impossibile est quod aliquid sit causa sui ipsius, in quocumque genere causae vel causalitatis. Sed motus, aliquo genere causalitatis, est causa formae acquisitae. Igitur, etc. Si dicatur quod in hac propositione, Forma acquiritur motu, ablativus tenetur in habitudine vel in ratione causae formalis, et non causae efficientis. quo modo dicimus, Hoc est album albedine; ei ideo nihil prohibet quod aliquid disponatur per seipsum, in genere causae formalis, sicut dicimus quod interemptum interiit interemptione ;

contra hoc arguitur sic : Forma capit esse per generationem ; cum sic dicitur, ly per non notat causam formalem , sed efficientem. Quod sic patet : quia forma est in esse per suum efficiens, et non nisi per efficientiam efficientis; ergo ad idem genus causalitatis reducitur esse per efficientiam efficientis, et esse per efficiens; sed esse per efficiens, reducitur ad genus causae efficientis; igitur, etc. Non igitur est simile, Lapis albet albedine, et, Forma producitur motu, vel, Lapis creatur creatione; non enim albedo se habet per modum causae efficientis ad album, sicut creatio ad lapidem, vel motus ad formam. Nono sic. Quia, secundum omnes, generatio non est aliud quam hoc quod dico, substantiam esse effective ab alio. Similiter, creatio non est aliud quam hoc quod importatur per esse a Deo. Hoc autem esse effective, praecedit lapidem causalitate originis. Quod probatur : Aut enim lapis creatur, quia lapis est; aut lapis est, quia creatur. Sed ista non est vera. Lapis est a Deo, quia lapis est; sed potius ista, Lapis est, quia est a Deo. Hoc autem non est, nisi quia suum exire a Deo, est sibi causa quod sit. Igitur quod significatur per esse a Deo, necessario est primum , prioritate originis et causalitatis. Confirmatur. Quia, si Deus subtrahat actionem suam, creatura cedet in nihil. Igitur actio illa, est causa.

Ex quo infertur quod creatio, nullo modo debet dici relatio; quia nulla relatio est suo fundamento causa ut sit (a), nec est eo prior origine, immo posterior. Decimo. Si forma imperfecta, quae partim est in actu, partim in potentia, dicatur motus, sequitur quod aliquid quiescens movebitur; quia subjectum quiescens sub tepiditate, est sub actu imperfecto, in potentia ad aliquid ulterius acquirendum.

Si dicatur quod non intelligitur quod motus sit illa forma absolute imperfecta, sed ut est in quadam successione;

Contra : Quia Philosophus putavit habere veram diffinitionem motus; et tamen non posuit hanc successionem in diffinitione illius. IV. Argumenta aliorum. - Contra eamdem partem conclusionis, arguunt sic quidam alii (apud Gregorium, 2. Sentent., dist. 1, q. 4). Primo. Partibus motus repugnat esse simul. Sed partibus formae quae acquiritur, non repugnat esse simul. Igitur motus non est forma. Secundo. Nullus motus potest esse in instanti. Sed omnis forma quae per motum acquiritur, potest esse in instanti. Igitur, etc. Tertio. Quia, si motus non esset aliquid distinctum a formis permanentibus, sequitur quod non essent quinque (6) sensibilia communia, sicut dicit Philosophus, 2. de Anima. Tenet consequentia : quia inter illa numeratur motus; et constat quod omnis forma permanens, quae est de sensibilibus communibus, comprehenditur sub aliquo aliorum qualuor ibi numeratorum. Quarto. Omnis motus est velox vel tardus. Sed india forma permanens, est velox vel tarda. Igitur nulla talis est motus. Quinto. Ad nullum motum est motus. Sed ad formam quae acquiritur, est motus. Igitur, etc. Sexto. Nam dicit Commentator, 5. Physicorum, comm. 5, quod albificatio est motus, non autem albedo. Septimo. Nam, si sic, tunc locus, vel magnitudo quam acquirit mobile, esset motus. Consequens est falsum. Et tenet consequentia; quia, si forma quae acquiritur, dum est in fieri est motus, cum illud quod movetur localiter, non aliud quam locum acquirat, sequitur quod locus, dum est in acquiri, est motus localis. Sed falsitas consequentis probatur octo modis : - Primo. Nam omnis motus est actus mobilis, et est in mobili; sed locus non est actus mobilis, nec in mobili. - Tum secundo. Quia ponatur quod super magnitudinem A moveatur corpus B quod tamen nunquam alias movebatur super eam^ Tunc sic : haec magnitudo vel locus, scilicet A, fuit antequam B moveretur super A; sed hic motus quo B movetur super A, non fuit antequam B movere- (6) quinque. - haec Vi-.

tur super A ; igitur iste motus non est locus A, nec magnitudo A. - Confirmatur hoc. Quia hunc locum possibile est esse, nullo motu exsistente; sed hunc motum quo B movetur super A, impossibile est esse, nullo motu exsistente; igitur iste motus non est locus A, nec magnitudo A.

Tum tertio. Quia, si locus vel spatium quod acquiritur mobili, esset motus localis, sequitur quod motus contrarii essent idem; quod est impossibile. Tenet consequentia: quia super eamdem magnitudinem vel locum potest mobile moveri, prius ex una parte ad aliam, et deinde econtra; qui motus utique sunt contrarii, sicut motus sursum et motus deorsum super idem spatium.

Tum quarto. Quia, si sic, motus corruptus, idem numero rediret per naturam. Si enim aliquid movetur nunc per aliquod spatium, et postea quiescit, et iterum per idem spatium moveatur, idem erit motus, qui erit postea, et qui fuit prius, si motus non sit aliud quam locus vel spatium.

Tum quinto. Quia, 6. Physicorum (t. c. 33), probatur quod motus dividitur divisione mobilis et spatii; quod non esset verum, nisi motus esset aliud a loco et spatio.

Tum sexto. Quia tunc motus caeli non est aliud quam terra circa quam movetur; et, cum motus caeli numeratus, sit tempus vel sub-jeclum temporis, sequitur quod terra esset tempus vel temporis subjectum.

