ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES g 1. - Contra primam conclusionem Argumenta Scoti. - Quantum ad secundum articulum, arguitur contia conclusiones. Etquidem, contra primam arguit Scotus (2. Sentent., dist. 2, q. 9), probando quod non sit dare minimum formae naturalis. Primo. Quia Aristoteles, in de Sensu et sensato (cap. 6), solvens illam dubitationem, scilicet an formae sensibiles sint divisibiles in infinitum, dicit quod qualitates sensibiles sunt determinata? secundum species; sed de quacumque una qualitate singulari, utrum ipsa babeat terminabilitatem in se, videtur dicere quod non : quia, inquit, exsistunt in continuitate, et in Ilis sumendum quod (6) habet, aliudin actu, aliud inpotentia,siculvonlinuvm,hoc est, sicut continuum est unum per se in actu et plura in potentia, in quae per se est divisibile, ita qualitas sensibilis, ut exsistens in continuo, est una in actu et plures in potentia (7), licet per accita) per rarefactionem, aut. - Om. Pr. (6) continuitate, et in his sumendum quod. - continuante illud Pr. (r) a verbo in quae usque ad potentia, 0111. Vr.

dens. Et tunc reducta potentialitatequanti ad actum per se, reducitur etiam potentialitas passionis ad actum per accidens; ita quod nunquam quantitas per divisionem dividitur in quanta mathematica : quia sicut naturale non componitur ex mathematicis, ita nec dividitur in mathematica, sed in naturalia. Secundo. Quia quandocumque aliqua passio convenit alicui praecise secundum aliquam rationem, cuicumque convenit secundum illam rationem, eidem convenit simpliciter essentialiter : sicut si videre natum est convenire animali praecise secundum oculos et non secundum manus, cuicumque conveniret essentialiter secundum oculos, ei simpliciter et (a) essentialiter conveniret, licet non conveniat ei secundum manus. Sed dividi inpartes integrales ejusdem rationis extensas, nulli convenit formaliter, nisi per quantitatem; nec maximo natu rali magis quam minimo. Ergo, cum minimo conveniat secundum istam rationem, ita simpliciter conveniet minimo, sicut maximo.

Quod si dicatur quod forma minimi prohibet illud quod competeret ex quantitate, quantum est ex parte quantitatis;

Contra. Si alicui per se aliqua convenientia sunt incompossibilia, et illa quaecumque sequuntur ad illa, sunt incompossibilia; et multo magis, si illa quae sunt de essentiali ratione aliquorum sunt incompossibilia, et ipsa erunt. Sed divisibilitas in tales partes, vel essentialiter consequitur quantitatem, vel est per se de ratione ejus, sicut Philosophus assignat rationem talem qualem, 5. Metaphysicae (t. c. 18). Engo cuicumque formae naturali ponitur istud inconipossibile, eidem quantitas erit incoinpossibilis; et ita simpliciter non erit divisibile inquantum quantum, quia simpliciter non erit quantum. Tertio. Quia non est intelligibile aliquid esse quantum, quin sit ex partibus; nec quod sit ex partibus, quin pare sit minor toto. Et ila non est intelligibile quod aliquod sit (mantum indivisibile, ita quod non sit in eo aliquid minus eo inexsistens sibi. Nec etiam potest poni aliqua caro simpliciter indivisibilis in tota carne : quia, sicut punctus separatus non faceret quantum separatum, ita nec caro punctalis, si esset cum alia, faceret aliquid majus, nec continuum, nec contiguum. Unde rationes Philosophi, 0. Physicorum (t. c. 32), ita improbant indivisibilitatem alicujus rei naturalis, sicut alicujus quanti inquantum quantum.

Dicetur forte, quod, licet non sit .aliqua caro quae non habeat partes, (piarum quaelibet est caro et minor caro quam illa totalis caro, tamen (6) quaelibet illarum partium posset solitarie permanere; et isto modo intelligitur minimum furinae naturalis.

Contra hoc, arguitur: Primo quia, sicut essentiale est quanto posse TENTURUM dividi in partes, ita est ei essentiale quod singulum eorum in quae dividitur, possit esse hoc aliquid; igitur nulli eorum repugnat per se esse.

