ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES g 1.

Contra primam conclusionem Argumenta quorumdam.

Quantum ad secundum, arguendum est contra praedicta. Et quidem contra primam conclusionem, arguunt sic quidam (apud Gregorium, dist. 34, q. 1, art. 1), probantes quod non solum malum concretive sumptum, scilicet subjectum mali, vel compositum ex subjecto et malitia, immo quod ipsa malitia sit aliquid positivum. Et arguunt Primo sic. Nam mala sunt in bonis. Sed illud quod est pure nihil, non dicitur esse in aliquo bono. Igitur malum non est pure nihil. Major probatur per Augustinum, in Enchirid., cap. 14 : Mala sine bonis et nisi in bonis esse non possunt.

Secundo. Quia Anselmus, de Conceptu virgi- nali, cap. 5, dicit quod, quamvis malum quod est injustitia, semper sit nihil; incommoditas tamen, quae malum est (unde incommoda dicuntur mala), aliquando nihil est, ut excitas et surditas, aliquando videtur esse aliquid, ut tristitia et dolor, j Ergo aliquod malum est entitas.

Nec tamen potest dici quod dolor et tristitia sint mala tantummodo denominative, ut videlicet ex hoc praecise dicantur mala, quia privant eum in quo sunt aliquo bono sibi debito; quoniam ubi nulla omnino boni absentia sequeretur ex ipsis, adhuc ipsamet ex seipsis essent quaedam mala habentis, et ipsi per illa malum esset, quoniam doleret et tristaretur.

Confirmatur. Quia poena, inquantum pcena, est quoddam malum ; unde malum dividitur in malum culpae et in malum poenae. Tristitia autem secundum se est poena, et similiter dolor. Igitur utrumque secundum se est quoddam malum. Tertio. Si tristitia non esset secundum se malum, sed praecise quia aliquo bono privat tristem, sequeretur quod si quis privaretur illo bono, nec tamen haberet tristitiam, sicut possibile est saltem per divinam potentiam, tantum malum ille pateretur, et tam male sibi esset (a), quantum esset si cum hoc quod privaretur illo bono etiam actualiter magnam haberet tristitiam; quod videtur absurdum concedere. Quarto. Quia, secundum hoc, omnis poena esset pcena damni, et nulla esset poena sensus; quod est contra communem divisionem doctorum. Quinto. Quia, si malum secundum se non esset nisi pura privatio boni debiti, quaelibet talis privatio esset quoddam malum. Patet consequentia. Sed consequens est falsum. Primo, quia in rebus creatis a Deo, quando primo creatae sunt, nullum fuit malum; unde, secundum Augustinum, in Enchirid., cap. 10, singula erant bona, simul vero universa erant valde bona : et tamen multae fuerunt tunc privationes in rebus creatis ; unde tenebrx erant super faciem abyssi; terra etiam erat inanis et vacua (Genes., 1, v. 2), seu incomposita et inordinata, quae utique denominationes privationum sunt. Praeterea : si Deus antequam Adam peccasset, annihilasset virtutes et alias perfectiones ejus accidentales, conservata substantia ejus, sicut bene potuisset de sua potentia absoluta, utique Adam caruisset aliquo bono sibi debito, et tamen nullum fuisset in eo malum; quod probatur : nam, secundum Augustinum, in Genesi ad litteram, imperfecto, circa principium, Omne quod malum dicitur, aut peccatum est, aut poena peccati; in eo autem non fuisset peccatum, patet; et per consequens nec poena peccati. Sexto. Quia, si crearetur angelus in solis naturalibus bonis non habentibus ^compossibilitatem ad actum peccati, et iste postmodum peccaret, ipse tieret malus per peccatum, ut certum est, et tamen non privaretur aliquo bono sibi debito plus quam ante. Similiter, si unus homo exsistens in peccato mortali, de novo iterum peccet, fit utique pejor quam esset prius et tamen nullo bono privatur plus quam ante, quia ante privatus erat omni eo cui pecia) esset. - erit Pr. TENTURUM catum est incompossibile. Igitur non omne malum est privatio boni debiti. Septimo, arguitur quod malum non sit privatio in subjecto exsistens, sed pura negatio non requirens subjectum. Quoniam totalis negatio essendi alicujus substantiae, qualis esset negatio angeli Michaelis si annihilaretur, non esset in aliqua entitate ; et tamen ipsa esset mala, immo quoddam magnum malum. Igitur non omne malum est privatio in entitate aliqua exsistens. Patet consequentia. Nam idem est judicium de totali negatione essendi alicujus substantiae creabilis antequam creetur, quod esset de negatione totali alicujus annihilati. Sunt autem de facto multa creabilia, quae simpliciter nihil sunt. Antecedens, quoad secundam partem, probatur.

