ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sic haec Prima (ac) conclusio : Quod primus homo Deum per essentiant non vidit secundum communem statum illius vitae. Hanc conclusionem ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 94, art. 1, ubi sic dicit : " Primus homo Deum per essentiam non vidit secundum communem statum illius vitae, nisi forte dicatur quod vidit Deum in raptu quando Deus immisit soporem in Adam, ut dicitur, Genes. 2 (v. 21). Et hujus ratio est : quia, cum divina essentia sit propria beatitudo, hoc modo se habet intellectus videntis divinam essentiam , ad Deum, sicut se habet quilibet homo ad beatitudinem. Manifestum est autem quod nullus homo potest per voluntatem a beatitudine averti; naturaliter enim et ex necessitate homo vult beatitudinem et fugit miseriam. Unde nullus videns Deum per essentiam (6), potest voluntate (y) averti a Deo, quod est peccare; et propter hoc omnes videntes Deum per essentiam, sic in amore Dei stabiliuntur, quod (a) Prima. - Om. Pr. (6) per essentiam. - Om. Pr. I. - QUAESTIO I. in aeternum peccare non possunt. Cum ergo Adam peccaverit, manifestum est quod Deum per essentiam non videbat. "

Haec ille. Item, deVeritate, q. 18, art. 1, sic dicit : " Quidam dixerunt quod Deum per essentiam videre contingit non solum in patria, sed etiam in via; quamvis non ita perfecte in via, sicut in patria. Et secundum hoc homo in statu innocentiae mediam habuit visionem inter visionem beatorum, et hominis visionem post peccatum ; quia minus perfecte vidit quam beati, perfectius vero vidit quam homo post peccatum.

Sed istud dictum, est contrarium Scripturae testimoniis, quae concorditer in divina visione beatitudinem ponunt ultimam hominis. Unde ex hoc ipso quod aliquis Deum per essentiam videt, beatus est. Et sic nullus adhuc in via ad beatitudinem exsistens, Deum per essentiam videre potuit; nec etiam ipse Adam in statu innocentiae, ut communis opinio tenet. Cujus etiam veritas ratione ostendi potest. Cujuslibet enim naturae convenit aliquod ultimum assignare, in quo ejus ultima perfectio consistit. Hominis autem, inquantum homo est, perfectio non consistit, nisi in actu intellectus, ex quo habet quod homo sit. In operatione autem intellectus possunt differentes gradus distingui dupliciter. Uno modo, ex diversitate intelligibilium. Quanto enim objectum intelligibile perfectius est, tanto excellentior est ejus intelligentia. Unde, ut dicitur, 10. Ethicorum (cap. 7 et8), perfectissima operatio intellectus est operatio intellectus bene dispositi ad optimum intelligibile ; sicut pulcherrima visio corporalis est visus bene dispositi ad pulcherrimum sub visu. Alio modo in operatione intellectus accipiuntur gradus ex modo intelligendi. Possibile est enim (a) unum et idem intelligibile diversimode a diversis intelligi, ab uno perfectius, etab alio minusperfecte. Non est autem possibile ut ultimus terminus perfectionis humanae accipiatur secundum aliquem modum intelligendi, quia in istis modis intelligendi possunt considerari infiniti gradus, quorum unus alio perfectius intelligit. Nec est aliquis ita perfecte intelligens, quo non possit cogitari alium perfectius intelligere, nisi Deus qui infinita limpiditate omnia intelligit. Unde oportet quod ultimus terminus humanae perfectionis sit in intelligendo aliquod perfectissimum intelligibile, quod est essentia divina. In hoc igitur unaquaeque tota rationalis creatura beata est, quod essentiam Dei videt, non ex hoc quod ita limpide vel plus vel minus eam videt. Non ergo visio viatoris a visione beati distinguitur per hoc quod est perfectius et minus perfecte videre, sed per hoc quod est videre et non videre. Et ideo cum Adam adhuc fuerit in via ad beatitudinem, Deum per essentiam non vidit. "

