ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES 5; 1.

Ad argumenta contra primam conclusionem Ad argumenta Gregorii.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus praeli batis. Ideo Ad primum contra primam conclusionem, dicitur quod beatus Thomas respondet ad illud, de Malo, q. 5, art. 2, in solutione primi. Sic dicit : " Nomen (a), inquit, tormenti et supplicii et gehennae et cruciatus, vel si quid simile in dictis sanctorum inveniatur, est large accipiendum pro poena, ut ponatur species pro genere. Ideo autem sancti tali modo loquendi usi sunt, ut detestabilem redderent errorem Pelagianorum qui asserebant in parvulis nullum esse peccatum, nec eis aliquam poenam deberi. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod de mente sancti Thomae sunt ambae solutiones quas arguens recitat. Ideo respondendum est ad improbationem illarum. Et quidem Ad improbationem primam primae solutionis, dicitur quod Augustinus taliter loquendo, et alii sancti, non excludunt falsitatem falsitate, nec docent errorem ad defendendum veram fidem; quia dictum eorum sane intellectum verum est. Ad secundam improbationem dictae responsionis, dicitur quod Augustinus, licet in dicto libro de Fide ad Petrum nullum errorem in speciali nominet, tamen omnia quae ibidem dicit, ponit ad excludendum errores illos potissime qui sua circa tempora pullulabant, cujusmodi erat error Pelagianorum. Ad illud autem quod adducitur de dicto Augustini in fine illius libri, dicitur quod responsio ista non dogmatizat aliquid contrarium illis quadraginta capitulis, nec alicui illorum; sed exponit dicta Augustini in illis : quia etiam dicta Christi licet exponere.

Ad confirmationem ibidem factam, dicitur quod, licet Ecclesia non determinet expresse oppositum illius regulae beati Augustini nec Sacra Scriptura publice praedicet oppositum, tamen ex dictis Sacrae Scripturae et doctorum Ecclesiae apparet quod dicta sancti Augustini et aliorum sanctorum in hac materia, sunt intelligenda modo quo dictum est. Quod apparet multipliciter. Primo quidem, quia Christus ubicumque loquitur de poena sensus reprobis inferenda, semper praemittit aliquid pertinens ad eorum culpas actuales, omissi vas aut commissi vas, sicut patet, Matth. 25 (v. 41, 42, 43), ubi dicit quod eis dicetur: Ite maledicti in ignem xtcrnum, etc, qui omiserunt exercitium operum misericordiae; et similiter, Matth. 13 (v. 40, 41, 42) : Sic erit in consummatione sivculi: mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala, et eos qui faciunt iniquitatem , et mittent eos in caminum ignis. Item, omnes evangelistae alii similia dicunt. Paulus vero, 2. Corinth. 5 (v. 10), sic dicit: Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis prout gessit, sive bonum, sive malum, etc. Ubi videtur manifeste dicere praemia positiva et poenas positivas inferendas et reddendas meritis vel demeritis actualibus ; nec unquam in doctrina alicujus apostoli contineri poenam positivam infligendam eis qui nullum actuale demeritum gesserunt. sed solo peccato originali tenentur. Ipse quoque Augustinus, in plerisque locis, testatur Deum illis eoiis redditurum damnationem aeternam qui spontanea delicta incurrerunt. Unde et recitatur in Decretis, 23, q. 4, in can. Nabuchodonozor, et sequenti (a) : Vasis inv nunqnam Deus veternum redderet interitum, si non spontaneum inveniretur homo habere peccat inn. Et quod loquatur de peccatis actualibus, patet per illa quae ibidem praemittuntur, et subduntur. Similiter, ad primani improbationem secunda? responsionis, dicitur quod non est mirum, si Augustinus in regulis fidei aliquas locutiones metaphoricas interserat, cum Christus in doctrina fidei parabolice loqueretur, et attento quod Augustinus rhetor et rhetoricae doctor fuerat, cujus scientia? modus est typice et figurative loqui; nec solum in regula qua? allegatur, immo in aliis ejusdem libri simili modo loquendi utitur, ut patet advertenti. Ad secundam improbationem dicta? responsionis, dicitur quod, sicut dicit heatus Thomas, ubi supra allegatus est (de Malo, q. 5, art. 2), per omnia illa vocabula, supplicium, ei ignem, intelligunt sancti, in materia prasenti, poenam large, non autem specialiter poenam sensibilem. Unde et sanctus Thomas, 2. Sentent., distinctione praesenti, q. 2, art. 1, in solutione primi, exponens auctoritatem Augustini in primo argumento allegatam, sic dicit : " Supplicium non nominat in illa auctoritate poenam sensibilem, sed solum paenam damni, quae est carentia divinae visionis; sicut etiam et nomine ignis frequenter in Scriptura quaelibet paena significari consuevit. "