Tum septimo. Quia motus caeli est universalis causa generationis et corruptionis istorum inferiorum, ut patet 2. de Generatione (t. c. 56), et 12. Metaphysicae (t. c. 34), per Commentatorem. Sed constat quod terra vel locus quem acquirit coelum, non est talis causa. Igitur ipsa non est motus caeli.

Tum octavo. Quia, si nullus motus localis esset, qui non esset locus aut spatium, sequitur quod impossibile esset aliquid localiter moveri, nisi acquireret locum vel spatium. Sed consequens est falsum. Nam constat quod Deus posset influere ad intelligentiam moventem coelum luminare, sicut nunc influit, et ita agere circa illud, sicut nunc agit, et cum hoc annihilare omne aliud corpus mundi; immo, posset etiam Deus creare unum coelum totum solidum intrinsecus, et annihilare omne aliud corpus, et tamen rotare ipsum, sicut nunc actualiter vertitur; hoc autem posito, patet quod illud moveretur, et tamen nullum locum, aut spatium, aut aliam rem permanentem acquireret. Octavo. Quia, si actio et motus non sunt aliud a forma quae acquiritur, quaero : cum dicitur radium esse a sole, aut dico praecise radium, aut praecise radium et solem, aut aliquid aliud ab eis. Non potest dici primum ; quia tunc non magis radius esset a sole, quam a lapide. Nec secundum; quia tunc non esset potius radius a sole, quam econtra. Relinquitur igitur tertium; quod est propositum; quia illud est actio. Nono. Cum dico, Radius est a sole, haec praepositio a, aut connotat aliquid extra intellectum, aut non. Si non, sequitur quod,circumscripto actu intellectus, radius non esset a sole; quod est falsum. Si sic : vel illud est radius tantum, vel sol tantum, vel uterque, vel aliquid aliud. Tria prima sunt improbata. Igitur restat ultimum. Decimo. Omnem formam quam potest inducere agens naturale, potest Deus inducere, se solo, immediate. Ponatur igitur quod in instanti (a) in quo debet sol radium inducere, aut aliud generans formam substantialem, quod Deus illum per se inducat, et suspendat actionem solis aut illius generantis; tunc verum est dicere quod radius ille non est a sole, nec illa forma a generante, sed utrumque a Deo; et tamen est eadem forma, et idem radius, qui esset a sole, et a generante. Igitur habitudo importata per esse a sole, non est idem quod radius; nec habitudo importata per esse a generante, est idem cum forma substantiali.

Confirmatur. Quia, si talis habitudo non esset aliud a praedietis, nulla esset ratio quare, si Deus non produxisset radium, nec suspendisset actionem solis, tunc potius diceretur quod radius esset a sole, quam stante casu primo; cum ita tunc esset entitas solis, et similiter radii, sicut nunc in casu.

Et potest adhuc confirmari. Quandocumque aliqua propositio verificatur pro rebus, si ad ejus veritatem non sufficiunt duae res, requiritur tertia; etsi non sufficiunt tres, ponenda est quarta; et sic ultra, donec tot sint, quot requiruntur et sufficiunt ad ejus veritatem. Sed ad veritatem istius, Radius est a sole, non sufficiunt entitates radii et solis, praecipue in casu posito. Ergo requiritur tertia (6). Illa autem est habitudo media inter radium et solem (y), importata per esse a sole. Et hanc dicimus actionem. g 3.

Contra tertiam conclusionem Argumenta Aureoli.

Tertio loco, contra tertiani conclusionem arguit Aureolus (2. Sentem., dist. 1, q. i, art. 2) multipliciter. Primo sic. Via in terminum, et manutenentia in termino, non sunt eaedem habitudines, nec iidem respectus. Sed creatio et conservatio se habent sicut via in terminum, et manutenentia in termino; quia creatio deducit ad (8) esse, conservatio manutenet in esse. Igitur, etc. Major patet exemplo, auctoritate, et ratione.

Exemplo quidem : quia levare lapidem in aere, et tenere, non sunt idem; immo, columna potest lapidem tenere in aere, cui non competit lapidem levare. Similiter, non eodem modo, nec ex eadem causa, figura sigilli active imprimitur in cera, et conservatur in cera; nam conservatur ratione dispositionum materiae, quae non sunt activae, puta duritiei et hujusmodi.

Item, secundo, auctoritate, Philosophus, 6. Physicorum (t. c. 7): Impossibile est simul ire Thebas, et itum esse illuc, vel illic esse.

Item, ratione. Quia mutuo se excludunt. Ei enim cui attribuitur manutenentia, impossibile est quod attribuatur via. Termino enim in esse accepto et acquisito, attribuitur manutenentia; et tamen terminus excludit viam. Et exemplum est de generatione et motu ; habitibus namque praesentibus, cessat motus et generatio. Forte dicetur quod duplex est via. Una est processus imperfecti ad perfectum, et processus termini a quo ad terminum ad quem ; et talis via est motus. Alia est via, quae est processus agentis in passum; et talis via est creatio et generatio; hujusmodi enim via est instantanea. Prima via non habet conjunctum terminum; sed secunda habet. Et de prima via procedit ratio; non autem de secunda. Via enim secunda, cum stet cum ipso termino, non plus requirit, ad hoc quod manuteneatur, nisi quod habitudo ipsius termini ad productionem manuteneatur; unde per hoc quod continuatur acceptio esse uniformiter dicitur productum et creatum conservari.

