ARTICULUS III.

DANTUR SOLUTIONES I. Ad argumenta Scoti.

Quantum ad tertium articulum, respondetur obiectionibus supradictis. Et quidem Ad primum Scoti, dicitur quod optime probat quod forma compositi quod incipit esse actu per generationem proprie dictam, non praefuit in materia secundum aliquod esse actuale, et hoc nec secundum totam essentiam formae, nec secundum partem essentiae; sed non concludit quin forma talis compositi secundum se totam (a) praecesserit generationem talis compositi secundum esse potentiale : praecessit namque materia exsistens in potentia ad formam. Talis autem potentia materiae ad formam, potissime si adsint dispositionesaccidentalesproximae, dicitur et est quaedam inchoatio formae : non quae sit aliqua pars formae inducendae; sed subjectum illius. Et sic forrrfa inducenda dicitur esse in materia sicut effectus in sua causa, et non per realem praesentiam alicujus entitatis formae inducendae ad materiam. Et sic patet quod argumentum contra conclusionem sane intellectam (6) non procedit, sed solum contra ponentes aliquid formae inducendae informare materiam ante generationem compositi, et esse in materia per sui realem praesentiam; quod nos non dici- I. - QUAESTIO 1. mus in prima conclusione, nec in secunda. Similiter ista ratio non probat quin forma compositi quod non per generationem aut alterationem, sed per solam divisionem efficitur in actu, praecedat talem actuationem novi suppositi, ut ponit secunda conclusio de divisione elementi, vel mixti inanimati, aut animati vegetabilis, aut animalis imperfecti; formae namque talium partium sola divisione nova supposita constituentium, praecesserunt talia supposita; et hoc in potentia, non in actu : eo modo quo pars exsistens in toto et per esse totius praecedit seipsam separatam a toto et sub esse proprio exsistentem.Tamen talis forma partis a toto divisae, licet non praecesserit suum suppositum in esse actuali proprio plus quam forma per generationem inducta, verumtamen praecessit per sui realem praesentiam cum materia. Secus autem de forma per generationem inducta. Ad secundum dicitur quod, si loquamur de forma per generationem inducta, nihil quod sit essentia ejus vel pars essentiae praefuit, quasi in se realiter materiae praesens, aut materiam informans, vel materiae inhaerens; sed (a), si loquamur de forma quae constituit novum suppositum per solam divisionem continui, illa praefuit per sui realem praesentiam in materia : sed tamen non quasi dans aut habens esse proprium; sed tanquam exsistens per esse totius. Et tunc ad argumentum, inquantum potest procedere contra hunc sensum, dicitur quod nihil de essentia formae acquiritur in constitutione novi suppositi, sed bene acquiritur novum esse exsistentiae, quod non est aliquid de essentia formae, sed se habet ad formam ut actus ad potentiam. Nec tamen sequitur quod illud esse sit per se productum de novo : quia esse non fit, sed ens; sed quod novum suppositum est productum, non simpliciter, sed in esse suppositi, quia aliquid est per se subsistens, quod prius non per se subsistebat. Nec oportet quod hoc sit factum per creationem, nec per generationem, sed per solam divisionem : quia forma quae dat noviter esse prius, licet non daret actuale esse, erat tamen in potentia maxime proxima ad esse; et ideo per solam divisionem dat esse. Ad tertium dicitur quod, si loquamur de inchoatione formae per generationem inducte, illa non est aliud quam potentia materiae praecise sumpta, vel saltem potentia materiae sub dispositionibus, de qua constat quod non est ejusdem rationis cum forma inducenda ; et sic patet quod minor argumenti quoad unam partem est falsa. Si autem loquamur de inchoatione formae per solam divisionem ad ultimum complementum adducte, scilicet quod det esse proprium et ab aliis distinctum, talis inchoatio non est aliud ab ipsa essentia formae; sed ipsamet essentia formae, sub esse totius, potest dici, licet (a) sed. - Om. Pr improprie, inchoatio sui, prout est sub esse proprio, vel potius ut dat esse proprium suo supposito et ab aliis individuis ejusdem speciei distinctum ; et argumentum non procedit directe contra nos, sed contra albertistas. Ad quartum dicitur quod supponit falsum, scilicet quod forma habeat duas partes aut duas entitates illam intrinsece constituentes; quod nos non dicimus : sed solum quod forma noviter dans esse praeexsistit in materia, uno modo de duobus modis : unus est quo praeexsistit in materia non per aliquid suae essentiae, sed per causam suae essentiae; alius est quo praeexsistit per suam essentiam privatam proprio esse. In primo casu non oportet quaerere de ultima parte, de cujus potentia educitur; quia non ponimus partem praecise educi, immo totam (") essentiam formae. In secundo vero casu, quaestio illa minus habet locum : quia nec tota nec pars ejus educitur, proprie loquendo; sed tota essentia formae modo dat proprium esse, et sibi debitum, et ab esse cujuslibet alterius formae distinctum ; prius vero non, sed erat per esse totius; et hoc non convenit per eductionem, sed per solam divisionem continui, per quam nulla nova forma quoad sui essentiam incipit, sed incipit noviter dare esse : ita quod prius erat, sed non dabat esse; modo autem non solum est, immo dat esse; et prius erat per esse alienum, modo per esse proprium. Hoc autem totum fieri potest in talibus mixtis inanimatis et animalibus imperfectis, sine cujusquam essentiae novae generatione, modo praeexposito in conclusione, propter summam propinquitatem formae partis ad esse. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli, dicitur quod potentia rnateriae, de qua forma educitur, dicit quid absolutum in recto, scilicet essentiam materiae; importat autem respectum in obliquo : est enim relativum secundum dici, non secundum esse.