Haec ille.

Quod autem heatus Augustinus in dicto libro de Fide ad Petrum, aliquando figurative sit locutus, patet in multis locis, potissime ubi dicit (cap. 1), aeternum quippe ac sine initio est, quod Filius de natura Patris natus exstitit; et aeternum est, ac sine initio est, quod Sancius Spiritus de Patris natura Filiique procedit. Item, ubi dicit (ibid.) : Aliud est genuisse quam natum esse. Item, ubi dicit (cap. 2) : Sic ergo Christian Dei Filium, id est, unam ex Trinitate personam Deum verum crede, ut divinitatem ejus de natura Patris natam esse non dubites. Item, ubi dicit sic (ibid.): Verbum caro facium est, ut una persona esset cum carne sua Unigenitus ac sempiternus Deus. Item, ubi dicit (ibid): Jesus Christus : quod creator est, commune habet cum Patre naturaliter et Spiritu Sancto; quod autem creatus est, solus habet personaliter in seipso. Item, ubi dicit (ibid.) : Iste, qui in se uno totum exhibuit, quod esse (6) necessarium ad redemptionis nostrae sciebat effectum: idem sacerdos et sacrificium, idem Deus et templum. Item, ubi dicit (cap. 3): Non facit rem non (a) viventem, nisi res vivens. Item, ubi dicit (ibid.) : Neque illa corpora unius naturis sunt cum Deo, quibus singulis singulos brutos atque irrationales spiritus, (inibus eadem corpora, vivificarentur ac sensifi-carentur (6), inseruit; sic nec ipsi bruti spiritus, etc. Item, ubi dicit (ibid.) : Angeli vero et homines, pro eo quod rationales facti sunt, aeternitatis ac bea1itudi)iis donum in ipsa naturae spi rituali s creatione divi nitas acceperunt. Et innumerabilia talia in eodem libro dicit, vera quidem sed tropice dicta, expositione indigentia. Item, quod auctoritas Augustini contra istam secundam responsionem de eodem libro accepta, non intelligenda sit de parvulis, apparet: quia post verba in arguendo allegata, subdit, quasi exponendo praedicta : Omnis enim homo, qui, in hoc sceculo usque ad finem, in iniquitatum delectatione et cordis obduratione permanserit, sicut hic eum noxia criminum delectatio tenuit, sic eum sine fine noxia poena tenebit, etc. Ecce quod dicit noxia pcena, id est, sensibilis. Ex quo etiam patet quod illa auctoritas non loquitur de vita vegetativa aut sensitiva, sed de operibus rationis, quorum assuetudo dicitur vita activa, vita contemplativa, vita voluptuosa. Constat autem quod parvuli, de quibus est sermo, tali vita nunquam vixerunt per diem aut horam. Unde arguens inconvenienter applicat auctoritatem ad propositum.

