ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES 8 1.

Ad argumenta contra primam conclusionem I. Ad argumenta Aureoli. - Quantum ad tertium articulum, restat predictis objectionibus, cum Dei adjutorio, quantum possibile fuerit, obviare; quia proculdubio, fortes sunt et subtiles. Et quidem ad argumenta Aureoli contra primam conclusionem, primo dicitur. Et ad primum negatur, primo, quod mens Ari-stotelis fuerit substantias spirituales componi ex materia et forma; sicut arguens dicit. Qiiaecumque autem fuerit mens Commentatoris, non est multum in hac materia curandum ; quia erravit exponendo Aristolelem, sicut beatus Thomas ostendit in multis locis, potissime, 1 p., q. 76, art. 1. Item, 2. Sententiarum, dist. 17, q. 2, art. 1. Item, 2. Contra Gentiles, cap. 59. Item, in quaestionibus de Anima (art. 1 et 2), et in quaestionibus de Spiritualibus creaturis (art. 2), et in multis aliis tractatibus. Et cum arguens vult probare hanc fuisse mentem Ari-stotelis, dicitur, ad primum ejus argumentum, quod minor est falsa, pro qua nihil laboravit, sed tantum pro majori (a) quam sibi gratis concessissemus, et sine labore; non enim intellectus possibilis, de quo loquitur Aristoteles, est in potentia naturali ad recipiendum omnia intelligibilia, sed solum ad omnia intelligibilia sensibilia, et ideo non habet in se naturam alicujus sensibilium in actu. Cum quo tamen stat quod intellectus possibilis sit quae-dam entitas actualis, et vera qualitas de secunda specie qualitatis, inhaerens ipsi essentiae animae, sicut sua potentia naturalis. Verumtamen, licet sit quid actuale in genere entium, non tamen est quid actuale in genere intelligibilium, sicut docet sanctus Thomas, in 1 p., q. 87, art. 1. Item, aliam calumniam patitur argumentum; quia in angelis non est intellectus agens, nec possibilis, nisi valde aequivoce, ut probat idem sanctus Thomas, eodem lib., q. 54, art. 4. Item, aliud falsum assumit, quod omnis entitas actualis sit actu intelligibilis, vel quod omnis actualitas sit intelligibilis, per impressionem sui in intellectum. Hoc enim falsum est : primo, de essentia animae; secundo, de ejus potentiis; tertio, de ejus habitibus; quarto, de ejus actibus immanentibus; quinto, de substantiis separatis, pro isto statu; quia nullum illorum naturaliter et pro statu isto imprimit speciem suam in intellectu possibili, sed intelligitur per speciem objecti materialis et sensibilis. Nec valet si quis instantiam ferat contra quoddam superius dictum, scilicet quod intellectus possibilis non est in potentia, nisi ad formas vel species sensibilium, dicens quod anima separata recipit species substantiarum separatarum. Item, quod (a) beatorum intellectus recipit formam Dei tanquam speciem qua intelligit.

Haec siquidem non valent. Non quidem primum; quia hic loquimur de potentia naturali animae conjuncte, pro statu conjunctionis ad corpus. Nec secundum valet; quia receptio divinae essentiae in intellectu possibili, est valde aequivoca receptio, et satis metaphorica, ad propositum, cum ibi nulla sit inhaerentia, nec (6) esse influxio, nec realis unio, proprie loquendo ad sensum arguentis. Item, aliud falsum praesupponit arguens, scilicet quod quaelibet substantia spiritualis intelligat noviter recipiendo speciem intelligibilem ab objecto suo. Unde beatus Thomas, 1 p., q. 54, art. 4, ubi quaerit, Utrum in angelis sit intellectus agens et possibilis, sic inquit : a Necessitas ponendi intellectum possibilem in nobis, fuit propter hoc quod nos invenimur quandoque intelligentes in potentia, et quandoque in actu; unde oportet esse quamdam virtutem, quae sit in potentia ad intelligibilia, ante ipsum intelligere, sed reducatur in actum eorum cum fit sciens, et ulterius cum fit considerans; et (y) haec virtus vocatur intellectus possibilis. Necessitas autem ponendi intellectum agentem, fuit quia naturae rerum materialium, quas nos intelligimus, non subsistunt extra animam immateriales et intelligibiles in actu, sed solum sunt intelligibiles in potentia, extra animam exsistentes, et ideo oportuit esse aliquam virtutem, quae faceret illas naturas intelligibiles actu; et haec virtus in nobis dicitur intellectus agens. Utraque autem necessitas deest in angelis; quia neque sunt quandoque intelligentes in potentia tantum, respectu eorum quae naturaliter intelligunt; neque intelligibilia eorum sunt intelligibilia in potentia, sed in actu; intelligunt enim primo et principialiter res immateriales. Et ideo non potest in eis esse intellectus agens et possibilis, nisi aequivoce. "

Haec ille.

Et post, in solutione primi, exponens illud Philosophi, 3. de Anima (t. c. 17) : In omni natura est aliquid quo est omnia fieri , et aliquid quo est omnia facere, etc.: " Philosophus, inquit, intelligit illa duo esse in omni natura in qua convenit esse generari sive fieri, ut ipsa verba demonstrant. In angelo autem non generatur scientia, sed naturaliter adest. Unde non oportet in eis ponere agens et possibile, d

Haec ille.

Item, in solutione secundi, sic dicit : a Ad intellectum possibilem pertinet esse in potentia respectu naturaliter cognoscibilium, et (8) quando- (a) quia. - Ad. Pr. (8) non.- Ad. Pr. (y) et. - Om. Pr. (S) et. - Om. Pr. que fieri in actu. Unde non pertinet ad rationem intellectus possibilis, quod illuminatur de supernaturalibus mysteriis, ad qiiae cognoscenda quandoque est in potentia. Si quis autem velit hoc vocare intellectum possibilem, aequivoce dicet, nec de nominibus est curandum. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod falsum est quod supponit arguens, scilicet quod in angelis sit aliqua entitas denudata ab omni actualitate, et in potentia ad omnem actualitatem intelligibilem. Ad secundum dicitur quod illac quatuor propositiones Philosophi, 3. de Anima, intelliguntur de intellectu possibili, quo anima humana formaliter intelligit tanquam potentia naturali et virtute sua; non autem intelliguntur de intellectu angelico. Quod manifeste patet per verba sua. Dicit enim, 3. de Anima, cap. 3 (a), quod incipit : De parte autem animx, etc: Necesse est itaque, quoniam (6) omnia intelligit, immixtum esse, sicut dicit Anaxago-ras, ut imperet, hoc autem est ut cognoscat; intus enim apparens proliiberet cognoscere extraneum, et obstrueret. Quare neque ipsius est esse (y) naturam, neque unam, sed tantum habet (8) quod possibilis sit. Vocatus itaque animae intellectus (dico autem intellectum, quo opinatur et intelligit anima) (e) nihil est actu eorum quae sunt, ante intelligere, etc.

Item, quando dicit Aristoteles quod intellectus possibilis animae nihil est eorum quae sunt, ante intelligere, non intendit excludere ab eo omnem actualitatem, sed tantum actualitatem naturarum sensibilium corporearum ; item, actualitatem actu intelligibilem, quia essentia sua non est actu intelligibilis, sed in potentia tantum; fit autem actu intelligibilis, per species rerum sensibilium a phantasmatibus abstractas. De hoc sanctus Thomas, in scripto super librum de Anima (lect. 7), exponens illum textum, sic dicit : " Considerandum est quod antiqui dupliciter opinati sunt de intellectu. Quidam enim opinati sunt et posuerunt quod intellectus erat compositus ex principiis omnium, ad hoc quod cognosceret omnia. Et hanc supra dixit esse opinionem Empe-doclis. Anaxagoras autem dicit intellectum esse simplicem et immixtum, et nulli rerum corporalium habere aliquid commune. Ex eo ergo quod dictum est, quod intellectus non est actu intelligens (Q, sed in potentia tantum , concludit quod necesse est intellectum, propter hoc quod intelligit omnia in potentia, non esse mixtum ex rebus corporalibus, sicut Empedocles posuit, sed esse immixtum, sicut (a) juxta antiquam divisionem; nunc autem est initium libri. dicit Anaxagoras. Et quidem (Y) Anaxagoras hoc dicit, hac ratione motus, quia posuit intellectum esse primum principium totius motus, a quo omnia moventur, secundum ejus imperium. Si autem esset mixtus ex naturis (6) corporalibus, vel haberet aliquam earum determinate, non posset omnia movere imperio suo; quia determinaretur ad unum. Hoc est quod dixit Anaxagoras; posuit enim intellectum esse immixtum, ut imperaret, et suo imperio moveret. Et quia nunc nos non loquimur de intellectu qui omnia movet, sed de intellectu, quo anima intelligit, illud medium non est nobis opportunum ad ostendendum intellectum esse immixtum, sed oportet aliud medium accipere ad illud ostendendum : ex eo quod intellectus omnia cognoscit. Et hoc est quod addit: Hoc autem est ut cognoscat. Et hoc quidem tali ratione apparet. Omne enim quod est in potentia ad aliquid et (y) receptivum ejus, caret eo ad quod est in potentia et cujus est receptivum; sicut pupilla, quae est in potentia ad colores, et receptiva eorum, est absque omni colore. Sed intellectus noster sic intelligit intelligibilia quod est in potentia ad ea et receptivus eorum, sicut sensus sensibilium. Ergo caret omnibus rebus illis, quas natus est intelligere naturaliter. Cum autem natus sit intelligere omnes res sensibiles et corporeas, oportet quod careat omni natura corporali; sicut sensus visus caret colore, propter hoc quod est cognitivus colorum : si enim haberet aliquem colorem, ille color prohiberet videre alios colores, sicut lingua febricitantis, quae habet aliquem humorem amarum, non potest percipere dulcem saporem. Et sic intellectus, si haberet aliquam naturam determinatam, illa natura sibi connaturalis prohiberet eum a cognitione aliarum naturarum. Et hoc est quod dicit : Intus enim apparens prohiberet cognoscere extraneum et obstrueret, id est, impediret intellectum, et quodammodo velabit, et claudet ad inspectionem aliorum. Et appellat intus apparens, aliquid intrinsecum connaturale intellectui, quod, dum ei appareret, semper impediretur intellectus (8) ab intelligendo alia; sicut si diceremus quod humor amarus est intus apparens linguae febricitanti. Concludit autem ex hoc, quod non contingit naturam intellectus esse unam, id est, nullam determinatam naturam, sed hanc solam naturam habet, quod est possibilis respectu omnium. Et hoc quidem convenit intellectui, quia non est cognoscitivus tantum unius generis sensibilium, ut visus vel auditus, nec tantum qualitatum accidentium sensibilium communium (t), vel propriorum, sed universaliter totius natura? sensibilis. Unde, sicut visus caret genere quodam sensibilium; ita oportet quod intellectus careat tota natura sensibili. Ex hoc autem ulterius concludit quod ille qui vocatur intellectus animae, nihil est in actu eorum quas sunt, ante intelligere; quod est contrarium ei quod ponebant antiqui : (licebant enim eum, ad hoc quod cognosceret omnia, esse compositum ex omnibus. Et ne quis crederet hoc esse verum de quolibet intellectu, quod sit in potentia ad sua intelligibilia antequam intelligat, interponit quod nunc loquamur de intellectu, quo anima inlelligit et opinatur. "

Haec ille. Ex quibus patet quod Philosophus ibidem solum loquitur de intellectu nostro, et non de angelico. Et de intellectu nostro, non vult quod sit denudatus ab omni actualitate, sed tantum ab omni actualitate sensibilium naturarum ; quia illas tantum directe et perfecte intelligit pro statu isto; nec seipsum (a), nec actus, nec habitus suos, nec essentiam animae directe primo intelligit, sed primo intelligit aliquam naturam sensibilem, et secundario actum suum, et per actum cognoscit seipsum; unde Aristoteles dicit, 2. de Anima (t. c. 33), quod objecta praecognoscuntur aclibus, et actus potentiis. Ad lertium dicitur quod de dictis Commentatoris in proposito parum curandum est. Sed quantum facit ad propositum, dicitur quod loquitur de intellectu humano, non autem de intellectu angelico. Item, posito quod intelligat de humano,

tunc, primum dictum suum conceditur, scilicet quod intellectus humanus denudatus est ab omnibus sensibilibus et intelligibilibus formis per se et directe et per speciem vel formam propriam intelligibilibus. Cum quo stat quod ipse sit quaedam forma et actualitas intelligibilis reflexe per speciem sui objecti. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 87, art. 1, ad 3 : " Intellectus humanus, qui fit in actu per speciem rei intellectae, per eamdem rem intelligitur sicut per formam suam. " Item, art. 3, in solutione primi, sic dicit: "Objectum intellectus est quoddam commune, scilicet ens et verum, sub quo comprehenditur etiam ipse actus intelligendi. Unde intellectus potest suum actum cognoscere ; sed non primo, quia nec primum objectum intellectus nostri secundum presentem statum est quodlibet ens et verum, sed ens et verum consideratum in rebus materialibus, ex quibus in cognitionem omnium aliorum devenit. " Item, art. 2, in solutione secundi, sic dicit: " Habitus sunt praesentes intellectui nostro, non sicut objecta intellectus, quia objectum intellectus nostri secundum statum vitae praesentis est natura rei materialis, sed sunt praesentes intellectui, ut quibus intellectus intelligit. " - Haec ille. - Ex quibus patet quod non omnis actualitas, nec omnis entitas actualis, est intelligibilis per se et. primo et directe ab intellectu nostro. Et sic non oportet quod intellectus possibilis, si est denudatus ab omni forma intelligibili, quod sit denudatus ab omni actuali entitate.

Similiter, secundum dictum Commentatoris intelligendum est de intellectu humano, quod scilicet est in potentia et non in actu, respectu formarum primo et directe intelligibilium.

Ad tertium dicium ejusdem, dicitur quod intellectus humanus habet aliquid potentiale, scilicet intellectum possibilem, aliud actuale, scilicet intellectum agentem, vel actum aut habitum intellectus possibilis. Et si omne potentiale dicatur materiale, et omne actuale dicatur formale, conceditur quod in anima humana sunt multa materialia et multa formalia; sed aequivocatur in talibus. Idee nihil valet contra conclusionem, quae aliter loquitur de materia, et aliter de forma, ut patuit in probatione conclusionis. Responsio autem quam arguens recitat, vera est, nec ipse eam sufficienter impugnat.

Unde, ad primam probationem ejusdem, dicitur quod opinio Alexandri multum differt ab opinione nostra; quia Alexander posuit quod intellectus possibilis est quaedam entitas de natura rerum sensibilium, vel consequens commixtionem elementorum. Unde beatus Thomas, 2. Contra Gentiles, cap. 62 : " Alexander, inquit, consideratis verbis Aristotelis, posuit intellectum possibilem esse aliquam virtutem in nobis, ut sic diffinitio communis de anima, assignata ab Aristotele in 2. de Anima, possit sibi convenire. Quia vero intelligere non poterat aliquam substantiam intellectualem esse corporis formam, posuit praedictam (a) virtutem non esse fundatam in aliqua intellectuali substantia, sed consequentem commixtionem elementorum in corpore humano. Determinatus enim mixtionis corporis humani modus facit hominem esse in potentia ad recipiendum influentiam intellectus agentis, qui semper est in actu. Et secundum hoc, ipsum est quaedam substantia separata, ex qua influentia homo fit intelligens in actu. Id autem, in homine, per quod est potentia intelligens, est intellectus possibilis. Et sic videbatur sequi quod ex commixtione determinata in nobis sit intellectus possibilis, etc. "

Haec sanctus Thomas.

Quam opinionem ibidem multipliciter destruit, et annulat.

Et ad rationem Commentatoris, dicitur quod, licet intellectus possibilis sit quaedam entitas actualis, non tamen est intelligibilis in actu ; et ideo non impedit quin species intelligibiles in eo possint esse.

Ad secundam improbationem, dicitur quod opinio nostra non ponit intellectum esse talem preparationem ; sed esse naturalem potentiam animae rationalis, quae non habet aliquam naturam sensibilium, sed elevatur supra totum esse materiale et corporeum et senia) intelligere. - Ad. Pr. sibile, et tamen in potentia ad species intelligibiles omnium sensibilium, et naturam habens actu in sua productione; sua etiam entitas non est intelligibilis in actu. Et cum arguens dicit quod, si Aristoteles non intendit negare actualitatem ab intellectu possibili, sed solum actualitatem ad quantum est in potentia, nihil speciale diceret, etc. ;

dicitur quod immo intellectus possibilis (a) est in potentia ad totum genus specierum intelligibilium, a toto genere sensibilium abstrahibilium, et nullam habet naturam sensibilem aut intelligibilem in actu; quod non est verum de aliqua potentia sensitiva, vel vegetativa. Item, dicit istud novum, quod falsa est opinio Empedoclis et aliorum antiquorum ponentium intellectum compositum et mixtum ex omnibus.

Ad tertiam, dicitur quod comparatio Commentatoris parum valet. Nam materia per formam substantialem acquirit esse substantiale, et nunquam est sine forma substantiali. Intellectus autem possibilis, per formam intelligibilem non acquirit esse substantiale, sed accidentale, et potest esse sine tali forma, et sine tali esse, nec constituit aliquid per se unum cum sua forma. Conceditur tamen quod, sicut materia per formam acquirit esse actu materiale, ita intellectus possibilis per formam intelligibilem acquirit esse intelligibile actu. Ulterius dicitur quod omnia verba Commentatoris, sive sint vera, sive sint falsa, referuntur ad intellectum possibilem, quo anima humana intelligit, non autem ad intellectum angelicum; aut, si intendebat loqui de quolibet intellectu creato, falsum dicit, et male probatum. Item, probato vel concesso quod intellectus noster et angelicus est illo modo potentialis, quo arguens ponit, adhuc argumenta sua non sunt contra conclusionem nostram, nec probant propositum suum; quia intellectus non est ipsa essentia animae nec angeli, nec pars substantioe ejus, sed quaedam qualitas; et ideo non probatur quod essentia animae aut angeli sit in se composita ex materia et forma, sed solum de intellectu. Ad quartum dicitur quod in omni substantia intellectuali praeter primam, quae Deus est, est (6) compositio alicujus potentialis cum aliquo actuali, sicut supra dictum est. Nulla tamen substantia intellectualis est proprie composita ex vera materia et ex vera forma substantiali. Cum autem dicit quod Philosophus et Commentator intelligunt quod substantiae abstractae in sua substantia habeant compositionem ex intellectu possibili et ex intellectione sui, falsum est tam in anima rationali quam in angelis. De anima rationali patet, quia intellectus possibilis intelligeret se ipsum. Item, nunquam esset in pura potentia, respectu intelligibilium ; nec esset in principio sicut tabula rasa; nec indigeret intellectu agente; et multa alia inconvenientia sequerentur (r) apud Philosophum. Quod autem intellectus (x) angeli non sit ejus essentia, nec pars essentia?, sed verum accidens, de genere qualitatis, ostendit sanctus Thomas, 1 p., q. 54. Nam in primo ejus articulo ostendit quod intelligere"angeli non est ejus substantia. In secundo ostendit quod intelligere angeli non est ejus esse. In tertio ostendit quod virtus intellectiva angeli non est sua essentia. Si autem Commentator sentit oppositum, non est curandum. Ad quintum negatur quod illa sit mens Augustini , scilicet quod angeli sint compositi ex materia et forma, sumendo proprie materiam et proprie formam. Sed forte intellexit quod in angelo est aliquid potentiale, scilicet ejus essentia, et aliquid formale vel actuale, scilicet suum esse. Vel forte in hoc Augustinus sequebatur opinionem Platonicorum, ponentium daemones esse animalia aerea. Vel forte, cum dicit illas opiniones esse veras, intendit dicere quod non sunt contra fidem. Sanctus Thomas vero, de Spiritualibus creaturis, q. 1, in solutione quarti, dicit quod Augustinus, per materiam invisibilium intelligit informitatem naturae spiritualis, secundum quod nondum est conversa ad Verbum a quo illuminatur. Ad sextum negatur prima consequentia; quia in Deo nulla est compositio, nec ex materia et forma, nec ex substantia et accidente, nec suppositi cum natura, nec esse cum essentia; in angelo autem sunt tres ultimae compositiones. Ad illud quod additur de passione doemonum, respondet sanctus Thomas, in quaestione statim allegata, in solutione 20 argumenti : i Substantiae, inquit, spirituales non patiuntur ab igne corporeo per modum alterationis materialis, sed pe. modum alligationis, ut Augustinus (21. de Civit. Dei, cap. 10) dicit; unde non oportet quod habeant materiam. " Similiter, ad illud quod additur de alteratione et translatione, et receptione accidentium, respondet sanctus Thomas, ibidem. Unde, in solutione 16, sic dicit : " Substantia spiritualis creata agit et patitur, non secundum formam vel materiam, sed secundum quod est in actu vel potentia. " Item, in solutione 22, sic dicit: " Forma separata, in quantum est actus, non potest aliquid extraneum habere admixtum, sed solum inquantum est in potentia. Et hoc modo substantioe spirituales, inquantum sunt in potentia secundum intellectum et voluntatem, recipiunt aliqua accidentia. "

Haec ille.