Sed contra istam responsionem arguitur sic Primo. Quia impossibile est quod continuatio cadat supra originem; cum supra originem non cadat origo ; alias esset processus in infinitum. Unde, sicut origo non originatur, ita nec conservatur. Secundo. Quia, dato quod conservatio caderet super originem, tunc prius creatio (a) conservabitur quam creatura; quia creatura hoc modo servabitur per conservationem creationis. Tertio. Quia non evadit difficultatem. Dato enim quod conservatio caderet super originem, quaeritur : utrum creatum conservetur sola creatione, nullo addito, vel aliquo addito? Non sola. Igitur, etc. Quarto. Quia, licet via instantanea et terminus sint simul in eodem instanti, tamen repugnantia est quod productum in eodem instanti sit simul sub origine et sub opposito originis, scilicet sub conservatione ipsius esse acquisiti per originem; quare non valet similitudo. Secundo principaliter arguit sic. Illud quod, quantum est de se, non habet quod duret nisi per instans, eo non potest conservari creatura; alias conservaretur sine eo quo habet formaliter conservari. Si ergo productio, quantum est de se, non habet quod duret nisi per instans, oportet quod productum, si est in tempore sequenti, quod sit alia via et alia operatione agentis, quae non transit in illo instanti. Hinc est quod, quia productio, in divinis, ex propria natura habet quod duret ex se, et mensuretur eternitate, ideo non indiget Filius alia manutenentia et conservatione. Sed creatio et universaliter omnis productio, in creaturis, ex se non habet quod duret nisi per instans. Dato enim quod haberet ex se quod duraret post instans, non posset Deus annihilare productum, post primum instans. Confirmatur: Quia, si haberet ex se quod duraret sine alia manutenentia, tunc esset ex se necesse esse; quia illud est necesse esse, quod habet ex se quod duret, quocumque alio circumscripto. Igitur, si productum conservetur post instans, necessario oportet quod hoc sit alia via et alia operatione (oc). Tertio (Iljid., dist. 38, q. 1, art. 1). Quia, secundum te, conservatio addit super productionem, continuationem. Sed continuatio differt a productione. Quod patet dupliciter : Tum primo, quia productio rei, in instanti in quo est (6), non est continuatio, sed in toto tempore sequenti. Tum secundo, quia productio, ex vi productionis, non habet quod duret nisi per instans, excepta productione divina; quia lune ex se essent aeternae productiones, sicut est divina productio. Ergo productio creatura non habet ex se quod sit continuatio; immo, habet quod possit non continuari. Si enim productio creatura seipsa esset continuatio, esset aeterna. Consequens est falsum. Ergo seipsa non est continuatio. Sed seipsa est productio. Igitur productio et continuatio non sunt idem. Quarto. Quia Deus communicat actiones creaturis, sed non communicat eis conservationem ; quaelibet enim res, immediate et totaliter conservatur a Deo. Sed non quaelibet res creata, totaliter (y) et immediate producitur a Deo. Igitur non sunt idem creatio et conservatio.

Haec Aureolus in forma. Contra eamdem conclusionem arguit Gregorius de Anulino (2. Sentent., dist. 1, q. 6). Sed quia argumenta sua procedunt ex falso fundamento, scilicet quod creatio non est aliud nisi res quae creatur, et conservatio non est aliud nisi res quae conservatur; cujusmodi ad hoc argumenta superius posita sunt; ideo non euro ea ponere, quia, solutis praecedentibus, alia faciliter solvi possunt.

Item, contra eamdem conclusionem arguit Henricus, 1. Quodlibeto. Cujus rationes in parte positae sunt in praecedenti conclusione. Quaedam vero alia argumenta facit modici ponderis; ideo supersedeo, quia, visa solutione praescriptorum, faciliter alia possunt solvi. g 4. - Contra quartam conclusionem I. Argumenta Aureoli. - Quarto loco, contra quartam conclusionem arguit Aureolus, probando (6) in instanti in quo est. - est instam in quo Pr quod aliquid creari implicat contradictionem ; et per consequens, probationes conclusionis, quae innituntur rationi naturali, non valent. Arguit igitur sic, in principio quarti (q. proeni., art. 1). Primo. De formali ratione omnis productionis, est quod sit inter duos terminos : nam productio terminatur ad aliquid, quod (a), de virtute productionis, accipit aliquid quod prius non habebat; ut sit impossibile concipere (6) productionem, quin concipiatur terminus productus per eam, et oppositum termini, prius exsistens (y), virtute productionis exclusum. Si igitur ex nihilo aliquid fit, terminus a quo ipsius productionis, est ipsum nihil, quod excluditur; terminus vero ad quem, est aliquid, quod ponitur.

Tunc arguo sic : Si aliquid fit ex nihilo tamquam ex termino : aut fit ex nihilo per se; aut per accidens. Sed non per se. Quia ex opposito non fit aliquid per se, nisi aliud mutaretur in ipsum, verbi gratia : caecitas in visum, tenebra in lucem, nihileitas in entitatem ; quod est impossibile. Tum quia, si fieret per se aliquid ex nihilo, jam non fieret ex eo tamquam ex termino, sed potius tamquam ex subjecto. Igitur oportet quod detur secundum, scilicet quod fiat ex nihilo per accidens. Esse autem per accidens, reducitur ad per se. Ergo necesse est quod ipsum nihilum cum aliquo conjungatur, ex quo fiat aliquid per se, si haec sit vera per accidens, Ex nihilo aliquid fit. Quare illi nihilo aliquid conjungitur; et per consequens, non est nihil, illud quod ponebatur nihil. Contradictionem igitur implicat dicere quod aliquid flat ex nihilo. Diceretur forte, quod ly ex non notat habitudinem materiae, nec termini, sed prioris et posterioris, scilicet posterioris ad prius; ut sit sensus, ex nihilo, id est, post nihil, aliquid fit; sicut ex nocte fit dies, id est, post noctem.