Haec ille. Ex quibus potest formari duplex ratio pro conclusione. Prima talis est: Nullus potens peccare, Deum per essentiam videt, ex conditione slatus; Adam in primo statu erat potens peccare; igitur in illo statu, ex conditione status, non videbat Deum per essentiam. Secunda talis est : Nullus viator nondum beatus Deum per essentiam videt; sed Adam in primo statu, ex conditione status, erat viator et nondum beatus; igitur non competebat ei, ex tali statu, Deum per essentiam videre. Secunda conclusio est quod Adam in primo statu videbat seu cognoscebat Deum quadam altiori cognitione, quum aliquis purus viator post peccatum communiter videat. Hanc ponit sanctus Thomas, 1 p., ubi supra (q. 94, art. 1). Unde, post verba superius allegata, sic subdit : t Cognoscebat tamen Deum quadam altiori cognitione quam nunc cognoscamus. Et sic quodammodo ejus cognitio media erat, inter cognitionem praesentis status, et cognitionem patriae qua Deus per essentiam videtur. Ad cujus evidentiam, considerandum est quod visio Dei per essentiam dividitur contra visionem Dei per creaturam. Quanto autem aliqua creatura est altior et Deo similior, tanto per eam Deus clarius videtur; sicut homo expressius videtur per speculum in quo clarius ejus imago resultat. Et sic patet quod multo eminentius videtur Deus per intelligibiles effectus, quam per sensibiles et corporeos. A consideratione autem plena et lucida intelligibilium effectuum impeditur homo, in statu praesenti, per hoc quod distrahitur a sensibilibus et circa ea occupatur. Sed, sicut dicitur, Eccles. 7 (v. 30) : Deus fecit hominem rectum. Haec autem fuit rectitudo hominis divinitus instituti, ut inferiora superioribus subderentur, et superiora ab inferioribus non impedirentur. Unde primus homo non impediebatur per res exteriores a clara et firma contemplatione intelligibilium effectuum, quos (i) seilicet ex irradiatione primae veritatis percipiebat, sive (6) naturali cognitione, sive gratuita. Unde Augustinus dicit, 11. Super Gen. ad litteram (cap. 33), quod fortassis Deus primis hominibus antea loquebatur, sicut cum angelis loquitur ipsa incommutabili veritate illustrans mentes eorum, etsi non tanta participatione divinae essentiae, quantam (v) capiunt angeli. Sic igitur per hujusmodi effectus intelligibiles Dei, Deum clarius cognoscebat quam modo cognoscimus, u

Haec ille. Item, de Veritate, ubi supra (q. 18, art. 1), in solutione primi, sic dicit: " In aliqua visione triplex medium est considerare : unum est medium sub quo videtur; aliud, quo videtur, quod est species rei (y) quantam. - quanta Pr.

visae ; aliud, a quo accipitur cognitio rei visae : sicut in visione corporali, medium sub quo videtur, est lumen quo aliquid fit actu visibile, et visus perficitur ad videndum; medium autem quo videtur, est ipsa species rei visibilis in oculo exsistens, quae, sicut forma videntis inquantum est videns, principium est visivae operationis ; medium autem a quo accipitur, est sicut speculum a quo interdum species alicujus visibilis, puta lapidis, fit in oculo, non immediate ab ipso lapide. Et haec tria in visione intellectuali inveniuntur, ut lumini corporali correspondeat lumen intellectus agentis, quasi medium sub quo intellectus videt; speciei vero visibili, species intelligibilis, qua intellectus possibilis fit actu intelligens ; medio vero a quo accipitur visi cognitio, sicut speculo comparatur effectus a quo in cognitionem causae devenimus, ita etiam similitudo causae nostro intellectui non imprimitur immediate ex causa, sed ex effectu, in quo similitudo causae resplendet; unde bujusmodi cognitio dicitur specularis, propter similitudinem quam habet ad visionem quae fit per speculum. Homo igitur in statu post peccatum, indiget ad cognoscendum Deum, medio quod est quasi speculum in quo resultat ipsius Dei similitudo ; oportet enim ut per ea quae facta sunt, in invisibilia ejus deveniamus, ut dicitur, Rom. 1 (v. 20). Hoc autem medio non indigebat homo in statu innocentiae. Indigebat autem medio quod est quasi species rei visae; quia per aliquod spirituale lumen menti hominis influxum divinitus, quod erat quasi similitudo expressa lucis increate, Deum videbat. Sed hoc medio non indigebit in patria, quia ipsam Dei essentiam per seipsam videbit, non per aliquam similitudinem ejus intelligibilem vel sensibilem, cum nulla creata similitudo adeo possit perfecte Deum repraesentare, ut per eam videns ipsam Dei essentiam cognoscere aliquis possit. Indigebit autem lumine gloriae in patria, quod erit quasi medium sub quo videtur, secundum illud Psalm. (35, v. 10) : In lumine tuo videbimus lumen : eo quod ipsa visio nulli creaturae est naturalis, sed soli Deo; unde nulla creatura in eam ex sua natura pertingere potest, sed, ad eam consequendam, oportet quod illustretur lumine divinitus emisso. Secunda autem visio, quae est per medium quod est species, est naturalis angelo, sed est supra naturam hominis; unde ad eam indiget lumine gratiae. Tertia vero est competens naturae hominis; et ideo ea sola sibi relinquitur post peccatum. Et ideo patet quod visio qua homo Deum in statu innocentiae vidit, media fuit inter visionem qua nunc videmus, et visionem beatorum. Patet igitur quod homo post peccatum triplici medio indiget ad videndum Deum, scilicet: ipsa creatura, qua in divinam cognitionem ascendit; et similitudine ipsius Dei, quam ex creatura accipit; et lumine, quo perficitur ad hoc ut in Deum dirigatur, sive sit lumen naturae, ut lumen intellectus agentis, sive gratiae, ut lumen fidei et sapientiae. In statu vero ante peccatum indigebat duplici medio, scilicet : medio quod est similitudo Dei; et medio quod est lumen elevans vel dirigens mentem. Beati autem uno tantum medio indigent, scilicet lumine elevante mentem. Ipse autem Deus seipsum videt absque omni medio; ipse enim met est lumen, quo seipsum videt. ))