Confirmatur ista ratio, et consequentia.

Tum quia partes sunt ejusdem rationis, quoad materiam et formam, cum toto; igitur possunt habere per se exsistentiam sicut totum potest. - Tum quia, si essent per se, essent individua illius speciei cujus totum est individuum. Absurdum autem videtur quod aliquid habeat in se naturam illam, unde sit individuum, vel possit esse individum alicujus speciei, ita quod sibi non repugnet esse per se individuum illius, et sibi repugnet posse esse simpliciter ; et hoc saltem de illis quae non sunt accidentia: nam modo loquimur de substantiis homogeneis, quae non inhaerent essentialiter.

Tum etiam quia partes sunt essentialiter priores toto; igitur non repugnat eis contradictorie posse esse priores toto duratione : quia naturaliter non repugnat ipsi toti esse prius tempore hoc modo, quia non repugnat sibi contradictorie, ex parte sui, esse prius duratione. Videtur ergo quoad hoc esse dicendum, quod, sicut (a) forma naturalis non tollit (6) a toto naturali, quin ita sit totum divisibile semper per quantitatem, sicut quantitas esset, si sola esset, ita etiam non tollit quin quodlibet divisum possit per se esse quantum ex se, et ex parte sui, sicut posset quaelibet pars quantitatis, inquantum divideretur quantum.

Et si dicas quod statim converteretur in continens;

responsio ista non videtur esse ad intellectum quaestionis. Quaerimus enim minimum potens esse ex ratione intrinseca, hoc est, cui per aliquid intrinsecum (y) repugnet contradictorie minus eo per se esse. Nulla autem ratio intrinseca hujus incompossibilitatis assignatur, si totum corrumpitur. Circumscribamus enim omne continens, et omne corruptivum; quod sola aqua sit in universo. Quaecumque aqua data dividatur, quia hoc est possibile : illa in quae fit divisio, non erunt nihil, quia hoc est contra rationem divisionis; nec erunt non aquae, quia tunc aqua componeretur ex non aquis. Non repugnat etiam formae illa parvitas qua sit in actu, quia ita parva praefuit, licet in toto; nec per ipsam divisionem corrumpetur aqua, quia circumscriptum est omne (S) corruptivum. Non igitur videtur aliqua ratio intrinseca, quare formae naturali repugnet quin semper quolibet per se exsistente posset aliquid minus esse per se exsistens, licet forte ratio extrinseca impeditiva talis per se exsistentiae assignetur, vel contrarietas corrumpentis. Secundo arguitur contra eamdem solutionem : quia in magnitudine, super quam est motus, non (a) sicut. - Om. Pr. (6) tollit. - tollitur. Pr. (y) non. - Ad. Pr. (5) omne. - esse Pr.. est accipere minimum seu (a) minimam partem inexsistentem; igitur nec minimum transitum super illam magnitudinem, quia in isto minimo transitu oporteret transire minimam partem magnitudinis. Unde in motu locali nullo modo potest esse minimum, cum tamen motus sit forma naturalis; et eodem modo arguitur de tempore. I 2.

Contra secundam conclusionem II. Argumenta Durandi.

Arguit contra eamdem Durandus (dist. 18, q. 1), quod talis multiplicatio, etsi non naturali, tamen divina virtute possit fieri sine rarefactione et sine additione materiae. Et Primo sic. Dato, inquit, quod multiplicatio de qua loquitur tua probatio, solam quantitatem attingat, non oportet propter hoc dicere quod sit ibi rarefactio; quia, cum dicis quod ratio diffinitiva rarefactionis est eamdem materiam accipere majores dimensiones, falsum est. Illa enim quae sunt diversa per essendi seu.

Om. Pr. I. Argumentum cujusdam.