Et cum ulterius quaerit : quid est formam educi de potentia rnateriae;

respondetur quod hoc non est materiam converti in formam, nec est materiam trahi ad formam illo modo quo arguens fingit, scilicet quod materia et forma, perditis propriis unitatibus, sic identificentur quod hoc et illud nullatenus sint plura vel distincta ad invicem ; sed sic quod materia quae prius erat formabilis (6), aequabilis et terminabilis per formam , incipiat actualiter formari, actuari et terminari per formam; et non solum hoc recipiat a forma, immo quod ipsa materia per sui transmutationem concurrat, in suo genere causalitatis, simul cum agente in suo genere, ad causandum inceptionem formalem, ita quod materia, quae prius erat causa formae in potentia, efficiatur causa in actu formae quoad suum esse vel fieri. Hoc enim intelligo per hoc quod dico formam educi de potentia materiae, hoc addito, sicut dicit arguens, quod materia trahatur ad participandum formam et esse formae. Sunt ergo tria de ratione ejus quod dico formam educi de potentia materiae : primum est, quod materia ante inceptionem formae possit causare formam quoad suum esse, vel suum fieri, aut incipere; secundum est, quod materia actu causet esse, vel fieri, vel inceptionem formio; tertium est, quod materia trahatur ad participandum actum formae. Non autem intelligo quod aliquid de essentia formae per sui realem praesentiam, vel informationem, inhaesionem aut compositionem, aut unionem, praeextiterit in materia plus quam in agente; sed solum sicut effectus in sua causa, et principio materiali et subjectivo. Ex quo patet quod forma potius dicitur educi de potentia materiae, quam de potentia agentis, propter teri iam conditionem; secundo, quod anima intellectiva non dicitur educi de potentia materiae, propter defectum primae et secundae conditionis; tertio, quod materia non dicitur educi de potentia formae, sed econtra, propter defectum priinae, secundae et tertiae conditionis. Ad secundum dicitur quod, pro quanto concludit materiam esse inchoationem naturarum et totius compositi, concedendum est; pro quanto autem negat materiam vel potentiam materiae esse inchoationem formae, negandum est, licet concedatur quod, verius et proprius loquendo, materia est inchoatio compositi quam formae : materia enim dicitur esse inchoatio compositi, tanquam prima pars ejus; dicitur autem esse inchoatio formae, non tanquam pars ejus, aut aliquid essentia?, illius, sed tanquam fundamentum sui esse et causa proxima, a suo effectu indifferens secundum esse, licet non secundum essentiam.

