ARTICULUS I.

PONITUR DETERMINATIO SANCTI THOMAE PER CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod in angelis est locutio. Hanc conclusionem probat sanctus Thomas, 1 p., q. 107, art. 1, per illud Pauli, 1. Corinth. 13 (v. 1): Si linguis hominwn loquar et angelorum.

TEN1IARUM Secunda conclusio est quod angelum loqui anullo nihil aliud est quam angelum ordinare conceptum mentis sine ad alium ad hoc quod voluntas ejus alleri innotescat. Hanc ponit sanctus Thomas, ibidem, dicens : i In angelis est aliqua locutio. Sed, sicut dicit Gregorius, 2. Muralium (cap. 7) : Dignum est ut mens nostra qualitatem corporeis locutionis excedens, ad sublimes atque incognitos modos locutionis intima; suspendatur. Ad intelligendum igitur qualiter unus angelus alteri loquitur, considerandum est quod voluntas movet intellectum ad suam operationem. Intelligibile autem est in intellectu tripliciter : primo quidem, habitualiter vel secundum memoriam, ut Augustinus dicit (14. de Tfinit., cap. 6, 7); secundo autem, ut actu consideratum vel conceptum; tertio modo, ut ad aliud relatum. Manifestum est autem quod de primo gradu in secundum transfertur intelligibile per imperium voluntatis; unde in diffinitione habitus dicitur quo quis utitur cum voluerit. Similiter autem de secundo transfertur in tertium gradum per voluntatem ; nam per voluntatem conceptus mentis ordinatur ad alterum, puta vel ad agendum aliquid, vel ad manifestandum alteri. Quando autem mens convertit se ad actu considerandum quod habet in habitu, loquitur aliquis sibiipsi. Nam ipse conceptus mentis interius verbum vocatur. Ex hoc vero quod conceptus meniis angelicae ordinatur ad manifestandum voluntatem ipsius angeli, conceptus mentis unius angeli innotescit alteri, et sic loquitur unus angelus alteri. Nibil enim aliud est loqui ad alterum, quam conceptum mentis alteri manifestare. "

Haec ille. Eamdem probationem ponit, de Veritate, q. 9, art. 5, ubi sic : " In angelis aliquem modum locutionis ponere oportet. Cum enim angelus secreta cordis non cognoscat specialiter et directe, oportet quod unus alteri manifestet conceptum suum. Et haec est locutio angelorum ; in nobis enim locutio dicitur ipsa manifestatio interioris verbi quod mente concipimus. Quomodo autem angeli suos conceptus aliis manifestent, oportet accipere ex similitudine rerum materialium, eo quod formae materiales sunt quasi imagines iinmaterialium, ut dicit Boetius (de Trinitate). Invenimus autem formam aliquam exsistere in materia tripliciter. Uno modo, imperfecte, scilicet medio modo inter potentiam et actum, sicut fornice quae sunt in fieri. Alio modo, in actu perfecto; perfectione dico qua habens formam est perfectus in seipso. Tertio modo, in actu perfecto, secundum quod habens formam potest communicare etiam alteri suam perfectionem. Aliquid enim est in se lucidum , quod alia illuminare non potest. Similiter et intelligibilis forma tripliciter exsistit in intellectu. Primo modo, quasi medio modo inter potentiam et actum, quando scilicet est in habitu. Secundo modo, ut in actu perfecto, quantum ad ipsimi intelligentem ; et hoc est quando intellectus actu cogitat secundum formam quam penes se habet. Tertio modo, in ordine ad alterum. Et transitus quidem de uno in alterum est quasi de potentia in actum per voluntatem. Ipsa enim voluntas angeli facit ut actualiter se convertat ad formas quas in habitu habebat. Et similiter voluntas facit ut intellectus angeli adhuc perfectius fiat in actu forniae penes ipsum exsistentis, ut scilicet non solum secundum se, sed etiam in ordine ad alium tali forma perficiatur. Et quando sic est, tunc alius angelus ejus cognitionem percipit; et secundum hoc dicitur alteri angelo loqui. Et similiter esset apud nos, si intellectus noster posset ferri immediate in intelligibilia. Sed quia intellectus noster naturaliter a sensibus accipit, oportet quod ad interiores conceptus exprimendos quisdam sensibilia signa aptentur, quibus cogitationes cordium manifestantur nobis. "