Quia negatio majoris boni est majus malum. Substantia autem angeli est majus (a) bonum quam aliqua sua perfectio accidentalis. Igitur ejus negatio est majus malum.

Prieterea. Privari aliquo bono est malum, et privari illo et quodam alio bono est pejus : sicut pejus est homini privari justitia et sapientia simul, quam privari sapientia tantum; et similiter pejus est privari manibus et pedibus, quam privari pedibus tantum; igitur privari simul omnibus bonis est multo pejus, immo, ut videtur, pessimum seu summum malum.

Praeterea. Simpliciter non esse est magis fugiendum quam carere certo bono accidentali sibi debito; igitur est majus malum. Antecedens notum est. Consequentia probatur; quia, sicut nihil est appetendum nisi bonum , sic nihil est fugiendum nisi malum.

Praeterea. Cujuslibet boni positio est bona; igitur cujuslibet boni remotio est mala; vel sic : quaelibet entitas est bona; igitur cujuslibet entitatis remotio est mala. Non autem cujuslibet entitatis negatio est privatio in aliqua entitate exsistens, sicut patet de negatione substantiae. Igitur, etc. g 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra secundam conclusionem, arguit Scotus (dist. 37, q. 1), probando quod non sufficit dicere quod bonum est causa mali per accidens, ut est bonum defectibile. Primo. Quia, aut illa defectibilitas in voluntate est causa peccati per se, aut per accidens. Si per accidens, ergo frustra ponitur. Si per se, et defectibilitas est adeo in voluntate, ut a per se efficiente, et quidquid est per se in creato, ut creatum est, est per se a causa ejus, et quod est causa causae est causa causati, igitur peccatum erit a Deo. Assumptum probatur. Licet enim defectibilitas sequatur naturam quae est ex nihilo, non tamen est effective ex nihilo, quia terminus a quo non dat efficienter producto aliquam proprietatem sui; igitur defectibilitatem (a) majus.

minus Pr. non habet nisi ab ipso Deo, sicut a causa efficiente : quod enim est causa subjecti, est causa propriae passionis sive proprietatis naturaliter consequentis. Si dicatur quod voluntas quae est defectibilis, est causa peccati per accidens, propinquior tamen quam voluntas absolute, quia, secundum Philosophum, 5. Metaphysica, cap. de Causa (t. c. 3), ordo est in causis per accidens : propinquior est enim Poly-cletus quam album respectu statuae; - Contra hoc. Primo. Quia voluntas creata videtur esse convertibilis causa peccati, licet contingens. Defectibilitas autem quae convenit alicui inquantum est ex nihilo, non est ita convertibilis. Igitur magis proprie voluntas est causa peccati quam voluntas defectibilis.

Confirmatur ratio. Quia idem sub eadem ratione est subjectum privationis et habitus, et in causa libera quae potest in opposita, idem sub eadem ratione est causa oppositorum, licet unius per se, et alterius contingenter et per accidens, vel amborum contingenter. Sed voluntas ut voluntas, est proprium subjectum et causa propria bonae volitionis (a). Igitur et malae.

Confirmatur sic ratio. Quia, si voluntas inquantum defectibilis peccat (6), ita quod defectibilitas sit per se ratio, vel proxima ratio peccandi per se vel per accidens, sequitur quod inquantum est defectibilis non potest bene velle; et ita, si peccat, non peccat, quia nemo peccat in eo quod vitare non potest. Secundo principaliter arguit. Quia defectus actualis non potest poni causa per accidens, quia tunc ante primum defectum voluntatis esset defectus; igitur tantum potentialis. Sed non alterius rationis ab illo qui inerit actualiter; quia ille defectus potentialis non est causa proxima per accidens, respectu actualis defectus alterius rationis; igitur erit idem defectus potentialis ratio suae causae potentialis per accidens.

Forte dicetur quod non est defectus potentialis, sed potentialitas ad deficiendum, et ista non sunt eadem, nec est idem albedo in potentia, et potentialitas in superficie ad albedinem.

