ARTICULUS III.

DANTUR SOLUTIONES g i.

Ad argumenta contra primam ET SECUNDAM CONCLUSIONES Ad argumenta Durandi.

Quantum ad tertium articulum, respondetur Ad primum contra primam et secundam concludi ergo. - Om. Pr. (6) tamen. - cum Pr. siones. Et quia ibi implicantur multa; - ad primum quod ibi dicitur, quod non omnis motus est actio, licet omnis actio, etc; - dicitur quod illa distinctio est contra Philosophum, 3. Physicorum, et Commentatorem, et Auctorem sex principiorum, et communiter contra omnes peripateticos volentes quod omnis motus corporalis est cum aliqua actione, licet non omnis actio sit cum motu aut mutatione proprie loquendo. Ulterius dicitur quod distinctio secunda ibidem facta, qua dicitur quod illud quo aliquid agit, potest sumi tripliciter, quia aut est ratio agendi, aut actio, aut aliquid sine quo non potest exerceri actio,

non valet : quia non videtur quod tertium membrum ponat in numerum cum duobus primis, utputa quod aliquid nullo modo sit ratio agendi in nullo genere causa?, nec sit actio, et tamen sit necessario requisitum ad agendum ; omnis enim effectus poni potest positis suis causis et causatione vel actione causarum, quocumque alio circumscripto. Et ad probationem ibidem adductam de motu securis, etc;

dicitur quod, sicut omnis dispositio materiae vel subjecti ad recipiendum actionem vel impressionem agentis reducitur ad genus causae materialis, ita omnis dispositio agentis aut moventis, ad hoc quod moveat vel agat, reducitur ad genus causae efficientis qualitercumque. Unde in exemplo de securi, dicitur quod motio securis ab artifice, est sibi ratio agendi. Et tunc, descendendo ad propositum magis in speciali, dicitur quod coelum agit per motum qui est in eo, tanquam per rationem agendi, ita quod motus ille est dispositio agentis ad hoc quod agat in haec inferiora. Et ad primam hujusmodi improbationem, dico, primo, quod aliquid potest dici ratio agendi alicui agenti sex modis : primo, sua forma substantialis; secundo, sua naturalis potentia activa, quascumque illa sit; tertio, qualitates aliquae, sive sint habitus, aut aliae dispositiones; quarto, virtus influxa a superiori agente, si sit agens instrumentale; quinto, quantitas, quae etiam aliquid confert ad agendum, aliter namque agit magnus ignis, quam parvus; sexto, habitudines respectivae, puta distantia, et proportio agentis ad passum, et similia, et generaliter omnis conditio agentis aliquid conferens ad actionem, aut quantum ad substantiam actus, aut quantum ad ejus modum, puta velocitatem, tarditatem, magnitudinem, parvitatem, intensionem, aut remissionem. Dico secundo, quod motus localis potest dici ratio agendi suo mobili, quarto et sexto modo. Corpus enim movens aliud corpus, proportionatur sibi per hoc quod movetur, sicut tangit sanctus Thomas, 1 p., q. 25, art. 2, in solutione tertii : " Corpus, inquit, movens aliud corpus,estagensunivocum,etc." Dicitur tertio, quod motus localis ratione sui termini extrinseci ponit aliquid absolutum, scilicet locum, licet terminus ejus intrinsecus non sit quid absolutum, sed quid respectivum, puta ipsum ubi;