Contra secundam conclusionem arguitur multipliciter. Et primo probatur (apud Durandum, dist. 18, q. 1) quod non solum divina virtute, sed etiam virtute naturae, de parvo potest fieri magnum absque rarefactione et additione materiae. Quod declaratur supponendo tria. Primum est, quod in omnibus rebus naturalibus est dare minimum, ut minimam carnem (6), et sic de aliis; et haec suppositio clara est ex 1. Physicorum (t. c. 36). Secundum est, quod elementa generantur ex invicem alternatim, superiora ex inferioribus, et inferiora ex superioribus. Tertium est, quod superiora generantur ex inferioribus secundum multiplicatam analogiam, ita quod ex uno pugillo terrae fiunt decem aquae, et ex uno aquae decem aeris, et sic ultra. Et hae duae suppositiones clare habentur ex 2. de Generatione (t. c. 37). His suppositis, arguitur sic. Unum minimum aeris potest converti in aquam, per secundam suppositionem. Tunc quaeritur : aut convertitur in minimum aquae; aut in minus minimo. Non autem (y) in minus minimo; quia non est dare, per primam suppositionem. Ergo convertitur in minimum aquae. Sed ex minimo aquae possunt fieri decem minima aeris, per tertiam suppositionem. Ergo, a primo ad ultimum, ex uno minimo aeris possunt fieri decem minima aeris. Hoc autem fit absque additione materiae et absque rarefactione; quia aeque rarum est minimum aeris, quod primo convertitur in minimum aquae, sicut decem minima aeris, in quae minimum aquae convertitur, et econtra. tiam, non se habent ut diffinitio et diffinitum; sed parvum fieri magnum, supposita eadem materia, et densum fieri rarum, sunt diversa per essentiam; igitur, etc. Major patet. Minor probatur. Quia illae actiones sunt distinctae realiter, quae sunt ad terminos realiter distinctos; rationes enim motuum et actionum sumuntur ex terminis, ut dicitur, 5. Physicorum (t. c. 38). Sed actio qua ex parvo fit magnum, est ad perfectam quantitatem tanquam ad terminum; actio vero qua ex denso fit rarum, est ad qualitatem, ut habetur ex 4. Physicorum (t. c. 84). Ergo, etc. Secundo sic, ex eadem probatione. Illa quae sunt diversa per essentiam, possunt divina virtute separari, nisi alterum sit pura potentia, quae ab omni actu separari non potest. Sed extensio ejusdem materiae per majorem quantitatem et rarefactio sunt diversae actiones realiter. Igitur. Tertio. Quia, si rarefieri esset eamdem materiam accipere majores dimensiones, non posset esse rarefactio ubi non esset materia; quod est falsum : nam Deus posset accidentia remanentia in sacramento Altaris mutare secundum rarum et densum. Quarto. Deus potest facere quidquid est in potentia materiae, non solum naturali sed etiam obedientiali. Sed quaelibet materia, quantum est de se, est aequaliter (a) in potentia ad magnum et parvum, rarum et densum. Igitur Deus potest facere de parvo magnum sine rarefactione et sine additione materiae. Major patet. Minor probatur : quia materia secundum se non est quanta, aut qualis, sed in potentia ad quantitatem et qualitatem, secundum quamlibet ejus differentiam; et istud est aequaliter in omni materia; unde, si materia montis et parvi lapidis per intellectum separentur ab omni forma substantiali et quantitate, nulla esset differentia inter eas quantum ad susceptionem magnitudinis et parvitatis, raritatis et densitatis. Quinto. Constat quod Deus posset facere quantum sine raro et denso, sicut sine aliis qualitatibus et etiam sine materia. Sed illud quantum, non est dubium quin posset mutare de magno in parvum, et e converso. Hoc autem faceret sine rarefactione et condensatione, et etiam sine additione et subtractione. Igitur, etc. III. Argumenta Henrici.