Et per hoc patet ad dictum Boetii; quia pura forma, ab omni potentialitate abstracta, non potest esse subjectum accidentium ; sed angelus non est talis forma, sed solus Deus. Ad septimum dicitur quod ratio, qua probatur animam rationalem non componi ex materia et forma, multiplex est, nec solum illa quae ibi recitatur. Tamen illa bona est. Nec arguens bene solvit illam. Quia in prima solutione assumit falsum, scilicet quod forma quae est hoc aliquid, potest informare duas materias; hoc enim impossibile est, quia vel illic materiae sunt unius rationis, vel diversarum : si secundum, igitur requirunt formas specie velgenere differentes; si primum, eadem ratione eadem forma poterit informare tertiam et quartani et quintam materias, quod est falsum. Similiter, secunda solutio non valet. Quia quaero de illo composito sic per te indiviso : utrum se toto, id est, secundum quamlibet sui partem, informet materiam, vel tantum secundum unam sui partem et non secundum quamlibet. Si secundum se totum primo modo, igitur secundum se totum est forma et actus, et sic non habet materiam ex qua. Si non secundum se totum, igitur anima non secundum se totam est actus corporis, et sic non secundum se totam est anima, sed secundum partem sui; et multa alia inconvenientia sequuntur. Item, ista secunda solutio aliud falsum supponit, scilicet quod materia et forma in composito non habeant propriam unitatem, nec distinctionem ; cujus falsitas alias forte videbitur. Ad octavum dicitur quod omnis materia proprie dicta repugnat intelligibilitati. Hic enim vocamus materiam, potentiam quamdam in genere substantium, intellectam praeter omnem speciem et formam et privationem ; quae tamen est susceptiva formarum substantialium et privationum, vel saltem formarum et non privationum formarum substantialium. Talis autem materia intelligibilitati repugnat : quia talis materia nunquam est sine aliqua forma substantiali; nunquam habet duas simul formas; et quidquid recipit, individuat et contrahit; nec immediate recipit accidentia, potissime de genere qualitatis, cujus est cognitio; et multas alias imperfectiones habet, intelligibilitati repugnantes. Potissime, quia cum illa sit intima in genere creaturarum, non potest esse causa supremarum creaturarum, cujusmodi sunt angeli. Cum autem dicit arguens, quod materia quae est in substantiis separatis, non est talis materia, etc;

dicitur quod de sua aequivocatione non est curandum, si velit omnem potentiam passivam et receptivam actus accidentalis vocare materiam. Nos enim vocamus materiam, illud quod immediate est subjectum formae substantialis, accipiendo (a) esse substantiale per actum quem recipit. II. Ad argumentum Durandi. - Ad argumentum Durandi, dicitur quod solutio vel instantia, quam contra argumentum sancti Thomae affert, nihil valet. Omnes enim sancti Doctores, immo philosophi, ponunt substantias separatas, esse intellectuales secundum se totas, et non secundum partem. Probat enim Philosophus, 1. et 3. de Anima,

quod intelligere (a) non est operatio compositi, sed intellectus tantum ; ita quod nulla pars materialis, sive sit quantitativa, sive essentialis, est elici-tiva, tanquam agens principale, nec tanquam agens instrumentale, actus intelligendi. Alias, non plus angelus diceretur substantia intellectualis, quam homo, si non secundum se totum esset intellectualis, sicut nec est homo. Et sic illa instantia parum valet. g 2.

Ad argumeinta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Secundo loco respondendum est ad argumenta Aureoli primo loco posita contra secundam conclusionem, quibus nititur probare quod non oportet quaerere aliquod principium individuationis. Et ad primum quidem, dicitur quod major quam assumit est aequivoca, vel potest aequivoce capi. Si enim intelligatur quod nulla res quae est extra intellectum, prout est extra intellectum, est indifferens ad plura, sed est determinata ad unum individuum, major est vera; quia, prout est extra intellectum, habet aliquod esse reale, et cum tali esse non est communicabilis, nec plurificabilis. Si autem intelligatur quod res quae est extra intellectum, ut praescindit a tali esse quod non est ipsa, nec pars ejus, nec de ratione ejus, nec essentialiter concomitans rationem ejus, non est indifferens, falsa est major; et ejus opposita est vera, scilicet quod aliqua res exsistens extra intellectum, est de se indifferens ad plura individua. Tunc ad probationem illius majoris in sensu negato, dicitur quod responsio quam arguens adducit, bona est et vera, sic intelligendo quod scilicet humanitas quae est in Socrate, de se indifferens est; fit autem differens per aliud ab illa, quidquid illud sit, dequo postea videbitur. Et conceditur quod humanitas Socratis et humanitas Platonis differunt; et illarum differentia est causa differentiae Socratis et Platonis. Non tamen prima causa distinctionis illarum humanitatum, nec illorum individuorum, est humanitas ut humanitas, sed illud quod haeccei-zat primo naturam, postea individuum. Et sic conceditur secunda responsio quam arguens recitat. Tunc ad tertiam replicam, in qua dicitur : Quandocumque aliqua forma advenit alicui substrato, etc,

dicitur primo, quod illud argumentum tantummodo concludit quod principia individualia non tollunt, per suum adventum, a natura specifica indifferentiam quam habet in se, et secundum esse essentiae, vel formae, vel naturae, ad multa individua ; sed solum facit eam individuam secundum esse quod habet in individuo vel supposito : ita quod ipsa remanet in se indifferens; sed tamen, secundum esse quod habet in hoc individuo, est differens, et incommunicabilis. Et totum hoc conceditur, ut postea dicetur latius. Est ergo simul et semel differens et indifferens, communicabilis et incommunicabilis, secundum diversas sui considerationes in re fundatas. Nec sequitur quod ulterius infertur, scilicet quod Socrates et Plato non differant per suas humanitates proprias, licet non distinguantur in humanitate communi, in seconsiderata.- -Secundo, dico quod aliter posset dici, scilicet quod major argumenti est vera, quando talis forma advenit substrato prius subsistenti in esse reali, sicut procedit probatio argumenti de albedine adveniente superficiei prius exsistenti. Sed falsa est major, quando substratum nullum esse exsistentia? vel subsistentiae habet, ante adventum forma?, distinctum, sed ab ipsa accipit esse reale et distinctum ; sicut est in proposito : quia principia individualia sunt causa esse ipsi naturae quam individuant aliquo modo. Sicut ponit sanctus Thomas, de Potentia Dei. q. 2, art. 1, dicens : et Natura divina a formis materialibus in duobus differt. Primo quidem, per hoc quod formae materiales (a) non sunt subsistentes : unde humanitas, in homine, non est idem quod homo qui subsistit; divinitas autem est idem quod Deus : unde ipsa natura divina est subsistens. Aliud est quod nulla forma vel natura creata, est suum esse; sed ipsum esse Dei est ejus natura et quidditas; et inde est quod proprium nomen ipsius est Qui est, ut patet, Exodi 3 (v. 14), quia sic nominatur quasi a propria forma sua. Forma igitur in istis inferioribus, quia per se non subsistit, oportet quod in eo cui communicatur sit aliquid per quod forma vel natura subsistentiam recipiat; et hoc est materia, quae subsistit formis et naturis materialibus. Quia vero natura materialis vel forma non est suum esse (6), accipit esse per hoc quod in alio recipitur; unde, secundum quod in diversis est, de necessitate habet diversum esse; unde humanitas non est una in Socrate et Platone, secundum esse, quamvis sit una secundum propriam rationem. In communicatione vero qua divina natura communicatur, quia ipsa est per se subsistens, non requiritur aliquid materiale, per quod subsistentiam recipiat; unde non recipitur in aliquo, quasi in materia (y), ut sic genitus ex materia et forma inveniatur compositus. Et ilerum, quia ipsa essentia est suum esse, non accipit esse per supposita in quibus est; unde per unum et idem esse, est in communicante et in eo cui communicatur, et eie manet una et eadem secundum numerum in utroque. "

Haec ille.

Nec valet probatio majoris inducta ; quia procedit ex falso intellectu, ac si nos dicamus quod natura speciflca ex se haberet aliquod esse reale extra intellectum, indifferens ad multa, et postea principium individualivum, per suum adventum, tolleret illud esse indifferens, et daret ei esse differens. Nos autem hoc non dicimus; sed solum quod natura non habet ex se esse differens, nec esse indifferens, sed utrumque accidi ei. Habet enim esse indifferens, ut est in intellectu; esse autem differens, ut est in supposito. Ita quod arguens fallitur per sophisma consequentis, ac si sic argueret: Natura non habet ex se esse differens; igitur ex se habet esse indifferens. Differentia enim et indifferentia accidunt sibi, et pluralitas, et unitas, distinctio et identitas. Nisi quod potest dici quod natura, ex se, vel per se, vel (a) de se, est indifferens, et una, et indistincta, et communicabilis, loquendo de persei-tate tertii modi, quae est solitudo; ut intelligatur sic : Natura est per se indifferens, hoc est, quod, si sola esset, vel si absolute consideretur, praeciso (6) esse quod habet in supposito, ipsa est indifferens; non tamen quod indifferentia competat sibi in primo modo dicendi per se, nec in secundo : quia, si sic esset indifferens, per nihil adveniens posset fieri differens. Ad secundum dicitur primo, quod per idem homo est homo et unus homo, si loquamur de unitate essentiali et transcendente; non autem si loquamur de unitate accidentali quae est de genere quantitatis. Secundo, dicitur quod individuato vel esse individuum plura requirit quam esse unum unitate essentiali ; potissime in rebus materialibus quae possunt multiplicari in eadem specie : quia ad esse unum , sufficit indivisio in se; sed, ad esse individuum, requiruntur quatuor: primum est indivisio in se, et esse indivisum ; secundum est divisio ab aliis, si quae sint, vel esse possint in eadem specie individua ; tertium est quod non sit receptibile in alio, vel communicabile alteri, communicatione qua universale communicatur individuo; quartum est quod sit aliquid demonstrabile, sensibile, et determinatum ad hic et nunc. Principium autem talium non est natura pura, cum ex se sit indifferens negative, id est, quod non est principium differentiae, sed convenientia?, licet non sit indifferens positive, hoc est, habens aliquid repugnans differentia?. Ad lertium dicitur quod responsio ibidem data, est sufficiens, dum tamen bene intelligatur, scilicet quod humanitas in se est indifferens, hoc est, quod non habet ex se differentiam, nec repugnantiam ad pluralitatem, et communicationem, et distinctionem ; immo, si sola consideretur, et per se perseitate tertii modi, est indifferens. Non tamen ex se habet quod sit indifferens, et nullo modo capax differendi vel. - Om. Pr. tiae, nec communicabilitatis; quia non est per se indifferens primo modo aut secundo perseitatis. Neutrum enim repugnat sibi, nec alterum est de sua ratione, scilicet differentia, vel indifferentia, communicabilitas, vel incommunicabilitas. Verumtamen accidit sibi differentia et incommunicabilitas, quantum ad esse quod habet in supposito.

Tunc, ad replicaui contra banc solutionem, dicitur quod, proprie loquendo, nihil tollit indifferentiam a natura specifica. Quia natura quae est in individuo, vel consideratur in se solitarie, vel ut est in intellectu, vel ut est in individuo. Quantum ad primam et secundam considerationem, habet indifferentiam; sed quantum ad tertiam, habet differentiam. Et dum quaeritur per quid habet illam differentiam;

dicitur quod per principia individuantia, et per supposita in quibus est, quae dant sibi esse, et diversum esse, ut prius dicebatur. Nec valet consequentia ulterior : ergo natura, ante adventum proprietatis, est vel erat individua. Immo potius sequitur oppositum. Quia prius erat indifferens, et nullo modo distincta ; nunc autem est effecta differens, et distincta. Haberet autem consequentia colorem, si nos poneremus quod per aliud tolleretur indifferentia a natura, vel appropriaretur proprietati individuali quae resultat ex individuationibus, et per aliud individuaretur; quod nos non dicimus. Nam unum et idem est, quod naturam individuat et distinguit, et differre facit. Ulterius dicitur quod, praeter istam responsionem, potest aliter dici ad argumentum principale, scilicet quod major est falsa, ubi illud quod est indifferens ad aliqua plura, recipit esse actualis exsistentia; per unum illorum. Tunc enim, sicut non potest transferri de esse substantiali in esse substantiale, ita nec de uno illorum in aliud. Nec est instantia de materia prima; quia illa non immediate recipit esse a forma, loquendo de esse actualis exsistentiae, sed tale esse est naturae, vel suppositi. Item, similitudo de materia respectu formarum, et de natura specifica respectu individuorum , vel principiorum individualium, non valet. Quia materia prima non recipit ab aliqua forma substantiali, quod sit haec vel illa, eadem numero vel diversa; et ideo, manens eadem numero, potest transferri de una formarum ad aliam, respectu quarum est indifferens; quia per illam translationem non perdit nec acquirit identitatem numeralem, nec suam haecceitatem. Secus est de natura specifica, respectu individuorum et individuantium principiorum; quia, secundum identitatem vel diversitatem illorum, perdit aut acquirit identitatem et unitatem numeralem ; et ideo implicat quod transferatur de uno in aliud, et simul cum hoc maneat eadem numero; immo, si conceditur quod transferatur, non remanebit eadem numero. Ad quartum negatur minor. Dicimus enim quod potentia ad multitudinem vel plurificationem individuorum in natura specifica, est non solum secundum esse quod habet in intellectu, nec secundum esse quod habet in supposito et a supposito; sed ut in se est talis natura receptibilis in alio, secundum quod probatum est in tertia conclusione. Ad quintum respondet Dominus Albertus, in commento super Porphyrium, in secundo tractatu, cap. 3, ubi sic dicit : " Cum dicunt Aristoteles et Boetius, quod omne quod est, ideo est, quia est unum numero, hoc intelligitur (a) de his quae ultimo actu (6) in natura perfecta sunt; de his enim est verum. Sed universalia non hoc modo sunt, sunt enim ut rerum principia, et non ut res ultimo actu in natura constituta: et completae. Aut intelligitur quod unum numero sit dictum a numero ultimi esse, vel (y) a numero essentiae; omne enim quod est unum numero, habet esse suae essentiae, sicut universale unum numero est unum numero essentiae (S), et non duo, vel tria, quamvis numerus materiae (s) et accidentis sit in multis, et de multis, et hoc accidit sibi, et non convenit ei secundum se. Et sic intelligitur quod participatione speciei (Q plures homines sunt unus homo. "

Haec ille.

Item, ante praedicta verba, sic dicit : s Universale triplicem habet considerationem, scilicet secundum quod in se est natura simplex et invariabilis, et secundum quod refertur ad intelligentiam, et secundum quod est in isto vel in illo per esse quod habet in hoc vel in illo. Primo quidem modo, est simplex natura, quae dat esse, et rationem, et nomen; et sic verissime est inter omnia quae sunt, nihil habens extraneae naturae admixtum, nec conditione alienae naturae variatum. Per hoc autem quod est in isto vel in illo, multa accidunt ei secundum esse : quorum primum quidem est quod est (tj) individuatum et particulatum; secundum autem, quod est multiplicabile vel multiplicatum; tertium autem, quod est corporatum, et habet materiae diversas passiones quibus est subjectum, et alia hujusmodi infinita, quia materiae infinita accidunt. Per hoc autem quod in intellectu est, dupliciter consideratur, scilicet: aut secundum relationem ad intellectum intelligentiae primae cognoscentis et causantis ipsum, cujus illa natura simplex radius quidam (0) est; aut secundum relationem ad intellectum per abstractionem cognoscentem ipsum. Et primo quidem modo accidit ipsi radium et lumen intelligentiae agentis esse, et simplex, et purum, et immateriale, et immobile, et incorporale, et incorruptibile, et perfectibile intellectus possibilis, et ejusdem intellectus possibilis esse motivum ad actum, sicut color movet visum ad actum secundum actum lucidi quod est in ipso quando secundum actum est color. Secundum autem relationem, quam habet ad intellectum cognoscentem et non causantem ipsum, habet quod talis intellectus, secundum quod abstrahit ipsum, agit in ipso universalitatem, quam de natura sua ante non habuit, per hoc quod separat ipsum a materia et materialibus individuantibus ipsum. Et sic intelligitur illud quod dicit Aristoteles, quod universale est dum intelligitur, particulare autem dum sentitur; et illud Avicennae, vel Averrois, dictum, quod intellectus in formis agit universalitatem. Et hoc est quod dixerunt antiqui, triplices formas esse, scilicet : ante rem, quae sunt formae secundum se receptae, principia rerum exsistentes. Et aliae sunt formae in re, sive cum re ipsa exsistentes, dantes eis nomen et rationem, per illud quod sunt apte esse in multis et universales; non tamen secundum quod sunt in istis : quia sic sunt particulatas, et individuate, et ad singularitatem deductae. Sunt etiam formae post rem, quae sunt formae per abstractionem intellectus ab individuantibus separate, et in quibus intellectus agit universalitatem. Et primae quidem sunt substantialia rerum principia; secundae autem sunt rerum substantias; tertiae autem sunt accidentia et qualitates, quae sunt note rerum in anima accepte : vocantur et etiam dispositiones vel habitus. His igitur supra praelibatis, dicimus quod universalia, hoc est, naturae (a) quae universalia vocantur, secundum se accepta, sunt verissime ingenerabilia, et incorruptibilia, et invariabilia. Sunt etiam extra vel praeter intellectum solum, et purum, et nudum, sicut incontradicibiliter(g) probant rationes secundo loco inducte. Secundum autem quoddam (y) esse, in rebus sunt, scilicet secundum esse individuatum quod est actu in his quae ultimo sunt et in esse perfecto constituta in natura; propter quod etiam illa res natura (6) a philosophis vocatur. Adhuc autem, secundum quod sunt in intellectu, dupliciter sunt, scilicet in intellectu per cognitionem causante et agente, et in intellectu cognoscente, per abstractionem ea ad universalitatem agente et deducente, i

Haec ille. Item, post, in solutione tertii, sic dicit : a Quod inducunt, inquit, adversarii per dictum Avicennae, dicendum est quod omne quod est in individuo, secundum quod est in individuo singulare est. Sed id quod est in individuo, nihil prohibet esse universale, non secundum quod est in individuo acceptum; hoc enim (e), secundum se acceptum, nihil (f) quoddam.

quod Pr. (i) enim. - est Pr. prohibet esse quale quid, et non hoc aliquid. Si quis autem objiciat quod id quod est in individuo, est in eo per modum individui, individuum autem est hoc aliquid, ergo omne quod est in individuo, est singulare, et hoc aliquid;

non valet argumentum. Quod enim est in individuo, non semper est in individuo per modum individui, sed aliquando per modum principii individui, et non oportet quod hoc, secundum id quod est, sit individuum et (a) hoc aliquid; quia potest esse quale quid. Et ideo in argumento est paralogismos figurae dictionis, quia interpretatur quale quid, ut hoc aliquid. "

Haec dominus Albertus, in forma.

Ex quibus patet quod superius dictum fuit in solutione primi et sequentium, quod scilicet natura specifica, in se considerata, est indifferens, sed secundum esse quod habet in individuo, est differens, et incommunicabilis; et quomodo principia individualia, sibi relinquunt indifferentiam uno modo, et tollunt alio modo. Verumtamen aliqua dicit quae non consonant dictis sancti Thomae, utputa, quod naturae universales habeant aliquod esse reale extra omnem intellectum, et individuum, vel ante omne individuum. II. Ad argumenta Scoti.

