ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES Argumenta Durandi.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra praedicta. Et quidem Durandus (dist. 27, q. 2) arguit primo contra hoc quod dictum est, quod redditio praemii pro merito pertinet ad justitiam distributivam. Nam, si alicui qui servit communitati, retribuatur merces pro servitio impenso, non esset hoc justitia; distributivae, sed commutativa: ("); quia considerare habitudinem rei ad rem, vel actionis ad passionem, non habito respectu principaliter persona; ad personam, pertinet ad justitiam commutativam, et non ad distributivam. Justitia enim distributiva, per quam bona communia dantur personis privatis, inquantum sunt partes civitatis, primo respicit ad proportionem personarum, ex qua concludit proportionem rerum distribuendarum, ut quanto persona majorem principalitatem habet in civitate, tanto plura de bonis communibus recipiat. Sed commutativa justitia econtrario primo respicit ad habitudinem rei ad rem, sicut in commutationibus, puta in emptione et venditione; vel ad habitudinem actionis ad passionem, ut in injuriis vindicandis vel puniendis. Ad conditionem autem personae nunquam (6), nisi ex consequenti, inquantum conditio personae facit ad quantitatem rei vel injuria: : sicut major est injuria, si percutiatur princeps, quam si percutiatur (y) privata persona. Sic igitur considerare habitudinem rei ad rem, vel actionis ad passionem (o), sive in bonis, sive in malis, non habito principali respectu ad habitudinem personae ad personam, pertinet ad justitiam commutativam et non distributivam. Sed in redditione praemiorum et poenarum pro meritis et culpis attenditur principaliter habitudo actionum, ut cujus actio fuit melior, plus praemietur, cujus autem fuit deterior, plus puniatur; nec habetur respectus ad conditionem personarum, nisi quatenus faceret differentiam actionum. Igitur, etc. Secundo arguit probando quod male accipiatur aequalitas proportionis, quae pertinet ad justitiam distributivam. Nam in justitia distributiva non attenditur proportio rerum secundum proportionem dantis et accipientis, sed secundum proportionem personarum accipientium, ut quanto quis majorem principalitatem habet in communitate, tanto plus de bonis communibus accipiat. In proposito autem non servatur iste modus proportionis; sed servatur proportio meriti ad praemium, secundum proportionem merentis et praemiantis, seu dantis et accipientis : quod non convenit distributivae justitiae; alioquin, si princeps distribueret bona communia alicujus civitatis civibus, plus acciperet unusquisque quam si ea distribueret proconsul; et si proportio meriti de condigno ad praemium sic attenderetur, illi qui locant operas suas plus mererentur ex condigno colendo agros divitis quam pauperis, et operando in opere regis quam civis; quod est falsum. Patet ergo quod reddere praemium pro merito non pertinet ad distributivam justitiam, sed ad commutativam, quae respicit aequalitatem quantitatis, quae nullo modo est inter opus nostrum quantumcumque gratia informatum et gloriam ; propter quod nondum apparet qualiter possimus gloriam mereri ex condigno. Tertio. Quia illud quod dicitur de motione Spiritus Sancti non valet; quia valor actus nunquam est a motore, nisi ratione alicujus exsistentis formaliter in actu, vel in potentia elicitiva : agens enim non perficit passum secundum seipsum, sed secundum aliquid immissum sibi. Similiter, Spiritus Sanctus movet ad actus qui non sunt meritorii, ut prophetare, ut apparet de Balaam, Numer. 23 et 24. Quarto. Quia illud quod dicitur de gratia, quod aequatur gloriae in virtute, quia est ejus seminarium, patet quod metaphorice dicitur. Non enim est semen, nisi respectu eorum quae educuntur de naturali potentia creaturae; quod non convenit gloriae , sicut nec gratiae. Igitur, etc. Quiuto. Quia meritum de condigno dupliciter potest accipi. Quia quoddam est meritum de condigno large sumpto (a) pro quadam dignitate quam Deus requirit in operibus nostris, ex sua ordinatione, ad hoc ut remuneremur vita aeterna ; et haec dignitas est in nobis per gratiam et charitatem habitualem. Aliud est meritum de condigno stricte et proprie accepto; et tale meritum est actio voluntaria, propterquam alicui debetur merces ex justitia, sic quod, si non redderetur, ille ad quem pertinet reddere, injuste facit, et est simpliciter et proprie injustus. Et tale meritum de condigno invenitur inter homines ; sed non est hominis ad Deum. Quod patet. Quia quod redditur (6) potius ex liberalitate dantis quam ex debito operis, non cadit sub merito de condigno stricte et proprie accepto, ut expositum est. Sed quidquid a Deo accipimus, sive sit gratia, sive gloria, bonum temporale vel spirituale, pro quocumque bono opere praecedente in nobis, potius et II. - QUAESTIO I. I I praecedentis operis, sed ex promissione praecedent, non reliditur ex merito operis de condigno, sed solum et principaliter ex promisso ; et ita non est ibi illud debitum de quo loquimur. Et sic patet quod meritum de condigno stricte et proprie sumptum, videlicet pro actione voluntaria propter quam operanti debetur merces ex justitia, sic quod, si non reddatur, ille ad quem pertinet reddere, injuste facit, et est simpliciter et proprie injustus, non est hominis ad Deum. Decimo. Quia propter tale meritum, cum sit homini simpliciter impossibile, non est nece--e ponere in nobis gratiam vel charitatem habitualem ; et si poneretur, frustra