Haec ille. Ex quibus potest formari talis ratio. Eo modo fit locutio angeli ad angelum, quo unus conceptum vel cogitationem suam alteri manifestat. Sed manifestatio cogitationis angeli ad alium, fit per hoc quod angelus cogitans ordinat conceptum vel cogitationem suam ad hoc ut alteri innotescat. Igitur illo modo fit locutio in angelis. Minor potest probari : quia non minus potens est in proprio genere forma intelligibilis perfecta, quam forma materialis in suo genere; sed materialis forma in suo genere sic potest esse perfecta,. quod non solum perficit proprium subjectum, immo communicat perfectionem alteri subjecto; igitur forma intelligibilis in suo ordine vel genere sic potest esse perfecta, quod non solum perficit suum subjectum, ita ut per illam actu intelligat, immo poterit sic esse perfecta, ut sit aliquo modo principium alienae cognitionis. Ad hoc autem sufficit ordo ; quia quod agit situs et localis prasentia in corporibus, hoc agit ordo in spiritualibus. Notanter autem addo aliquo modo, propter ea quae dicentur in tertia conclusione ; quia talis causalitas vel principiatio potius est causalitas objecti vel finis quam causalitas efficientis. Eamdem conclusionem cum simili probatione ponit, 2. Sentent., dist. 11, q. 2, art. 3, ubi sic dicit : " In angelis est quaedam locutio. Quae tamen ab illuminatione differt in duobus. Primo, quantum ad ea de quibus sunt; quia illuminatio proprie est de his quae superior angelus in lumine divinae essentiae apprehendit, quae inferior ibi non videt, unde indiget ut in lumine superioris angeli magis deter-mininato et contracto quam sit (a) lumen divinum illa cognoscat; sed locutio est de motibus liberi arbitrii, quos unus in alio non videt; his enim duobus modis aliquid potest esse notum uni angelo, et ignota) sit. - Ora. Pr. - QUAESTIO I. tum alteri. Secundo, quantum ad modum quo utrumque perficitur, differentem secundum duo quae ad visionem intellectualem requiruntur, ad similitudinem visionis corporalis, scilicet (a) res ipsa quae proponitur, et lumen sub quo videtur. Illuminatio ergo fit per hoc quod lumen intellectus unius angeli per fortius lumen superioris confortatur ad aliquorum cognitionem; sed locutio per hoc quod aliqua occulta prius, proponuntur ut cognoscenda, sine hoc quod virtus cognoscentis fortificetur, ut patet in recitationibus historiarum, in quibus aliquis cognoscit quod prius nesciebat, sine hoc quod suus intellectus clarificetur. Qualiter autem aliquid possit proponi angelo ut cognoscendum ab ipso, patet ex similitudine nostrae locutionis. Est enim aliquid in homine, quod alius homo de ipso naturaliter percipere potest, ut ea quae exterioribus sensibus subjacent; aliquid vero, quod videri non potest, sicut interiores conceptus mentis. Species ergo concepte interius (6), secundum quod manent in simplici conceptione intellectus habent rationem intelligibilis tantum. Secundum autem quod ordinantur ab intelligente ut manifestandae alteri, habent rationem verbi quod dicitur verbum cordis. Secundum autem quod adaptantur et quodammodo ordinantur signis exterius apparentibus, si quidem sunt signa ad visum, dicuntur nutus, si vero ad auditum, dicitur locutio vocalis proprie; hi enim duo sensus disciplinabiles sunt. Similiter in angelis interior conceptus mentis libero arbitrio subjacens, ab alio videri non potestQuando ergo speciem conceptam ordinat ut manifestandam alteri, dicitur verbum cordis; quando vero coordinat eam alicui eorum quae unus angelus naturaliter in alio videre potest, illud naturaliter cognoscibile fit signum expressivum interioris conceptus, et talis expressio dicitur locutio, non quidem vocalis,sed intellect natibus signisexpressa(y); et virtus exprimendi dicitu] lingua eorum (S). "

Haec ille.