Ad argumenta secundo loco contra eamdem conclusionem inducta, quae sunt Scoti volentis probare quod quantitas nullo modo sit principium individuationis, nunc, Deo favente, dicendum est. Sed primo praemittam quaedam, ad sequentium declarationem, secundum mentem sancti Thomae. Nam sanctus Thomas, in scripto super Boetium, de Trinitate, in illa quaestione qua quaerit (q. 4, art. 2), Utrum varietas accidentium possit esse causa distinctionis secundum numerum, sic dicit : " Inter individua, inquit, ejusdem speciei, hoc modo consideranda est diversitas. Secundum enim Philosophum, 7. Metaphysica? (t. c. 39), sicut partes generis et speciei sunt materia et forma, ita partes individui sunt haec materia et haec forma. Unde sicut diversitatem in genere vel specie facit diversitas materiae vel formae absolute; ita diversitatem in numero facit haec forma, et haec materia (6). Nulla autem forma, inquantum hujusmodi, est haec seipsa. Dico autem inquantum hujusmodi, propter animam rationalem, quae quodammodo ex seipsa est hoc aliquid, sed non inquantum forma. Intellectus vero (y) quamlibet formam quam possibile est recipi in aliquo sicut in materia, vel sicut in subjecto, natus est attribuere pluribus; quod est contra rationem ejus quod est hoc aliquid. Unde forma fit haec, per hoc quod recipitur in materia. Sed cum (8) materia in se considerata, sit (e) indita) et. - sed Pr. stincta, non potest esse quod formam in se receptam individuet, nisi secundum quod est distinguibilis. Non enim forma individuatim per hoc quod recipitur in materia, nisi quatenus recipitur in hac materia vel in illa distincta et determinata ad hic et nunc. Materia autem non est divisibilis nisi per quantitatem ; unde Philosophus ilici t,l. Physicorum (I. c. 45), quod, submota quantitate, remanet substantia indivisibilis. Et ideo materia efficitur haec et signata, secundum quod est sub dimensionibus. Dimensiones (a) autem istac possunt dupliciter considerari. Uno modo, secundum earum terminationem; et dico eas terminari secundum determinatam figuram et mensuram ; et sic, ut entia (6) perfecta, collocantur in genere quantitatis; et sic non possunt esse principium individualionis, quia, cum talis dimensionum terminatio varietur frequenter circa individuum, sequeretur quod individuum non maneret idem numero. Alio modo, possunt considerari sine ista determinatione, in natura dimensionis tantum; quamvis nunquam sine aliqua determinatione esse possint, sicut nec natura coloris sine determinatione albi et nigri; et sic collocantur in genere quantitatis, ut (y) imperfectum. Et ex his dimensionibus interminatis efficitur materia haec signata; etsicindi-viduat formam ; et sic ex materia causatur diversitas secundum numerum in eadem specie. Unde materia, secundum se considerata, non est principium diversitatis secundum genus, nec secundum numerum; sed, sicut est principium diversitatis secundum genus, prout subest formae communi, ita est principium diversitatis secundum numerum, prout subest dimensionibus interminatis. Et ideo, cum hae dimensiones sint de genere accidentium, quandoque diversitas secundum numerum reducitur in diversitatem materiai, quandoque in diversitatem accidentium ; et hoc ratione dimensionum praedictarum. Alia vero accidentia non sunt principium indi-viduationis, sed sunt principium cognoscendi distinctionem individuorum ; et per hunc modum , etiam aliis accidentibus individualio (S) attribuitur. "

Haec ille. Item, post, in solutione primi, sic dicit : " Cum dicit Philosophus, quod numero sunt unum, quorum materia est una, intelligendum est de materia signata, quae est sub dimensionibus; alias oporteret dicere quod omnia generabilia et corruptibilia sunt unum, cum eorum materia sit una. " Item, in solutione secundi, sic dicit : " Dimensiones (e), cum sint accidentia, per se non possunt esse principium unitatis individua? substantioe; sed materia, prout talibus dimensionibus subest (Q, intelligitur esse principium talis unitatis et multitudinis. " Item, in solutione quarti, sic dicit : a Illa quae differunt numero in genere substantiae, non solum differunt accidentibus, sed etiam forma et materia. Sed si quaeras quare differunt eo quod est forma, vel quare ista forma differt ab ista, non est alia ratio, nisi quia est in alia materia signata. Nec invenitur alia ratio quare luce materia sit divisa ab illa, nisi propter quantitatem. Et ideo materia subjecta dimensioni, intelligitur esse principium hujus diversitatis. "

Haec ille. Item, in solutione tertii, dicit : cc De ratione individui est quod sit in se indivisum, et ab aliis divisum ultima divisione. Nullum autem accidens habet in se propriam rationem divisionis (a), nisi quantitas. Unde dimensiones (6) ex seipsis habent quamdam rationem individtiationis, secundum (y) determinatum situm, prout situs est differentia quantitatis. Et sic habet duplicem rationem individuationis : unam ex subjecto, sicut et quodlibet aliud accidens; aliam ex seipsa, inquantum habet situm, ratione cujus, in abstrahendo a materia sensibili, imaginamur hanc lineam et hunc circulum. Et ideo recte materia: convenit individuare omnes formas, ex hoc quod subditur illi formae, quae ex seipsa habet individuationis rationem; ita quod etiam ipsae dimensiones terminata:, qua fundantur in subjecto jam completo, individiiantur quodammodo ex materia individuata per dimensiones interminatas praeintellectas in materia. " Item, in solutione hujus, quod est tale : " Remota causa, removetur effectus. Sed omne accidens contingit a subjecto removeri, vel actu, vel cogitatione. Si igitur accidens esset pluralitatis principium secundum numerum, et diversitatis, contingeret eadem esse quandoque unum secundum numerum, et. quandoque diversa adu vel cogitatione. "

Ecce argumentum quintum, ad quod respondet : " Illa, inquit, ratio procedit de accidentibus completis, quae sequuntur esse formae in materia; non autem de dimensionibus interminatis (o), quae praeintelliguntur ante ipsam formam in materia. Sine his enim non potest intelligi individuum, sicut nec sine forma. " -- Haec ille. Quae pro tanto inducta sunt, ut appareat mens ejus. Sed considerandum est quod, in hoc tractatu super Boatium, et 4. Sententiarum, et in multis aliis locis, sanctus Thomas secutus est opinionem Commentatoris in materia de dimensionibus interminatis, ponens quasdam dimensiones interminatas distinctas essentialiter a dimensionibus terminatis, sicut potentia distinguitur ab actu, et quod dimensiones interminatae nunquam separantur a materia, et quod praecedunt formam in materia, et sunt ut medium inter materiam et formam, et stant successive cum diversis formis substantialibus, et sunt ingenerabiles et incorruptibiles, et sunt principium individuationis et signationis materiae. Sed in Sumnia, et ultimis determinationibus et operibus suis (a), posuit oppositum, scilicet quod nulla quantitas praecedit formam substantialem in materia, nec stat successive cum pluribus formis substantialibus, nec est cooeva materiae, nec incorporalis; sed concedit dimensiones interminatas, hoc modo, quod eadem dimensio dicitur terminata et interminata secundum diversas considerationes; et quod quantitas, ut est interminata, id est, considerata secundum naturam dimensionis, et non cum tali figura vel mensura, est principium individuationis, non autem ut est terminata, id est, habens talem figuram aut mensuram. Et de (6) hoc erit specialis quaestio. Ideo ea quae allegata sunt de scripto super Boetium, teneantur, praeter illa quae ultimo recitata sunt in solutione quinti (y), scilicet quod aliquae dimensiones praecedunt formam in materia. Hoc enim est penitus falsum, ut post videbitur, scilicet dist. 18, hujus secundi. His praemissis, respondetur. Ad primum Scoti, dicitur quod aliquod esse ens per se, potest intelligi tripliciter. Primo : quia dicit naturam vel rem naturae unius praedicamenti, et non dicit aliquid compositum ex rebus diversorum generum, nec ex duabus entitatibus quarum unio sit mere per accidens, nec una insit per se alteri quacumque perseitate. Secundo : quia nec dicit tale compositum ex duobus; nec in recto, nec in obliquo, in sua ratione convocat res duorum generum, sed tota sua ratio completur per praedicata unius generis. Tertio : quia sua entitas non dependet in esse, nec in fieri, a causa extrinseca, vel intrinseca, a se realiter distincta. Primo modo, prima substantia, in genere rerum naturalium, potest dici ens per se; non autem secundo modo, nec tertio. Sed secundo modo, sola entia mathematica et metaphysica, sunt entia per se; non autem tertio modo. Sed terlio modo, solus Deus est ens per se. Tunc dico quod prima substantia materialis, inquantum hujusmodi, includit in sua ratione dimensionem in obliquo. Et hoc sufficit, ad hoc quod sit ens per se, primo modo; quia, illo modo, quaelibet natura, et quodlibet ens physicum, includit in sua ratione accidentia et materiam sensibilem. Ait secundum dicitur primo, quod, loquendo de individuis in genere substantiae, prima radix individuationis est materia, quantum ad hoc quod de ratione individui est ineommunicabilitas; sed prima radix individuationis, quantum ad hoc quod (a) de ratione individui est distinctio ab aliis ejusdem speciei, et esse quid signatum sensibile determinatum ad hic et nunc, est quantitas, ut patet ex praedictis. Secundo, dico quod per divinam potentiam possibile est compositum de genere substantiae, non mutatum aliqua substantiali mutatione, de hoc fieri non hoc, quoad illud quod est de ratione individui secundo modo, non autem quoad hoc (6) quod est de ratione ejus primo modo : quia illa prima substantia, quae est Socrates, posset mutari de una dimensione in aliam, non tamen de una materia in aliam ; et sic remaneret idem singulare primo modo, licet non secundo modo. Utrum autem posset Deus facere hominem sine quantitate, multi dubitant. Rursus, posito quod substantia Socratis esset separata ab omni quantitate, utrum esset idem homo in numero qui prius, multi dubitant. Pro primo, vide Henricum, Quodlibeto 2, q. 8. Pro secundo, vide Godofridum , in Quodli-libetis suis. Sanctus Thomas vero, 7. Quodlibeto, art. 10, quaerit : Utrum Deus possit facere quod albedo, vel alia qualitas corporalis, sit sine quantitate? Et respondet sic : " Divinae potentiae, ratione suae immensitatis, attribuendum est quidquid (y) in defectum non sonat. Tamen aliqua sunt, quae natura creata non patitur ut fiant, propter aliquam repugnantiam, quam important ratione contradictionis inclusae vel implicitae; et de talibus consuevit dici a quibusdam, quod Deus potest ea facere, quamvis ea fieri non possint. Ut ergo videamus utrum fieri possit a Deo quod albedo sit sine quantitate, sciendum est quod in albedine, et in qualibet alia corporali qualitate, est duo considerare, scilicet : ipsam naturam albedinis, per quam speciem sortitur; et individuationem ejus, secundum quam est haec albedo sensibilis, ab alia albedine sensibili distincta. Posset ergo fieri, divino miraculo, ut natura albedinis subsisteret absque omni quantitate : tamen illa albedo non esset sicut haec albedo sensibilis, sed esset quaedam forma intelligibilis, ad modum formarum separatarum quas Plato posuit. Sed quod haec albedo sensibilis individuata esset sine quantitate, fieri non posset, quamvis fieri possit quod quantitas individuata esset sine substantia; quia quantitas non individuatur solum ex subjecto, sicut alia accidentia, sed etiam ex situ, qui est de ratione quantitatis dimensivae, quae est quantitas positionem habens. Et ideo possibile est imaginari duas lineas separatas ejusdem speciei, numero diversas, secundum diversum situm; alias linea non esset divisibilis ex ipsa ratione sui generis; non enim dividitur linea nisi in lineas. Plures autem albedines sine subjecto ejusdem speciei imaginari, [A) quoad hoc. - Om. Pr. est impossibile. Et sic patet quod albedo non individuato nisi ex subjecto; et propter hoc non posset esse individua, nisi esset in aliquo subjecto, ad minus in quantitate. " - Haec ille. - Et sciendum quod, cum dicit quod albedo exsistens sine quantitate non esset individua, non est intelligendum quod nullo modo esset individua, sed quod non esset individua, illo modo quo haec albedo sensibilis demonstrata et determinata ad hic et nunc. Si autem homo possit, secundum Dei potentiam, subsistere sine quantitate, similiter diceretur de tali homine et de albedine separata. Quidquid autem sit de hoc, dicitur in proposito, quod in casu quo aliqua substantia transferretur de una quantitate in aliam, non remaneret eadem individuatio, quoad hoc quod est esse quid sensibile demonstratum et determinatum ad hic et nunc; licet posset remanere eadem individuatio, et idem individuum, quoad aliqua. Ad tertium dicitur primo, quod major argumenti est falsa, etiam secundum dicta arguentis. Quod patet : quia, secundum eum, Deus potest aliquid producere, et postea annihilare, et tertio idem in numero reparare et reproducere; et sic prima productio et secunda haberent unum et eumdem omnino primum et per se terminum.

Secundo, dicitur quod, concessa illa minore, argumentum in nullo procedit contra nos : quia, in casu ibidem posito, conceditur quod panis naturaliter genitus et postea transsubstantiatus, non esset idem panis in numero, nec idem individuum aut singulare cum pane creato subquantitate panis transsubstantiati; nec oppositum sequitur ex dictis nostris. Et cum dicitur quod primus panis et secundus sunt singulares eadem singularitate, etc.;

dicitur, ut prius, quod individuatio unius non est, quoad omnia, eadem cum individua-tione alterius : quia quantitas non est totale indivi-duativum (a) substantiae materialis; quia primum individuationis principium est materia, et secundum quantitas, et quoad aliud individuat materia quam quantitas. Ideo argumentum parum movet. Concludit enim solum quod possibile est duos panes habere eamdem individuationem, aut singularitatem, quoad hoc quod est esse idem sensibile demonstratum, et distinctum, et determinatum ad hic et nunc per idem principium ; non autem quod essent idem (6) individuum, quoad hoc quod est esse eamdem primam substantiam incommunicabilem, quia non haberent eamdem materiam, nec idem esse indivisum , quod est primum pertinens ad rationem individui. Ad quartum dicitur primo, quod substantia est prior naturaliter omni accidente, ad hunc sensum quod substantia, ut substantia est, non includit in sua ratione aliquod accidens, nec causatur ab accita) individuatam. - individuum Pr. (8) idem. - Om. Pr dente, nec praesupponit accidens ad suum esse, nec dependet in esse, nec intelligitur ab accidente : quia omne accidens causatur aliquo genere causalitatis a suo subjecto, et omne accidens producitur a substantia, sed non omnis substantia producitur, nec causatur ab accidente. Non tamen est mens Aristo-telis, quod quaelibet substantia sit naturaliter prior accidente secundum suam specialem rationem. Quod patet. Quia, secundum eum, 2. Physicorum (t. c. 18), et 7. Metaphysicos (t. c. 34), quodlibet ens physicum, in sua propria ratione includit materiam sensibilem, nec sine illa diffiniri potest. Item, nec intendit Aristoteles, quod tota coordinatio praedicamenti substantiae praecedat, quantum ad quodlibet sui, omne accidens. - Dicitur secundo, quod, si argumentum aliquid probet, solum probat quod prima substantia praecedit naturaliter quantitatem in esse substantiae : quia quaelibet prima substantia prius est ens quam substantia, et prius est substantia quam corpus; et per hoc, natura, id est, naturali intelligentia, praecedit quantitatem, quae consequitur formam corporeitatis. Non tamen probat quod prima substantia, quantum ad omnia quae pertinent ad suam completam individuationem, praecedat omne accidens; immo, quantum ad hoc, sequitur et praesupponit quantitatem, potissime quantum ad hoc quod est distingui et demonstrari et determinari ad hic et nunc. Et ideo responsio ibidem data potest sustineri. Et ad primam improbationem illius responsionis, dicitur quod prima substantia potest intelligi haec sine quantitate, quantum ad hoc quod est primum subjectum incommunicabile, non autem quantum ad alia quae requiruntur ad completam individuationem ; quia plus requiritur ad esse individuum materiale, quam esse primam substantiam. Ad secundam improbationem dicitur quod, licet quantitas sit forma primae substantiae, inquantum est individua et demonstrabilis et distincta et determinata ad hic et nunc; non tamen est ejus forma, inquantum est prima substantia absolute, aut incommunicabilis. Et ideo non oportet quod quantitas secundum omnem considerationem sit prior prima substantia. Ad tertiam dicitur, ut prius, quod subjectum est prius suo accidente, et habet unitatem et singularitatem et individuationem prius natura, quam suum accidens, quoad aliqua quae sunt de ratione primae substantiae et individui, non autem quoad omnia, potissime quoad illa quae secundario et minus principaliter sunt de ratione individui; hujusmodi sunt illa quae habet ex quantitate; quia sine illis potest inveniri prima substantia, ut patet in substantiis (a) separatis.

Et cum dicit arguens, quod tota coordinatio praedicamenti substantiae praecedit, quoad quodlibet suos coordinationis, totum praedicamen-tum quantitatis et (a) cujuslibet accidentis,

patet responsio, ex praedictis; hoc addito, quod principium individuationis substantiae, non semper oportet ad genus substantiae proprie pertinere. Unde beatus Thomas, 3 p., q. 2, art. 3, in solutione tertii, sic dicit: " In rebus creatis res aliqua singularis non ponitur in genere, vel specie, ratione ejus quod pertinet ad ejus individuationem, sed ratione naturae, quae secundum formam determinatur; cum individuato magis sit secundum materiam in rebus compositis. Sic igitur dicendum est quod Chrislus est in specie humana, ratione natiirae assumptae, non autem ratione hypostasis. "

Haec ille. Quod autem prima substantia, in esse primae substantia; praecedat accidentia, patet ex probatione conclusionis adducta ex libello de Principio individuationis, vel ex tractatu sancti Thomae, qui intitulatur de Natura materiae (6), ubi (cap. 3) etiam dicit sequentia, quae corroborant responsiones praedictas : Q. Manifestum est, inquit, quod formae in se acceptae, unitae sunt et non dispersae. Cum vero in materia recipiuntur, et ei immerguntur, in sua natura patiuntur divisionem. Et ideo, cum species formam sequatur, in formis separatis a materia non est divisio suppositorum cum una specie seu ratione formali; sed quodlibet suppositum unite colligit in se totam speciem. In formis vero in materia receptis, una species reperitur in multis suppositis. Sed hoc non est a natura materiae qualitercumque acceptae, cum materia sit de natura speciei in rebus naturalibus; sed hoc est per receptionem formae (y) in materia ut est primum subjectum. Cum enim subjectum (S), seu pars subjectiva in aliqua specie, sit prima substantia, quae individuum dicitur, id quod habet rationem primi subjecti, erit causa individuationis et divisionis speciei in supposita. Primum autem subjectum, est quod in alio recipi non potest. Et ideo formae separatae, eo ipso quod in alio recipi non possunt, liabent rationem primi subjecti. Et ideo seipsis individuantur. Et cum in eis nihil sit nisi forma, erit in eis forma secundum rationem formae. Et ideo, cum idem sit in eis suppositum et forma, ex quo seipsis individuantur, inquantum (t) habent ralionem primi subjecti, ad multiplicationem suppositorum multiplicatur in eis forma secundum rationem formae, scilicet secundum se, et non per aliud, quia non recipiuntur in alio. Omnis autem talis multiplicatio multiplicat speciem. Ideo in eis tot sunt species, quot sunt individua. In aliis vero, (l) formae. - Om. Pr. ubi est multitudo formae per receptionem in alio quod habet rationem primi subjecti, et non secundum rationem formae, manet eadem species in diversis suppositis. Hoc autem recipiens est materia, non qualitercumque accepta, ut dictum est, cum ipsa sit de intellectu speciei physicae; sed secundum quod habet rationem subjecti primi. Et signum hujus est esse sub certis dimensionibus, quae faciunt esse hic i et nunc, et sensui demonstrabile. Ad hanc igitur divisionem formarum non requiritur in materia dimensio aliqua interminata. Materia enim est principium individuationis, ut est primum subjectum, et solum sic (a); quamdiu namque manet ulterius receptibile, non invenitur (6) ultimum quod in nullo natum est recipi; si autem sint dimensiones interminate, necessario erunt in materia ut in subjecto. Materia igitur cum tribus dimensionibus non est primum subjectum, sed secundum se in natura sua; per quem modum non pertinet ad naturam speciei, sed prout est in acceptione intellectus, cujus est intentionem speciei percipere (j)- Cum enim forma recipitur in materia, circumscriptis per intellectum dimensionibus omnibus, sit aliquid exsistens in genere substantiae et ultimum, habens completam rationem individui in substantia. Sed non fit hic et nunc, et demonstrabile, sine dimensionibus terminatis et certis, quas sequi necesse est, eoquod forma recipitur in materia; cum impossibile sit eam in materia recipi, quin constituatur corporalis (i) substantia, cujus propria signa sunt dimensiones ipsae. Et ideo videtur quod materia sub certis dimensionibus est causa individuationis : non quod dimensiones causent individuum, cum accidens non causet suum subjectum; sed quia per dimensiones certas monstratur individuum esse hic et nunc, sicut per signum proprium individui et inseparabile. "

Uaec ille.

