ARTICULUS 11.

PONUNTUR OBJECTIONES 8 1.

Contra primam conclusionem 1. Argumenta Gregorii.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem, contra primam arguit Gregorius de Ari-mino (dist. 34, q. I, art. 2, concl. 1), probandoquod nullus actus, nec aliquid incomplexe significabile, sit peccatum, proprie loquendo; sed omne peccatum actuale, sit aliquid solum complexe significabile. Unde Primo arguitur sic. Peccatum actuale non est aliud quam voluntarie committere aliquid, vel omittere, contra rectam rationem. Sed hoc quod aliquis agit, committit vel omittit contra rectam rationem, tantummodo per orationem, vel aliquid aequivalens orationi in significando, potest significari. Igitur peccatum non est aliquid incomplexe significabile. Major probatur. Quia omnis qui vere dicitur peccare, seu denominatur peccans, ex hoc primo et praecise dicitur peccare, quod ipse voluntarie agit contra rectam rationem. (Et utor verbo agendi communiter, ut tam eum qui peccat omittendo seu non faciendo quod facere debet, quam eum qui peccat faciendo quod non debet facere, dicamus male facere; cum tamen qui omittit, proprie loquendo, nihil faciat.) Igitur peccatum est voluntarie agere contra rectam rationem. Consequentia clara est; nam nomine peccati nihil aliud significamus quam illud unde quis primo denominatur peccans (a). Antecedens patet : quia, hoc solo posito, quis dicitur peccare; hoc solo remoto, nequaquam. Si enim quis agat secundum quod recta ratio judicat ab eo esse agendum, agit sicut agere debet; et sic non peccat; nam oppositum dicere, scelus est, secundum Augustinum, 3. de Libero Arbitrio, cap. 16.

Confirmatur. Quia, cum omnis qui peccat, inquantum hujusmodi recte vituperetur, sequitur quod qui ageret ut deberet agere, recte vituperaretur; quod (6), ut dicit Augustinus, ibidem, cap. 15, execrabilis est insania, et miserrimus error. Rursus : si quis voluntarie agit contra illud quod ab eo agendum esse recta ratio dictat, agit contra id quod debet, ac per hoc recte vituperatur; non vituperaretur autem recte, si culpa careret et non peccaret, ut clarum est (et hoc etiam ponit Augustinus, eodem libro, cap. 1); igitur ex hoc primo et praecise quis peccat, seu est peccans, quia ipse voluntarie agit contra rectam rationem. Et sic patet major principalis.