et hoc secundum opinionem superius tactam : quia sanctus Thomas quandoque videtur dicere quod motus localis non est aliud quam successio diversorum locorum circa idem mobile, ut patet in 4. Sen-tent., dist. 44, q. 2, ait. 3, q 3; quandoque autem dicit illum esse subjective in mobili : et sic isto modo oportet quod ponat motum localem esse quid aliud a loco ; quod non videtur posse dici, nisi sit ubi fluens. Dico quarto, quod (et) respectus potest esse ratio agendi aliquo modo, ut dictum est, licet non primaria et principalis; et similiter potest esse terminus motus, ut patet de ubi; quod etiam oportet arguentem dicere : cum in eadem quaestione dicat quod locus non est terminus motus, cum praecedat illum, sed esse in loco; oportet autem quod per esse in loco intelligat quid respectivum, et non quid absolutum, quia, secundum eum, motus localis non ponit aliquid absolutum in suo mobili. Tres ergo probationes per eum adducite, ad probandum motum localem non ponere quid absolutum in mobili, conceduntur, licet tertia falsum assumat, scilicet quod non omne movens est agens, ut supra dictum est, nisi stricte accipiat agens pro illo quod producit formam absolutam; tunc enim verum diceret. Quod autem coelum non agat per motum tanquam per actionem, conceditur. Quod vero dicit motum non esse necessarium ad hoc quod coelum agat in haec inferiora;

dicitur quod juxta praehabita, duplex est actio cceli. Quaedam quidem, transmutativa materiae ad formam substantialem, actu vel potentia proxima; et de ista dicitur quod non est a caelo nisi per motum. Alia vero est actio similis actioni substantiae separata?; et ad hanc non requiritur motus ; cujusmodi est illuminatio. Et ad probationem in oppositum, dicitur quod nullum corpus generabile et corruptibile agit quamcumque actionem nisi virtute caeli, loquendo de actione naturali, nullo modo libera; quod dico propter motus corporales hominis, qui est liberi arbitrii. Et ideo non oportet quod, si corpus inferius generabile et corruptibile agit non motum, sed quietum, quod ideo coelum possit agere non motum, sed quietum; quia caelum est principalior causa talis actionis. Dicitur ulterius, quod nec magnes, nec aliud corpus generabile potest agere totaliter quiescens : tum quia omnem ejus actionem praecedit localis approximatio sui vel alterius; tum quia non agit nisi ex influxu cceli, receptio autem talis influxus motio quaedam est; tum quia multi dicerent quod magnes non trahit ferrum nisi motione causae finalis, effective autem movetur a generante quod dedit sibi talem naturam ut ad praesentiam magnetis moveatur; tum quia in magnete praecedit aliqua alteratio vel resolutio antequam attrahat (fi) alia. De hoc Commentator, 7. Physicorum, comm. 10 : n Ad hoc, inquit, quod quaeritur, quod plura attrahentia videntur attrahere sine tactu (a) et motu ; dicendum est quod haec attractio dicitur aequivoce. Attractio enim, in rei veritate, est illa qua attrahens movetur cum attracto; et hoc, quando attractum ad ipsum fuerit quiescens, necesse est ut motus attrahentis sit velocior quam motus attracti; et hoc videtur in virtutibus voluntariis, etc. " Sequitur : " Attractio autem in qua attrahens est quiescens, et attractum est motum, non est attractio in rei veritate, sed attractum movetur ex se, attrahens ut perficiat se, ut lapis movetur ad inferius, et ignis superius. Et similiter oportet hoc intelligere de motu ferri ad magnetem et alimenti ad membrum, verbi gratia, de motu sanguinis ad superiora corporis, et universaliter nutrimenti arborum ad superiora earum. Sed est differentia inter illa, et illa quae moventur ad locum proprium : quoniam illa moventur ad locum, sive ille fuerit propinquus, sive remotus; nutrimenta vero non moventur ad nutriendum, nisi cum fuerint in aliqua dispositione demonstrata. Et similiter ferrum non movetur ad magnetem, nisi cum fuerit in aliqua qualitate demonstrata; et ideo magnes quando fricatur (6) cum alleo amittit virtutem : nam ferrum tunc non acquirit de lapide, in illa dispositione, qualitatem per quam innatum est moveri (y) per se ad lapidem ; et hoc manifestum est in ambra (5), quod attrahit paleam quando calefit, j

Secunda probatio, quae adducitur de coelo empyreo, non est contra nos : illud enim coelum non agit actione transmutativa (e) materiae; ideo potest agere quiescendo, ut supra dictum est. Illa vero quae addit arguens, quomodo scilicet motus caeli exigatur ad novitatem, et ad alternationem actionum;

bene dictum est, quia ad hoc requiritur, sed non praecise. g 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Durandi.