Ex quibus patet quomodo non totum nec principale principium individuationis est dimensio, sed secundarium. Ad confirmationem, patet responsio per praedicta. Ad quintum principale dicitur primo quod omnis substantia, in esse substantiae est prior omni accidente , prioritate naturae quae dicit causalitatem vel prioritatem secundum rationem ; non tamen (e) prioritate natura quae est possibilitas exsistendi in rerum natura sine alio quod dicitur posterius. Et hoc maxime patet de accidentibus relativis, sine quibus substantia creata esse non potest per quamcumque potentiam, ut alias dictum fuit. Item, loquendo de accidentibus absolutis, dicitur quod nullum ens physicum, in esse physico et naturali potest esse sine qualitate sensibili, ac per hoc nec sine quantitate; (j) sic. - sit Vi:

(y) percipere. - perficere Tr. TENTURUM nec aliquod individuum materiale, in esse completo et ultimato individui, modo praedicto, potest esse sine quantitate. Utrum autem talia possint sine alio in esse remanere, non euro pro nunc ; sed apparet mihi quod non, quia nulla forma substantialis potest remanere in materia, nec eam informare, nisi sit disposita per qualitates.-Seeiindo, dicitur quod, concessa conclusione, argumentum non est contra nos; quia concessum est quod prima substantia non habet quod sit prima substantia ab aliquo accidente. Ad sexium dicitur primo, quod hujusmodi responsio palet ex dictis in solutione quarti, scilicet quia individuum substantia:, quoad ejus ultimatam indi-viduatioiiem, et quantum ad illud per quod ultimo individuatim, non pertinet ad genus substantia , sed quantum ad naturam sui generis vel suae speciei. Et ad hujus improbationem, dicitur quod secus est de generalissimo, et secus de individuo : quia generalissimum , de per se pertinet ad coordinationem praedicamenti, Socrates autem et Plato de per accidens; quia sine illis remanet integra coordinatio; alias non esset completa coordinatio praedicamenti substantiae, nisi omnia individua omnium specierum essent simul actu ; quia qua ratione Socrates pertinet ad illam coordinationem, eadem ratione Adam, et Antichristus, et quilibet alius. Sola enim genera et species, de per se pertinent ad praedicamentum; quia species specialissima dicitur individuum formale.

Secundo, dicitur quod argumentum non plus potest concludere, nisi quod individuum, inquantum habet rationem primae substantie, pertinet ad praedicamentum, et quod prima substantia, in esse primae substantiae, non dependet a quantitate; quod potest concedi. Cum hoc tamen (") stat quod sua ultimata individuatio completur per rem alterius generis a substantia, ut saepe dictum est. Ad septimum palet per idem. Dicitur enim quod de ratione speciei, in rebus materialibus, est quod sit praedicabilis de pluribus differentibus numero, pertinentibus ad idem praedicamentum. Et ideo conceditur quod individua aliquo modo pertinent ad praedicamentum. Sed non oportet quod id per quod individuum est individuum secundario et minus principaliter, pertineat ad idem praedicamentum ; nec quod pluralitas individuorum de ([ilibus praedicatur species, causetur ex aliquo illius generis ; immo necessario causatur per aliquid alterius generis, nisi forte in genere quantitatis, de cujus ratione est pluralitas partium. Aei octavum dicitur quod prima substantia, inquantum prima substantia, nullo modo est ens per accidens; quia prima substantia, ut sic, non dicit accidens in recto, nec in obliquo, tanquam aliquid sui. Similiter, nec individuum ultimata individuata) (amen. - Olii Pr. tione dicitur ens per accidens; quia, licet in subjectis compositis materialibus includat accidens in obliquo, non tamen in recto, nec tanquam partem suae essentiae, sed quasi determinativum essentiae, nec ex principali significato, sed secundario. Item, dato quod importaret, ex principali significato, res diversorum generum, adhuc non est per aiccidens; quia inter illa duo est ordo naturalis, et inseparabilitas, et coexigitio unius ad aliud. Item : quia, sicut superius dictum est, omne ens naturale importat in suo significato qualitatem sensibilem, vel materiam subjectam talibus; nullus tamen dicit talia esse entia per accidens. Unde Albertus, super 11. Metaphysica:, trad. I, cap. 12, sic dicit : i Quamvis autem substantia nomine suo non importet accidens, tamen substantia sensibilis suo nomine importat accidens; et hoc accidens causatur a principiis substantiae ipsius. Et si aliquis objicit quod calidum, et frigidum, et alia hujusmodi transmutant materiam substantiae sensibilis, et sic. videntur esse ante eam;

dicendum quod substantiam sensibilem dupliciter est accipere. Si enim accipiatur substantia sensibilis in communi, non erit transmutatio substantiae sensibilis, nisi a substantia sensibili; nec erunt qualitates activae et passivae, nisi in aliqua substantia. Et sic palet quod substantia sensibilis (a) est ante accidentia sensibilia. Si vero accipiatur in numero substantia sensibilis haec, vel illa, nihil prohihet ante hanc vel illam substantiam sensibilem esse quaedam accidentia transmutanda materiam ipsius. Sumatur ergo in communi substantia, tunc, per rationem prius introductam, principia substantiae sunt principia principiorum accidentium ; et sic principia substantiae sunt principia omnium. Et hoc modo, per analogiae communitatem, eadem sunt principia omnium; quia causae et principia et elementa substantiae, in eo quod substantia est, sunt causaeetprincipia et elementaomniumaliorum. Sicut enim in principio istius primae philosophiae ostendimus, ex principiis substantiae, in eo quod substantia est, oriuntur principia eorum quae determinata sunt quantitate, et eorum quae determinata sunt contrarietate; et ipsa, ut divinum quid, praecedit omnia alia, et est principium ipsorum. Sunt autem quidam perversi intellectus commentatores, qui, propter ista, dixerunt quantitatem et qualitatem non esse determinativas (6) essentiae substantiae sensibilis, asserentes quod, ex quo (y) tota substantia essentiatur ex duobus principiis, quae sunt materia et forma, et caetera sunt post esse ipsius, quod substantia sensibilis potest esse sine his; et hoc modo erit neque quanta, neque qualis. Et secundum hunc modum dixerunt deos sensibiles, sensibilibus similes in natura, qui ad homines ingrederentur ostiis clausis. (f) ex quo. - ex aequo Pr. Et hoc etiam modo dicunt homines remanere post mortem. Sed hic est error : quia, licet substantia, in eo quod substantia, de virtute nominis et rationis suae non importet nisi principia substantiae; tamen pro certo substantia sensibilis, quae est animal, et homo, et planta, de nomine suo dicit subjectum et quantitate et qualitatibus totius et partium determinatum. Oculus enim non est oculus, nisi sit ex humido et frigido. Et sic est in aliis. Et ideo absurdum est quod isti inducunt. "

Haec ille.

Et similia dicit in 6. et 7. Metaphysica:, cum Aristotel et sancto Thoma. Et breviter, nihil proprie dicitur ens per accidens, omnino distinctum contra ens per se, nisi quia includit duo nullum per se ordinem ad invicem habentia, quia scilicet unum non inest alteri aliquo modo perseitatis. Si autem sit ibi aliqua perseitas, tale quid non est proprie ens per accidens, ut post dicetur. Ad nonum negetur minor. Cum enim dicitur quod esse singulare, in coordinatione praedicamenti substantiae, convenit cuicumque convenit per aliquid illius coordinationis praecise, et non per aliquid alterius coordinationis (a),

hoc potest habere tres sensus. Primus est, quod singularitas, vel universalitas, conveniat rebus illius praedicamenti per aliquid illius praedicamenti. Et iste sensus penitus est falsus; quia communitas, et particularitas, et universalitas, et singularitas vel individualio, dicunt intentiones secundas, quae nullo modo ad genus substantiae pertinent. Secundus autem sensus est, quod res quae subest illis intentionibus, non pertinet ad genus substantiae per aliquid alterius coordinationis, sed tantummodo per aliquid illius coordinationis. Et iste sensus est verus; sed nihil est contra conclusionem. Unde ex hoc posset formari talis ratio contra arguentem : Non plus pertinet ad genus substantiae principium individuationis, quam principium et ratio universalitatis; sed secundum non pertinet ad genus substantias, cum sit secunda intentio, quae est relatio, vel negatio; igitur nec primum. Tertius sensus potest esse, quod illud quod fundat tales intentiones, nullo modo est extra genus substantia?. Et quoad hoc, dicitur quod indi-viduatio parlim fundatur in substantia, partim in accidente.

Ulterius dicitur quod, cum dicitur in minore quod esse singulare, in coordinatione substantia;, convenit alicui praecise inquantum est illius coordinationis, etc,

illa est simpliciter falsa. Quia ad esse singulare in tali genere, requiruntur duo : unum, quod reponat illud in tali coordinatione; aliud, quod faciat illud singulare. Primum necesse est esse per se de tali coordinatione, non autem secundum. De praedictis dicit Dominus Albertus, in commento super Porphyrum (tractatu 4, cap. 2), ubi facit tale argumentum, ad probandum quod species non sit proprie universale : " Species specialissima non praedicatur nisi de differentibus numero solo. Quae autem solo numero differunt, sunt singularia sensibilia; et eorum non potest fieri disciplina. Nec subjecta igitur, nec praedicata videntur esse (a) in disciplina. Cujus signum est : quia scientia de praedicabilibus usque ad illa non descendit nisi accipiantur ut stantia in specie et natura communi, ut aliquis homo, aliquis bos. Et sic videtur quod species non praedicetur per se de individuo, sed per accidens; accidit enim speciei esse in individuo, et sic accidit ei praedicari, etc. " Ecce argumentum. "Ad quod respondet ipse Albertus : i Dicendum, inquit, quod non sic accidit speciei esse in individuis, quod sit accidens eis, vel accidens in (6) ipsis; quia, sicut dicit Boetius (y), species est totum esse individuorum, et eorum essentialis similitudo. Et ideo individua possunt accipi dupliciter, scilicet: vel ut particularia in materia determinata; vel ut res naturae communis in qua stat naturae fluxus, qui fluxus est (8) natura? diffusio; et sic individuum sumitur ut aliquis homo, et aliquis bos. Et hoc individuum , proprie et per se subjectum est; et hoc modo praedicatum de ipso est species. "

Item, post, in eodem capitulo : a. Species est formale quid individuorum, et totum esse ipsorum. Esse enim quod est post speciem in individuis, non est de esse simpliciter; quia materia nulli dat esse. Et ideo materiae non est praedicari. "

Item, cap. 5 : " Individua quae sunt post specialissima, quoad potestatem naturae sunt infinita. Est enim per natura potestatem divisibilis materia in infinitum, per continuam allationem et ablationem primi generantis et materiam dividentis; oportet igitur quod potestate naturae individua sint infinita, et accidens individualis potentia naturae est infinitum. Quamvis ergo loco vel tempore omnia et singula individua, sint finita actu; tamen, naturae potestate, et divisione materiae et accidentis individualis, sunt infinita; et ideo nec scientia nec arte sunt comprehensibilia. Propterea praecipit Plato quod descendens a generalissimis per divisionem, et usque ad specialissima deveniens, ibi quiescat, et ne ulterius dividat. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod nullum individuum, quoad omnia quae sunt de ratione individui, proprie pertinet ad coordinationem alicujus praedicamenti. Quare instabile est fundamentum arguentis de coordinatione praedicamentali contra conclusionem nostram. TENTURUM Ad decimum dicitur quod, si per quantitatem interminatam intelligatur aliqua dimensio distincta essentialiter dimensionibus terminatis, praecedens omnem formam substantialem in materia, et coeterna materiae, ut ponit Commentator, tunc dicitur quod nulla talis dimensio interminata, est ponenda, ut post videbitur; et per consequens, nulla talis est principium individuationis. Si autem dimensio interminata vocetur ipsamet dimensio sequens formam substantialem, prout consideratur in esse individui, et non ut habet talem figuram aut extensionem, tunc conceditur quod talis quantitas et dimensio est principium secundarium individuationis.

Et ad hujus improbationem, dicitur quod nulla quantitas, nec aliquod accidens manet idem in generato et corrupto, ut post videbitur; immo, quot fornice substantiales succedunt sibi in materia, tot succedunt sibi quantitates, quarum quolibet potest dici terminata et interminata, diversis considerationibus.

Et cum probatur quod nulla quantitas terminata, sit principium individuationis;

dicitur quod quantitas terminata sequitur esse formae in materia, et singularitatem, et individuationem substantia? primariam. Sed cum hoc stat quod causat illa quae secundario pertinent ad individuationem primae substantiae, ut supra ostensum est ex dictis saneti Thomae, in tractatu de Natura materiae.

Et si dicatur quod ipse ponit, in scripto super Boetium, quod prima radix individuationis est dimensio interminata, communis generato et corrupto, etc.;

dicitur quod illam opinionem postea correxit in Summa et in ultimis opusculis. Potest etiam dici quod quantitas est prima radix individuationis, quantum ad hoc quod est esse divisum ab aliis, et demonstrabile, et determinatum ad hic et nunc, non autem prima simplicitei. Ad undecimum dicitur primo, quod conclusio nostra non dicit quod primum principium individuationis substantiae, nec principale (a), sit quantitas, sed secundarium , ut superius saepe dictum est. Secundo, dicitur quod quantitas seipsa primo, id est, non per aliquid prius alterius generis, distinguitur ab alia quantitate; tamen non seipsa primo, excludendo partes ejus, quae sunt priores. Sicut enim haec albedo differt ab alia, propter diversitatem materiae vel subjecti; ita haec linea differt ab alia, propter diversitatem partium hujus et illius; partes enim sunt materia totius, 2. Physicorum (t. c. 31). Quod si quaeratur unde quantitas habeat partes,

dicitur quod ex sua propria ratione; et similiter, haec quantitas et illa habent diversas partes. Dicitur etiam (6) quod ex ratione quantitatis est dividi in partes unius rationis, et portare secum divisionem, et plura individua, et distincta. - Et tunc, ad hujus improbationem, dicitur quod illa propositio qua dicitur, Omnis differentia formalis est speciDca, vera est, si bene intelligatur, nec fundat aedificium ruinosum, sed stabile. Illa enim propositio intelligitur ab antiquis philosophis et theologis de formis simplicibus, de quarum ratione non est divisio in partes alterius nec ejusdem rationis, nec portare secum aliquid materiale et aliquid formale; sed per se manifestum est quod forma, de cujus ratione est habere partes alterius rationis, cujusmodi est natura genita, vel parles unius rationis, cujusmodi est quantitas, portat secum divisionem specificarn vel numeralem, ita quod non indiget aliquo extrinseco alterius generis, per quod formaliter habeat divisionem aliquorum intra se contentorum. Et de hoc sanctus Thomas, 7. Quodlibeto, art. 10, ut visum fuit in solutione secundi argumenti. Item, 4. Sentent., dist. 12, q. 1, art. 1, q 3, ad 3 : " Si quantitas sive materia haberet esse actu, per se haberet individuationem ; quia per se haberet divisionem illam, secundum quam materia dividitur, et sic una pars differret ab alia, non specie, sed numero, secundum ordinem qui attenditur in situ partium ; et similiter, una linea differret ab alia numero, dummodo acciperentur in diverso situ. "

Haec ille.

Et simile dicit, super Boetium, de Trinitate, ut recitatum est in solutione primi. Ex quibus patet quod alia ratio est de quantitate, et alia de caeteris formis. Et tunc, ad improbationem hujus, dicitur quod hic loquimur de situ qui. est differentia quantitatis. Et cum quaerit arguens, per quid ille situs distinguitur ab alio;

dicitur quod ex propria oppositione quam secum ferunt; quia unus est ante, et alius retro, unus sursum, alius deorsum. Item, ordo de necessitate requirit pluralitatem et distinctionem; et sic, quaerere quare situs importat distinctionem , est quaerere quare situs est situs; quae quaestio vana est, et hominis indisciplinati, non valentis distinguere inter per se notum et dubium. Item, cum dicit quod quantitas non plus habet de se quod sit haec, quam substantia materialis, etc;

dicitur quod hoc est falsum ; quia, ut dictum est, ex se habet et portat divisionem et oppositionem et ordinem. Nec valet probatio; quia, licet ex sua ratione habeat indifferentiam ad plura subjecta et materialia, extrinseca vel intrinseca, scilicet partes quati se habent loco materiae, semper tamen portat differentiam partium ad invicem, et ita aliquid corn^ mune, et aliquid individuum. Et de hoc sanctus Thomas, in scripto super Boetium, in illa quaestione (q. 5, art. 3), qua quaerit, Utrum consideratio mathematica sit sine materia de his quae habent esse in materia, sic dicit : " Duplex est abstractio : una, qua abstrahitur forma a materia; alia, qua compositum abstrahitur a partibus. Forma autem illa potest abstrahi a materia, cujus ratio essentiis non dependet a tali materia; ab illa autem materia non potest forma abstrahi per intellectum, a qua secundum rationem suae essentia? dependet. Unde, cum omnia accidentia comparentur ad substantiam sicut formae ad materiam, et cujuslibet accidentis ratio dependeat ad substantiam, impossibile est aliquam talem formam a substantia separari. Sed accidentia superveniunt substantia? ordine quodam : nam primo advenit ei quantitas, deinde qualitas, deinde passiones et motus. Unde quantitas potest intelligi in substantia, antequam intelligantur in ea qualitates sensibiles, a quibus materia dicitur sensibilis. Et sic, secundum rationem suae essentiae non dependet quantitas a materia sensibili, sed intelligibili tantum. Substantia enim, remotis accidentibus, non remanet nisi intellectu comprehensibilis, eo quod sensitiva; potentiae non pertingunt usque ad substantia? comprehensionem. Et de his abstractis est mathematica, quae considerat quantitates, et ea quae quantitates consequuntur, ut figura et hujusmodi. Totum autem non a quibusdam partibus abstrahi potest. Sunt enim quaedam partes, a quibus ratio totius dependet, quando scilicet hoc est esse tali toti, quod ex talibus partibus componatur; sicut se habet syllaba ad litteram, et mixtum ad elementa ; et tales partes dicuntur partes speciei et formae, sine quibus totum intelligi non potest, cum ponantur in ejus diffinitione. Quaedam vero partes sunt, quae accidunt toti inquantum hujusmodi ; sicut semicirculus sehabet ad circulum. Accidit enim circulo, quod sumantur per divisionem duae partes ejus aequales vel inaequales, vel etiam plures; non autem accidit triangulo, quod in eo designentur tres lineae, quia ex hoc triangulus est triangulus. Similiter etiam per se competit homini ut in eo inveniatur anima rationalis et corpus compositum ex quatuor elementis; unde sine quatuor his partibus homo intelligi non potest, sed haec oportet poni in diffinitione (a) hominis; unde sunt partes speciei et formae. Sed digitus, pes, et manus, et hujusmodi partes, sunt praeter intellectum hominis; unde ex illis ratio essentialis hominis non dependet; unde sine his intelligi potest : sive enim habeat pedes, sive non, dum tamen ponatur conjunctum ex anima rationali et corpore composito ex quatuor elementis, propter commixtionem quam requirit talis forma, est homo. Et hae partes dicuntur partes materiae, quae non ponuntur in diffinitione totius, sed magis econtra. Et hoc modo se habent ad hominem omnes partes signatae, sicut haec anima, et hoc corpus, et hoc os, et hujusmodi. Hae enim partes sunt quaedam partes Socratis et Platonis, non tamen hominis inquantum homo; et ideo potest homo abstrahi per intellectum ab illis partibus. Et talis abstractio est universalis a particulari. Et ita sunt (a) ejus. - Ad. P". duae abstractiones intellectus. Una, quae respondet unioni formae et materiae, accidentis et subjecti; et haec est abstractio formae a materia sensibili. Aliaest quae respondet unioni totius et partis; et huic respondet abstractio universalis a particulari, quae est abstractio totius, in qua consideratur absolute natura aliqua secundum suam rationem essentialem ab omnibus partibus, quae non sunt partes speciei, sed sunt partes accidentales, j

Haec ille. Ex quibus patet quod, cum quantitas ex propria ratione habeat in se aliquid habens rationem totius, et aliquid habens rationem partis accidentalis, quod semper ipsa habet in se aliquid universale, et aliquid particulare, et aliquid intelligibile, et aliquid sensibile vel imaginabile.

Et per idem patet ad illud quod inducitur de linea; quia, ut dictum est, in qualibet quantitate est aliquid universale, scilicet (a) ipsa ratio totius, et aliquid particulare.

Quod autem additur, quod linea communis habet aliquam unitatem (6) realem, minorem unitate numerali,

falsum est, et non probatum.

Ad aliud quod additur de linea et superficie, in hac aqua et illa, etc;

patet per praedicta : quia quodlibet talium habet in se unde individuetur, et ultra hoc habet diversa subjecta. Ad duodecimum dicitur negando minorem. Nam quantitas inest formaliter speciei, quoad partem ejus, quae est materia; et hoc inquantum species est divisibilis in partes subjectivas; quia aliter non esset divisibilis in tales partes subjectivas, cum non possit dividi per differentias formales, quia tunc esset genus, sed solum per materiales; has autem constituit quantitas.