Sed minor probatur. Nam, in prohibitionibus seu praeceptis negativis, illa quae prohibentur, dicuntur proprie peccata; et in affirmativis, opposita eorum quae jubentur. Sed, utrobique, sola complexe significabilia, sunt hujusmodi. Ergo sola talia proprie appellantur peccata. Et ita est de caeteris, si qua non sunt prohibita. Assumptum patet discurrendo. Cum enim dicitur, Non maechaberis, nec vir, nec mulier, nec aliquid incomplexe significabile prohibetur; sed prohibetur quod aliquis misceatur (f) non suae. Et ita est de caeteris, ut patet inquirenti. Secundo arguit sic (ibid., concl. 2). Quia, si peccatum est entitas aliqua, oportet nos dicere alicujus entitatis, quae Deus non est, Deum non esse factorem; vel confiteri Deum esse auctorem peccati. Sed neutrum videtur posse dici catholice, dicente Augustino, 1. de Libero Arbitrio, cap. 2 : Credimus ex uno Deo esse omnia quae sunt, et tamen non esse peccatorum auctorem. Hem, Octogintatriumquaestionum,q.2i, dicit de Deo, quod mali auctor non est, qui et omnium quae sunt auctor est; ubi, sicut dicit Magister, 2. Sentent., dist. 37, in fine, et probat per dictum ejusdem Augustini, 1. Retractationum, cap. 26, " nomine mali peccata intelliguntur. " Ibidem etiam, dicit quod " omnes catholici tractatores consentiunt quod Deus non est auctor malorum, id est, peccatorum ". Constat autem quod omnis entitas est de numero eorum quae sunt. Tertio arguit in speciali de aliquibus. Quia adulterium non est omnino aliqua entitas : quia nec est adulter, nec adultera; nec aliqua alia (et) entitas fingi potest, quae sit adulterium. Similiter nec homicidium. Quae enim esset? cum nec occidens, nec occisus, nec instrumentum occidendi, nec aliqua omnino entitas ibi concurrens, quae sit hoc peccatum quod homicidium nominamus. Et ita est de furto, et caeteris peccatis quibus exteriori operatione homines peccant. Et sicut talia non sunt entitates ullae, sed tantummodo quaedam complexe significabilia ; ita etiam de caeteris peccatis videtur esse sentiendum. Quarto arguit. Nam, sicut recitat Augustinus in de Natura et Gratia, satis ante medium (cap. 19), Pelagius volens probare naturam humanam non esse debilitatam neque mutatam peccato, dicebat sic : Ante omnia quaerendum puto quid sit peccatum : substantia, an omnino substantia carens nomen, quo non res, non exsistentia, non corpus aliquod, sed perperam facti actus exprimitur. Deinde adjungit : Credo, ita est. Et si ita est, inquit, quomodo potuit humanam debilitare naturam vel immutare, quod substantia caret? Ex hac argumentatione patet quod Pelagius substantiam accipit communiter pro entitate seu pro essentia, non contracte, ut substantia distinguitur contra formas accidentales; nam, si sic acciperet, nullius apparentia? esset argumentum. Quis enim non videt multis accidentibus posse debilitari et immutari humanam naturam, tam in spiritualibus, sicut erroribus et pravis affectionibus, quibus redditur debilior ad cognoscendum verum et eligendum bonum, quam etiam corporalibus, quihus etiam secundum corpus debilior redditur? Si autem substantiam universaliter pro entitate accipiat, argumentum apparet aliqualiter; nam satis apparere potest alicui, illud quod nulla entitas est, nullam naturam posse immutare. Huic autem argumentationi, ibidem, respondet Augustinus, concedendo assumptum, scilicet peccatum non esse substantiam. Ita est, inquit, ut dicis : non est peccatum aliqua substantia, sed tantum hoc nomine perperam facii actus exprimitur. Et paulo post (cap. 20) : Peccatum, inquit, didicimus non esse substantiam. Deinde negat consequentiam qua infertur quod non potuit debilitare naturam, sive respondet ad interrogationem Pelagii, quae virtualiter talem importat consequentiam, ostendendo quod etiam ex illo quod prorsus nulla entitas est, potest debilitari natura, dicens : Nonne attenditur, ut alia omittam, etiam non manducare , non esse substantiam? A substantia quippe receditur; quoniam cibus substantia est. Sed abstinere a cibo non est substantia; et tamen substantia corporis, si omnino abstinetur a cibo, languescit. Constat enim quod non manducare, nulla omnino entitas est, nec substantia specialiter sumpta, nec accidens. Ex quo etiam exemplo patet satis ipsum voluisse dicere peccatum nullam omnino entitatem esse, et tamen ex eo potuisse debilitari naturam hominis. Sic igitur patet, ex hoc loco, Augustinum voluisse quod peccatum nulla omnino entitas est. Quinto arguit ad idem per eumdem Augustinum, in de Perfectione justitioe, qui, circa principium (cap. 2), recitat unum argumentum Caelestii, quo probare nitebatur hominem posse vitare peccatum. Sic enim arguebat ille : Quaerendum est, inquit, quid est peccatum : actus, an res. Si res est, ut auctorem habeat necesse est; et si auctorem habere dicitur, jam alter praeter Deum rei alicujus auctor induci videbitur. At (a) si hoc dici impium (6) est, confiteri necesse est peccatum omne actum esse, non rem. Si ergo actus est, immo quia actus est, vitari potest. Hic patet quod etiam rem iste accipit universaliter, pro entitate : quoniam alias alicujus entitatis Deus non esset auctor, sicut nec peccati; quod ipse reputat falsum, et vere. Concludit ergo iste, primo, peccatum non esse entitatem , sed actum; et deinde infert quod potest vitari. Ad hoc argumentum, sic dicit Augustinus, ibidem : Respondemus, inquit, peccatum actum dici et esse, non (y) rem. Non accipit autem rem communissime, pro omni significabili complexe vel incomplexe; nam hoc modo peccatum, et actus, seu quodlibet agere, res dici potest; sicut infra (cap. 12) rem accipitrum, juxta auctoritatem Job, secundum aliam litteram, dicentem (1, v. 1), Erat vir habitans, etc, abstinens se ab omni re mala, ait quod peccatum, et si actus sit, res dici potest. Sed accipit pro essentia, seu pro entitate; sic enim quaelibet res alia a Deo, habet auctorem Deum. Et similiter accipiendo, dicit peccatum esse actum, non rem. Ex quo patet propositum. Et immediate respondendo ad consequentiam Caelestii, dicit (cap. 2) : Sed etiam in corpore claudicatio eadem ratione actus est, non res : quoniam res, pes ipse, vel corpus, vel homo est, qui pede vitiato claudicat; nec tamen vitare potest claudicationem, nisi habeat sanatum pedem. Ex quo etiam exemplo propositum declaratur; nam non est fingere quae res sit claudicatio, seu claudicare, quod idem est, supposito, pro constanti, quod motus non sit secundum se distincta res a rebus permanentibus. Sextoarguit. Nam Augustinus, Homilia l super Joannem, exponens illud Joannis 1 (v. 3), Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil, ait : Peccatum quidem non per ipsum factum est; et manifestum est, quia (a) peccatum nihil est. Et infra (6), super eisdem verbis : Universa, inquit, creatura per ipsum facta est, major, minor : per ipsum facta sunt inferiora, superiora (y); spirituales, corporales, peripsum faclae sunt. Nulla enim forma, nulla compago, nulla concordia partium, nulla qualiscumque substantia, quae potest habere numerum, pondus, mensuram, nisi per illud Verbum est (3), et ab illo Verbo creatore, cui dictum est (Sapient. 11, v. 21) : Omnia in mensura, numero, pondere disposuisti.