Ad primum contra secundam conclusionem, dicitur quod ista propositio, Primum in unoquoque genere causa est aliorum ejusdem generis, non debet sic glossari, quod primum in genere causalitatis est causa aliorum; quia glossa ista derisibilis est, et nihil dicit aliud nisi quod prima causa est causa, de quo nunquam aliquis dubitavit. Sed debet intelligi et glossari sic, quod illud quod inter res ejusdem generis est prius perfectione, et natura, et tempore, habet aliquam causalitatem super alia illius generis. Et ad hunc (e) tratumutaliva. - transtumptiva Pr. sensum ponitur ab Aristotele, 2. Metaphysica; (t. c. 4). Cum autem dicit arguens, quod habet instantiam, quia albedo, etc;

dicitur quod albedo, quantum ad suum formale quod est lux quae primo inest albedini, est causa quasi formalis et constitutiva omnium colorum. Quod autem ulterius addit, quod scilicet non omnes motus sunt unius generis, etc;

verum est quoad sua materialia, quia ubi, et qualitas, et quantitas sunt diversa genera praedicamentalia; sed non sic accipitur genus a Philosopho in maxima supradicta, sed largius, eo modo quo dicimus omnia vera esse unius generis, et omnia bona similiter; ita quod verum et bonum communiter dicantur genera, et proportionabiliter motus dicatur unum genus ad omnes motus, ratione illa, quod est formale in illis, scilicet esse actum in potentia : ila quod omnia illa dicantur ejusdem generis, quae conveniunt in una communi intentione univoca vel analoga. Ad secundum dicitur quod antecedens est manifeste contra Philosophum et Commentatorem, 8. Physicorum, comm. 57, et multis sequentibus, ubi expresse et ex intentione probant motum localem esse priorem aliis duratione, natura, et perfectione. Nec valet probatio ad oppositum, qua dicitur quod generatio et alteratio plus ponunt et minus supponunt quam motus localis. Tum quia falsum estquod assumitur : licet enim generatio et alteratio plus ponant in suo mobili et suo subjecto, tamen motus localis plus ponit in alieno subjecto : cum sit causa generationis et alterationis et praecedat eas necessario; ideo quidquid causat generatio et alteratio, causat motus localis. Tum quia, cum accidens non transcendat perfectionem sui subjecti essentialem, et generatio habeat imperfectissimum subjectum, et in pura potentia, alteratio vero consimiliter habeat subjectum potentialius et imperfectius subjecto motus localis, quod, in quantum hujusmodi, est minime in potentia, impossibile est quod sint perfectiores motu locali. Tum quia finis est potior his quae sunt ad finem ; hic autem motus est finis alioium, sicut et subjectum ejus, quod est ens completum, finis est subjectorum generationis et alterationis. Tum quia similitudo ibidem adducta, non valet, de agente quod plura ponit et producit et pauciora supponit : quia perfectio agentis cognoscitur ex effectu, non autem perfectio motus aut mutationis ex suo termino ; quia alia est comparatio agentis ad suum effectum, etalia motus ad suum terminum. Agens enim continet totam perfectionem sui effectus; motus autem se habet ad terminum, non effective, sed ut potentia ad actum et ut imperfectum ad perfectum ; unde excluditur, superveniente termino suo; unde quanto terminus ad quem est perfectior, tanto motus vel mutatio ad illum est imperfectior, utputa privatio majoris perfectionis deterior est privatione minoris, et potentia ad perfectiorem actum potentia ad imperfectiorem ; et hoc est verum et debet intelligi hoc modo, scilicet comparando unum genus motus ad aliud, ut loci mutationem ad alterationem ; non autem unam speciem motus ad aliam ejusdem generis, ut generationem hominis ad generationem asini. Ad tertium dicitur quod intelligentia immediate influit coelo, et mediante coelo influit motui coeli. Nec valet improbatio hujus. Licet enim intelligentia non possit immediate influere rei corporali aliquam formam se habentem per modum habitus et formae quietae, propter incapacitatem corporis; potest tamen influere formam se habentem per modum passionis intentionalis, et exsistentem magis in fieri quam in facto esse : cujusmodi est virtus influxa coelo. Et de hoc alias dictum est. II. Ad argumenta Henrici.