Et ad probationem minoris, dicitur quod, licet alia sit divisio totius integralis a divisione totius universalis, tamen totum universale, quod nullas habet differentias formales, non potest multiplicari in partes subjectivas, nisi concurrente divisione materiali, vel saltem subjecti.

Sciendum tamen quod Albertus, super Porphyrium, 4 tractatu, cap. 6, sic dicit : " Genus non dividitur nisi per ea quae sunt in ipso potestate naturali et substantiali (f); et ideo per se dividitur, et oportet quod dividatur in plura quae actu sunt plura. Species autem non dividitur per ea quae sunt in ipsa, nec dividitur secundum suam substantialem potestatem; sed potius multiplicatur et numeratur quam dividatur per illud quod totum substantialiter est extra naturam et essentiam illius, scilicet per materiam, quae nihil est formaliter essentia: vel potestatis; et ideo accidit speciei esse (6) in ipsa. Propter quod sola sufficit aptitudo in specie, ut sit apta exsistere in pluribus, ad hoc quod sit universale, etiamsi NTENTIAKU.M actu non sit nisi in uno solo, vel forte in nullo, dummodo sit forma quae secundum aptitudinem apta nata sit esse in pluribus. " - Haec ille.

Ex cujus verbis habetur quod aliter dividitur natura generis, quia per intrinseca, et aliter natura speciei, quia per extrinseca. Ad declinumliTlium, negatur minor : quia impossibile est, in substantiis (a) materialibus, generans generare genitum, nisi utrumque babeat quantitatem ; quia duas materias ejusdem rationis impossibile est imaginari sine quantitate. Item : quia de ratione agentis physici est quantitas, et quod agat in passum quantum et corporeum quod possit tangi, ex quo generet sibi simile. Ad (leciinuinquartuin dicitur quod secundum sensum ibidem positum sequimur, et non primum. Tamen iste sensus indiget additamento, scilicet : iiuod materia de se non habet partes actu separatas, secundum rem vel cogitationem, a quantitate; semper tamen est in potentia ad habendum partes. Ei illa potentia reducitur ad actum per quantitatem formaliter; vel esset reducibilis, si per aliquam potentiam primo esset materia sine quantitate, et postea noviter reciperet quantitatem. Et quod dico de materia, dico de natura specifica materiali, quoad partes subiectivas.

Cum autem dicit arguens, quod iste sensus destruit seipsum ,

negatur; quia nos non dicimus materiam de se esse indivisibilem contrarie, ita quod repugnet sibi divisio, sed privative, quia ex se non habet actum divisionis, sed tamen habet potentiam. Unde exemplum de angelo, nihil valet : quia est indivisibilis non privative, sed contrarie, quia non est divisibilis actu nec potentia; secus de substantia materiali.

Item, cum dicitur. Illud quod est de se non tale, per nihil superveniens potest fieri tale,

illa propositio vera est, si intelligatur ly de se pro perseitate primi vel secundi modi; est autem falsa, si intelligatur de perseitate tertii modi. Et sic intelligimus, cum dicimus quod quidditas materialis est de se indistincta; non enim intelligimus quod indistinctio insit ei in primo modo vel in secundo modo dicendi per se, sed in tertio, ad hunc sensum quod talis indistinctio consequitur eam, dum solitaria est, vel consequeretur, si solitaria esset, nihil habens de quantitate. Unde in tali sensu haec consequentia est bona : Hoc non est de se tale, igitur est de se non tale. III. Ad argumenta Durandi. - Ad primum Durandi, respondetur sicut responsum est ad quartum et ad quintum Scoti. Solum enim concludit quod dimensio non est totale, nec principale, nec primum individuationis principium ; et hoc concessum est saepe. Ad secundum dicitur primo, quod quantitas, in rebus materialibus, est de ratione individui et natura signatae, quoad aliqua, modo praeexposito superius; et non se habet solum concomitative ad individua-tioneni. Et ad hujus improbationem, dicitur quod sub natura communi materiali est dare multa supposita per se; et tamen quodlibet illorum includit quantitatem, inquantum est individuatum ultimata signatione et distinctione. Nec valet prima consequentia ibidem facta, qua infertur quod, si suppositum includit quantitatem, quod ideo sit ens per accidens, et non per se. Quia, ut prius dictum est, omne ens physicum includit in sua ratione quantitatem et qualitatem, nec ideo dicitur ens per accidens; quia, ad hoc quod aliquid sit proprie ens per accidens, requiritur quod illa quae includit in suo nomine, nullum per se ordinem habeant, sed unum totaliter accidat alteri, nec unum pullulet ex princi piis alterius, ut homo albus; sed ubi unum oritur ex principiis alterius, sicut in proposito, non dicitur ens per accidens. Ex quibus patet quod aliae consequentiae ibidem factae, non valent, quibus infertur quod Socrates non esset ens per se, nec unum per se, nec in praedicamento substantiae, sed in duobus, etc; et quod ista non esset per se, Socrates est homo ; et quod non esset aliqua per se generatio. Et de hoc Albertus, 7. Metaphysicx, primo tractatu, cap. 9, sic dicit : " Non est diffinitio, nisi unum et unius sit nomen. Cum autem omne nomen imponatur ab eo quod primo cadit in intellectu imponentis, et significet illud ipsum; quod patet, quia ubi non est unus intellectus, ibi non est unius unum nomen; oportet igitur, si debeat esse unum nomen diversorum, quod illa diversa claudantur in uno et eodem intellectu. Et hoc non est nisi in primo modo dicendi per se, et in secundo. Oportet igitur quod nomen cui aptatur diffinitio, dicat unum, secundum primum modum dicendi perse, vel secundum. Et quaecumque aliter dicunt unum, per modum compositionis, vel continuitatis, vel colligationis, sub illo uno non sunt diffinibilia. Et ideo accidens per accidens, cum suo subjecto (a) compositum, non est una ratione diffinibile, nisi ipsum accidens per accidens, ad accidens per se reducatur primo; et tunc unum nomen speciei suae ponatur; sicut est hoc nomen, simum vel simitas, et claudum, et aquilum, et hujusmodi. Et ex hoc palet quod homo albus non est res diffinibilis una diffinitione, nisi prius ad aliquid per se reducatur; ut videlicet album dicat superficiem ex multo compositam perspicuo, in qua clare diffunditur lumen; et huic unum nomen ponatur, quod in se claudat subjectum oblique, et esse accidentis in recto; sicut simitas est nasi curvitas. Ex his igitur sic intellectis, dicimus esse unam diffinitivam rationem, si in altero modorum dicendi per se unus est intellectus. (a) subjecto. - accidente Pr. .. - QUAESTIO I. Et non propter hoc erit una diffinitio, si est unius ] quod quocumque modo (a) continuitatis, sive colligationis, sive alterius compositionis (6) est unum, aut etiam quacumque communitate ordinis. Sed erit diffinitio una, si est unius, quoties vere dicitur unum. Unum vero dicitur, sicut ens secundum se, aut primo modo, aut secundo modo, etc. j

Haec ille. Secundo, dicitur quod, concesso quod substantia materialis, ut praecedit quantitatem et omnia alia accidentia, habeat suppositum per se, et sit prima substantia in esse primae substantioe, adhuc stat quod quantitas individuat primam substantiam, quantum ad ea quae secundario sunt de ratione individui, ut prius dictum fuit. Tertio, dicitur quod quantitas manens cum re facta, supponit subjectum subsistens; sed non supponit subjectum distinctum, sensibile, demonstrabile, determinatum ad hic et nunc. Et ideo quoad primum non individuat, sed quoad secundum. Plura enim sunt de ratione individui quam subsistere, ut prius dicium est. Quarto, dicitur quod quantitas praecedens rem factam, disponit ad individuationem, modo quo arguens recitat. Et cum arguens hoc improbat, dicens quod aliud est esse principium individuatio-nis, etc.;

dicitur quod, licet accidat individuo spe ciei babere aliud (y) individuum a quo differat, tamen de ratione individui ultimata individuationc in specie plurificabili, est quod sit indivisum in se, et habeat in se principium divisionis ab aliis, quae sunt vel esse possunt in eadem specie. Et hoc non potest aliud assignari quam quantitas. Quinto, dicitur quod quantitatem esse de constitutione individui (8), potest dupliciter intelligi, ut patet ex dictis; et in uno sensu conceditur, et in alio negatur. IV. Ad alia argumenta Scoti.

Ad argumenta Scoti (e) terlio loco contra eamdem conclusionem inducta, quibus probatur quod materia non sil principium individuationis, nunc dicendum est. Et ideo, Ad primum dicitur quod solum concludit quod materia non est principium individuationis, quoad hoc quod de ratione individui est distingui ab aliis ejusdem speciei; quod conceditur. Cum quo stat quod est principium individuationis, quoad ejus incommunicabililatem. Ad secundum dicitur quod materia, secundum se considerata, ut praescindit ab omni forma et habitudine aut analogia ad formam, et ut est primum subjectum, nullo modo potest concipi ut universalis (a) modo. - Om. Pr. (6) individui. - Om. Pr. I ie) ei Durandi. - Ad. Pr. I j aut ut communis; et isto modo individuat. Potest autem considerari secundo, ut habet analogiam et habitudinem ad formam, vel aliquam formam sui) ratione communi, puta corporeitatis vel hujusmodi; et isto modo potest concipi ut communis; et sic non individuat, nec est de se haec. Et de hoc satis dictum est in solutione quarti, scilicet quomodo materia, ut est in acceptione intellectus, communis est; sed ut est primum subjectum, sic est incommunicabilis, et de se haec. Ad tertium dicitur quod materia et forma sunt de essentia rei materialis et compositae. Ipsum autem compositum, ut est in acceptione intellectus, commune est; non autem ut est extra, nisi forte in potentia. Et consimiliter, materia, ut est in acceptione intellectus, est communis; quia intellectus non apprehendit eam nisi sub aliqua forma, vel sub aliquo quod est quasi forma ejus. Sed materia, ut est primum subjectum, nihil tale includens, non est communis, nec intelligibilis, nec pertinet ad rationem speciei; et sic individuat. De hoc sanctus Thomas, in scripto super Boethum (de Trinitate), in illa quaeslione (q. 5, art. 3), qua quaerit, Utrum mathematica consideratio, etc, sic dicit : " Cum unaqiiaeque res sit intelligibilis secundum quod actu est, ut dicitur, 9. Metaphysicae (t. c. 20), oportet quod ipsa natura, sive quidditas rei, intelligatur, vel secundum quod est actus quidam, sicut accidit de ipsis formis et substantiis simplicibus vel secun-duni id quod est actus ejus, sicut substantiae compositas per formas suas, vel secundum id quod est loco actus, sicut materia prima per habitudinem ad formam, et vacuum per naturam locati. "

Haec ille.

Item, in eodem scripto, quaestione qua quaerit, Utrum varietas accidentium possit esse causa diversitatis secundum numerum, sic dicit : " Materia est cognoscibilis dupliciter. Uno modo, per analogiam, sive per comparationem, ut dicitur, 1. Physicorum (t. c. 69); hoc autem est, ut si dicamus illud esse materiam, quod hoc modo se habet ad res materiales sicut lignum ad lectum. Alio modo, cognoscitur per formam per quam habet actu esse; unumquodque enim cognoscitur secundum quod est actu, et non secundum quod est in potentia, ut dicitur, 9. Metaphysicae (t. c. 20), etc. " Ad quartum dicitur quod, materia, licet eadem secundum essentiam sit in generato et corrupto, non tamen est ejusdem rationis; quia non est cum eisdem dimensionibus terminatis, ut superius dictum est, in probatione hujus conclusionis. - Et si forte dicatur : Ponatur quod in eadem materia sub eisdem dimensionibus succedant sibi primo forma aquae, secundo forma aeris, tertio forma aquae; constat quod prima aqua et secunda differunt numero, et tamen sunt cum eadem materia et cum eadem quantitate;

dicitur quod casus est impossibilis. Vel, I si casus admittatur, tunc dicendum videtur quod ad unitatem individui vel formae indistinctae, requiritur primo unitas specifica, secundo unitas materiae et quantitatis, terlio simultas exsistentiae; unde, si A et B sunt unius rationis formae, et sunt in eadem materia sub eadem dimensione (a), et sunt simul tempore, non sunt duae, sed una et eadem forma individua in numero; secus est, si non concurrant illa tria predicta. Ulterius, dicitur quod de ratione individui est esse indivisum, ut prius dicebatur; in illo autem casu, materia prima et secunda non habent idem esse indivisum. Item, dico quod non videtur possibile, quacumque potentia, quod idem accidens quoad esse et essentiam, sit simul et successive in diversis subjectis. V. Ad aliud argumentum Durandi. - Ad argumentum Durandi (6), dicitur quod sanctus Thomas, et alii sequentes eum in ista materia, non falluntur per quamcumque aequivocationem, ut arguens putat. Scimus enim quod aliud est, aliquid esse in alio per inhaerentiam, et esse in illo per essentialem identitatem. Verumtamen dicimus quod in rebus materialibus compositis, isti duo modi sese inseparabiliter concomitantur. Quod patet. Quia ideo homo est in Socrate, quia forma humana, a qua principaliter sumitur natura specifica universalis, est in materia Socratis per informationem. Unde, quia natura specifica sumitur a forma, et individuum a materia signata, ideo communiter dicitur quod natura est formaliter, et quasi quodammodo inhaerenter vel informative, in supposito vel individuo, et per oppositum, quod (y) suppositum vel individuum substat naturae speciei et generis. Quaelibet enim talis natura inhaeret quoad sui partem principalem, et per synecdochem ; et similiter, individuum supponitur materiae, quia illud unde sumitur individuum, scilicet materia, informatur natura, id est, principaliori parte naturae. Item, dicimus ulterius, quod in rebus compositis et materialibus, licet natura non totaliter inhaereat, tamen nulla talis subsistit; quia forma totius est in suis partibus. Unde, sicut recitat sanctus Thomas, 4. Senserit., dist. 44, q. 1, art. 1 (q 2, ad 2" ), super hoc sunt duae opiniones. Nam Avicenna tenet quod eadem est forma totius et partis, diversis considerationibus : et secundum hoc, manifestum est quod natura specifica, quae dicitur forma totius, inhaeret. Alia est opinio Averrois, communior et verior, quod forma totius non est idem quod forma partis, nec alia forma prater formam partis, sed est totum resultans ex compositione formae cum materia, comprehendens in se utrumque; et haec forma totius, vel essentia vel quidditas dicitur. Haec autem forma (6) argumentum Durandi

quintum Pr. totius, constat quod est in partibus. Ex quo manifeste patet quod nulla natura materialis subsistit; sed quaelibet est in alio, non solum per essentialem identitatem, immo est in aliquo a se realiter distincto : quia humanitas nec est anima, nec materia, nec utrumque : sed est quid resultans ex illis. Cum autem arguens ulterius dicit quod esse in aliquo per realem identitatem, sicut universale in particulari, non plus convenit aut repugnat materiae, quam formae, etc;

dicitur quod materia, in se considerala, et ut est primum subjectum, nullo modo habet rationem universalis; cum sit primum subjectum in nullo receptibile, nec ut forma in materia, nec ut totum in partibus. De hoc dominus Albertus, in commento super Porphyrium , 2 tractatu, cap. 8, sic dicit : " Est autem adhuc dubium apud quosdam, an universale sit forma, an compositum, vel materia; et si sit forma, an sit forma totius, vel forma partis. Quod enim universale non sit materia, patet per hoc quod materia, ei in quo est, nec dat esse, nec nomen, nec rationem ; quae omnia dat universale substantiale, sicut species et genus, in his in quibus est ipsum universale; igitur universale non est materia. Adhuc autem: Materia non est imago agentis intellective, in eo quod productum est, universale autem est imago agentis intellective, in eo quod productum est, ut jam probatum est. Adhuc: Omne quod praedicatur de eo in quo est, forma est; universale praedicatur de eo in quo est; igitur universale est forma. Adhuc autem : Nihil est communicabile multis, unum exsistens in eis secundum essentiam, nisi forma; materia enim non est communicabilis multis, nisi per divisionem, ita quod non tota est in singulis; universale autem totum est in singulis; igitur universale non est materia, sed forma. Sed quia hoc innegabiliter verum est, ideo nunc quaeratur cujusmodi sit forma. Est enim forma totius, ut est humanitas, quae est forma hominis ; et est forma partis, sicut anima est forma corporis humani. Forma autem partis sive materiae, non praedicatur de eo cujus est forma; sed universale praedicatur; igitur universale non est forma partis vel materiae, secundum quod materia perficitur per formam. Eodem modo probari videtur quod non sit forma totius; quia etiam humanitas de homine non praedicatur, et est de ratione ejus de quo praedicatur. Ad haec autem et similia non est difficile solvere. Dicendum enim est quod universale est forma totius. Sed forma totius dupliciter designatur in nomine. Designatur enim ut forma tantum : sicut humanitas est forma designata ut forma tantum, quae est essentia formalis; et ideo non praedicatur de eo cujus est forma; quia homo non est essentia sua formalis, nec aliquid aliorum, quae formas habent. Designatur etiam ut forma totius (ot), et totum esse dicens, cujus est forma; et tunc desi- I gnatur per esse quod dat ei in quo est et nomen ; sicut homo dicit (a) esse formale, quod forma totius dat huic composito quod est hic (6) homo. Et hoc docet Aristoteles, in de Coslo et mundo (lib. 1, t. c. 92), dicens : Cum dico coelum, dico formam ; cum dico hoc coelum, dico formam in materia. Et sic forma est universale praedicabile, nomine et ratione, de eo cujus est universale secundum substantiam. Cujus probatio est : quia nisi universale esset talis forma, diffinitio data secundum nomen universalis, non diceret totum esse rei, nec totam quidditatem illius, secundum illud nomen secundum quod diffinitur, sive nomen generis, sive nomen speciei. Relinquitur igitur quod universale sit forma lotius, ut totum esse dicens designata. Propter quod etiam praedicatur de eo de quo praedicatur, ita quod, statim, posito subjecto, per intellectum concipitur in illo praedicatum, sive subjectum sit actu, sive non. Omni enim tempore verum est quod homo est animal, sive homo sit, sive non sit; et quod animal est corpus animatum ; et quod corpus animatum est substantia. Sed ex hoc non sequitur : ergo corpus animatum est ens secundum acium. Et ideo dicit Avicenna, 1. lib. suae Metaphysica:, quod esse et ens accidit ei quod erit. Verum enim est hominem esse animal, sive aliquod animal sit, sive non sit; et accidit ei esse, vel non esse. " -Haec Alberlus, in forma.

Ex quibus apparet : primo, quod materia non potest habere rationem univei"salis proprie dictam; secundo, quomodo universale est forma, in suis individuis vel singularibus exsistens; lertio, apparel qualis forma est. Sed forte dicet aliquis : Sicut hoc nomen homo est commune pluribus hominibus, ita hoc nomen materia est commune pluribus materiis; et ideo ita videtur esse universale, hoc quod dico materia, sicut hoc quod dico homo.

Respondetur quod communitas nominis hinc inde aequalis est; sed res nominis dispar et dissimilis est. Quia materia, ut in se, non est quid aptum natum esse in multis, nec etiam in aliquo, eo modo quo natura communis apta nata est esse in aliquo; sed quia materiam non intelligimus nisi ad modum concretorum et formarum lotius, ideo eam similiter nominamus. Sicut etiam dicit, in alio proposito, de formis separatis, sanctus Thomas, quod scilicet, si intelligerentur sicut in se sunt, non haberent rationem communis nec universalis. VI. Ad alia argumenta Aureoli.

Ad argumenta quarto loco contra eamdem conclusionem inducta, quae sunt Durandi et Aureoli, nunc dicendum est. Et ideo Ad primum Aureoli (a) dicitur quod illud additum naturae specificae, per quod contrahitur, non per se sed per accidens se habet ad naturam speciei; tamen per se est de ratione individui, ut individuum est; sicut albedo de per accidens inest homini, sed de per se inest homini albo. Et ad hujus improbationem, dicitur quod omne individuum accidentis supponit individualionem substantiae, quoad aliqua quae sunt primo et per se de ratione individui. Illa autem quae secundario sunt de ratione individui, non omne accidens supponit; immo accidens quod est quantitas, illa causat.

Secundo, dicitur quod illud quod primo individuat suppositum substantiae, vel facit primam substantiam esse primani substantiam, non est aliquid commune, nec aliquid communicabile: sed est materia prima, ut est primum subjectum.

Tertio, dicitur quod illud quod individuat suppositum substantiae secundario, est quid babens in se aliquid commune, et aliquid ex se individuum, scilicet quantitas. Quod quomodo potest esse, dictum est prius : quia scilicet ex se sola, terlio modo perseitatis, habet partes et formam totius. Ad secundum, negatur antecedens : quia natura specifica nullam communitatem actualem habet extra intellectum, nec in suo individuo; et tamen in individuo (6), et non alibi, fit (y) additio principii individualitas. Communitas autem talis naturae est in intellectu, ubi tamen abstracta est ab individualibus.