Illae autem auctoritates, quas arguens adducit, false exponuntur ab eo, utputa, quod ideo compositum sit unum, quia materia et forma non sunt duce naturae vel duae entitates sed solum unica;

hoc enim falsum est : quia materia et forma, secundum mentem Philosophi et Commentatoris, et communiter omnium doctorum, sunt duae distincte entitates, licet sint indistincte secundum esse.

Item, cum dicit quod materia prima est indeterminate omnis entitas, et quod compositum, dum est in actu, sit forma, et dum est in potentia, est materia, etc;

ille modus loquendi falsus est, vel improprius : quia tunc materia fieret forma; et similiter tunc asinus in potentia esset capra in potentia, et inulta alia falsa sequerentur: Si autem talis modus loquendi reperiatur in dictis Philosophi aut Commentatoris, exponendus est, ut sit praedicatio per causam, et non per essentiam : quia scilicet res potest esse per materiam; est autem in actu per suam formam. - Item, cum dicit Commentator quod generans non producit, sed extrahit,

exponi debet quod non producit formam proprie et per se, sed compositum ; formam vero extrahit de potentia in actum.

Item, cum dicit quod agens non largitur multitudinem, sed perfectionem,

secundum proprietatem locutionis, falsum est : quia tunc ignis trina vice calefaciens aquam, non largiretur tres calores, sed unum; nec de una materia posset extrahi, nisi unica forma; et multa alia falsa; sed debet sic intelligi : quod scilicet agens naturale non causat aliquid totaliter novum, cujus nulla pars praecesserit, quia non producit nec agit proprie nisi compositum et illius semper una pars, puta materia, praecessit; forma autem proprie non fit, nisi large et improprie, quia sibi non proprie debetur esse, et consequenter nec fieri. Ad lertium patet ex praedictis. Non enim ponimus quod inchoatio formae sit aliud a potentia materiae vel ejus dispositionibus. Concedimus insuper quod materia vel ejus potentia potest dici inchoatio formae; sed non eo modo quo arguens ponit, scilicet quod materia possit identificari formae taliter quod sit ab illa penitus indistincta secundum entitatem, licet possit identificari quoad esse.

Cum autem dicitur in antecedente, quod materia non est aliqua ratio, etc.;