Haec ille.

Ubi ad propositam (e) probationem privio facit quod ait, Peccatum nihil est; igitur non est entitas aliqua. Secundo : Quia, ut patet ex secunda parte auctoritatis, cum ait Evangelista, Omnia per ipsum facta sinit, per ly omnia omnis entitas, magna et parva, generaliter significatur, ut tantum valeat illud dictum, ac si dicatur : Omnis entitas per ipsum facta est. In prima autem parte auctoritatis, dicit : Peccalum non per ipsum factum. Ex quibus necessario et evidenter concluditur : Igitur peccatum non est entitas aliqua; quo modo etiam videtur conclusisse Augustinus, quod peccalum est nihil, in prima parte auctoritatis. Haec sunt argumenta Gregorii, in forma. II. Argumenta Aureoli.

Contra eamdem conclusionem arguit Aureolus (dist. 39, q. l,art. 1), probando quod rectitudo voluntatis non sumatur ex conformitate ad rectam rationem Primo sic. Illud non est mensura dans rectitudinem actui voluntatis, quod potest obliquari, et esse rectum et non rectum. Sed ratio practica, quantum in se est, potest esse recta et non recta. Ergo (?).

Dicetur forte quod argumentum solum probat quod ideo non potest esse prima regula, non autem probat quin possit esse regula. Ideo arguit sic : Illud non potest esse prima nec secunda regula ipsius regulati, quod non potest mediare inter primam regulam et ipsum regulatum : verbi gratia, imprimens sigillum in cera, non dicitur esse mensura figurae relictae ex sigillo in cera, eo quod non mediat nisi per modum applicantis. Sed ratio non mediat (0 a verbo Sed usque ad Ergo, om. Tr. V. - QUAESTIO 1. 4U inter primam regulam et regulatum, nisi applicatae, applicando scilicet objectum circumstantionatum ad voluntatem (a). Ergo, etc. Cognitio enim tantummodo ostendit id quod habet mensurare objective. Secundo. In hoc consistit rectitudo voluntatis, ut faciat id quod decet et convenit. Sed non habet aliquid, quod deceat et conveniat, quia recia ratio dictat; immo econtra, quia illud convenit, recta ratio hoc dictat. Quare, etc.

Confirmatur. Quia divina voluntas dictat aliquid convenire actui, respectu cujus non se habet ratio, nisi cognoscendo et praesentando voluntati.

Confirmatur etiam. Quia propter aliud et aliud objectum, et aliam et aliam circumstantiam, recta ratio dictat actum convenire et disconvenire. Ergo convenientia et disconvenientia actus est ex parte objecti, et non ex parte rationis. Unde ratio non habet de se quod sit recta, nisi quia sententiat conformiter ut est in objecto. Hoc enim innuit Philosophus, 2. Ethicorum (cap. 6), cum ait : Ut sapiens determinabit. Sapiens autem non se habet per modum mensurantis, sed applicantis : quia illud medium quod sapiens conjectat, non imprimitur a ratione; sed ratio invenit illud, et ostendit voluntati. g 2. - Contra secundam conclusionem I. Argumenta Durandi.