Dicitur secundo, quod natura extra intellectum, et in individuo exsistens, est communis in potentia vel aptitudine. Nec ex hoc sequitur quin principium individuationis stet cum tali communitate potentiali vel aptitudinali; quia albedo stat cum potentia ad nigredinem. Et ideo, concesso antecedente argumenti ad unum sensum, adhuc consequentia non valet; quia natura specifica simul est communis et individua, secundum diversa esse et diversas considerationes. Ad tertium dicitur primo, quod ad individuatio-nem natura materialis confert esse; quia de ratione individui est babere esse in se indivisum.

Et ad primam improbationem hujus, dicitur quod aliquid commune secundum suam rationem, potest conferre ad individuationein, licet non quoad incommunica-bilitatem, vel distinctionem, vel signationem, sed quoad indivisionem ; quia unitas, quae est de ratione individui, est esse indivisum, ut hic loquimur.

Ad secundam improbationem, dicitur quod Avicenna in illa materia melius vidit quam Averroes, et magis conformiter Boetio, Hilario et aliis theologis. Secundo, dicitur quod materia, secundum quod NTENTIAIIUM est primum subjectum, appropriatur individuo substantiae, quantum ad primam radicem individuationis, non autem inquantum per intellectum concipitur ut communis. Et dicitur quod materia prima, seipsa est individua, individuatione opposita universalitati; licet in se non habeat omnia requisita ad ultimatam individualionem, puta signationem, distinctionem, determinationem ad hic et nunc. Tertio, dicitur quod quantitas est principium individuationis secundario, modo saepius superius expresso.

Et ad hujus improbationem, dicitur quod quantitas habet in se unde possit concipi vere conceptu universali, et habet in se unde individue-tur. Illud autem quod est universalitatis in ea, est (a) de ratione et conceptu specilico hominis vel alterius substantia? materialis, puta forma totius; non autem illud quod individiiat quantitatem, puta partes accidentales quantitati. Quarto, dicitur quod situs confert ad individua-tionem, immo est prima radix individuationis, quoad hoc quod convenit individuo secundario, scilicet signatio, distinctio, demonstratio, etc.

Et ad hujus improbationem, dicitur quod procedit in aequivoco; quia conclusio nostra loquitur de situ qui est differentia quantitatis, qui non est aliud quam ordo partium in toto, et argumentum procedit de situ qui est praedicamentum, et designat ordinem partium in loco; quia, loquendo de tali situ, assumpta probationis sunt vera, non autem loquendo de situ qui est differentia quantitatis; quia iste est invariabilis manente individuo, nec quacumque potentia duo individua possunt habere eumdem situm de quo loquimur. VII. Ad alia argumenta Durandi. - Ad primum Durandi ad idem propositum, dicitur quod argumentum est totaliter contra mentem Philosophi, 7. Metaphysicie, et 1. de Cwlo. Nam, 7. Metaphysica; (t. c. 39), ponit Aristoteles quod aliae sunt partes speciei, et aliic individui. Et cum dicit arguens, quod natura universalis et natura singularis sunt omnino eaedem realiter;

negatur : quia natura individui, ut sic, aliquid addit super naturam speciei, in rebus materialibus; secus est in substantiis imma-terialibus (6). Et de hoc satis dictum est superius. Ad secundum ejusdem, negatur minor : quia natura universalis, prout proscindit ab individuan-tibus, est ens reale, actu vel potentia; et tamen, ut sic, non est individua. Et de hoc dictum est prius, secundum dominum Albertum. Unde (y), ubi supra, (Super Porphyvhim, tract. 2), cap. 3 : " Omne, inquit, quod est in individuo, secundum quod est in individuo, singulare est. Sed (o; id quod est (t) Unde. - Om. Pr. in individuo, nihil prohibet esse universale, non secundum quod est in individuo acceptum ; hoc enim, secundum se, nihil prohibet esse quale quid, et non hoc aliquid, etc, " sicut supra allegata sunt. Quod autem universalia sint res extra intellectum consistentes, probat ipse, in eodem capitulo, septu-plici ratione. - " Prima est : Quia hic homo non est nisi a simpliciter homine; et eadem ratione, alius homo non est homo, nisi a simpliciter homine; et sic de aliis omnibus hominibus. Non autem potest hic homo esse, nisi ab eo quod est secundum rem in natura, extra intellectum exsistens. Ergo homo simpliciter, est extra intellectum, exsistens simpliciter et secundum rem in natura; propter quod dicitur homo esse dignissima creaturarum. Si enim hoc conveniret huic homini secundum quod est hic homo, non conveniret alii. Similiter, quod homo est rationalis, non convenit huic secundum quod hic, quia tunc alteri non conveniret; ergo convenit ei secundum quod homo. Ergo homo, secundum quod homo, et non (a) hic homo, est aliquid in natura, praeter intellectum exsistens.

Secunda ratio est: Quia, sicut dicit Aristoteles, 1. Physicorum (t. c. 1), eadem sunt principia, quibus res est, et quibus cognoscitur et scitur. Non est autem scientia nisi de universali et per universale. Igitur res non est nisi per id quod est universale ; scientia enim non est nisi de rebus, et per res, praecipue in physicis. Ergo universalia sunt, et non in intellectu tantum. Si enim essent in intellectu tantum, essent tantummodo rerum intentiones, et non res.

Tertia ratio est : Quia forma quae dat esse, non habet esse a materia, quamvis in materia; sed habet esse ab agente secundum formam, et univoce agente. Et secundum quod est ab agente, vere (6) habet esse extra intellectum ; et non tantum est hoc vel illud, sed simpliciter. Sed universale est quod secundum se non est hoc vel illud, sed est simpliciter communicabile, factum hoc vel illud. Ergo universale, simpliciter et secundum se, est ab agente, et in natura exsistens; quamvis non sit hoc vel illud. Ergo universale, simpliciter et magis est quam particulare, sive hoc vel illud.

Quarta ratio est: Quia illud quod est ab agente formaliter, vere est in natura; et tamen de esse suo formali nihil habet a materia; sed ab eo quod est in materia, habet quod est forma hujus vel illius. Ens autem vere, ab agente, non secundum quod est hujus vel illius, verissime habet esse in natura, et agente (y) formaliter; quia (5) uno inodo se habens(e) ad omnia quae ab eo exemplificantur, sequitur communitatem. Quod igitur sic est, verissime est apud naturam, quia esse ejus non est ab aliquo obumbratum vel variatum. Ergo quod sic est, verissime est forma. Forma autem, secundum quod (a) uno modo se habet ad omnia particularia sua, sic est, et tale esse habet. Universale autem, hoc modo est. Ergo universale verissime in natura est (6), et verius est quam particulare.

Quinta est : Quia forma rei in specie et ratione et natura, non est nisi lumen intelligentiae, terminatum ad hoc, et incorporatum isti. Quod ergo dat esse et rationem : aut hoc habet ab hoc quod lumen intelligentiae est; aut ab hoc quod est incorporatum illi, et terminatum ad hoc. Constat autem quod non habet dare esse et rationem, secundum quod est terminatum ad hoc, et incorporatum isti; quia hoc accidit ei, et ab accidente (j) non potest habere substantialem actum. Habet ergo ab hoc quod est lumen intelligentiae, quae est agens esse in natura. Non autem dat esse in natura, nisi quod vere in natura est. Ergo forma quae dat esse in natura, vere et in natura est, et extra intellectum : sicut forma artis non dat artificiato esse in genere et in specie artificiati (3), nisi secundum quod in artificiato vere est, et extra intellectum artificis; quamvis quod det esse artificiato, non habeat ab eo quod est in artificiato, sed secundum quod est ab artifice.

Sexta est : Quia lumen faciens colores, non amittit aliquid per hoc quod est in corpore terminato ; et per hoc quod est in corpore terminato, non acquirit nec accipit aliquid essentiae vel virtutis ad agendum ; quamvis ei quod constituitur per ipsum, multa accidant per hoc quod ad hoc vel illud terminatur. Ergo similiter lumen intelligentiae, quod largitur de se formas, non amittit (e) id quod de se vel ab efficiente habet, per hoc quod est in isto vel in illo; nec aliquid accipit essentiae vel virtutis ab hoc quod terminatur ad hoc vel ad illud; quamvis ei (5) quod constituitur ab isto, multa conveniant secundum quod lumen istud constituens (t;) agit in isto vel in illo. Sic autem virtutem constituendi habens, vere est in natura, et non est secundum quod est in isto. Hoc autem taliter exsistens, simpliciter (6) est, et verissime exsistens, unam aptitudinem habens ad omnia quibus dat esse et rationem. Hoc autem est genus et species, prout sunt universalia. Igitur universalia verissime sunt in natura.

Septima est : Illud quod secundum naturam et virtutem est ante rem, ab eo (i)) istud constituens. -ad hoc vel illud constitutum Tr. (6) simpliciter. - simplex Pr. quod est post ipsum, nec esse accipit, nec unitatem, vel multiplicationem secundum seipsum, nisi secundum esse quod habet in isto vel in illo, quod est post ipsum. Universale autem, sive forma, quae est rei principium et causa, est ante rem, secundum causam et naturae ordinem. Ergo ab eo in quo est, nec accipit esse, nec unitatem, nec multiplicationem tantum secundum quod ipsum in se est; quamvis multiplicetur tantum secundum esse quod habet in isto. Si autem in se accipiatur, nihil horum habet ab eo in quo est. Secundum seipsum autem acceptum, verissime est; quia, secundum seipsum acceptum, non habet hoc quod non sit nisi in intellectu, quamvis ab intellectu causante et cognoscente. Secundum se ergo acceptum, est verissime res in natura simplici exsistens. Sic autem universale est, habens aptitudinem ad omnia singularia, per unum respectum ad singularia. Universale igitur verissime est, et res in natura est (a), etiam absque eo quod in (S) intellectu solo, puro, et nudo (y) sit acceptum. ))

Haec ille. Sciendum autem quod, licet hic dicat quod universalia verissime sunt, tamen, in commento Praedicamentorum, tractatu de Praedicamento substantiae, cap. 4, ubi tractat illud dictum Arislotelis, Destructis primis substantiis, impossibile est, etc, dicit sic : " Superiora, esse actuale secundum (3) naturam non liabent, et esse perfectum ultima perfectione, nisi in individuis, quae sola perfectum esse in natura attingunt, ad quod omnia quae sunt in genere et specie, esse habent in potentia, et indeterminatum, et confusum, et fluidum, quousque illud attingant. Et ideo, illis non exsistentibus, nihil aliorum habet esse actuale et in natura determinatum. " Item, postea dicit quod " esse singularium est esse simpliciter, et omne aliud esse est esse secundum quid ". Sed in his nulla est contradictio : nam esse universalis in se verissimum est, id est, purissimum, quia nulli extraneo permixtum; est autem imperfectum, quia secundum quid et in potentia. Ex dictis patet quod non est vanum quaerere principium individuationis vel individui, aliud a principio naturae specifice. Ad quod propositum bene arguit Scotus, in Quaestionibus super 7. Metaphysicae, quaestione qua quaerit, Uti inn lapis (Ie se sit hoc aliquid. Et arguit in tertia conclusione, quod natura lapidis de se non est haec.

Primo. Quia tunc secundum se non esset multiplicabilis, quia secundum se inesset sibi oppositum.

Secundo. Quia universale esset quid lictum; quia nihil, nec actu, nec aptitudine, corresponderet sibi, eum oppositum secundum se esset in re.

Tertio. Quia tunc intellectio cujuslibet universalis esset falsa, et abstractio impossibilis. - Quarto. Quia omnia quae proprie differunt, aliquo sui et non quolibet differiiut. Sed individua proprie differunt : non enim sunt primo diversa; quia tunc ita essent diversi Socrates et Plato, sicut albedo et linea. Ergo in aliquo reali conveniunt, quod non est dese hoc.

Quinto. Quia eadem res est hoc aliquid, et distinguitur ab alio hoc aliquid (a). Sed hic lapis non distinguitur ab hoc lapide ex natura lapidis; quia tunc quod non esset hic lapis, non esset lapis. - Sexto. Quia, si lapis sit de se formaliter hic lapis, omnis lapis esset hic lapis. Consequentia patet : quia quidquid inest natura (6) ex se, inest ei, in quocumque invenitur.

Septimo. Quia diffinitio exprimit naturam rei. Ergo, si lapis esset de se hic lapis, diffinitio esset primo alicujus lapidis.

Octavo. Quia tunc quidquid est speciei, esset simpliciter idem cum individuo concepto cum materia singulari.

Nono. Quia passio realis, sicut est operari et generari, inest primo individuo, et non speciei.Ergo in individuo est aliquid additum, ratione cujus inest sibi primo.

Hice Scotus, in sententia. g 3.

Ad argumenta contra tertiam ET QUARTAM CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad argumenta Aureoli contra tertiam et quartam conclusiones inducta, dicitur. Et Ad primum quidem, negatur minor. Et ad probationem ejus, dicitur quod contradictio in proposito non consurgit solum ex illa parte quam tangit arguens, scilicet quod subsistens fieret inhaerens; sed ex hoc, quia nulla natura specifica completa potest formaliter alteri uniri, ad constituendum aliam speciem; quod tamen sequeretur, si angelus liniretur alicui materiai tanquam forma, intrinsece et realiter dans esse substantiale. Ad secundum patet per idem. Quia natura et suppositum non concurrunt ad constitutionem unius novae naturae, sicut forma et materia; ideo non est simile. Item : quia, in tali unione naturae humanae et divini suppositi, neutrum informat alterum sicut forma materiam, vel actus potentiam; sed solum natura humana trahitur ad esse divini suppositi, nec resultat novum esse creatum. Et multa: aliie dissimilitudines sunt, utilissime quia esse angeli finilum est, nec potest actuare simul duas naturas spcci-licas. Ad (celium dicitur quod repugnantia in proposito non consurgit ex aliquo ibi tacto ; unde divisio est insufficiens. Sed repugnantia consurgit, quia angela) aliquid. - aliud Pr. (6) naturae. - materiae Pr. Ius est persona hahens naturam specificam completam et integram, et ideo non potest esse pars alterius speciei; quod oporteret in proposito. Ad quartum dicitur quod nullus philosophus, cujus dicto sit standum, unquam posuit quod substantia separata, esset, proprie loquendo, forma cujuscumque materiae; sicut patet ex tine 8. Plujsi-corum, ubi probare conatur Philosophus, quod primus motor non sit virtus in corpore. Sed si aliqui philosophi posuerunt caelos animatos, aequivoce locuti sunt de anima. Et de hoc alias videbitur. Ad quintum dicitur quod hoc negatur propter solum motivum ibidem tactum, scilicet quia angelus est quid completum in sua specie.

Et ad hujus improbationem, dicitur quod impossibile est, quacumque virtute, formam substantialem informare materiam, quin consurgat nova species, si sit vera et propria informatio, et loquamur proprie de forma, et proprie de materia, et proprie de informatione. Si autem aequivoces de altero istorum, et voces informationem, aliqualem unionem moventis ad mobile, vel influentiam alicujus effectus, sine collatione esse substantialis, non contendo tecum ; quia per similes aequivocationes posset dici quod pes est forma sotularis. II. Ad argumenta Scoti.

Ad argumenta Scoti contra eamdem tertiam conclusionem, quibus probare nititur quod differentia angeli et animae non sit ex hoc quod anima cum discursu, angelus vero sine discursu intelligit, respondendum est. Sed prius recitabo verba sancti Doctoris in forma, quia in probatione conclusionis imperfecte fuerunt recitata. Ait (a) enim sic, 2. Sentent., dist. 3, q. 4, art. 6 : " Angelus, inquit, et anima specie differunt. Quibus autem differentiis specifice distinguantur, diversimode assignatur. Quidam enim assignant eos specifice distingui, per hoc quod est unibile corpori et non unibile. Alii vero, per hoc quod est rationale vel intellectuale esse. Tertii, secundum hoc quod est habere intellectum possibilem respectu superiorum tantum, quod convenit angelo, qui a superiori, scilicet angelo vel Deo, recipit illuminationem; et secundum hoc quod est habere intellectum possibilem respectu superiorum et inferiorum, quod convenit animae humanae, quae a superioribus illuminatur, eia phantasmatibus cognitionem recipit. Quarto, secuudum hoc quod est habero vertibilitatem immutabilem, quae angelo convenit, eo quod (6) immutabiliter adlueret bono vel malo, ad quod semel per electionem se convertit; vel hahere vertibilitatem mutabilem, quod homini convenit, qui de bono in malum mutari potest, et e converso. Quinto, secundum virtutem interpretativam : quia, secundum Damascenum (de Fide oHh., lib. 2, cap. 3), angelus interpretatur vel loquitur quibusdam nutibus et signis intellectualibus, sine vocis expressione; homo autem loquitur voce expressa. Nec mirum quod sic diversimode angeli et animae differentiis assignantur: quia difierentiae essentiales, quae, secundum Philosophum, 7. Metaphysicas (t. c. 35), ignotae et innominatae sunt, designantur differentiis accidentalibus, quae ex essentialibus causantur; sicut causa designatur per suum effectum; sicut calidum et frigidum assignantur differentiae ignis et aquae. Unde possunt plures differentiae pro specificativis assignari, secundum plures proprietates rerum specie differentium, ex essentialibus differentiis causatas; quarum tamen illae melius assignantur, quae priores sunt, quasi essentialibus differentiis propinquiores.

Cum igitur substantiarum simplicium sit differentia in specie, secundum gradum potentialitalis in eis, ex hoc anima rationalis ab angelis differt, quod ultimum gradum in substantiis spiritualibus tenet, sicut materia prima in rebus sensibilibus. Unde, quia plurimum de potentialitate habet, esse suum est adeo propinquum rebus materialibus, ut possit corpus materiale illud esse participare, dum anima corpori unitur ad linum esse. Et ideo consequuntur illae differentia? ad angelum et animam, unibile, et non unibile, ex diverso gradu potentialitatis. Item, ex eodem sequuntur aliae difierentiae, scilicet rationale et intellectuale : quia ex hoc quod angelus habet plus de actu quam anima, et minus habet de potentia, participat quasi in plena luce (a) naturam intellectualem; unde intellectualis dicitur; anima vero, quia extremum gradum in intellectualibus tenet, participat naturam intellectualem magis defective; et ideo dicitur rationalis, quia ratio, ut dicit Isaac, oritur in umbra intelligentia?. Tertia vero distinctio sequitur ex prima et secunda. Ex hoc enim quod anima est forma et actus corporis, procedunt ab essentia ejus quaedam potentia? organis affixa^, ut sensus et hujusmodi, ex quibus cognitionem intellectualem accipit, propter hoc quod rationalis est, habens cognitionem decurrentem ab uno in aliud, et sic a sensibilibus in (6) intelligibilia venit; et per hoc ab angelo differt, qui, non a sensibilibus decurrendo ad intelligibilia, cognitionem accipit. Quarta etiam distinctio sequitur ex secunda : quia dicitur quod per hoc quod angelus intellectum deiformem (y) habet, convertitur ad quodlibet immobiliter; per quod ab anima differt angelus; quia anima, non intellectu deiformi (o), sed per inquisitionem rationis, cognitionem accipit. Quinta autem sequitur ex prima : quia, propter hoc quod anima corpori linitur, potest corporaliter vocem formare; non autem angelus.