Contra : aut ista potentialitas in voluntate est activa; vel passiva. Non passiva; quia voluntas, inquantum passiva, non comparatur ad malum ut causa, sed ut subjectum. Si sit potentialitas activa, illa non erit nisi libertas ei concreata (f). Igitur redit propositum, scilicet quod talis libertas voluntatis proprie sit causa per accidens peccati. Sed tantum valet dicere voluntatem illam esse causam proximam per accidens peccati, sicut dicere libertatem ejus esse proximam rationem causae per accidens peccati. Et sic patet quod non potest poni voluntas causa per accidens peccati, accidentalitate se tenente ex parte causae, scilicet inquantum est defectiva.

Si dica- (6) et inquantum defectibilis non potest bene velle. - Ad. Pr. (f) ei concreata. - ejui creata Pr. tur quod est causa per accidens, accidentalitate se tenente ex parte effectus;

arguitur sic : quia tunc peccatum videtur esse casuale; sed nullum casuale est peccatum; igitur, etc. Secundo : si tantummodo per accidens voluntas vult peccatum, quia praecise vult illud positivum ad quod sequitur illa deformitas, et Deus per se vult illud positivum, ad quod sequitur ista deformitas ("), igitur non magis peccat voluntas creata quam divina.

Si dicatur quod peccatum non habet causam efficientem, sed deficientem, et sic habet voluntatem pro causa deficiente ;

Contra. Quia tunc sequitur quod Deus ita erit causa peccati sicut voluntas creata. Hoc enim deficere est non efficere, sicut dicit Philosophus, 5. Metaphysicae (t. c. 2), et 2. Physicorum (t. c. 30), quod quemadmodum praesentia nautae est causa salutis navis, sic ejus absentia est causa perditionis ejus; utrumque est in eodem genere causae. Ita igitur non efficere rectitudinem quae deberet effici, est causare effective vel defective defectum vel peccatum. Sed hoc ita convenit Deo sicut voluntati creatae. Quod probatur tripliciter.

Primo : quia Deus non necessario dat rectitudinem actui, quia nihil aliud a se necessario causat; igitur potest non dare; et ita potest esse causa defectiva peccati, id est, non efficiens illud positivum quod excluderet peccatum.

Secundo; quia (6) prius natura causaret illam rectitudinem si illa inesset, quam voluntas creata : causa enim naturaliter prior prius natura causat; ergo quando non inest, Deus per prius non causat quam voluntas creata non causet; et ita deficit voluntas creata, quia Deus deficit, id est, non efficit causando aliquid.

Hoc excludit quamdam responsionem quae posset dari ad primam rationem : quia Deus non deficit, cum non causat, nisi prius demereatur voluntas creata ; illud enim probat quod prima non causatio (y) est ex parte Dei.

Si dicatur quod, secundum Anselmum, de Casu diaboli, cap. 3 (S), licet Deus dederit, non tamen angelus accepit : non enim quia Deus non dedit, ideo angelus non accepit, sed econtra; ita hic.

Contra. Accipio tempus in quo voluntas peccat, et divido illud in duo instantia naturae, AetB. In A comparatur Deus ad voluntatem, ut causa prior; in B comparatur voluntas ad Deum, ut causa posterior. Tunc quaeritur : aut in A causat Deus rectitudinem ; et sic sequitur quod in B voluntas non causat peccatum , alioquin si voluntas in B causat peccatum oppositum rectitudini, tunc rectitudo et peccatum oppositum rectitudini simul essent in voluntate, vel in actu voluntatis simul esset rectitudo et privatio rectitudinis. Oportet igitur dicere quod Deus non causat rectitudinem, et per consequens quod voluntas non causat in B : hoc enim praeexigit naturaliter Deum non causare in A rectitudinem. Igitur.

Tertio : in causis praecisis, si affirmatio est causa affirmationis, et negatio est causa negationis, et econtra; sed Deum causare rectitudinem, est praecisa causa ejus quod est voluntatem creatam causare (a) rectitudinem in suo ordine causandi; ergo et negatio erit causa negationis. Major patet, 1. Posteriorum (t. c. 30), de pulmonem habere, et respirare. II. Argumenta Aureoli.

Ad idem (6) arguit Aureolus (dist. 35, q. i, art. 3). Primo, quod improprie dictum sit, quod peccatum sit a voluntate per accidens, quia (y) est a defectibilitate quae per accidens conjungitur voluntati. Defectibilitas enim in nullo genere causae potest esse per se causa peccati, cum sit mera privatio. Secundo arguit. Quia Deus potest directe odiri a voluntate; igitur tunc voluntas intendet per se aversionem a Deo.

Nec valet si dicatur quod non potest directe odiri, sed ejus punitio vel justitia, etc.