poneretur. Sed solum per gratiam est in nobis illud meritum de condigno, quod Deus ex sua gratuita ordinatione requirit in operibus nostris, ad hoc ut remuneremur vita oeterna. Et hoc meritum est medium, inter meritum quod est simpliciter de congruo et ante gratiam, et meritum quod est simpliciter de condigno. Et ideo comparatum ad utrumque, potest-dici utrumque : quia comparatum ad meritum ante gratiam, potest dici de condigno; et comparatum ad meritum simpliciter de condigno, potest dici de congruo. Undecimo. Quia huic sententiae concordat communis doctrina sancti Thomae, l 2", q. 114, art. 1, quod, sicut reddere justum pretium pro re accepta ab aliquo, est actus (a) justitiae; ita recompensare mercedem vel praemium laboris nostri operis (6), est actus justitiae. Et ideo in illis in quibus est simpliciter justum, est etiam simpliciter ratio meriti et praemii seu mercedis. In quibus autem non est simpliciter justum, sed secundum quid, in his non est simpliciter ratio meriti, sed secundum quid. Inter hominem autem et Deum non potest esse justum simpliciter, sicut nec aequale, sed solum justum secundum quid , scilicet dominativum : quia totum bonum quod est hominis, est Dei et a Deo, multo amplius quam actiones servi sint domini sui in humanis; propter quod meritum hominis apud Deum non potest esse simpliciter meritum de condigno, sal solum secundum praesuppositionem divinae ordinationis : ita scilicet ut homo id consequatur a Deo per suam operationem quasi praemium vel mercedem, ad quod ei virtutem operandi deputavit. Quae virtus operandi ad merendum beatitudinem, est non solum potentia voluntatis, sed habitus gratiae vel charitatis. Duodecimo. Quia, si oppositum dicatur, hoc erit potissime propter duo. Primum est, quia per peccatum quis potest mereri poenam de condigno; et ideo videtur quod similiter per opus bonum quis possit mereri gloriam de condigno. Secundum est propter auctoritatem Apostoli (2. ad Timoth., 4, principalius accipimus ex liberalitate Dei, quam reddatur ex debito operis. Ergo nihil penitus cadit sub merito de condigno. Major patet ex ratione meriti de condigno prius posita. Minor probatur. Quia facilius et minus est reddere aequivalens ejus quod quis accepit ab alio, quam eum constituere debitorem ; quia ad constituendum eum debitorem, requiritur quod plus reddat quam receperit, ut sic ratione (a) pluris alius efficiatur debitor. Sed nullus potest reddere Deo aequivalens, dicente Philosopho, 8. Ethicorum (cap. 14), quod in his quae sunt ad deos et parentes, impossibile est aequivalens reddere. Ergo multo minus est possibile quod de quocumque opere nostro Deus fiat nobis debitor, ita quod si non redderet debitum, esset injustus. Sexto. Quia et illud quod sumus, et quod habemus, sive sint boni habitus, sive sint boni actus, seu usus, totum est in nobis ex liberalitate gratis dante et conservante. Et quia ex dono gratuito nullus obligatur ad dandum amplius, sed potius recipiens obligatur danti; ideo ex bonis habitibus et ex bonis actibus seu usibus nobis a Deo datis Deus non obligatur nobis ex aliquo debito justitiae ad aliquid amplius dandum, ita quod si non dederit, sit injustus ; sed potius nos sumus Deo obligati. Et sentire seu dicere oppositum est temerarium et blasphem ium. Septimo. Quia si decedenti in gratia Deus non daret gloriam, nihil injustum faceret, etsi habenti gloriam eam auferret, non esset injustus; quinimmo si quis conquereretur de hoc, posset ei Deus dicere illud Evangelii (Matth., 20, v. 15) : An non licet mihi quod volo facere, an oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum. Et ille qui hoc pateretur, deberet dicere illud Job 1 (v. 21) : Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit, ilei factum est; sit nomen Domini benedictum.

Octavo. Quia, cum omne bonum sit ex dono gratuito Dei, ex hoc quod Deus dat quaedam, non obligatur ad dandum alia, ita ut non dando sit injustus. Et si quid pro bonis operibus nobis datur vel redditur, potius est et principalius ex liberalitate Dei dantis quam ex debito nostri operis. Nono. Quia, si Deus constituitur nobis debitor : aut hoc est ex nostro opere; aut ex sua promissione, quam exprimit Scriptura, Jacobi 1 (v. 12) : Beatus vir qui suffert tentationem, etc.; sequitur, accipiet coronam vitae, quam repromisit Deus diligentibus se (6). Si dicatur primum, tunc procedunt argumenta praecedentia. Si dicatur secundum, non valet, propter duo. Primo, quia divina promissio in Scripturis non sonat in aliquam obligationem , sed insinuat meram dispositionem divinae liberalitatis (t). Secundo, quia quod non redditur ex debito v. 8) dicentis quod praemium vel corona redditur ex justitia. Sed neutrum horum valet. Non quidem primum, quia non est simile de merito, et de demerito : quia qui in toto alteri obligatur, tanto ex sua ingratitudine plus demeretur, quanto plus recipit; sed qui totum habet ab aliquo, totum ei debet, nec potest eum constituere debitorem ; quod requiritur ad meritum de condigno, ut dictum est. Secundum similiter non debet movere; quia Apostolus non dicit quod corona gloriae reddatur secundum justum judicium, sed quod reddetur a justo judice, quia a Domino qui est justus et misericors : sed misericordiam ostendit coronando bonos (a), qui ex condigno non possunt mereri; justitiam vero, puniendo malos, qui ex condigno possunt demereri: nec tamen etiam eis reddit secundum rigorem justi-tiae, quos juste posset annihilare. Et in hoc secundus articulus terminatur.