Unde patet quod istarum differentiarum prima est melior; quia accipitur secundum esse animae, quod primum fundamentum (a) est. Secunda autem et tertia accipiuntur penes virtutem cognoscitivam et intellectivam tantum, sicut secunda; vel intellectivam simul et sensitivam, sicut tertia. Quarta autem accipitur penes virtutem appetitivam : quia electio ad appetitum pertinet, ut dicit Philosophus in Elliicis (lib. 3, cap. 3), per quam anima mutabiliter convertitur; unde appetitiva posterior fit cognitiva. Et haec minus valet quam precedentes. Quinta accipitur penes virtutem motivam ; formatio enim vocis est per motum corporalem membrorum. Motiva autem, posterior est cognoscitiva et appetitiva. Unde haec differentia minus valet inter alias, s

Haec ille. Item, 1 p., q. 58, art. 3, sic dicit : " Angeli illum gradum tenent in substantiis spiritualibus, quem corpora coelestia in substantiis corporeis; nam coelestes mentes a Dionysio (d(? Div. Noni., cap. 1) dicuntur. Est autem haec differentia inter corpora coelestia et terrena corpora, quod corpora terrena per motum et mutationem adipiscuntur suam ultimam perfectionem; corpora vero coelestia, statim, ex ipsa sui natura, suam ultimam perfectionem habent. Sic igitur et inferiores intellectus, scilicet hominum, per quemdam motum et discursum, intellectualis operationis perfectionem-et cognitionem veritatis adipiscuntur, dum scilicet ex uno cognito in ,aliud cognitum procedunt. Si autem statim, in ipsa cognitione principii inspicerent quasi notas omnes conclusiones consequentes, in eis discursus locum non haberet. Et hoc est in angelis; quia statim, in illis quae primo naturaliter cognoscunt, inspiciunt omnia quaecumque in eis cognosci possunt. Et ideo dicuntur intellectuales : quia etiam apud nos, quae statim naturaliter apprehenduntur, intelligi dicuntur; unde intellectus dicitur habitus primorum principiorum. Animae vero humanae, quae veritatis notitiam per quemdam discursum acquirunt, rationales vocantur. Quod quidem convenit ex debilitate intellectualis luminis in eis. Si enim haberent plenitudinem intellectualis luminis, sicut angeli, statim, in primo aspectu principiorum, totam virtutem eorum comprehenderent, intuendo quidquid ex eis syllogizari posset. "

Haec ille. Ex quibus patet, primo, quod non est mens sancti Thema , quod in hoc essentialiter consistat spe-cifica divisio angeli et animae, quia ille sine discursu, haec autem cum discursu intelligat; sed quod talia sunt signa, vel effectus, ex eorum specifica differentia procedentes. Secundum est quod naturale est angelo intelligere sine discursu, animae vero cum discursu. Tunc, Ad primum Scoti, potest ilici primo, quod, licet anima aliqua intelligat cum discursu, et aliquasinediscur-su, et habeat actus specie differentes, et habitus respectu principiorum et conclusionum, ex hoc non sequitur quod habeat duas potentias intellectivas, vel intellectualitates diversarum specierum : quia una istarum cognitionum inest sibi per quamdam participationem, et non perfecie; alia vero plene et perfecte, sicut per supradicta patet. Secus est, si aeque perfecte utrumque sibi inesset. - Secundo, potest aliter dici, sicut dicit ad hoc argumentum sanctus Thomas, in Quaestionibus de Anima, q. 7, in solutione primi, dicens : a Intelligere animae et angeli non est unitis speciei. Manifestum est enim quod, si formae, quae sunt principia operationum, differunt specie, necesse est operationes ipsas specie differre; sicut calefacere et infrigidare differunt secundum differentiam caloris et frigoris. Species autem intelligibiles quibus animae intelligunt, sunt a phantasmatibus abstractae; et ita non sunt ejusdem rationis cum speciebus quibus angeli intelligunt, quae sunt eis innatae, secundum quod dicitur, in libro de Causis, quod omnis intelligentia est plena formis. Unde intelligere angeli et hominis non est ejusdem speciei. Et ex hac differentia provenit quod angelus intelligit sine discursu, anima cum discursu; quia necesse habet ex sensibilibus effectibus in virtutes causarum pervenire, et ab accidentibus sensibilibus in essentias rerum, quae non subjacent sensui. "

Haec ille.

Et post, solvit argumentum Scoti, in forma. Unde arguit sic : " Diversarum operationum secundum speciem, non est eadem potentia principium. Sed nos per eamdem potentiam, scilicet per intellectum possibilem, intelligimus quaedam sine discursu, scilicet prima principia; quaedam vero cum discursu, scilicet conclusiones. Ergo intelligere cum discursu, et sine discursu, non diversificant speciem. " Ecce argumentum. Et postea respondit (ad 2 ") : " Dicendum, inquit, quod anima principia et conclusiones intelligit per species a phantasmatibus abstractas; et ideo non est diversum intelligere secundum speciem.))

Haec ille.

Et intelligendum quod, cum dicit quod istae duae intellectiones non differunt specie, hoc intelligendum est de tali differentia speeifica, quam oporteat reduci in differentiam specificam potentiarum naturalium. Ad secundum respondet ibidem beatus Thomas in forma. Unde arguit sic : " Sicut angeli intelligunt res in Verbo, ita animae beatorum. Sed cognitio quae est in Verbo, est sine discursu. Non ergo differt anima ab angelo per intelligere cum discursu et sine discursu. " Ecce argumentum. Sequitur responsio (ad 4 ) : " Dicendum, inquit, quod species rei judicatur secundum operationem competentem ei secundum propriam naturam, non autem secundum operationem quae competit ei secundum participationem alicujus alterius naturae; sicut non judicatur species ferri secundum adustionem, quae competit ei secundum quod est ignitum ; sic enim eadem judicaretur species ferri et ligni, quod esset ignitum et adurit. Dico ergo quod videre in Verbo est operatio supra naturam angeli et animae, utrique conveniens secandum participationem superioris naturae, scilicet divinae, per illustrationem gloriae. Unde non potest concludi quod angelus et anima sint ejusdem speciei. "

Haec ille.

Ila dico ad propositum , quod illa duplex cognitio in anima, non arguit duplicem potentiam naturalem intellectivam in anima, sed solum unam potentiam naturalem, et ultra hoc quamdam participationem primi intellectus, scilicet Dei, per lumen gloria . Ad tertium, negatur consequentia, nisi intelligatur de illis quae proxime et immediate dependent ab intellectu angelico et animae rationalis. De illis enim conceditur. Non autem de illis quae proxime et immediate dependent ab aliquo ejusdem rationis, sicut est in visione beatifica : quia proximum principium illius visionis est lumen gloriae, se habens quasi per modum potentia;, et divina essentia, formans intellectum deificatum per modum speciei intelligibilis; unde, quia lumen illud est ejusdem rationis in anima et in angelo, et forma intelligibilis est eadem numero, non est mirum si visio beatifica in ambobus sit ejusdem rationis. Et patet falsitas illius conditionalis; quia, licet ferrum et lignum sint diversarum specierum, tamen, cum utrumque est calidum et ignitum, habent operationem unius speciei, scilicet calefacere vel urere. Ad quartum dicitur quod ideo angelus dicitur intelligere sine discursu, quia ex perfectione luminis intellectualis et potentiae intellectivae, cognito principio, mox cognoscit quidquid ex illo potest syllogizare; et hoc respectu naturaliter cognoscibilium. Non autem ideo quod omnes conclusiones actualiter a principio cognoscat : quia nec omnia principia simul actu considerat; tamen quandocumque aliquod principium actualiter considerat, simul considerat actu omnes conclusiones ex illo sequentes. Similiter, nec ideo solum dicitur intelligere sine discursu, quia habet a principio habitualem notitiam omnium conclusionum.

Quod autem dicit de impressione notitiae possibili fieri animae sicut angelo,

hoc nihil valet : quia hoc anima non haberet ex proprietate suae naturae, sicut habet angelus. Item : quia, hoc dato, adhuc lumen naturale animae purum, non esset tanti vigoris quod in principio videret omnes conclusiones inde syllogizabit. Ad quintum dicitur quod non plus infert nisi quod prima radix distinctionis inter animam et angelum non est intelligere, nec potentia intellectiva, sed potius natura hujus et illius; quod concedimus, ut supra dictum est. Sed cum hoc stat quod talia posteriora circumloquuntur differentiam specificam hujus ab illo, ut dictum fuit; quia essentiales rerum differentiae sunt nobis ignotae. Ad sextum patet per idem. g 4.

Ad argumenta contra quintam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contra quintam conclusionem, dicitur quod, si major intelligatur de communicatione qua quidditas specifica communicatur suis particularibus, et universale suo individuo, negatur major; immo est error : quia divina essentia non est illo modo communicabilis, ut probat sanctus Thomas, I. Sentent., dist. 19, q. 4, art. 2, quadruplici ratione ostendens quod in divinis non est totum universale, nec species, nec genus; et 1 p., q. 3, art. 5. Item, q. 13, art. 9, probat, ut in probatione terliae conclusionis recitatum fuit, quod nulla quidditas per se subsistens, est communicabilis realiter; immo nec ratione, si intelligeretur ut in se est, sed solum secundum opinionem. Si autem arguens loquatur de communicabilitate qua natura vel quidditas communicabilis est, non secundum modum universalis, sed secundum modum essentiae communis pluribus suppositis sola relatione (V) distinctis, major est error; quia sola divina essentia illo modo communicabilis est. Si autem intelligat quod omnis quidditas est communicabilis primo modo, vel secundo modo, petit principium ; licet possit concedi quod natura Gabrielis posset communicari tribus suppositis divinis, puta, si assumeretur ejus natura a tribus suppositis divinis; tunc enim tria supposita subsisterent in illa natura, sed non sicut tria particularia sub eodem universali. Cum autem arguens vult probare majorem, per boc quod talis communicabilitas non repugnat sibi ex perfectione, etc;

dicitur quod hoc repugnat sibi ex ratione suae perfectionis : quia ex quo est natura immateriatis, repugnat sibi divisio in partes subjectivas; sicut repugnat natum divina; habere partes subjectivas et particularia, licet sibi non repugnet habere plura supposita, habentia (6) eamdem essentiam et idem esse in numero substantiale, solis relationibus distincta; sed talis communicabilitas non est communicabilitas universalis in particularia. Et de hoc sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 19, q. 4, art. 2 : i In divinis, inquit, personis, non potest esse universale et particulare. Et hujus ratio potest multiplex assignari. Primo : quia, secundum Avieennam, ubicumque est genus et species, oportet esse quidditatem differentem a suo esse; et hoc in divinis non competit. Secundo : quia essentia universalis non est eadem numero in singularibus suis, sed tantum secundum rationem; essentia autem divina est eadem numero in tribus personis. Tertio : quia universale exigit pluralitatem in his quae sub ipso continentur, vel actu, vel potentia : in actu, sicut est in genere, fliiia semper habet plures species; in potentia, sicut in aliquibus speciebus, quarum forma, quantum est de se, possibilis est inveniri in multis, cum omnis forma materialis de se sit communicabilis; sed (x) quod invenitur tantum in uno, est ex parte materiae debilae illi speciei, quae tota adunatur in uno individuo, ut patet in sole, qui constat ex tota sua materia; et illa pluralitas est secundum numerum, qui simpliciter est numerus fundatus in substantiali distinctione. Tres autem personae non numerantur tali (6) numero, ut dictum est. Et ideo essentia non habet rationem universalis. Quarto : quia tale particulare semper se habet ex additione ad universale; in divinis autem, propter summam simplicitatem, non est possibilis additio; et ideo non est ibi universale^neque particulare. "

Haec ille.

Simile dicit, 1 p., q. 3, art. 5; item, 1. Contra Gentiles, cap. 25. Ex quibus patet quod falsum assumit arguens, cum dicit quod divina quidditas est communicabilis, si intelligat de communicabilitate naturae universalis in particularia plura numero, sive intelligat de numero substantiali, sive accidentali. Item, falsum est quod tres personae sint individua ejusdem speciei. Si autem arguens loquatur de alia communicabilitate, non est ad propositum : quia non quadrimus utrum natura specifica angeli possit esse eadem numero in multis suppositis; sed utrum natura specifica, eadem exsistens secundum rationem, et diversificata secundum esse, possit esse in diversis individuis, sicut universale in particulari. Et ideo argumentum istud nihil valet ad propositum. Ad secundum, responsum est in probatione hujus conclusionis, ubi dictum est quod forma ex natura sua subsistens, si intelligeretur secundum quod in se est, nullo modo intelligeretur sub ratione universalis ; sed quia tales formas intellectus humanus non intelligit nisi per modum substantiarum materialium, ideo intelligit eas sub ratione abstracti et concreti , sub ratione universalis et particularis. Ad tertium, negatur major; quia non solum divina essentia, immo quaelibet quidditas immate-rialis, per se subsistens, de se est ha?c. Nec valet probatio : quia, licet in sui ratione non includatur singularitas, prout illa ratio concipitur a nobis, tamen in ratione sui, prout intelligitur a Deo vel ab angelo, includitur singularitas, vel consequitur rationem ejus de per se; quia nos non intelligimus (v) perfecte substantias separatas prout sunt in se. Ad quartum, necatur minor; nam sanctus Thomas tenet, in Quodlibetis, quod Deus omnem rem permanentem a se creatam potest annihilare, et annihilatam potest eamdem numero reparare. Unde, Quodlibeto 4, art. 5, sic dicit: " In his quae in nihilum redigi possunt, quaedam differentia est attendenda. Quaedam enim sunt, quorum unitas in sui ratione habet durationis continuitatem, sicut patet in motu et tempore; et ideo interruptio talium directe contrariatur unitati eorum secundum numerum. Ea vero quas contradictionem implicant, non continentur sui) numero Deo possibilium, quia deficiunt a ratione entis; et ideo, si hujusmodi in nihilum redigantur, Deus ea non posset eadem numero reparare; hoc enim esset facere contradictoria esse simul vera, puta, si motus interruptus, esset unus. Alia vero sunt, quorum unitas non habet in sui ratione continuitatem durationis, sicut unitas rerum permanentium, nisi per accidens, in quantum eorum esse est subjectum motui. Sic enim mensurantur hujusmodi tempore ; et eorum esse est unum et continuum, secundum unitatem et continuitatem temporis. Et quia naturale agens non potest ista producere sine motu , inde est quod naturale agens non potest hujusmodi reparare eadem numero, si in nihilum redacta fuerint, vel si fuerint (a) secundum substantiam corrupta. Sed Deus potest hujusmodi reparare sine motu; quia in ejus potestate est quod producat effectus sine causis mediis. Et ideo potest ea eadem numero reparare, etiamsi in nihilum elapsa fuerint. "

Haec sanctus Thomas.

Ex quo patet quod Scotus non vidit totam theologiam, sed partem, potissime in 4. Sentent., dist. 44, q. 1, art. 1, q 2, ubi videtur dicere oppositum hujus quod nunc dictum est. Ad quintum dicitur quod prima responsio ibi data, est sufficiens; et hanc ponit sanctus Thomas in multis locis. Unde, in de. Spiritualibus creaturis, q. 9, sic dicit, in solutione tertii : " Sicut, inquit, corpus se habet ad esse animae, ita ad ejus individuationem; quia unumquodque secundum idem est unum et ens. Esse autem animie acquiritur ei secundum quod unitur corpori, cum quo simul constituit unam naturam, cujus utrumque est pars; et tamen, quia anima intellectiva, est forma transcendens corporis capacitatem, habet esse elevatum supra corpus; unde, destructo corpore, adhuc remanet esse animae. Et similiter, secundum corpora multiplicantur animas; et tamen, remotis corporibus, adhuc remanet multitudo animarum. "

Item, statim post, in solutione quarti, sic dicit : " Licet corpus non sit de essentia animae, tamen anima secundum suam essentiam habet habitudinem ad corpus, in quantum hoc est ei essentiale quod sit forma corporis; et ideo in diffinitione animae ponitur corpus. Sicut igitur de ratione animae est quod sit forma corporis, ila de ratione hujus animae, in quantum est haec anima, est (a) quod habeat habitudinem ad hoc corpus. "

Haec ille.

- Item, in Quaestionibus de Anima, q. 3, in solutione decimi-qtiinti argumenti, sic dicit : " Animae separabo non differunt specie, sed numero, ex eo quod sunt unibiles tali vel tali corpori. "

Item, 2. Contra Gentiles, cap. 75 : " Sicut animae humanae secundum suam speciem competit quod tali corpori secundum speciem uniatur, ila haec anima differt ab illa ex hoc solo quod ad aliud corpus numero habitudinem habet; et sic individuantur animae secundum corpora, non quasi individuatione a corporibus causata. "

Item, cap. 81 : " Sciendum est, inquit, quod quaecumque oportet esse invicem coaptata et proportionata, simul recipiunt multitudinem vel unitatem, unumquodque ex sua causa. Si igitur esse unius dependeat ab altero, unitas vel multiplicatio ejus etiam ex illo dependet; alioquin ex alia causa extrinseca. Formam igitur et materiam semper oportet esse ad invicem proportionata, et quasi naturaliter coaptata; quia proprius actus, in propria materia fit. Unde semper oportet quod forma et materia consequantur se invicem in multitudine et unitate. Si igitur esse formae dependeat a materia, multiplicatio ipsius a materia dependet, et similiter unitas. Sin autem, tunc erit necessarium multiplicari formam secundum multiplicationem materiae, id est, simul eum materia, et proportionem ipsius; non autem ita quod unitas vel multitudo formae dependeat a materia. Ostensum est autem quod anima bumana est forma secundum suum esse a materia non dependens. Unde sequitur quod multiplicatur secundum quod multiplicantur corpora; non tamen multiplicatio corporum erit causa multiplicationis animarum. Et ideo non oportet quod, destructis corporibus, cesset pluralitas animarum, ut prima ratio concludebat. Ex quo etiam de facili patet responsio ad secundam rationem. Non enim quaelibet diversitas formarum facit diversitatem secundum speciem, sed solum illa quae est secundum principia formalia, vel secundum diversam rationem formae. Constat enim quod alia est essentia formae hujus ignis ; nec tamen est alius ignis, nec alia forma secundum speciem. Multitudo igitur animarum a corporibus separatarum, sequitur quidem diversitatem formarum secundum substantiam, quia alia est substantia hujus animae et illius ; non tamen ista diversitas procedit ex diversitate principiorum essentialium ipsius animae, nec est secundum diversam rationem animae, sed est secundum diversam commensurationem animarum ad corpora. Haec enim anima est commensurata huic corpori et non illi, illa autem alii, et sic de aliis. Hujusmodi autem commensurata) est. - et Pr. tiones remanent etiam in animabus, pereuntibus corporibus; sicut etiam ipsae earum substantiae manent, quasi a corporibus secundum esse non dependentes. Sunt autem animae secundum substantias suas formae corporum ; alias accidentaliter corporibus unirentur, et sic ex anima et corpore non fieret unum per se, sed unum per accidens. Inquantum autem formae sunt, oportet eas esse commensuratas corporibus. Unde patet quod ipsaediversae commensurationes manent in animabus separatis, et per consequens pluralitas. "

Haec ille.

Item, cap. 83 : " Animae, inquit, humanae non differunt specie ab invicem, sed solo numero; alioquin et homines specie differrent. Differentia autem secundum numerum, est secundum principia materialia. Oportet igitur diversitatem animarum, secundum aliquid materiale sumi; non autem ita quod materia sit pars ipsius animae; ostensum est enim supra, quod substantia intellectualis est, et quod nullam materiam habet. Relinquitur ergo quod secundum ordinem ad diversas materias quibus animae uniuntur, diversitas et pluralitas animarum sumatur, eo modo quo supra dictum est. "

Haec ille, in forma. Tunc, ad primam iinprobationem hujus responsionis, dicitur quod aptitudo, et proportio, et commensuratio animae ad corpus, non est entitas absoluta, sed respectiva, et quod praesupponit entitatem absolutam animae distinctam specifice ab aliis qiiae sunt diversarum specierum; non autem supponit eam distinctam solo numero ab aliis animabus (a), sed potius facit illam distinctionem materialem et numeralem, sicut differentia specifiea distinguit unam speciem ab alia.

Ad confirmationem, dicitur quod, licet ille respectus non sit de formali ratione animae, inquantum est anima; tamen est de formali ratione hujus animae, inquantum est haec anima. Et cum dicitur quod respectus non est de ratione absoluti;

dicitur quod haec anima, inquantum est haec anima, non dicit purum absolutum, sed absolutum sub respectu; sicut et anima, inquantum anima, et forma, inquantum forma, importat respectum ad suum formabile.

Ad secundam improbationem, negatur quod prius sic esse habeat anima (6), quam habeat (y) hanc inclinationem ; et quod ideo anima habeat hanc inclinationem, quia est haec, et non econtra. Patet enim, ex praedictis, totum oppositum (o) esse verum. Et cum dicitur quod forma est finis materiae, etc;

dicitur quod, licet forma sit finis materiae, tamen oportet formam proportionari materiae, sicut actum suae potontiae; ideo nil mirum si forma accipiat distinctionem ex materia, potissime distinctionem materialem et numeralem, qua non est secundum propriam rationem formae, immo accidit rationi formae. Tamen advertendum est quod, cum dico hanc animam, dico tria : primum est substantia ipsius animae; secundum est unitas ejus in se; tertium est distinctio ejus ab aliis animabus, quae sunt vel esse possunt in eadem specie. Tunc dico quod ille respectus ad hoc corpus, vel ad hanc materiam, non est principium individuationis animae, quoad primum vel secundum, sed quoad tertium.

Et si quaeritur de illo respectu , per quid efficitur hic respectus;

dico quod per subjectum suum, et per suum terminum, aliter tamen et aliter : quia quod sit indivisus, habet ex subjecto; quod autem sit distinctus ab aliis, immo quod possit distinguereanimam ab anima, habet ex suo termino, scilicet ab hoc corpore, vel ab hac materia. De alia responsione ibidem tacta, non curamus : quia nullibi legi, sancium Thomam ponere quod esse sit ratio individuationis alicujus; immo potius oppositum, quod esse multiplicatur secundum recipientia.