Sed hoc dictum confirmat propositum. Nam ubicumque talis ordo ponitur, succedente posteriore, tollitur prius. Sed, succedente aliquo, non potest ejus oppositum, quod est nihil, tolli, nisi ponatur aliquid commune substratum. Igitur illud quod prius erat, non erat nihil; et per consequens, erit contradictio quod ex nihilo aliquid fiat. Probatur minor. Cum enim post nihil succedit esse lapis, quaero : a quo tollitur nihileitas? Aut ab ipso lapide; et patet quod non ; quoniam realitas lapidis nunquam fuit sub nihilo. Sicut enim albedo nunquam fuit nigredo, sic lapis nunquam fuit non lapis, nec ens nunquam fuit non ens; nunquam enim unum con trariorum vel contradictoriorum fuit aliud. Nec tollitur nihileitas absolute, quando producitur lapis; quia quidquid fuit nihil, remanet nihil, nisi verteretur in ens; quod est omnino impositi) quod. - quia Pr. sibile. Aut igitur lapis non fuit post (a) nihil; aut necesse est dicere quod nihileitas transierit, et sit versa in lapidem ; aut necesse est quod aliquid substratum concipiatur, quod prius fuit nihil, et postmodum ens. Et sic habemus propositum. Confirmatur. Quia nunquam ex die fit nox, nisi succederent sibi in aliquo communi. Praeterea. Si ly ex notat habitudinem posterioris ad prius, non notat alium ordinem, nisi illum quem habet terminus ad quem ad terminum a quo : sicut ex uno opposito fit aliud. Sed virtute talis factionis, primum excluditur, et secundum ponitur. Sed nisi ponatur aliquid substratum nihilo, cum dicitur, Lapis fit post nihil, non apparet quod positio lapidis sit exclusio nihili. Nam quaero : a quo excluditur nihil? Vel ab ipso lapide; et hoc non, ut determinatum est. Vel a seipso; et hoc est impossibile; quoniam quidquid unquam fuit nihil, modo est nihil. Nec a toto universo; quia universitas nihilorum, ut ita dicam, non est mutata, nisi nihil verteretur in ens. Oportet igitur dare substratum a quo fiat exclusio nihili, adveniente eo quod fit. Praeterea. Ubicumque est ordo termini a quo ad quem, oportet quod aliquid transeat a termino a quo ad terminum ad quem ; ut sic dicatur esse sub termino ad quem, postquam fuit sub termino a quo. Sed hoc non potest poni, quod aliquid fuerit sub nihilo, cum dicitur ex nihilo, id est, post nihil, nisi ponatur aliquid substratum; non enim ens prius fuit sub nihilo. Igitur oportet quod talis ordo includat substratum. Et habetur propositum. Et remanet ratio principalis. Et hanc innuit Philosophus, 1. Physicorum (t. c. 62); et Commentator, 8. Physicorum (comm. 10). Secunda ratio sua, talis est. Haec propositio est impossibilis et implicans contradictionem, Nihil fit aliquid. Igitur et illa, Ex nihilo fit aliquid. Antecedens patet. Quia prima non habet nisi duos sensus. Primus est, quod nihil vertatur in aliquid per se et primo. Secundus, quod per accidens nihil fiat aliquid , in ratione substrati; et tunc non esset nihil. Et ita, in utroque sensu implicat contradictionem. Consequentia probatur. Primo, inductive. Quianon reperitur instantia, quin idem significet, Ex (6) hoc fit hoc, et, Hoc fit hoc. Sicut cum dicitur, Ex aere fit aqua, conceditur quod aer fit aqua ; et, Ex puero fit vir, conceditur quod puer fit vir; similiter, cum dicitur, Ex die fit nox, concedilur quod dies fit nox. Dicetur forte, quod tunc aequipollent, quando ly ex notat habitudinem causae materialis; quod non est in proposito; nam sensus est, Ex nihilo fit aliquid, id est, de non aliquo. - Sed haec responsio non valet : quoniam, qualemcumque ordinem importet ly ex nihilo, sive termini, sive subjecti, sive termini oppositi succedentis, et posterioris ad prius, semper aequipollent, Hoc fit hoc, et, Ex hoc fit hoc.

Confirmatur. Quia ubi est habitudo materiae, sive subjecti tantum, conceditur, Hoc fit hoc; non tamen, Hoc fit ex hoc : ut, Homo fit sanus; non tamen, Ex homine fit sanus, ut patet, 7. Metaphysica (t. c. 25). Semper igitur haec propositio, Ex hoc fit hoc, infert istam, Hoc fit hoc; non tamen e converso.

Et ratio est : quia ly ex importat habitudinem termini a quo ad terminum ad quem, sive prioris ad posterius; hoc autem necessario exigit habitudinem subjecti recipientis utrumque terminum, quae importatur, quando dicitur, Hoc fit hoc. Terminus namque non habet per se habitudinem ad terminum, sed per accidens, ratione subjecti; quia nulla connexio esset termini a quo ad terminum ad quem, nisi poneretur subjectum. Forte aliter dicetur : quia ly ex non importat habitudinem termini a quo ad terminum ad quem, nec prioris; sed est sensus, Ex nihilo, id est, non de aliquo.

Sed haec responsio non valet. Quia,secundum hoc, Filius, in divinis, esset creatus, cum sit productus non de aliquo et ex nihilo, ut ly ex niliilo negat omnem habitudinem ad non esse praecedens. Igitur, cum productio Filii, in divinis, non sit creatio, relinquitur quod ly ex, in proposito, dicat aliquam habitudinem.

Item, Anselmus, Monol., dicit, cap. 8, quod sine omni repugnantia, qusc facta sunt a creatrice substantia, dici possunt omnia esse facta ex nihilo; eo modo quo dici consuevit dives fieri ex paupere, quia qui prius erat pauper, modo est dives, quod (z) antea non erat; et, si recepisset quis sanitatem ex aegritii-dine, id est, qui prius habebat aegritudinem, nunc habet sanitatem, quam prius non habebat. Hoc igitur (6) modo potest intelligi creatrix essentia de nihilo cuncta creasse, id est : quse prius nihil erant, per ipsam facta sunt aliquid.

Haec Anselmus.

Ex quibus patet quod aliqua habitudo derelinquitur inter ens et nihil, cum dicitur : Creatio est ex nihilo. Et sic ratio constat. Tertia ratio sua, talis est. Annihilatio est impossibilis. Igitur creatio est impossibilis. Consequentia patet. Sed antecedens probatur. Nam annihilatio, nihil aliud est quam entis in nihil reductio. Sed manifestum est quod hoc implicat contradictionem. In nullo enim genere oppositionis, unum oppositum reducitur in aliud : patet, inducendo in omnibus; sed talis reductio, fit ratione subjecti, quod, nunc est sub uno opposito, nunc sub alio. Cum igitur nihil contradictorie opponatur enti, impossibile est quod ens reducatur in nihil, nisi ratione substrati; et sic non erit nihil. TENTURUM Quarta ratio est. Impossibile est intelligere aliquid factum, quin intelligatur quod habet esse post non esse; factum enim est, illud quod est, postquam non luit. Unde, de ratione termini producti, ut productum est, hoc est quod intelligatur virtute productionis habere aliquid quod ante non habebat. Tunc arguitur sic. Cum lapis dicitur totaliter (a) creatus : aut virtute productionis factum est (6), quod prius erat; aut factum est, quod omnino nihil erat; aut factum est (y), quod aliquo modo erat, et aliquo modo non erat. Non primum : quia factum facere, nihil est facere. Nec secundum potest dari. Quia, si totum illud quod factum est, prius nihil erat, sequitur quod nihil sit versum in ens; quia quod prius nihil erat, factum est ens. Sed illud est (5) omnino impossibile. Igitur necesse est dari tertium, scilicet quod aliquo modo erat, et aliquo modo non erat. Erat quidem in potentia, et non erat in actu. Et sic non est creatio, seu productio de nihilo; sed ex aliquo modo ente, et ex aliquo modo non ente. Forte dicetur quod, licet lapis nullo modo esset, aut nihil esset, priusquam crearetur, tamen non sequitur ex hoc, quod nihil sit conversum in lapidem, sed quod lapis qui prius erat nihil, modo est.