Sed advertendum quod species aequivoce accipitur in hac probatione. Uno modo, pro specie angelo concreata; et talis species est signum naturaliter cognitum ab alio angelo. Alio modo potest accipi species pro concepto elicito per speciem concreatam; et talis species elicita est signum voluntarie repraesentans, prout per voluntatem ordinatur ad alterum, et coordinatur speciei naturaliter repraesentanti objectum. Unde, in ista probatione non principaliter fundatur conclusio, nisi aequivocetur despecie; sed fundatur in aliis probationibus. Tamen quod in eadem assumitur, scilicet quod in locutione angeli sunt signa, verum est, quamquam alia multa sint dubia, et prioribus probationibus dissona (a). De hac vero probatione, qualiter debet intelligi, post dicetur. Tertia conclusio est quod angelus loquens, proprie loquendo, nihil de novo causat in angelo audiente, sed tantummodo in seipso. Haec conclusio est de mente sancti Thoniae, de Veritate, q. 9, art. 5, ubi aigiiit sic, in secundo loco : " A quolibet loquente fit aliquid in audiente. Sed ab angelis inferioribus nihil potest fieri in superioribus ; quia (6) superiores non sunt in potentia respectu inferiorum, sed magis e converso, cum superiores habeant magis de actu et minus de potentia. Ergo inferiores angeli non possunt loqui superioribus. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum quod angelus loquens nihil facit in angelo cui loquitur; sed fit aliquid in angelo loquente, et ex hoc ab alio cognoscitur, modo prius dicto. Unde non oportet quod loquens aliquid infundat ei cui loquitur. Et per hoc patet solutio ad tertium, j)

Haec ille.

Tertium autem argumentum erat tale : " Locutio, supra cognitionem, addit infusionem scientiae. Sed inferiores angeli non possunt aliquid infundere superioribus; quia sic in eos agerent, quod esse non potest. Ergo eis non loquuntur, etc. i

Item, quinto loco arguit sic : " Angelus ad quem fit locutio, est in potentia cognoscens id qupd locutione exprimitur; per locutionem autem fit actu cognoscens; ergo angelus loquens reducit illum cui loquitur, de potentia in actum. Sed hoc non est possibile inferioribus angelis respectu superiorum, quia sic essent nobiliores. Ergo inferiores non loquuntur superioribus. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod angelus cui alius loquitur, fit actu cognoscens de potentia cognoscente, non per hoc quod reducatur de potentia in actum, sed per hoc quod ipse angelus loquens reducit seipsum de potentia in actum, dum facit se in actu perfecto alicujus formae secundum ordinem ad alterum. " - Haec ille.

Item, art. 6, in solutione quarti, sic dicit : " Angelus ad quem fit locutio, non recipit aliquid a loquente; sed per species quas penes se habet, alium angelum et ejus cogitationem cognoscit, i)

Haec ille. Ex quibus potest formari talis ratio, pro conclusione. Quaecumque sunt ab invicem separabilia, unum non est idem alleri, nec de ratione ejus. Sed loqui angelo, et causare aliquid in ipso, sunt hujusmodi. Igitur, etc. Minor probatur; quia angelus inferior loquitur superiori, qui tamen nihil causat in eo. Multae aliae conclusiones de hac materia possent adduci; sed quia nullum legi impugnatorem, non euro hic ponere, sed primus articulus terminatur.