Ad confirmationem, dicitur quod illa auctoritas non loquitur de pueris, sicut de adultis, et de omnibus; quia non loquitur nisi de perseverantibus in qualitate mala? vitae, accipiendo vitam pro operatione. Talem autem vitam habuerunt daemones et homines in peccato mortali actuali decedentes; non autem parvuli, de quibus nunc loquimur. Ad secundum principale dicitur primo, quod ex dictis Augustini contra Pelagium concluditur quod receptaculum talium parvulorum erit una pars inferni tenebrosa et igni infernali vicina. Hujus autem loci detentionem et inclusionem Augustinus dicit et nominat ignem aeternum, supplicium, cruciatum cum adjunctione paenae damni. Dicitur secundo, quod, si Augustinus ex intentione proponebat loqui de poena sensibili, et non solum de pcena damni cum inclusione infernalis loci, modo quo dictum est, tunc oportet dicere quod non loquitur de parvulis quibuslibet, sed tantummodo de parvulis non baptizatis qui non ita parvuli fuerint quin usum rationis habuerint, et credere si vellent potuerint, sed ex contemptu vel negligentia a fide Christi alieni fuerunt; quod videtur, quia dicit ad ignem gehenna?, quem secundum locum nominat, mittendos esse apostatas et incredulos et a fide (a) non. - Ora. Pr. (6) vivificarentur ac sensificarentur, ac sentificarent Pr. qua vivificaretit

II. - QUAESTIO I. Christi alienos. Non autem loquitur de parvulis qui (a) nunquam usum rationis humanae habuerunt, nec ullum actuale peccatum commiserunt; quia illi non proprie dicuntur iniqui, de quibus solum loquitur Augustinus, ut patet ex verbis illis, cum dicit [Hypomnesticon, lib. 5, cap. 5) : i7ms(i in regno Patris simili cum Christo, iniqui in igne aeterno parato diabolo et angelis ejus.

Ad tertium principale patet ex solutione secundi. Nam per talia verba inlelligit generaliter omnem poenam, seu damni, seu sensus, vel intelligit inclusionem infernalem, vel loquitur de parvulis habentibus aliquantulum usum rationis. Quod satis patet ex argumento ejus; quia parvuli qui nullo modo habuerunt usum rationis, non erunt proprie loquendo in die judicii a dextris judicis nec a sinistris. Quod enim non a dextris, notum est; quia non erunt de operibus misericordia? laudabiles. Quod etiam nec a sinistris patet; quia eis nullo modo possunt adaptari vituperationes aut reprehensiones, aut alia verba quae Christus dicturus est, secundum Evangelium, illis qui dicuntur futuri in sinistra. Tum quia glossae per sanctum Thomam, 7. Malth. 25, allegatae (Catena aurea) ostendunt sufficienter quod esse in dextris vel a dextris, est habere bona opera; esse vero in sinistra vel a sinistris, est habere mala opera : quorum neutrum habuerunt, qui nunquam usum rationis habuerunt. Tum quia, secundum Gregorium, ut ibidem allegat beatus Thomas, illa quae legitur Christus dicturus constitutis ad sinistram suam, non omnibus damnandis, sed tantummodo fidelibus damnandis, et non illis qui nunquam fidem habuerunt proponentur. Ex quibus patet quod illud argumentum non concludit contra nos, nec pro auctore suo. Ad improbationem responsionis ibidem dalae, dicitur primo, quod illa responsio verum dicit in hoc quod parvuli cum solo originali decedentes erunt in igne infernali, prout Iy in dicit inclusionem vel circumdationem parvulorum a tali igne, vel vicinitatem ad talem ignem. Sed responsio illa diminuta est propter duo. Primo, quia non dicit aliquid de detentione aut arrestatione parvulorum in locis corporalibus. Secundo, quia nihil dicit de prena damni et carentia divinae visionis. Sed perfecta responsio est, quod tales parvuli nullam aliam poenam a Deo inflictam in alio subjecto experientur, nec post, necante judicium, nisi hanc, quod, primo, carebunt perpetuo divina visione; secundo, quod loco vilissimo eorum detentivo et alligativo detrudentur; tertio, quod vilissimae societati vel vicinitati damnatorum angelorum et hominum vicinabuntur, et si quid aliud pertinens ad predicta dici potest. Tunc,

ad primam improbationem hujus responsionis, dicitur quod, secundum praedicta, illa sententia qua (a) qui.

quasi Pr. dicitur : Ite in ignem veternum, non convenit parvulis nullum habentibus usum rationis, si proprie vadamus ad expositiones illius textus, ut patet legenti glossas sanctorum quas sanctus Thomas ibidem (Catena aurea) adducit.