Potest etiam argui per dicta Henrici, 7. Quodlibeto, q. 8, ubi sic arguit. Primo. Quando aliqua sunt, quorum utrumque habet in se infinita, quantum potest fieri ex uno, tantum potest fieri ex alio. Sed tam materia minima quam maxima aeque habent partes infinitas. Quare, si ex magna materia potuit fieri corpus Evae, ergo et ex parva. Secundo arguit principaliter Henricus, praemittendo distinctionem. Materia, inquit, dupliciter potest considerari. Uno modo, ut est materia simpliciter. Alio modo, ut est sub dispositionibus materialibus. Primus modus pertinet ad considerationem metaphysici. Secundus ad considerationem naturalis philosophi. Si primo modo, sic, quantum est ex ratione materiae exsistentis in costa, aequaliter potest mulier formari de costa sine additione materiae et cum additione; quia ad tot et tanta est in potentia minima pars materiae et tota simul, quia in principio materiali nihil est distinctum, nulla differentia, secundum Philosoph uni et Commen latorem, 2. Metaphysica: ; et sic materia minimae scintillae sufficiens est ad formandum de ea molem mundi. Sed hoc non est nisi respectu agentis supernaturalis, qui potest agere aliquid ex materia secundum quod materia est absolute, non secundum dispositiones naturales, quia etiam potest agere non ex materia piwsuppo-sita vel praejacente. Respectu autem agentis naturalis, materia, secundum quod materia, non est in potentia ut aliquid fiat ex ea : quia agens naturale nihil natum est agere ex materia nuda, nisi secundum quod est sub dimensionibus naturalibus; ita quod quantumcumque materia esset in potentia ad aliquid, agens tamen naturale nihil potest agere ex ea, nisi secundum quod subest dispositionibus naturalibus ; aliter enim non est materia naturalis, nisi ut est sub dispositionibus naturalibus. Et sic videtur quod ex materia nuda Deus potuit formare corpus mulieris sine additione et sine rarefactione. Tertio arguit quod etiam ex materia exsistente sub quantitate quantumcumque parva, potest id facere sine rarefactione et sine additione materiae. Facere enim de parvo magnum sine additione et rarefactione, repugnat agenti naturali; non autem agenti supernaturali. Primum patet, quia modus formandi aliquid secundum cursum naturae potest accipi vel ex parte materiae, vel ex parte actionis. Si ex parte materiae, sic dicitur fieri secundum cursum naturae, quando secundum dispositionum naturalium possibilitatem fit quod fit de materia illa; quia per naturam nihil producitur ex materia, nisi secundum possibilitatem dispositionum naturalium. Et sic impossibile fuit mulierem fieri ex costa sine additione materiae, nisi per rarefactionem; ita quod, manente aequali densitate, impossibile est, secundum cursum naturae, quod de minori fiat majus quod sit aequalis densitatis. Et si hoc est impossibile ex parte materiae, omnino est impossibile respectu cuiuscumque agentis naturalis; quia, si sic faceret ex ea, possibile esset fieri ex ea. Et sic materia unius elementi non potest esse materia totius mundi; immo sic impossibile est ut ex uno pugillo ignis fiat unus pugillus terne; determinatum enim est per naturam, in qua proportione fiat tantum densum de tanto raro, et econtra. Si autem aliquid dicitur formari secundum cursum naturie ex parte actionis, tunc dicitur formari secundum naturam, quando fit tempore debito, et non subito; quia natura non quaerit subitas mutationes, nec eas potest facere, nisi ut sunt termini aliarum. Et sic etiam per agens naturale impossibile fuit mulierem de costa formari sine additione materiae. Sed hoc non nisi propter modum natura: vel materia: jam dicium. Secundum vero patet, quod scilicet per agens supernaturale, potuit Heri mulier ex costa sine materia: additione et sine rarefactione; quia Deus non agit secundum naturam rari et densi, sed secundum naturam materiae simpliciter. Sed tunc erit solum unum miraculum ex parte densi; quia extenditur secundum extensionem dimensionum majorum ex minoribus. Si autem consideretur secundum quod est sub dispositionibus naturalibus costas, et quaeratur de formatione mulieris secundum cursum supernaturalem, sic iterum ex costa sine additione potuit Deus facere mulierem, subito costam in mulierem transformando. Sed tunc concurrit duplex miraculum, unum jam dictum ex parte dimensionum, aliud ex parte subita; actionis.

Haec ille. Et in hoc secundus articulus terminatur.