dicitur quod, sicut materia dicit propriam entitatem, ita propriam rationem, distinctam ab entitate et a ratione formae et compositi, licet sua entitas, et sua ratio, sit diminuta. Nec valet consequentia : materia dicit entitatem aut rationem distinctam et propriam ; igitur dicit entitatem aut rationem in actu ; quia actus et potentia dicunt proprias et distinctas rationes, ut patet, 9. Metapliysicx, et 2. de Anima. Et ad dictum Commentatoris, dicitur quod illud quod non habet formam, ita quod nec est forma, nec habet formam partem sui, nec est subjectum formae, nec habet habitudinem ad formam , illud non habet intentionem nec rationem, nec est ullo modo objectum intellectus; sed nihil prohibet quin illud quod non est forma, nec habet formam partem sui, sed tamen est subjectum formae, habeat propriam rationem, in ordine tamen ad formam. Ad secundum dictum Commentatoris, dicitur quod nullum praedicamentum praedicatur de materia prima sicut de quadam natura specifica et integra per se contenta in genere; tamen substantia potest praedicari de materia tanquam de principio rerum sui generis; quod clare patet in 7. Metaphy-sicx et 2. de Anima. Ad tertium dictum ejusdem, dicitur quod materia non est alicujus dispositionis actualis, sed est subjectum formarum et privationum. Cum ergo sibi competat ratio subjecti et potentiae et partis; item, ratio principii et causae; item, secundum arguentem, ratio potentialis, formabilis (a), terminabilis, incompleti, indeterminati, et multe aliae, non omnino caret ratione, saltem respectiva, et analogica, et comparativa. Ad quartum dicitur primo, quod minor illius argumenti contradicit antecedenti praecedentis rationis; quia in tertio argumento laboravit ad probandum quod materia nullam penitus dicit rationem; et in hoc quarto assumit quod materia habet rationem quidditativam, aliter minor non bene sumitur sub majore. Secundo, dicitur quod argumentum optime concludit quod materia potest dici inchoatio. Tertio, dicitur quod verbum Commentatoris, quo dicit quod agens non largitur multitudinem sed perfectionem, debet sane intelligi, ut dictum est supra. Ad quintum patet similiter; quia concludit verum, ut praecedens; sed non contra nos. Unde, breviter, mens sancti Thomae, quantum capio, consistit, circa praesentem materiam, in decem. Primum est, quod forma substantialis, quae est terminus generationis, non praecedit generationem compositi sui, secundum se totam, nec secundum partem sui, per realem praesentiam sui vel suae partis ad materiam ; nec quod aliquid sui prius esset in materia informative vel inhaesive. Secundum est, quod tota essentia formae praedictae praecessit in potentia materiae, sicut effectus in sua causa, modo quo superius est expressum. Tertium est, quod potentia materiae et essentia materiae potest dici inchoatio formae. Quartum est, quod materia habet propriam et distinctam entitatem ab entitate formae, non autem aliud esse exsistentiae. Quintum est, quod materia et forma, licet sint entitates ab invicem distinctae, constituunt tamen unam per se entitatem, quae est compositum. Sextum est, quod essentia formae quae dat novum esse suo composito et de novo constituit suppositum, sine hoc quod sit terminus generationis (a) substantialis, sed per solam divisionem continui, potest praecedere in materia antequam det esse actuale, ut patet in divisione corporum simplicium, et mixtorum non animatorum anima perfecta, non quidem ut distincta a forma totius continui quasi essentia totaliter alia, sed solum ut pars a toto. Septimum est, quod in homine non est alia forma substantialis prater animam rationalem, nisi solum in potentia propinqua, vel remota materiae; nec valet distinctio de forma dante esse, et de forma non dante esse; quia nulla talis est in homine secundum sui essentiam et realem praesentiam simul cum anima intellectiva. Octavum est, quod dum dividitur aliqua pars hominis, puta, manus, aut pes, ab homine, ibi est nova corruptio et generatio, sicut et in morte hominis, ita quod materia partis abscisae spoliatur omni forma substantiali prius habita, et acquirit novam formam substantialem, modo quo dictum fuit, dist. 15. Nonum est, quod quantitas hominis non sequitur aliquam formam substantialem aliam ab anima, sed solum ipsam animam, quae, sicut dat esse substante) generationis.

generis Pr. I tiale et corporeum, et sic de caeteris, ita dat accidentia consequentia ad tale vel tale esse, non per modum causac efficientis, sed formalis, modo alias dicto. Decimum est, quod non oportet omnem formam substantialem a qua fluit essentia quantitatis ut a principio originali, esse extensam per se vel per accidens, aut terminare talem dimensionem per modum subjecti per illam extensi. - Ex quibus patet quod libellus ille qui intitulatur de Natura materiae, falso ascribitur beato Thomae. Aut si illum edidit, juvenis edidit, et contentis in eo contraria postea scripsit, dum materiam melius digessit, potissime de pluralitate formarum. III. Ad argumenta ex dictis sancti Thomae.

Ex praedictis patet quid dicendum sit ad argumenta ultimo loco inducta ex dictis sancti Thomae ; quia contradictio quae videtur esse inter dicta ejus in 1. Sententiarum et de Potentia Dei ex una parle, et dicta ejus in 2. Sententiarum ex alia parte, apparens est et non exsistens. De contradictione vero quae est inter contenta in libello de Natura materiae, et contenta in aliis libris posterioribus, non est curandum ; quia, vel ille libellus false sibi ascribitur, vel contenta in eo postea melius retractavit; nec est inconveniens : quia multa quae in scriptis dixerat juvenis, postea correxit in Summa, quam ultimo condidit, sicut fecit Augustinus librum Retractationum.

Ad argumentum in pede quaestionis factum, patet responsio per primam conclusionem. Et haec de quaestione. Benedictus Deus. Amen.