Sed ista responsio non valet. Cum enim dicitur, Lapis qui prius erat nihil : aut intelligitur purum nihil; aut esse aliquid ultra nihil (e). Si purum nihil, habeo propositum; quia tunc purum nihil ponitur in esse. Si vero detur quod sit aliquid substratum nihileitati, habeo propositum; quia productio ista non est ex non ente simpliciter. II. Argumenta aliorum.

Item, contra eamdem conclusionem arguitur (apud Gregorium, dist. 1, q. 2), quod non omne aliud a Deo, sit productum a Deo; cujus oppositum ponit illa conclusio. Primo sic. Omne factum potest aliquando non esse. Nullum aeternum a parte post, vel perpetuum, potest aliquando non esse. Igitur nullum perpetuum, est facium. Et ultra : Sed plura entia alia a Deo, sunt perpetua et aeterna a parte post, scilicet caeli, intelligentia?, et materia prima; quoniam quodlibet talium Semper erit. Igitur, etc. Major probatur eodem modo sicut arguit Philosophus, 1. Caeli et Mundi (t. c. 121), et per eosdem terminos, quod omne genitum, est corruptibile, sumendo genitum et factum in eadem significatione, et similiter corruptibile et ens potens aliquando non esse, et in eodem sensu eorum opposita, scilicet ingenitum et incorruptibile. Quod dico (S), ad hoc ut probatio (C) Quod dico. - Om. Pr sit universalior, qualitercumque ponantur talia esse facta, sive per generationem proprie dictam, sive per creationem, sive per aliam factionem. Probatur itaque illa major sic : Omne incorruptibile, est ingenitum ; et omne ingenitum, est incorruptibile. Igitur omne corruptibile, est genitum; et econtra, omne genitum, est corruptibile. Antecedens notum est. Consequentia probatur per illam regulam : Si fuerint quatuor termini, quorum duo sunt invicem contradictorie oppositi, et reliqui duo similiter, et unus terminus primae oppositionis convertitur universaliter cum uno termino alterius oppositionis, necesse est reliquum cum reliquo universaliter converti. Patet autem regula (a) per primum principium. Hujusmodi autem sunt termini praemissi; sicut patet.

Minor principaliter probatur dupliciter. Primo : Quia, si aliquod perpetuum potest aliquando non esse, ponatur in esse quod aliquando non erit; igitur perpetuum aliquando non erit. Et si sic; igitur simul erit et non erit; quod est impossibile. Sed ex positione possibilis (6) in esse, nunquam sequitur impossibile, quamvis aliquando sequatur falsum ; sicut patet ex diffinitione possibilis. Igitur illud positum non fuit possibile; et per consequens, haec est falsa, Perpetuum potest aliquando non esse. Igitur opposita ejus, quae est minor, est vera.

Secundo probatur eadem minor : Quoniam, si aliquid est perpetuum, ipsum potest semper esse; et si perpetuum potest aliquando non esse, sequitur quod aliquid potest semper esse, et potest aliquando non esse ; et sic in aliquo congregantur potentiae ad opposita immediata. Sed hoc est impossibile; quoniam tunc esset possibile ut illa opposita simul eidem inessent, ita ut idem simul esset et non esset. Et ista est probatio Commentatoris, 1. Caeli, comm. 124. Secundo sic. Nullum aeternum in praeterito et futuro, est factum. Sed omne perpetuum, est aeternum in praeterito et futuro. Igitur nullum perpetuum, est factum. Ex quo sequitur quod aliqua alia a Deo, sunt non facta. Probatur major. Quia omnis factio est ex opposito in oppositum, 5. Physicorum (t. c. 7); et per consequens, ex non esse in esse; et ita, quod est (y) factum, quandoque non fuit. Sed probatur minor. Quia, si detur oppositum, sequitur quod unum infinitum erit majus alio. Nam tempus aeternum ex utraque parte, super (S) aeternum ex altera tantum, addit reliquum tempus aeternum ex una parte tantum ; sicut tempus aeternum ex utraque parte, non addit tempori aeterno in praeteritum, nisi tempus aeternum solum in futurum, et econtra. Cum igitur omne aeternum in futuro, sit ens tempore infinito, sequitur quod fuit etiam ens infinito (x) regula. - secunda Pr. (6) possibilis. - possibili Pr. (t) quod est. - esse Pr. (6) super. - sua Pr tempore praeterito.