Ad primam confirmationem ibidem adductam, dicitur quod secundum sanctos, judicandorum in finali judicio multi erunt ordines, et per consequens multiplex sententia, sicut habet tractari, 4. Scntent., di. 46, q. unica. Ulterius, quia aliter adjudicabuntur igni perpetuo daemones, et aliter homines. Constat enim quod ille ignis aliter affliget daemones, quia solum quoad intellectum et voluntatem et potentias abstractas et ini materiales; aliter vero homines, quia quoad omnes potentias communes toti composito, et quoad proprias soli animae. Item, aliter affliget hominem unum quam alium, secundum diversitatem demeritorum horum et illorum. Quapropter nullum inconveniens est, si aliter puniat parvulos et adultos. Igitur, etc.

Ad illud vero quod adducitur de Augustino, in epistola ad Consentium, respondet sanctus Thomas, de Malo, q. 5, art. 2, in solutione quinti, ubi sic dicit : " In statu futurae vitae, ignis et alia hujusmodi activa non agunt in animas aut in corpora hominum secundum necessitatem naturae, sed magis secundum ordinem divinae justitiae; quia ille status est respiciendus (a) pro meritis. Unde, cum divina justitia non exigat quod pueris qui cum solo originali peccato decedunt poena sensus debeatur, nihil ab hujusmodi activis patientur. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod parvuli, quamvis resurgant ad damnationem et judicium, non tamen poena sensibili cruciabuntur in corpore, licet corpora eorum non sint dotata dote immortalitalis aut impassibilitatis. Dictum autem Augustini intelligitur de illis qui resurrecturi sunt ad judicium condemnationis vituperativae, exprobrativae, et meritis actualibus retributivae; a quo judicio tales parvuli erunt immunes.

Ad illud praeterea quod ibidem additur, dicitur quod non est simile de parvulis qui solo originali obnoxii sunt, et de adultis qui originali actualia (ft) superaddiderunt; quia Sacra Scriptura nullibi comminatur poenam sensus, nisi malefacien-tihus, cujusmodi non sunt tales pueri; immo nullibi Scriptura in doctrina Christi aut Apostolorum dicit aliquid de poena talium parvulorum expresse, licet ex dictis Scripturae concludi possit eos privandos divina visione, propter carentiam gratiae et sacramentorum.

Ad confirmationem ibidem factam, dicitur quod, secundum quod patet ex verbis Augustini, Pelagius non ponebat pueros tales includi carceribus tenebrosis, sicut nos ponimus; ideo a Pelagio lon^e sumus.

Ad aliud praeterea quod ibi adducitur, dicitur quod ex verbis Augustini et alio- (a) respiciendus. - recipiendus Vr. (6) originali actualia. - oririiiinliii IV. riim sanctorum habetur quod sola propria voluntas ardet in inferno. Unde, cum In pueris cum solo originali decedentibus, propria voluntas, illo modo quo sonat in malum, non fuerit, consequens estquod pcenam ignis sensibilem non experientur. Ad hoc facit, quod supra allegatum est de canone Vasis h-ir (can. 23, caiis. 23, q. 4). - Cum autem ulterius arguensdicit quod auctoritas Augustini, allegata de Enchirul., non concludit propositum, dicitur quod immo; quia, si parvulus eum solo originali decedens patitur poenam sensibilem, accipio unum adultum qui liberatus ab originali quoad culpam et reatum, punitur post mortem, in inferno, pro solis actualibus, etiam paena sensibili sicut ille parvulus. Constat quod inter poenam parvuli et poenam adulti erit aliqua proportio, sic, verbi gratia, quod poena adulti sit decem graduum, et paena parvuli sit solum unius. Tunc poterit accipi alius adultus qui decuplo minus quam primus peccaverit actualiter, quo facio, minus decuplo punietur quam primus (a). Ex quo sequitur quod iste secundus adultus non plus punietur poena sensibili quam parvulus decedens cum solo originali, immo sequitur quod possibile erit dare aliquem adultum, qui propter sola peccata actualia mitius in centuplo, vel quacumque proportione volueris, punietur paena sensibili, quam parvulus; quod est contra Augustinum, et in se absurdissimum.