Item, potest dici, sicut prius dictum est, quod esse non est principium individuationis, sed potius est ipsa individuatio, vel pars ejus. Esse namque (a) rei, et sua unitas, licet non sint penitus idem, sese tamen comitantur, et unum includit aliud; quia unitas est esse indivisum, vel essentia indivisa. Et ideo quidquid est principium esse, est principium unitatis et indivisionis, et per (6) consequens individuationis. Ad sexium respondet sanctus Thomas, de Spiritualibus creaturis, q. 8, in solutione primi. Sic dicit : " Augustinus loquitur ibi de natura angelica et humana, non secundum quod considerantur in esse naturali, sed secundum quod ordinantur ad beatitudinem; sic enim aliqua in natura angelica et humana perierunt. Quantum autem ad ordinem beatitudinis, natura humana dividitur contra (7) lotam naturam angelicam : quia tota natura angelica uno modo nata est pervenire in beatitudinem, vel ab ea deficere irreparabiliter, scilicet statim ad primam electionem; natura vero humana, per decursum temporis. Ideo ibidem loquitur Augustinus de omnibus angelis sicut de una natura, propter unum modum ordinis ad beatitudinem, licet differant secundum speciem naturae. "

Haec sanctus Thomas. Ad septimum dicitur primo, quod nullus angelus habet in se totam perfectionem speciei, quae nata est esse in infinitis individuis; quia species ejus non est nata esse in inlinitis, immo nec in duobus individuis.

Secundo, dicitur quod non est inconveniens, quemlibet angelum esse infinitum secundum quid, in quantum scilicet habet in se totam perfectionem naturalem in specie sua possibilem reperiri, et inquantum natura sua non est finita per contractionem alicujus receptivi, nec coarctata ad capacitatem subjecti; licet sit linita simpliciter, scilicet quoad esse quod est receptum in aliqua natura. Et de boc beatus Thomas, 1 p., q. 7, art. 2 : " Si loquamur, inquit, de infinito secundum quod convenit formae, sic manifestum est quod illa quorum forma sunt in materia, sunt simpliciter finita, et nullo modo infinita. Si autem sint aliquae formae creatae non receptae in materia, sed per se subsistentes, ut quidam de angelis opinantur, erunt quidem infinitae secundum quid, in quantum formre non terminantur nec contrahuntur per aliquam materiam. Sed quia, cum forma creata, licet sit subsistens, habet esse, et non est suum esse, necesse est quod ipsum esse ejus sit receptum et contractum ad determinatam naturam. Unde non potest esse infinitum simpliciter. "

Ilaec ille. Ad oclavum dicitur quod in substantiis separatis non potest esse distinctio formalis, nisi secundo modo, scilicet ex ratione formae. Quod probat Bernardus de Gannato, in impugnationibus Henrici, Quodlibeto 2, q. 8. Quia tales plures angeli, supposito quod non habeant materiam ex qua, nec in qua, non possent distingui per naturam; nec per quantitatem, cum nihil tale habeant; nec proprietatibus absolutis, quia tales supponunt suum subjectum individuatum et distinctum ; unde et ipsae per subjectum individuantur, et sunt unum numero vel plura, cum sunt in uno vel pluribus subjectis. Igitur, si duo angeli unius speciei sint, non possunt distingui nisi forma substantiali. Igitur est forma specifica; et sic differrent secundum speciem. Dicere autem quod distinguuntur per rationem suppositi et subsistentia, quam habent a Deo, non a se, sicut dicit Henricus, - nihil valet, ut probat Bernardus, ibidem : " Quia, aut sic dicens intelligit idem per suppositum et subsistentiam, aut aliud. Si idem, tunc suppositum non potest esse ratio distinctionis suppositorum sub una specie; sicut patet multipliciter :

Primo. Quia illud in quo conveniunt duo supposita, non potest esse ratio distinctionis eorum. Quia illud quo unum distinguitur ab alio, ita est in uno, quod non in alio; sicut patet in duobus quantis, quae distinguuntur solo situ numeraliter, et per consequens terminis suis distinctis. In duobus enim quantis sunt necessario duo situs, et duo termini distincti : puta in duobus corporibus duae superficies, et sic de aliis. Sed ratio suppositi ita est in uno supposito, sicut in alio. Ergo non est causa distinctionis suppositorum sub una specie. - Secundo. Quia commune non contrahitur nisi per aliquid contrahens minus commune. Sed ratio suppositi est communis duobus suppositis. Igitur non contrahitur ad aliquod eorum, nisi per aliquid contrahens. Sed ratio suppositi non potest esse tale contrahens; sed oportet aliud quaerere.

Tertio. Quia nihil est ratio distinctionis aliquorum, nisi ratione alicujus oppositionis; cum etiam oppositio supposita divina distinguat, scilicet oppositio relativa. Et ideo in rebus materialibus possunt esse plura individua sub una specie, ratione quantitatis dividentis materiam, quae semper est in oppositis sitibus, ut divisa est : duae enim quantitates, per naturam non posunt esse in eodem situ; unde hic et ibi sunt differentiae situs, ante et retro. Sed in suppositis immaterialibus, si essent sub una specie, non esset oppositio aliqua, nisi forte contradictionis, quia scilicet unum esset hoc, et non esset aliud. Hoc autem non potest esse ratio distinctionis suppositorum ; quia illa supponit talia supposita esse, quorum unum non est aliud. Tum quia dicere quod hoc suppositum est hoc et non illud, non est proprie contradictio ; quia contradictio est (a) respe-clii unius, et non respectu diversorum. Unde esse et non esse, respectu hujus suppositi, contradicunt; et esse hoc suppositum, et non esse illud, non contradicunt, sed solum disparantur. Unde ista duo sunt simul vera, Hoc suppositum est hoc, et, Hoc suppositum non est illud. Contradictoria autem nunquam sunt simul vera. Ergo inter duo supposita ejusdem speciei non potest esse vera oppositio contradictionis. Et propter hoc, nihil est dictu quod supposita abstrahentia a materia et positione possint differre per rationem suppositi, nisi ponerentur differre per relationes originis, sicut divina supposita ; quod in angelis non potest habere locum, cum unus ab alio originem non trahat.

Si autem intelligat, per suppositum, aliud quam subsistentiam, eo quod contingat supposita multiplicari manente unica subsistentia (S); (unde divina supposita sunt distincta, et tamen habent unam et eamdem subsistentiam, sicut et unum esse;) unde, si per subsistentiam intelligat esse suppositi, quod sit aliud a supposito, non possunt supposita ejusdem speciei distingui per esse vel subsistere, quasi (y) in uno supposito sit unum subsistere, et aliud in alio : quia esse non est aliud in isto supposito quam in illo, nisi quia istud suppositum est aliud ab illo; et non facit hoc esse aliud ab illo, sed supponit. Etiam eisdem rationibus potest probari quod supposita ejusdem speciei non possunt distingui per esse et subsistere, quibus probatum est quod non per rationem suppositi. Unde materia, ut est sub qiiantilate, per quam dividitur, est praecisa causa multitudinis individuorum sub specie, ut patet in commento quartae propositionis eie Causis.f)

HaecBernardus. Per easdem etiam rationes probari potest quod duo angeli non possunt solo numero differre sub eadem specie, per proprietates individuales, et haec-ceitates, ut ponit Scotus. Tum quia inter illas nulla est oppositio, nec ratio incompossibilitatis. Tum quia individua ejusdem speciei conveniunt in hoc quod est habere haecceitatem. Tum quia quaeritur, an illae sint ejusdem rationis vel alterius. Si ejusdem, igitur non possunt causare distinctionem ; quia quaeretur per quid ipsae distinguuntur. Si alterius rationis, igitur natura per eas divisa, potius habet rationem generis quam speciei. Et multa alia inconvenientia sequuntur. Apparet ergo quod in formis separatis, non unibilibus materne, non potest esse distinctio nisi specifioa. II. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi, negatur major. Et ad probationem, dicitur quod non oportet, nec est necessarium, duas actiones terminari ad diversos terminos secundum numerum ; alias Deus rem annihilatam non posset eamdem numero reparare; quod est erroneum. Unde dicitur quod, si Deus annihilaret Gabrielem, et iteraret actionem qua produxit Gabrielem , non produceret per illam actionem aliquem angelum distinctum solo numero a Gabriele; immo, reproduceret eumdem Gabrielem in numero. Dicitur etiam quod actio qua productus est Gabriel, non potest iterari, nisi producatur idem Gabriel; nec est necesse quod plurificata actione solo numero, plurificaretur terminus. Potest etiam dici quod, cum Gabriel nulla actione nisi divina sit producibilis, actio autem divina sit divina essentia, ut superius ostensum fuit, sequitur quod sicut divina essentia non est iterabilis, ita nec productio Gabrielis est iterabilis, ad hunc sensum quod prima productio sit distincta essentialiter a secunda. Et ila argumentum quod in hoc fundatur, instabile est. Ad secundum dicitur primo, quod auctoritas Augustini non facit ad propositum. Quia, quamvis Deus posset collocare aliquos angelos in eisdem gradibus gratiae, in quibus fuerunt angeli qui ceciderunt, non sequitur nec est necessarium quod illi noviter creabiles, necessario essent ejusdem speciei cum lapsis; sicut patet, quia homines assumuntur ad aequalitatem angelorum quoad gradum gratiae, et non natune. Nec valet probatio : quia, licet ut nunc angeli secundum gradum naturae receperint gradum gratiae, tamen Deus posset aliter facere; nam, hoc negato, sequitur quod anima Christi, cum sit inferioris gradus in esse naturae, non posset aequari alicui angelo in esse gratiae.

Secundo, dicitur quod illi articuli, in quantum tangunt doctrinam sancti Thomae, revocati sunt, ut dictum est in procedenti distinctione.

Tertio, dicitur quod illi articuli possunt exponi sane, sicut exponuntur dicta Augustini dicentis quod Deus Pater non genuit alium filium, non quia non potuit, sed quia non oportuit. Hoc enim exponit Magister, 7 dist. 1. Sente ut., dicens : non quia non potuit, id est. non fuit ex impotentia Patris. Sic in proposito : posset diei quod error est dicere Deum non posse producere duos angelos ejusdem speciei, si intelligatur hoc esse ex Dei impotentia; non autem si intelligatur ex impossibilitate rei in se, quia scilicet hoc non est factibile, sicut praeteritum non fuisse.

Quarto, potest dici quod, cum beatus Thomas dicit quod duos angelos asse ejusdem speciei est totaliter impossibile, nec a Deo factibile, intelligit quod Deus hoc non posset facere secundum aliquem ordinem rerum nobis cognitum ; licet posset dare alium ordinem rebus, et secundum illum ordinem posset facere duos angelos ejusdem speciei. Et quod iste sensus non discordet multum a mente ejus, patet; quia ipse, in tractatu de Unitate intellectus contra Averroystas, qui incipit sic. Sicut omnes homines, etc. (a), sic dicit : " Valde autem ruditer arguitur, ad ostendendum quod Deus hoc facere non possit, quod sint multi intellectus, credentes hoc includere contradictionem. Dato enim quod non esset de natura intellectus quod multiplicaretur, non propter hoc oportet quod intellectum multiplicari includat contradictionem. Nihil enim prohibet aliquid non habere in sua natura causam alicujus, quod tamen habet illud ex alia causa : sicut grave non habet in sua natura quod sit sursum ; tamen grave esse sursum, non includit contradictionem; sed grave esse sursum secundum suam naturam, includeret contradictionem. Sic ergo intellectus, si (6) naturaliter esset unus omnium, quia non haberet naturalem causam multiplicationis, posset tamen sortiri multiplicationem ex supernaturali causa; nec esset implicatio contradictionis. Quod dicimus, non propter propositum, sed (y) magis ne haec arguendi forma ad alia extendatur. Sic (fi) enim possent concludere quod Deus non posset facere quod mortui resurgant, et quod caeci ad visum reparentur. "

Haec ille. III. Ad argumenta Henrici.

Ad primum Henrici, respondet Bernardus de Gannato, ubi supra, quod, licet omnis essentia posset intelligi sine supposito, quia in ratione essentia non intelligitur suppositum (e); tamen omnis essentia nata,sive creata, est in determinato supposito, ita quod a nullo agente potest esse in alio. Quod enim essentia sit in uno supposito effective, hoc habet ab agente; sed quod sit in pluribus, hoc habet ex natura materiae in qua recipitur. Et ideo essentia immateriatis, sic detergi ubi. - Ad. Pr. (6) si. - Om. Pr. (t) sed.

secundum Pr. (S) Sic. - Si Pr. (e) ratione essentiae cujus suppositum est.

Ad. Pr. TENTURUM minata est ex natura qua est immaterialis, non qua est essentia absolute, ad unum suppositum, quod non potest esse in pluribus. Dato ergo quod major illius rationis esset vera, tamen minor est falsa : quia essentia immaterialis, licet secundum rationem sit abstracta a quolibet supposito, pro tanto quod in sua ratione non includit aliquod suppositum, tamen per (a) esse suum determinata est ad unum suppositum, ila quod, cum est in illo, non potest esse in alio, a quocumque agente; quia sequeretur contradictio, ut dictum est.

Ista est solutio Bernardi. Milii autem videtur, quidquid dicat Bernardus, quod major Henrici est distinguenda. Quod enim aliqua natura determinet sibi certum suppositum vel individuum ex seipsa, hoc contingit dupliciter intelligi : primo, quia ex seipsa habet quod actu sit in tali supposito, et repugnat sibi esse m alio; secundo, quia ipsa ex se est in potentia ad illud suppositum , et repugnat sibi esse in alio. Et similiter, aliquam essentiam non determinare sibi certum suppositum, vel non habere ex se esse in aliquo determinato, potest dupliciter intelligi : primo, quia ex se non habet quod actu sit in aliquo determinato, plus isto quam illo; secundo modo, quia non est plus habilis ad hoc quam ad illud, nec plus repugnat sibi hoc quam illud. Tunc dico quod major in primo sensu est falsa; sed minor ad illum sensum est vera : quia nulla quidditas creabilis habet esse ex se, sed a Deo, et per consequens non habet ex se quod sit actu in aliquo. In secundo autem sensu, major est vera, et minor falsa. Dico enim quod quidditas Gabrielis, ex se habet quod sit in supposito in quo est, sic quod est habilis ad illud suppositum, et inhabilis ad omne aliud, nisi forte ad. suppositum divinum; sed hoc non reddit eam pluri-ficabilem in diversa individua. Causa autem hujus dicti est : quia in talibus abstractis non differt natura et suppositum, proprie loquendo, sicut in materialibus; ideo quaelibet talis natura est de se liaee. Ad secundum, negatur major. Quia forma immaterialis non sic se habet ad suppositum, sicut forma materialis ad materiam, immo omnino aliter : quia forma immaterialis, est in supposito suo sic quod est tota essentia ejus, et forte idem secundum rem; forma autem materialis, non est essentia materiae, immo essentialiter distincta ab ea. Item, licet essentia immaterialis individuetur per suppositum, sicut forma materialis per materiam, tamen ex hoc non potest concludi quod sicut forma materialis multiplicatur per materiam, ita forma immaterialis per suppositum: quia materia divisibilis est et multiplicabilis, non autem suppositum immateriale; et ideo ex parte suppositi non potest habere essentiam immateriata) per. - quia Pr. lem multiplicabilem, sicut forma materialis per materiam.

Et linee est solutio Bernardi. Ad tertium dicit idem Bernardus, quod " non est simile de anima rationali, et de aliis formis iminate-rialibus, quae non sunt nalae creari in materia sicut anima rationalis, nec habent perfectionem suam naturalem ex conjunctione ad materiam, nec naturalem habitudinem ad illam sicut anima rationalis. Unde Deus posset facere plures animas rationales extra corpus, sed non quin haberent habitudinem et inclinationem ad corpus; quia, si faceret substantias separatas, non habentes inclinationem ad corpus vel materiam, non essent ejusdem speciei cum anima rationali. Ipsa ergo anima rationalis, ex habitudine quam habet ad materiam, multiplicabilis est. Sed non sic est de formis simpliciter inmaterialibus, quae sub eadem specie distingui non possunt, cum talem habitudinem ad materiam non habeant. Unde invenitur ratio distinctionis in animabus, quae non posset inveniri in angelis. "

Haec Bernardus, et bene. Ad quartum dicitur quod, " licet omnis essentia creata, in infinitum distet a simplicitate divina,, tamen in hoc convenit essentia immaterialis cum essentia di ina, quod neutra est multiplicabilis in diversa individua; quia nihil haberet in suppositis vel individuis, per quod (") unum distingueretur ab alio. Unde eodem modo posset concludere quod omnis essentia creata, esset composita ex pluribus partibus, ne adaequaret divinam simplicitatem; quod patet falsum esse.

Ad illud quod dicit de Commentatore, patet per idem ; quia, licet omnis creatura deficiat multum a perfectione divina, tamen non oportet quod in hoc, ut scilicet omnis natura creata, sit multiplicabilis in plura secundum numerum differentia, et specie convenientia ".

Haec Bernardus, et bene.

Sed ego addo quod ista confirmatio Henrici ex dictis Commentatoris, deficit per fallaciam consequentis, arguendo sic, Omne multiplicabile est diminutum, ergo omne diminutum est multiplicabile; vel sic, Omne multiplicabile est diminutum, omnis essentia creata est diminuta, igitur omnis essentia creata est multiplicabilis ; ubi patet quod arguit ex puris affirmativis in secunda figura. Ad quintum dicit Bernardus, et bene, quod illud argumentum est sicut vestis contexta ex lana et lino; quia accipit dictum Philosophi in majori, et aliud dictum in minori, quod Philosophus non concederet. Sciendum ergo quod, secundum veritatem, non oportet quod motor orbis sit ita proportionatus mobili, quod omnino aequt "" ei in virtute, ut tanta sit virtus ejus ad movere, quanta est orbis ad (6) moveri passive, et non major vel minor. Hoc enim Philosophus ideo posuit (a), quia posuit quod angeli movent orbes ex quadam naturali necessitate, non sicut ageris per liberum arbitrium. Nos autem ponimus quod movent sicut agentia per intellectum. Agens autem per intellectum, non oportet omnino aequari suo effectui; quia non agit quantum potest, sicut agens naturale, sed quantum vult, et quantum ratio dictat ei. Et ideo angelus qui movet primum coelum, posset movere ultimum, et econtra, licet non simul, quia movens et motum oportet esse simul, 7. Physicorum (t. c. 9). Et ideo major quam accipit a Philosopho, falsa est; quia non est talis proportio inier angelos motores et orbes motos, qualem Philosophus ponit. Minor autem est vera, quia Deus posset facere duos coelos ejusdem speciei; licet Philosophus eam negaret. Et ideo non potest concludi quod Deus posset facere duos angelos unius speciei; quia duo angeli semper diderunt specie. Unde arguere ex identitate vel diversitate mobilium in specie, identitatem vel diversitatem moventium in specie, est ponere talem proportionem inier angelos et orbes, qualem Philosophus posuit, quam nullus recte sentiens ponere potest. Ad sextum (licii Bernardus, quod nos non juvamus nos ex verbis Philosophi, quihus posuit angelos esse quasdam substantias divinas, sed ex natura distinctionis individuorum sub una specie, qua; non esstft in angelis unius speciei. Nec est credendum quod Philosophus intelligentias posuerit Deos esse, cum in 12. Metaphysicas (t. c. 3(1) probet unum Deum esse; sed vocat eas substantias divinas, sicui et omnem formam vocat quid divinum, in i. Physicorum (t. c. 81). Ad septimum dicendum est quod Damascenus et Avicenna per proprietates intelligunt principia indi-viduanlia, quae ita sunt propria uni, quod non insunt alii; illa autem sunt materia signata, et sua signatio, quie est per quantitatem.

Quod autem arguens exponit dictas auctoritates, et distinguit de triplici accidente, et dicit finaliter quod ratio suppositi et subsistentia: sit causa individuationis, etc:

dicit Bernardus quod, licet hoc posset aliquo modo esse causa individuationis in substantiis simplicibus, non tamen multitudinis individuorum sub una specie. Nec sufficeret adhuc illa intenlio addita, seilicet quod sit effectus Dei, nisi aliquid poneretur per hoc in supposito; et hoc est esse vel subsistere, quod exsistens in supposito est aliud ab essentia. Nec tamen per hoc distinguerentur duo angeli sub eadem specie, eie. Ad argumentum in pede questionis facium, palet responsio per prodicta. Et baec (6) tantum de hac questione. Benedictus Deus. Amen. (a) ideo posuit.

composuit Pr. (S) hac. - Om. Pr.