Confirmatur, juxta intentionem Commentatoris, i. Coeli, comm. 136, et iterum, lib. 3, comm. 53. Quoniam omne quod habet naturam vel potentiam ut sit tempore infinito, habet potentiam infinitam. Potentia autem infinita, nulla est major. Igitur quod habet potentiam ut sit tempore infinito futuro, habet potentiam ut sit tempore infinito praeterito : nam alias, quod posset esse tempore ex utraque parte infinito, esset majoris potentiae; et per consequens, aliqua potentia infinita, esset major alia; cujus oppositum dictum est in antecedente. Tertio sic. Materia prima est aliud a Deo; et tamen ipsa non est facta. Ergo conclusio falsa. Antecedens probatur : Quia, si materia prima esset facta, ipsa esset facta de nihilo. Sed consequens est impossibile, ut patet : Tum per inductionem, quia in omni factione apparet aliquod subjectum, quod subest utrique termino transmutationis. Tum quia nullum agens agit, nisi transmutando materiam, et deducendo ad actum quod erat in potentia. Tum quia, si aliquid posset fieri ex nihilo, sequitur quod vel motus esset, et nihil moveretur; vel quod aliquid esset mutatum, quod prius non movebatur; et utrumque istorum est impossibile. Et patet impossibilitas primi ex diffinitione motus, qui est actus entis in potentia, secundum quod in potentia. Secundi autem patet impossibilitas, 6. Physicorum, ubi demonstratur quod ante quodlibet mutatum esse, praecessit moveri. Sed probatur consequentia : Quia, si aliquid fiat ex nihilo : Vel fiet successive pars ante partem; et sic motus erit sine mobili et subjecto, ac per hoc nihil movebitur; et sic habebitur prima pare consequentis. Vel fiet subito, ut solum habeat factum esse; et tunc erit aliquid factum, quod prius non fiebat, et mutatum, quod ante non movebatur; et haec est secunda pars consequentis. Quarto. Quia coelum est aliud a Deo; et tamen non est factum. Igitur. Minorem sic probat Philosophus et Commentator, 3. Coeli, comm. 29 : " Impossibile est ut aliquod corpus generetur, nisi in loco. Si igitur totus mundus fuit genitus, aut primum corpus, necesse est ut haberet locum, in quo generaretur, priorem ipso, tempore vel natura. Locus autem, aut est vacuum, aut est terminus corporis continentis (a). Sed, si totus mundus fuit genitus, non habuit continens, cum ante non erat corpus. Igitur ante ipsum erat vacuum. Sed vacuum non est possibile. "

Haec Commentator. Quinto. Intelligentiae sunt aliud a Deo; et tamen non sunt facta?, nec producta?. Igitur. Minor patet. Tum quia omne generatum et factum, est factum ab aliquo alterante et transmutante; omne autem alterans, est corpus; Deus autem non est corpus; nec intelligentiae sunt illo modo alterabiles. Tum quia hoc ponit Commentator, 12. Metaphysicae, comm. 44, recitans opinionem Avicennae, quod ex intelligentiis quaedam earum consequitur aliam, sicut causatum causam; et quod a motore primi coeli provenit anima primi coeli, et motor orbis sequentis. Ubi dicit Commentator, quod a iste sermo est imaginabilis. Non enim est illic proventus, neque consecutio, neque actio, ita ut dicamus quod una actio consequitur unum agens ". Et subdit, aliquibus interpositis : " Ab agente enim nihil provenit, sicut praediximus, nisi extrahere id quod est in potentia in actum. Sed illic non est potentia. Unde neque agens; tantum enim illic est intellectus et intellectum, perficiens et perfectum. " Ex quo patet quod, secundum Commentatorem, intelligentiae non sunt ullo modo producta?.

Nec valet, si dicatur quod Commentator non negat eas esse factas, nisi per motum et mutationem, cum novitate essendi. Quia, si ita intenderet, nihil argueret contra Avicennam ; quia nec Avicenna dicebat intelligentias illo modo esse factas, scilicet per transmutationem (a), immo per simplicem emanationem aeternam. Sexto arguitur. Nam omni (6) potentiae activa? correspondet (y) aliqua potentia passiva, et (o) non facta. Igitur, etc. Consequentia est bona; quia illa est aliud a Deo. Antecedens probatur. Quia omni potentiae activae correspondet (t) propria potentia passiva; nam relative dicuntur ad invicem, et mutuo se diffiniunt, ut patet, 5. Metaphysicae, cap. de Potestate. Et hoc universaliter verum est de potentia activa, sive sit activa per motum, sive per simplicem emanationem. Quod autem talis potentia sit non facta, patet : quia tunc ipsa prius fuisset; quia, in ejus factione, potentia Dei requisivisset eam, sicut propriam potentiam passivam praesuppositam actioni potentiae activae. Septimo arguitur. Nam formae quae educuntur de potentia materiae, non dicuntur creari a Deo. Similiter, anima rationalis, et formae quas Deus infundit subjecto, non videntur creari, cum creatio non supponat subjectum. S 5. - Contra quintam conclusionem Argumentum Aureoli.

Quinto loco, arguit contra quintam conclusionem Aureolus, sic. Nullum conservatum ab aliquo, potest corrumpi per aliquod agens, nisi illud agens vincat actionem conservantis : actio enim conservantis tenet rem in esse; actio vero corrumpentis deducit rem in non esse. Ii) correspondet. - corporalis Pr. (8) et - est.

TENTURUM Sed agentia naturalia deducunt ad non esse, illa quae non sunt immediate a Deo. Ergo, si Deus conservat omnia, oportet quod agens naturale vincat actionem Dei; ita quod Deus dimittat se vinci, vel quod ad actionem agentis naturalis, Deus semper dimittat conservare. Quodlibet autem istorum videtur valde inconveniens. Quare videtur quod Deus non conservet ea quae per agens naturale corrumpi possunt. ij 6.

Contra sextam conclusionem I. Argumenta Aureoli et aliorum.

Sexto loco, contra sextam conclusionem arguunt multi. Primo siquidem Aureolus (2. Sentent., dist. 38, q, 1, art. 1) arguit sic. Nam dicit Augustinus, 7. de Civ. Dei (cap. 30), quod Deus sic res quas condidit administrat, ut eas suos motus tel cursus agere sinat.