Ad auctoritatem Augustini quam allegat contra nos, dicitur primo, quod ex illa solum babetur quod quilibet non liberatus de massa perditionis, punietur cum diabolo : quod conceditur; non tamen quod poenam sensibilem patiatur, sicut patitur aut patietur diabolus.Dicitur secundo, quod secunda pars auctoritatis, in qua fit mentio de dolore carnis, non (6) debet extendi ad eos qui fuerunt in massa perditionis tantummodo ratione peccati originalis, sed ad eos qui in tali massa fuerunt ratione peccati originalis et actualis simul; modo parvuli, de quibus est sermo, fuerunt in illa massa primo modo, non autem secundo modo. Ad quartum principale respondet sanctus Thomas, ile Malo, q. 5, art. 2, in solutione primi, eo modo quo responsum est ad primum principale, dicens quod " nomen tormenti, supplicii, gebennae, et cruciatus, vel si quid simile in dictis sanctorum inveniatur, est large accipiendum pro poena, ut ponatur species pro genere)).

Ad rationem autem, quam arguens ibidem innuit, respondet sanctus Thomas (y) in forma, 2. Seniertt., diet. 33, q. 2, art. 1, in solutione tertii, ubi sic arguit : " Peccata gravius puniuntur post hanc vitam quam in vita ista, ubi est locus misericordiae. Sed in hac vita respondet peccato originali paena sensibilis : pueri enim qui solum originale hahent, multas paenas sensibiles sustinent, nec injuste. Ergo post hanc vitam paena sensibilis debetur originali. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod non est eadem ratio de paena sensibili ante mortem et post mortem; quia ante mortem paena sensibilis consequitur virtutem naturae agentis, sive sit paena sensibilis exterior, sive interior, ut febris, vel aliquid hujusmodi. Sed post mortem nihil aget virtute naturae, sed secundum ordinem divinae justitiae tantum , sive (a) in animam separatam, in qua constat quod ignis naturaliter agere non potest, sive etiam in corpus post resurrectionem; quia tunc omnis actio naturalis cessabit, cessante motu primi mobilis qui est causa omnis motus et alterationis corporalis. "

Haec ille.

Item, de Malo, q. 5, art. 4, in solutione quinti argumenti, sic dicit : " Post mortem non est status proficiendi (6) ad virtulem vel deficiendi per peccatum, sed recipiendi pro meritis. Unde omnes defectus qui sunt post mortem, taxantur pro culpa; non autem ordinantur ad profectum ad virtutem vel evitationem peccati. Et inde est quod pueris post mortem non debetur paena sensus. "

Haec ille.

Ubi sciendum quod, secundum eum, in corpore illius articuli, " duplex poenarum genus est : quaedam scilicet taxata pro culpa; alia vero concomitans. Sicut videmus quod judex pro aliquo crimine facit aliquem bominem excaecari, sed ad caecitatem ejus consequuntur multa incommoda, puta quod mendicat, et alia hujusmodi; sed ipsa caecitas est paena taxata pro peccato : ad hoc enim intendit judex ut peccantem privet visu; sed defectus consequentes non ponderat. Similiter potest dici in proposito. Nam homini in primordio suae conditionis fuerat a Deo datum quoddam auxilium originalis justitioe, per quod praeservabatur ab omnibus hujusmodi defectibus; quo quidem auxilio privata est tota natura humana, propter peccalum primi parentis : ad cujus auxilii privationem consequuntur diversa incom^ moda, quae diversimode inveniuntur in diversis, licet habeant aequaliter culpam originalis peccati. Hoc tamen interesse videtur inter Deum punientem, et hominem judicem, quod homo judex non potest praevidere eventus sequentes; unde nec eos potest ponderare, dum infert pcenam pro culpa : propter quod rationabiliter incommodorum inaequalitas ejus justitiae non derogat. Sed Deus omnes eventus futuros praenovit; unde videretur ad ejus injustitiam pertinere, si aequaliter subjacentibus culpae, inaequaliter hujusmodi incommoda proveniant. Sed dicendum quod hujusmodi diversitas quae circa hos defectus accidit, est a Deo praevisa et ordinata, non quidem propter aliqua merita in alia vita exsistentia. (a) sive. - sicut Vr.