Ad primum Henrici contra eamdem conclusionem, dicitur quod, si omnes motus naturales habent essentialem ordinem ad motum coeli, ut ipse concedit, tunc, eo cessante, grave non descenderet. Non enim in essentialiter ordinatis ponitur secundum, ablato primo; immo nullum posteriorum poni potest. Constat autem quod motus gravis, cum non sit primus motus, et tamen inter motus naturales est aliquis ordo, oportet quod essentialiter ordinetur ad motum primum. Praeterea : Grave non movetur deorsum, nisi virtute formae acceptae a generante particulari, quod non egit sine influentia primi alterantis et generantis; et per consequens, nec forma gravitatis habet quod inferius descendat, nisi in virtute primi generantis : quae subtracta est, quando motus subtrahitur; et ideo, cum illa forma non moveat nisi in virtute utriusque generantis, particularis scilicet et universalis, quae subtrahitur per subtractionem motus, ideo grave non descenderet, si coelum staret. Unde philosophi, sicut reputarent impossibile quod grave non impeditum sursum staret, sic quod motus coeli cessaret.

Quod autem dicit quod si grave non descenderet, stante coslo, tunc violentia esset perpetua;

dicendum quod, si grave poneretur extra locum suum et ibi perpetuo remaneret, non esset inconveniens, hoc posito, quod violentia esset perpetua. Sed non esset simpliciter violentia; quia grave non est natum ferri deorsum, nisi supposita influentia motus coeli. Unde, licet esset contra naturam gravis, ut particularis est, non tamen esset contra eam , ut comparatur ad universalem causam ; sicut motus quo ignis movetur naturaliter in sphaera sua, est naturalis ei per comparationem ejus ad causam universalem. Et ideo non esset simpliciter violentia, tunc, si grave staret; quia aliquid esset ibi de naturalitate.

Item, cum dicit quod esset violentia sine inferente;

dicendum quod impediens esset ne grave descenderet. Sed impediens aliquid duplex est : unum positivum, sicut columna impedit ne grave descendat; aliud privativum, sicut subtractio causae motus. Et sic cessatio motus coeli impediret ne grave descenderet. Ad secundum dicitur quod idem esset, quod dicitur de motu gravium et levium, etiam de omni alio motu (a), nisi de motibus hominis, qui non sunt naturales, sed subsunt libero arbitrio. Ad tertium dicitur quod, si cadavera remanerent post cessationem motus coeli, semper manerent. Et similiter animalia, si remanerent, semper remanerent. Cum enim corruptio fiat per motum, et nullus motus naturalis ad formam possit esse postquam cessaverit motus primus, talia animalia, vel cadavera, vel alia mixta, non possunt ab aliquo agente naturali corrumpi; quia tale agens (6) non agit ad formam sine motu praevio. Nec potest dici quod miscibilia redeant ad naturas proprias : tum quia hoc non est sine motu naturali, qui non est possibilis cum cessaverit motus primus; tum quia esset quaedam generatio, quia miscibilia quae non sunt actu in mixto, fierent entia in actu sub propriis formis, et sic fieret motus ad formam. Ad quartum dicitur quod, cessante primo motu, sicut non esset generatio, ita nec corruptio. Cujus ratio dicta est. Sicut enim generatio est terminus alterationis, sic et corruptio. Cessante autem motu coeli, si solveretur proportio miscibilium in mixto, oporteret quod fieret generatio : quia quando aliquid de ente in potentia reducitur ad esse in actu simpliciter, tunc est generatio; sic autem esset, quando corrumperetur mixtum, cessante motu coeli : quia elementa, quae sunt in mixto in potentia et non secundum proprias formas, fierent in actu sub propriis formis; ergo tunc non esset corruptio sine generatione, sicut arguens putat, licet esset sine alteratione praecedente, quia in instanti quo cessaret motus coeli, dissolveretur mixtum.