Contra secundam conclusionem arguit Durandus (dist. 35, q. 2), probando quod ad peccalum omissionis non requiratur quicumque actus. Primo. Quia, si hoc esset verum, hoc videretur pro tanto, quia negatio vel omissio actus non est in potestate nostra, nec per consequens culpabilis, nisi mediante aliquo actu per quem habemus dominium super negationem actus. Quia aliud est non exire in actum, et aliud habere causalitatem (S) super non exire in actum : quia non exire in actum (y), dicit solam negationem actus; sed habere causalitatem super non exire in actum, dicit aliquid positivum et actuale. Nulla autem res habet causalitatem positivam et actualem super aliquid affirmatum vel negatum, nisi aliquid agendo. Ergo voluntas non habet dominium vel causalitatem super non exire in actum, nisi aliquid agendo. Et sic videtur quod pura omissio non esset peccatum, nisi ratione alicujus actus per quem habemus dominium super ipsam omissionem.

Sed ista ratio non valet. Quia ad hoc quod omissio imputetur voluntati, non oportet quod sit in potestate ejus, mediante aliquo actu ; sicut ad hoc quod actus ejus imputetur, non oportet quod iste actus sit in potestate ejus, mediante aliquo alio actu. Sed ex hoc solo imputatur ei actus vel omissio ejus, quia in libertate voluntatis est exire in actum vel non exire; quia actus vel ejus oppositum non est de necessario volibilibus, nec habet cum eis necessariam colligantiam. Et quidquid sit de actu, respectu tamen omissionis imputabilis non oportet in voluntate ponere causalitatem actualem et positivam : quia nulla causalitas positiva directe requiritur ad effectum privativum, sed sufficit non exire in actum cujus habetur dominium , et sic causatur a voluntate omissio culpabilis. Secundo. Quia, si ad peccatum omissionis requireretur aliquis actus : aut ille esset interior; aut exterior. Sed neutrum horum requiritur. Igitur, etc. Probatur minor quoad utramque partem.

Quod enim non requiratur actus interior, patet. Quia velle facere et velle non facere quod praeceptum est, non sic opponuntur, ut necesse sit alterum inesse ; sicut dicimus de Deo, quod non est necesse quod velit mala fieri, vel velit mala non fieri, immo neutrum vult. Similiter, non est necesse aliquem velle obedire praecepto, aut velle non obedire; forsan enim de praecepto nihil cogitat, et tamen non (a) faciens quod praeceptum est, peccat. Ergo nihil prohibet peccatum omissionis esse sine quocumque actu interiori voluntatis.