(t) proficiendi.

proficiscendi Pr. ut quidam dixerunt, sed quandoque quidem propter aliqua peccata parentum. Cum enim filius sit aliquid patris secundum corpus quod ab eo trahit, non autem secundum animam quae immediate a Deo causatur, non est inconveniens quod pro peccato patris filius corporaliter puniatur, licet non poena spirituali quae pertineat ad animam, sicut et homo punitur in aliis rebus suis. Quandoque vero ordinantur hujusmodi defectus, non ut poena alicujus peccati, sed ut remedium contra peccatum sequens, vel propter profectum virtutis, aut ejus qui patitur, aut alterius, sicut Dominus dicit, Joan. 9 (v. 3), de caeco nato : Neque hic peccavit, neque parentes ejus, sed ut manifestentur opera Dei in illo, quod expediens erat ad humanam salutem. Sed hoc ipsum quod homo talis conditionis est, ut ei subveniatur, vel ad vitandum peccatum, vel ad profectum virtutis, per hujusmodi incommoda sive defectus, ad infirmitatem humanae naturae pertinet, quae ex peccato primi parentis derivatur; sicut quod corpus hominis sit sic dispositum quod ad eum sanandum indigeat sectione, ad ejus infirmitatem pertinet. Et ideo omnes isti defectus respondent peccato originali, ut paena concomitans. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod, secundum eum,non est inconveniens quod parvulus cum originali solo decedens, gravius et multiplicius hic puniatur quam post mortem, loquendo de poenis concomitantibus vel consequentibus, licet in hoc saeculo non gravius puniatur, loquendo de poena directe taxata peccato originali : poena enim directe taxata peccato originali est, in praesenti, subtractio gratiae gratum facientis, vel originalis justitias, et illius divini et supernaturalis auxilii; in futuro vero poena ejus est privatio divinae visionis, et carceralis inclusio.

Ad dictum vero Gregorii, dicitur quod talibus parvulis flagella post mortem multiplicantur. Tum quia privatio divinae visionis in morte vel post mortem est eis poena, quae, dum viverent, non erat eis poena : quia nondum erat tempus Deum videndi; quia etiam Adam in statu innocentiae non videbat Deum, nec tamen hoc erat sibi poena. Tum secundo, quia post mortem carceraliter includuntur. Tum tertio, quia tunc omni spe remedii privantur et possibilitate evadendi peccatum et poenam, et adipiscendi gratiam et gloriam. Ad quintum dicitur quod opinio nostra habet pro se rationem et multiplicem auctoritatem. Rationem quidem, non solum illam quam arguens recitat, sed multas alias, ut patet legenti doctores; cum etiam illam quam arguens recitat, male solvit. Consequentia enim prima optima est; quia, ut deductum est in fine solutionis tertii, si originali deberetur paena sensibilis, posset casus contingere quod aliquis pro mortali actuali mitius affligeretur poena sensibili, quam parvulus pro solo originali; quod est contra Augustinum et omnem rationem.