Item, Ecclesiastici (cap. 15, v. 14) : Deus fecit hominem rectum, et dimisit cum in manu consilii sui. Ex quibus videtur quod Deus non concurrit ad actionem cujuslibet creaturae, active aliquid operando praeter conservationem. Secundo. Quia Commentator, in Metaphysica, deridet in hoc Saracenos, quia subtrahebant a rebus suas operationes. Sed similiter facit ista opinio. Igitur, etc. Tertio. Quia non apparet quare Deus non possit communicare alicui creaturae actionem, quae non est creatio, sed extractio de potentia in actum, vel per-fectibilis ad complementum. Et ratio est : quia ad talem actionem non requiritur virtrs infinita. Unde quidam Doctores solemnes dicunt quod Deus agit in omnibus quantum ad esse, intelligentes per esse, omne illud quo res est extra nihil. Et ideo, quia Deus creavit materiam, in qua infinita sunt in potentia, ideo creavit omnia talia quantum ad esse in potentia, non quoad esse in actu completum. Sic igitur Deus agit ad esse universale, secundum eos; agens autem particulare, ad tale esse. Quarto. Nam in actione qua materia informatur sua forma, sive trahitur ad suum complementum, si semper habet concurrere actio Dei et creatura, quaeritur : utrum tam Deus quam creatura faciant illud totaliter, aut quilibet partem? Non potest dari secundum : quoniam in simplicibus non est pars et pars; et praet^erea, partem quam faceret creatura, non faceret Deus; igitur non attingeret omnem rem positivam; et habetur propositum. Nec potest dari primum; quia impossibile est idem esse simul a pluribus causis totalibus in eodem genere causae. Quinto arguitur etiam ab aliis. Quia, si Deus concurrat ad omnem effectum creatura cujuslibet, tunc Deus et creatura non haberent aliquem ordinem in productione illius effectus, ex quo quilibet immediate produceret illum. Consequens est falsum; quia tunc ille concursus esset a casu. Sexto sic. Quia, si tam Deus quam creatura producant calorem, illa alteratio est velocior, quam si fieret tantum ab altero illorum. Et ita sequitur quod, si agens naturale duplum ad primum agens, produceret illum calorem, proportio motus ad motum in velocitate non esset secundum proportionem illorum agentium naturalium ; quia neutrum est totale, ratione cujus est velocitas alterationis. Consequens est contra Philosophum, in multis locis. Septimo. Si tam creatura quam Deus, uterque immediate produxit vel conservat rem, per consequens actio unius non dependet ab actione alterius tanquam a causa. Et ita sequitur quod, posito quod actio Dei producentis vel conservantis rem remaneret, agente naturali non producente nec conservante, adhuc talis effectus produceretur vel conservaretur per actionem Dei. Consequens est impossibile : quia, si ille effectus remaneret in esse vel produceretur absque conservante vel producente naturali, per solam Dei actionem qua producebatur vel conservabatur, sequitur quod agens naturale nihil agebat ad ejus conservationem vel productionem ; quia, illo amoto, caeteris ut prius uniformiter manentibus, nihilominus res illa producitur vel conservatur. Et sic sequitur quod, amota candela, ita bene aer illuminaretur, et lumen in eo conservaretur, sicut ad praesentiam candelae; cujus oppositum experimur. II. Argumenta Durandi.

Contra eamdem conclusionem arguit Durandus (2. Sentent., dist. 1, q. 5). Primo sic. Si Deus immediate ageret ad productionem effectus causae secundae, ut cum ignis generat ignem : aut ageret eadem actione qua creatura; aut alia.

Non eadem, propter duo. Primo. Quia illam potest habere creatura, sine speciali influxu Dei, supposita conservatione suae naturae et suae virtutis activae; quia actio quae non excedit virtutem speciei agentis, sufficienter elicitur a sola virtute speciei. Frustra ergo poneretur principium (a) aliud immediatum, eliciens talem actionem, Secundo. Quia impossibile est eamdem actionem numero, esse a duobus vel pluribus agentibus, ita quod sit a quolibet immediate et perfecte, nisi in illis sit eadem virtus numero. Sed in Deo et creatura non potest esse eadem virtus (6) numero. Ergo impossibile est quod eadem actio (j) numero, sit ab utroque immediate et perfecte. Actio autem creaturae immediate est a creatura, et perfecte, cum non excedat virtutem suae speciei. Igitur eadem actio non erit immediate a Deo. Minor de se patet. Sed major probatur. Contingit enim quod eadem actio numero, sit a duo- (8) in. - Ad. Pi-. bus, et a quolibet perfecte, sed ab uno immediate, ab alio vero mediate : quia eamdem actionem quam facit causa propinqua immediate, facit causa universalis et remota perfecte, in quantum dat virtutem (a) causae proximae, et datam conservat; et hoc est mediate solum. Alio modo, contingit eamdem actionem (6) numero, esse duorum immediate, sed a neutro perfecte : ut cum duo trahunt navem, vel duae candelae causant unum lumen; quia a neutro est perfecte tractus navis, et a neutra candela per se est perfecte illuminatio aeris. In talibus enim, duo agentia imperfecta supplent vicem unius agentis perfecti. Si autem actio sit immediate et perfecte a quolibet, non apparet modus possibilis, nisi in utroque eorum sit idem principium vel eadem virtus numero. Propter hoc enim dicimus quod in divinis Pater et Filius una numero spiratione spirant Spiritum Sanctum , et quilibet perfecte; quia in eis est vis spirativa una numero. Ergo propositio major, vera est, scilicet quod eadem actio non potest esse a duobus agentibus, et a quolibet perfecte et immediate, nisi in eis sit eadem virtus secundum numerum. Minor autem de se manifesta est. Sequitur ergo conclusio, scilicet quod Deus ad effectum secundae causae non agit immediate, eadem actione qua creatura.

Item, nec alia. Quia : aut una illarum actionum prius attingeret productum, quam alia; aut non, sed utraque simul. Non una prius quam alia, puta actio Dei, prius quam actio creaturae : quia, si Deus sua actione prius totam rem produceret, tunc creatura per suam actionem sequentem nihil faceret; et econtra, si actio creaturae praecederet actionem Dei. Nec potest dici quod creatura producat unam partem, et Deus aliam; quia hic quaerimus : utrum illud idem quod producit creatura immediate, producat etiam Deus immediate? Item, nec utraque actio simul attingit productum ; quia, si hoc esset, altera superflueret, cum una sufficiat ad totum producendum. Et praeterea, actiones videntur esse idem realiter cum suis terminis, unde et ab illis sumunt denominationem. Impossibile est ergo, ad acquirendum eamdem formam numero, esse diversas actiones. Patet igitur quod ea quae producuntur per actionem creaturae, non producuntur a Deo immediate. Posset tamen Deus ea immediate producere, si vellet; sed tunc creatura ibi nihil ageret. Secundo arguit sic. Ordo agentium correspondet ordini finium. Sed unius rei non possunt esse duo lines immediati et perfecti. Ergo nec duo agentia; nisi forte supplerent vicem unius agentis, modo quo dictum est de trahentibus navem ; quia consimiliter possent esse duo immediati fines. Tertio sic. Si Deus immediate ageret ad produci et remota proximas in quantum dat virtutem. -Ad. Pr. ctionem effectus cujuslibet causae secundae : aut hoc esset ideo quia Deus producit aliquid pertinens ad constitutionem cujuslibet creaturae, scilicet materiam, et causae secundae producunt formas; aut quia Deus producit esse cujuslibet creaturae, causae vero secundae producunt illa per quae determinatur ipsum esse, puta vivere, et hujusmodi; aut quia, licet causa prima et causae secundae producant quidquid est in creatura, tamen illud idem producitur a Deo sub ratione communi, qua scilicet est ens, a causa vero secunda, sub ratione speciali, puta in quantum est vivens, vel hujusmodi. Sed nullum istorum potest dari. Igitur, etc. Major patet; quia tenentes illam conclusionem, fundantur in altera trium viarum jam factarum. Minor probatur :