Contra : quia, sicut intellectus directe intelligit privationem, quando non intelligit directe habitum sed indirecte, igitur et voluntas potest directe velle privationes. Tenet consequentia; quia quidquid intellectus potest intelligere, potest voluntas velle. III. Aliud argumentum.

Ultimo potest argui, sicut arguebatur contra secundam conclusionem praecedentis quaestionis, quia voluntas potest velle malum sub ratione mali, puta odium Dei, ut ibidem arguebat Scotus.

Confirmatur : quia sanctus Thomas, l 2 , q. 46, art. 6, dicit quod odium respicit malum sub ratione mali, et in hoc differt ab ira. g 3. - Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra tertiam conclusionem, arguit Scotus (dist. 37, q. 1), probando quod malum culpae non diminuit bonum naturae in quo est. Primo. Quia, cum illud bonum in quo est peccatum, sit finitum, per ablationem alicujus finiti ab eo aliquoties, posset consumi totaliter.

Et si dicatur quod illa ablatio fit secundum partes ejusdem proportionis, igitur per consequens fit (5) processus in infinitum;

Contra : quia secundum malum potest esse aequale primo malo in malitia vel pejus eo; ergo corrumpit partem ejusdem quantitatis vel TENTURUM majorem; igitur sic procedendo in peccatis aequalibus vel majoribus, sequitur quod natura tandem totaliter consumetur. Secundo. Quia natura intellectualis a solo Deo est creabilis; et ex hoc est simpliciter incorruptibilis respectu creaturae : ita quod nulla creatura posset eam destruere. Igitur peccans per actum suum non potest aliquid de natura sua destruere, cum illud corruptum esset ejusdem rationis cum tota natura quantum ad incorruptionem, quia incorruptibile non componitur ex corruptibilibus. Tertio. Quia quod repugnat formaliter effectui, non destruit causam non necessariam respectu illius effectus. Sed peccatum dicit formaliter deformitatem vel obliquitatem repugnantem rectitudini in actu. Igitur non destruit causam non necessariam respectu hujus rectitudinis. Voluntas autem non est ejus causa necessaria : tum quia non necessario causat actum ejus, sed contingenter; tum quia, si causat actum, non necessario causat actum rectum, etc. Probatur major : quia causa contingens respectu alicujus, potest esse (et) et non causare; igitur propter non esse illius causati, non oportet causam destrui. Patet per oppositum, in simili : ideo enim praecise alterans inducens aliquid repugnans qualitati, corrumpit formam substantialem, quia ipsam necessario concomitatur talis qualitas; igitur quod est praecise corruptivum contingenter concomitantis, non potest corrumpere illud quod sic contingenter concomitatur. Quarto. Quia peccata non differrent specie, quae sunt privationes unius boni: quia privationes non hahent distinctionem specificam nisi ab habitibus. II. Argumenta Durandi.

Contra eamdem arguit Durandus (dist. 34, q. 4) magis ad propositum, quod habilitas animae ad gratiam nullo modo minuatur illo modo quo dicit probatio conclusionis. Et arguit sic Primo. Sicut habilitas subjecti ad actum augetur per intensionem alicujus sibi inhaerentis, sic minuitur per remissionem ejusdem; et neutrum istorum potest procedere in infinitum. Nihil ergo subjecto non inhaerens minuit in aliquo habilitatem subjecti. Et ideo positio obstaculorum inter solem et aerem non minuit habilitatem aeris ad lumen : propter quod non est mirum si eorum multiplicatio non tollit habilitatem, quia nec in aliquo minuit; unde exemplum non est ad propositum. Secundo. Quia duplex est habilitas animae ad bonum, scilicet : prima et remota; alia vero propinqua. Prima et remota nunquam minuitur, nec totaliter tollitur. Propinqua vero minuitur, et tandem totaliter tollitur. Primum patet. Quia naturalis cognitio principiorum juris, et correspondens inclinatio voluntatis non tolluntur ab homine, nec minuuntur; pertinent enim ad synderesim quae est inextinguibilis. Sed ratione horum inest nobis prima inclinatio ad bonum. Igitur, etc. Secundum sic patet. Omne quod causatur ex actibus nostris, et per eos tandem perficitur, potest per actus contrarios minui et tandem corrumpi; ex eisdem enim actibus cqntrario modo factis generatur habitus, et corrumpitur, ut patet ex 2. Ethicorum (cap. 1). Sed proxima habilitas ad bonum causatur ex actibus nostris; illa enim consistit in habitibus acquisitis. Ergo, etc. Et in hoc secundus articulus terminatur.