Ad dicta vero Augustini et Gregorii, saepe dictum est (a) qualiter intelligenda sint. Similiter opinio nostra habet pro se auctoritatem Christi, et Evangelistarum, et Apostolorum, et sanctorum doctorum, et aliorum approbatorum qui bene intellexerunt verba Augustini. Utrum autem verba illius decretalis sufficienter probent conclusionem nostram, non est multum curandum, cum prima facie videtur mens Papae fuisse quod po-na originalis peccati est sola privatio divinae visionis. Si enim intendebat quod tali peccato sensibilis paena deberetur simul cum privatione divinae visionis, tunc non distinxisset inter poenam originalis peccati et actualis; quia secundum hoc utrique deberetur paena unius generis et speciei. Nec valet quod dicit arguens, quod peccato originali debetur privatio divinae visionis, peccato vero actuali debetur (6) utraque paena, scilicet damni et sensus. De glossa vero illius decretalis non multum curandum est; quia ille glossator multa falsa dicit, et in illo passu contradixit textui, nisi forte glossa ejus exponatur sicut dicta Augustini, ex quibus extrahitur. I; 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Durandi.

Ad primum contra secundam conclusionem, dicitur quod illa ratio fundatur in hoc principio quod homo sanae mentis et utens sola recta ratione dolere potest de hoc quod privatur bono, ad quod, licet non habuerit in se aptitudinem, aut proportionem, aut jus habendi, tamen habuit in sua radice, puta in aliquo suorum praedecessorum, modo quo ibidem explicatur. Si enim in alio principio fundetur argumentum, colorem non habet. Et ideo dicitur ad hoc, quod principium illud falsum est in multis casibus. Quorum unus est, quando constat taliter privato suam privationem esse justam ; nullus enim utens recta ratione dolet interiori dolore de hoc quod apprehendit et judicat esse justum, dignum, et rationabiliter factum. Secundus est, quando constat taliter privato sola recta ratione utenti, talem privationem nullo modo sua propria voluntate inductam, nec per suam voluntatem ullo modo potuisse impediri. Tertius est, quando constat taliter privato sola recta ratione utenti suum displicere fore penitus inutile, inhonestum, indelectabile; suum vero non displicere vel approbare, aut saltem patienter tale damnum pati, esse honestum, utile, aut delectabile. Haec autem concurrunt in talibus parvulis post hanc vitam. Utuntur enim sola recta ratione. Sciunt insuper, ut pro nunc supponitur, suam poenam justam esse; sciunt eam, nec proprio demerito inductam, nec TENTURUM ullo modo se potuisse illam impedire, nec se ullo modo causam illius fuisse; sciunt denique displicentiam illius poenae nullo modo eis convenire, patientiam vero in tali poena esse laudabilem. Et ideo nil mirum si de tali paena nullatenus affliguntur, nullo modo dolent, nullo modo impatienter, sed patientissime tolerant, attento quod multas divinae bonitatis perfectiones participant. Ista solutio fundatur in dictis sancti Thomae, 2. Senteni., ubi supra, scilicet dist. 33, q. 2, art. 2, ubi sic arguit (in argumentis sed contra) : " Si pueri non baptizati, post mortem haberent (a) dolorem interiorem, aut dolerent de poena, aut de culpa. Si de culpa, cum a culpa illa ulterius emundari non possint, dolor ille erit in desperationem inducens; sed talis dolor in damnatis est conscientiae vermis; igitur pueri vermem conscientiae habebunt: et sic non esset eorum paena mitissima; cujus oppositum dicitur in littera. Si autem dolerent de paena, ergo, cum paena eorum juste aDeo sit, voluntas eorum divinae justitiae obviaret, et sic actualiter deformis esset; quod non conceditur. Igitur nullum dolorem interiorem sentient.

Praeterea. Recta ratio non patitur ut aliquis perturbetur de eo quod in ipso non fuit ut vitaretur; propter quod Seneca probat (ad Lucilium, ep. 85) quod in sapiente non cadit perturbatio. Sed in pueris est recta ratio nullo peccato actuali obligata. Igitur non perturbabuntur de hoc quod talem paenam sustinent, quam vitare nullo modo potuerunt, d

Haecille.