Quod autem allegatur de Commentatore;

dicendum quod ignis ad nihilum posset movere, si coelum staret. Posito tamen, per impossibile, quod moveret, magis moveret ad corruptionem; quia virtutem generativam non habet ad exequendum, nisi supposito motu.

Et cum Philosophus dicit quod nihil fit nisi moveatur, corrumpitur (f) autem cum nihil movetur;

non est ad propositum : quia intelligitur sic, quod nihil fit simpliciter, nisi moveatur ab aliquo extra, quia nihil reducit se de potentia ad actum vel ad esse simpliciter. Corrumpitur (8) tamen aliquid cum a nullo movetur extra; quia in se habet causam suas corruptionis, quia scilicet compositum ex contrariis; supponitur tamen motus caeli, sine quo compositum ex contrariis corrumpi non posset, nisi uno solo modo, scilicet instanti quo motus coeli cessaret; sed QUAESTIO I. nec prius nec post cessationem corrumpi posset, nisi semper in virtute primi motus. Ad quintum dicitur quod Philosophus, ubi allegatur, non intendit quod sit aliquis motus per se ad corruptionem; unde, cum sol declinat anobis, accedit ad aliqua loca ubi generantur aliqua quae prius non generabantur, quae etiam corrumpuntur in declinatione solis. Ad sextum patet responsio ex praedietis. Quod autem dicit elementa esse incorruptibilia per se, falsum est. Licet enim non habeant in se principium suae corruptionis, sicut mixta quae sunt composita ex contrariis, et non possint corrumpi nisi ab extrinseco, non tamen debent dici per se incorruptibilia ; sicut, licet corpus inanimatum non moveatur nisi ab extrinseco, non tamen debet dici quod sit per se immobile, nisi accipiendo per se, id est, a se non est mobile. Cessante autem caelo, remanebunt elementa; quia sunt ultimi termini resolutionis ad quae mixta habent resolvi. Et quia nullus motus naturalis erit ultra, ideo semper remanebunt incorrupta. Ad septimum dicitur quod error est dicere quod, cessante motu coeli, ignis non posset comburere stupam per divinam potentiam. Sic enim negant hoc quidam philosophi, dicentes quod Deus non posset novos effectus naturales inferius producere sine motu cceli, et per consequens nec facere quod ignis combureret stupam ; quod falsum est. Sed positio nostra non ponit hoc. Praedictae responsiones sunt Bernardi de Gannato, quae sunt sufficientes. Ad octavum dicitur quod, sicut illa statio solis miraculose facta est (a), sic miraculose factum est quod, illo stante, corpora inferiora suos motus exercerent naturales. Ad nonum dicitur quod Augustinus loquitur de potentia divina vel angelica vel etiam humana; nos autem loquimur de potentia naturali physicorum corporum ad suos motus naturales. Ad argumentum in pede quaestionis factum, negatur tam major quam minor. Major quidem; quia, licet quantitas non sit primaria et principalis ratio agendi, cum sit quid mathematicum inquantum hujusmodi, potest tamen esse ratio agendi secundaria, saltem causa sine qua non, ut supra dictum est. Minor similiter negatur; quia quantitas non est principalis ratio motus aut mobilitatis, sed potius forma naturalis rei cum accidentibus naturaliter eam consequentibus, quae sunt qualitates; quantitas autem potest dici causa sine qua non. Et haec de quaestione sufficiant; de qua benedictus Deus. Amen. (a) et. - Ad. Pr.