Prima enim pars dari non potest; quia, si prima causa producit materiam, causa vero secunda producit formam, jam habemus propositum, quod scilicet aliud est quod producitur a causa prima, et aliud est quod producitur a causa secunda, et non idem.

Nec secunda pars dari potest. Tenentes enim illam viam, dicunt quod esse est intimius rei, quam vivere; et quia Deus immediate operatur ad esse rei, ideo Deus intimius operatur quam causa secunda. Hoc autem non valet. Quia, cum dicunt quod esse est intimius quam vivere : aut intelligunt ita quod esse in potentia, sit intimius rei, quam esse in actu, per quod determinatur. Sed hoc falsum est. Sicut enim per formam quaelibet res est verius id quod est, quam per materiam, ut dicitur, 2. Physicorum (t. c. "12); sic, esse in actu, est verius et intimius esse rei, quam esse in potentia. Si autem intelligatur quod esse actuale, in sua communitate sumptum, sit intimius rei, quam ea per quae determinatur ad hoc esse vel illud, quod est esse vivens vel intellectuale, tunc variatur propositum, ut de se patet. Quod etiam non videtur verum. Quia quae penitus sunt idem, unum non est intimius alio; sed esse, et determinatum esse, in una et eadem re, sicut in planta, sunt idem re; vivere enim viventibus est esse; ergo unum non est intimius quam alterum, loquendo realiter. Secundum rationem tamen, esse in communi, intimius est rei, quam perfectiones determinantes ipsum; et secundum intellectum nostrum, prius advenit, et posterius recedit; separatur enim secundum rationem ab aliis, quia communius. Sed ex hoc non potest haberi quod Deus immediatius operetur in omni re, quam aliqua creatura; immo, nec quod operetur immediate; quia universalia non fiunt, nisi factione singularium. Et ideo res non sunt ab aliquo, in quantum habent esse, nisi quia sunt ab eodem, in quantum habent determinatum esse; cujus oppositum pro conclusione ponit haec secunda opinio.

Tertia vero pare dari non potest. Cum enim illa positio assumit quod effectus particularis reducitur in causam particularem, et universalis in universalem, TENTURUM hoc intelligendum est de particulari et universali secundum praedicationem, consimiliter in causa et in effectu, ut patet per exempla quae ponit ibidem (2. Physicorum, t. c. 38) Philosophus, dicens : Ut statua; quidem statuam faciens, hic autem hujus (a); ita quod, sicut non est aliud re statua et haec statua, sed ratione tantum, sic non reducuntur in causas re (6) diversas, sed tantum ratione, quae sunt statuifica et haec statuifica. Et similiter in proposito. Cum esse et vivere, in eodem, solum differant ratione, reduci debent in causas differentes sola ratione; ita quod solum est una causa in re, quae dat esse et vivere immediate, sed sub diversis rationibus : esse quidem, in quantum ipsa est ens actu, et aliud solum in potentia; vivere vero, in quantum est vivens actu, et aliud vivens in potentia ; semper enim quod est tale in potentia, fit ab eo quod est tale in actu. Et ita non oportet quod esse et vivere, in eodem, secundum rationes eorum differentes, reducantur immediate in causas realiter diversas, puta : vivere, in causam secundam; esse autem, in causam primam, quae est Deus. III. Argumenta aliorum.

Contra eamdem conclusionem arguunt alii. Primo sic. Si Deus operetur in omni actione creatura?, accipio actionem voluntatis, ot arguo sic : si Deus, etc, tunc talis actus voluntatis simul produceretur Deo et a voluntate. Aut igitursecundum se totum ab utroque; aut partim a Deo, et partim a voluntate. Si primo modo, igitur unus effectus, secundum quod unus, simul produceretur a duobus agentibus immediate, contra Commentatorem, 7. Metaphysica;, comiti. 30, et pluribus aliis locis. Item, tunc altera causa superflueret. Probatur consequentia. Quia non plus facerent duae quam una : quia totus actus, secundum se totum , fit ab utraque; nec illa duo conjuncta, plus faciunt quam alterum illorum per se. Ergo altera illarum superfluit; frustra enim fit per plura, quod potest fieri per pauciora. Si secundo modo, sequitur propositum; quia aliquid illius effectus, est productum a creatura, et non a Deo. Secundo sic. Quia tunc : aut voluntas potest illum actum producere, Deo non concurrente; aut non. Si detur primum, habetur propositum. Si secundum, tunc quilibet effectus requireret potentiam infinitam ad ejus productionem ; et per consequens, cujuslibet effectus productio esset infinitae difficultatis. Consequens est falsum ; quia tunc nullius effectus productio foret majoris difficultatis, quam alterius. - Si dicatur, negando consequentiam, quia : esto quod ad cujuslibet effectus productionem requiratur potentia infinita, non tamen sequitur quod productio illius actus sit infinitae difficultatis; quia illa potentia infinita non agit nisi finite in illius productione;

Contra. Si Deus non ageret nisi finite, igitur talis actio finita, a potentia finita posset produci. Creet igitur Deus talem potentiam finitam in aliqua creatura, quae simul cooperetur voluntati, aequaliter sicut Deus cooperabatur; igitur sequitur quod, deducta omni actione Dei pro tunc, illa creatura produceret illum actum. Et haec (a) tantum de secando articulo.