Ex quo patet ad argumentum. Ad secundum argumentum respondet Durandus pro se et pro nobis in hunc modum (dist. 33, q. 3): " Judicium, inquit, erit de peccatis commissis, quae non sunt in pueris decedentibus in peccato originali. Unde, sicut illi qui essent nati in puris naturalibus absque peccato originali, et sic decederent, non pertinerent proprie ad judicium, carerent tamen visione divina, quae non datur nisi habentibus gratiam Christi; sic pueri decedentes in originali, qui non commiserunt aliquod actuale peccatum, non pertinebunt proprie ad judicium, carebunt tamen visione divina, quia non fuerunt regenerati per gratiam Christi. Nec oportet quod cognoscant se esse privatos gratia, et per consequens visione divina, propter peccalum primi parentis, cum talis cognitio pertineat ad fidem, et in ipsis ponatur esse sola cognitio naturalis ; propter quod non oportet quod doleant de carentia divinae visionis quam ignorant. Cum enim sint perfecti in cognitione naturali, sciunt quod cognitio naturalis non extendit se nisi ad illud quod ipsi cognoscunt. Vel, dato quod in judicio cognoscerent quod boni qui per gratiam et bonum opus proprium aliquid meruerunt, habebunt pro praemio aliquod donum supernaturale quo ipsi carebunt, ex hoc tamen nullum dolorem habebunt; quia in ipsis non erit aliqua obliquitas voluntatis, ita Ut irrationabiliter doleant de quocumque. Dolerent autem (a) irrationabiliter de carentia visionis divinae, quae non datur nisi per gratiam Christi, quam ipsi non habuerunt nec habere meruerunt; nec oportet quod sciant se privatos gratia et gloria propter peccatum primi parentis, b

Haec ille in forma. Ista responsio videtur mihi improbabilis quoad aliqua. Primo, in hoc quod dicit quod tales parvuli non pertineant ad judicium proprie. Hoc enim non consonat dictis sancti Thomae, 4. Sentent., dist. 47, q. 1, art. 3, q 1, ubi determinat quod omnes homines in judicio comparebunt, non solum adulti, immo parvuli. Unde, in solutione tertii, sic dicit : " Pueri ante perfectam aetatem decedentes, in judicio comparebunt, non ut judicentur, sed ut videant gloriam judicis. " Item, 4. Sentent., dist. 43, q. 1, art. 5, q 2, dicit sic : " In ultimo et communi judicio oportet quod divina justitia omnibus evidenter appareat, quae nunc in plerisque latet. Sententia autem condemnans vel praemians justa esse non potest, nisi secundum merita vel demerita proferatur. Et ideo, sicut oportet quod judex et assessor judicis merita causae cognoscant, ad hoc quod justam sententiam proferant; ita oportet, ad hoc quod justa sententia appareat, quod omnibus sententiam cognoscentibus merita innotescant. Unde, quia sicut cuilibet nota erit sua praemiatio et sua damnatio, ita omnibus aliis innotescet, oportet quod, sicut quilibet sua merita vel demerita reducet ad memoriam, ita etiam aliena ejus cognitioni subjaceant. "

Haec ille.

Ex quo patet quod, secundum eum, pueri in judicio comparebunt, et sua et aliena bona vel mala, merita et praemia cognoscent. Videbunt igitur et cognoscent peccata et demerita Adae et Evae, suani propriam damnationem, et causam suae damnationis ex Adas peccato. Patet igitur quod improbabile est dicere quod tales pueri in judicio non compareant.

Item, quod in judicio non cognoscant peccata primorum parentum et pcenam ex illis secutam.

Item, quod non cognoscant propriam damnationem nec causam suae propriae damnationis.

Teneo igitur probationem adductam pro conclusione ex 2. Sentent., relicta ea quae adducta est ex quaestionibus (6) de Malo; quia prima videtur securior, et dictis sanctorum concordior, quam secunda. Et haec de questione sufficiant. Benedictus Deus. Amen. (6) quaestionibus.

conclusionibus Pr.