Haec ibi. Similia dicit, 2. Sentent., dist. 23, q. 2, art. 1, ubi sic : " Sicut in littera dicitur, modus quo Adam Deum cognovit, medius fuit inter cognitionem viae qua nunc Deum cognoscimus, et cognitionem patriae qua Sancti eum in gloria vident. Unde, ad hujus evidentiam, videndum est quot modis Deus possit videri. Sciendum autem quod tripliciter videri potest. Uno modo, per suam essentiam. Alio modo, per effectum aliquem ejus fluentem in intellectu videntis. Tertio modo, per effectum aliquem extra intellectum videntis, in quo divina similitudo resultat. Hujus exemplum in visione corporali inspici potest. Lux enim non videtur ab oculo per aliquam similitudinem sui in ipso relictam, sed per suam essentiam oculum informans : et huic comparatur primus modus videntis Deum, qui est per essentiam ; et hic quidem modus, ex conditione suae naturae, nulli naturae debetur, nisi divinae, in qua idem est sciens et scitum. Lapis autem videtur ab oculo corporali per simili tudinem suam in ipso oculo relictam : et huic comparatur secundus modus, qui est per effectum relictum in intellectu videntis; et hic quidem modus videndi convenit angelo, secundum conditionem suae naturae : quia, ut in libro de Causis (prop.8) dicitur : Omnis intelligentia scit quod est supra se, per id quod est ei causa; unde, cognoscens ipsum lumen naturae suae quod est similitudo luminis increati, Deum videt. Vultus autem hominis relucens in speculo, videtur ab oculo, non quidem per similitudinem ejus immediate in oculo relictam, sed per similitudinem ejus relucentem in speculo ex quo resultat in pupilla; et huic comparatur illa visio qua Deus videtur per effectum extra intellectum videntis : sive per effectum naturalem, sicut per cognitionem creaturarum naturali cognitione philosophi in Deum devenerunt; sive per effectum spiritualem, sicut est in visione fidei illius qui adhaeret his quae aliis revelata sunt per influentiam spiritualis luminis. Et ideo dicimur nunc in speculo videre, secundum Apostolum (1. Cor., cap. 13, v. 12). Modus enim iste competit homini, secundum conditionem naturae suae; quia intellectus noster nec seipsum intelligere potest, nisi per speciem rerum quas apud se habet : quia per objecta venit in cognitionem actuum, et per actus in cognitionem potentiarum. Ad primum ergo modum visionis, qui soli Deo ex conditione naturae suae debetur, elevatur angelus, et homo, per gloriam. Unde illa est visio beatorum, quam homo in primo statu non habuit. Ad secundum vero modum qui est naturalis ipsi angelo et supra naturam hominis, elevatur homo per gratiam, etiam post statum culpae : sicut in viris contemplativis patet, qui (a) divinas revelationes merentur; et multo amplius fuit (6) in primo statu per gratiam originalis justitiae. Tertius autem modus est communiter viatorum etiam post statum culpae. Unde patet quod modus quo Adam in primo statu Deum videbat, medius erat inter utrumque. "