Idem apparet de actu exteriori, dupliciter. Primo. Quia omne peccatum quod est contra determinatum praeceptum, si consistit in actu, consistit in actu determinato; alioquin non esset determinatum peccatum. Sed actus incompos-sibiles ei quod praeceptum est fieri, sunt indeterminati : sicut nimis (6) vigilans loquendo, orando, studendo, non potest hora debita surgere ad matutinas. Ergo in nullo talium actuum potest per se consistere peccatum omissionis, quod est contra determinatum praeceptum. Secundo. Quia nullus peccat faciendo illud quod non est malum de se, nec est prohibitum. Sed multi actus incompossibiles ei quod praeceptum est fieri, sunt hujusmodi : ut vigilare in studio, vel oratione. Igitur, etc. Tertio. Quia omnis defectus voluntarius, est culpabilis. Sed omissio actus debiti est hujusmodi : est enim defectus, ut de se patet; sed voluntarius (y) non ab actu voluntatis cadente super ipsum, sed quia in potestate voluntatis fuit vitare illum. Igitur, etc. Quarto. Omnis transgressio praecepti est peccatum. Sed in pura.omissione est transgressio praecepti affirmativi. Ergo ipsa est peccatum, circumscripto quocumque actu. II. Argumenta aliorum. - Ad idem arguunt alii, prout recitat Adam, super 4. Scntent., q. 6. Primo. Quia bene sequitur : Deus praecepit Socrati quod velit hodie A, et iste non volet A, in nullo legitime excusatus de non volendo A, sicut sibi praecipitur; igitur iste hodie peccabit. Consequentia est bona. Igitur quidquid stat cum antecedente, stat cum consequente. Sed quod iste nullum actum volendi vel nolendi hodie sit habiturus, stat cum antecedente. Igitur et cum consequente stat. Igitur stat (a) simul quod iste peccabit per omissionem actus volendi sibi praecepti, sine hoc quod habeat aliquem actum positivum. Igitur sola carentia actus debiti potest esse peccatum omissionis. Secundo. Quia praecipiatur isti a Deo, quod infra certam partem temporis velit vel nolit ire ad ecclesiam ; et ita, infra illam partem temporis, sine excusatione legitima, nec volet nec nolet ire ad ecclesiam ; igitur peccabit. Consequentia haec est bona, ut prior. Ergo quidquid stat cum antecedente, stat cum consequente. Sed cum antecedente stat quod iste, in data parte temporis, nec habebit velle nec nolle. Igitur et cum consequente. Ergo poterit peccare per solam carentiam actus debiti. Tertio. Praecipiatur isti quod aliquem actum volendi vel nolendi habeat hodie; et (6) sit ita, quod, sine excusatione debita de non habendo, nullum habebit hodie actum volendi vel nolendi; igitur peccabit, et non per positionem alicujus actus nolendi vel volendi; igitur per solam omissionem seu carentiam alicujus talis, si antecedens sit verum. Quarto. Quia, judicante Socrate quod A sit ab eo agendum vel volendum, vel praecepto sibi a Deo quod velit A vel agat : aut Socrates potest se suspendere ab omni actu volendi vel nolendi, cessante impedimento ; aut non. Si sic, igitur potest peccare per solam omissionem (y). Si non, igitur Deus non posset sibi praecipere quod se suspenderet ab omni actu : quia nihil potest rationabiliter alicui praecipi, quod non subsit, cum Dei adjutorio, suae liberae potestati; nec Deus potest aliquid nisi rationabiliter praecipere. Item : Si non potest, non videretur libere velle vel nolle; quia necesse esset sibi, nisi Deus ipsum suspenderet ab agendo, velle vel nolle. Praeterea : Tunc omnes responsiones (5) quae solent fieri per mediationem inter velle et nolle per non velle, falsae essent; et tunc hujusmodi difficultates, ut videtur, nullatenus possunt solvi. Ista videntur inconvenientia. Igitur ex istis videtur quod prima pars conclusionis sit falsa. Item , potest argui quod secunda pars sit falsa, et quod pura omissio actus nullo modo sit peccatum mortale. Arguitur enim sic : Quia, dictato quod V. - QUAESTIO 1. 4)3 aliquid, puta (a) A, sit volendum vel agendum, si sola omissio vel non causatio actus volendi A dicatur esse peccatum mortale, tunc videtur quod nolle illud dictatum , ubi tenetur (6) velle illud, esset peccatum majoris malitiae in infinitum quam sola omissio actus volendi qui deberet haberi, seu esset peccatum in infinitum majus vel gravius; quod non videtur dandum; igitur nec antecedens, scilicet quod sola omissio actus sit peccatum mortale. Consequentia videtur clara. Quia, dictato quod Deus sit summe diligendus vel summe amabilis et nullo modo odiendus, plus quam duplo videretur gravius iste peccare qui odiret eum, stante illo dictamine, et eliceret ipsum odire, quam qui nullum actum volendi vel nolendi eliceret in tali casu : quia posset fortassis iste remisse Deum odire, et tunc duplo minus peccaret quam primus odiens, et tamen plus alio non odiente nec diligente ; et, pari ratione, plus quam triplo gravius, et sic sine fine. Immo, breviter, nulla videtur poni certa comparatio secundum excessum, caeteris omnibus paribus : alias tantum peccaret neque diligens Deum neque odiens Deum, sicut odiens Deum; et aeque ille qui nec vellet nec nollet ire ad ecclesiam, quando sua conscientia clare dictaret quod esset eundum, sicut alius contemnens ire; quod non videtur dandum. Saltem hoc est clarum, quod in infinitum remittendo actum odiendi Deum, et nolendi facere quod dictatur faciendum, nunquam venietur ad actum ita parvae malitiae, sicut esset, caeteris paribus, sola carentia omnis actus volendi lacere quod judicatur vel judicaretur esse faciendum.

Confirmatur. Quia, si esset dare malitiam indivisibilem positivam, se habentem ad malitiam gradualem sicut se habet punctus ad lineam, adhuc ista excederet malitiam privativam ; et illam gradualis excederet infinite; igitur et privativam, si daretur. Et in hoc secundus articulus terminatur.