Haec ille. Ex quibus potest formari talis ratio. Cognoscere Deum per speciem, non a phantasmatibus abstractam, sed ex irradiatione divini luminis impressam, est cognitio minor visione Dei beatifica, et major visione Dei a puro viatore, post peccatum, secundum communem cursum habita. Sed cognitio Dei quam habebat Adam in primo statu, fuit hujusmodi. Igitur, etc. Tertia conclusio est quod Adam In statu primo, non solum cognoscebat Deum per speciem Immediate a Deo impressam, Immo per species a rebus creatis acceptas. Istam ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 18, art. 2, ubi sic : (c Secundum Boetium, libro de Consolatione, natura a perfectis principium sumit. Quod etiam in operibus divinis considerari potest. In quolibet enim opere, ea quae prima sunt, perfectionem habent. Unde, cum in statu innocentiae, constitueretur Adam, ab ipso Deo, ut totius generis humani principium, non solum a quo natura propagaretur in posteros, sed etiam quo (y) in alios originalem justitiam transfunderet, oportet ponere hominem in statu innocentiae duplicem perfectionem habuisse : unam quidem, naturalem ; aliam autem, gratis a Deo concessam, supra debitum naturalium principiorum. Secundum autem naturalem perfectionem , sibi competere non poterat ut Deum cognosceret, nisi ex creaturis. Quod sic patet. In nullo enim genere potentia passiva extendit se, nisi ad illa ad quae extendit se potentia activa; et ideo dicit Commentator, 9. Metaphysices (comm. 11), quod non est aliqua potentia passiva in natura, cui non correspondeat potentia activa. In natura autem humana duplex potentia ad intelligendum invenitur : una, quasi passiva, quae est intellectus possibilis; alia, quasi activa, quae est intellectus agens. Et ideo intellectus possibilis, secundum naturalem viam, non est in potentia, nisi ad illas formas quae per intellectum agentem intelligibiles fiunt. Haec autem non sunt nisi formae sensibilium rerum, quae a phantasmatibus abstrahuntur. Nam substantiae (a) qui. - quod Pr. (6) fuit. - tini Pr. ii) quo. - quod Pr. immateriales sunt intelligibiles per seipsas, non quia nos eas intelligibiles faciamus. Et ideo intellectus noster possibilis non potest se extendere ad aliqua intelligibilia, nisi per illas formas quas intellectus agens a phantasmatibus abstrahit. Et inde est quod nec Deum nec aliquas substantias immateriales cognoscere possumus naturaliter (a), nisi per res sensibiles. Sed ex perfectione gratiae, hoc habebat homo in primo statu, ut Deum cognosceret per inspirationem internam ex irradiatione divinae sapientiae : per quem modum Deum cognoscebat, non ex visibilibus creaturis, sed ex quadam spirituali similitudine suae menti impressa. Ita igitur in homine duplex Dei cognitio erat : una, qua cognoscebat Deum conformiter angelis, per inspirationem internam ; alia, qua cognoscebat Deum conformiter nobis, per sensibiles creaturas. Differebat autem haec ejus secunda cognitio a cognitione nostra, sicut differt inquisitio habentis habitum scientiae, qui ex notis considerat ea quae antea noverat, ab inquisitione addiscentis, qui ex notis ad ignota nititur pervenire. Nos autem aliter Deum notum habere non possumus, nisi ex creaturis ad ejus notitiam perveniamus. Adam vero Deum aliter sibi notum, scilicet per internam illustrationem, ex creaturis considerabat, j

Haec ille.

Ex quibus potest formari talis ratio. Perfectio gratiae non excludit perfectionem naturae; sed potius quidquid constituitur ut principium proximum propagandi naturam et transferendi gratiam, debet esse utraque perfectione perfectum. Adam autem constitutus fuit in primo statu, ut principium propagandi naturam rationalem, et transferendi gratiam aliquo modo. Igitur debuit esse utraque perfectione perfectus. Tunc ultra : sed perfectio naturalis hominis, quoad intellectum, est ut cognoscat Deum ex sensibilibus creaturis; igitur hoc in statu primo habuit. Et haec de primo articulo.