ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, ponitur talis Prima conclusio : Quod peccatum veniale differi a mortali sicut imperfectum a perfecto in eodem genere. Hanc ponit sanctus Thomas, 2. Sentent., dist. 42, q. 1, art. 3, ubi sic : " Duplex, inquit, modus est dividendi aliquod commune in ea quae sub ipso sunt; sicut est duplex communitatis modus. Est enim quaedam divisio univoci in species, per differentias quibus aequaliter natura generis in speciebus participatur : sicut animal dividitur in hominem et equum et hujusmodi. Alia divisio est ejus quod est per analogiam commune; quod quidem, secundum perfectam rationem praedicatur deuno dividentium, et de altero imperfecte et secundum quid : sicut ens dividitur in substantiam et accidens, et in ens actu et in ens in potentia. Et haec divisio est media quasi inter aequivocum et univocum. Et talis est divisio peccati in mortale et veniale : quia ratio peccati perfecte invenitur in mortali; in veniali vero, non nisi imperfecte et secundum quid. Unde minimum quod potest esse de ratione peccati in aliquo actu, est in veniali; sicut minimum quod potest esse de natura entis, est in ente in potentia, vel in URII I II. SENTKNTI AIIUM ente per accidens. Et hoc ipsa nomina ostendunt. Quia venia non debetur peccato, nisi secundum qnod aliquam imperfectionem peccati habet; mors autem debetur peccato, inquantum peccatum est. Et ideo peccatum mortale dicit quid perfectum in genere peccati, veniale autem dicit quid imperfectum. "

Hice ille. Item, 1" 2", q. 88, art. 1, sic dicit : " Aliqua, secundum quod proprie accipiuntur, non videntur esse opposita; quae, si metaphorice accipiantur, opponi inveniuntur : sicut ridere non opponitur ei quod est arescere; sed, secundum quod ridere metaphorice dicitur de prato (a), propter ejus Acritudinem et virorem, opponitur ei quod est arescere. Similiter, si mortale proprie accipiatur, prout refertur ad mortem corporalem , non videtur oppositionem habere cum veniali, nec ad idem genus pertinere ; sed, si mortale accipiatur metaphorice, secundum quod in peccatis dicitur, mortale opponitur ei quod sst veniale. Cum enim peccatum sit quaedam infirmitas animae, peccatum aliquod mortale dicitur ad similitudinem morbi, qui dicitur mortalis ex eo quod inducit defectum irreparabilem, per destitutionem alicujus principii vitae. Principium autem spiritualis vitae, quae est secundum virtutem, est ordo ad ultimum finem. Qui quidem, si destitutus fuerit, reparari non potest per aliquod principium intrinsecum, sed solum per divinam virtutem : quia inordinatio eorum quae sunt ad finem, reparatur ex line; sicut error qui accidit circa conclusiones, per virtutem principiorum. Defectus ergo ordinis ultimi linis non potest reparari per aliud quod sit principalius; sicut nec error qui est circa principia. Et ideo hujusmodi peccata dicuntur mortalia, quasi irreparabilia. Peccata autem quae habent inordinationem circa ea quae sunt ad finem, conservato ordine ad ultimum finem, reparabilia sunt. Et haec dicuntur venialia : tunc enim peccatum veniam habet, quando reatus poenae tollitur, qui cessat cessante peccato. Secundum hoc ergo, mortale et veniale opponuntur sicut reparabile et irreparabile. Et hoc dico per principium interius; non autem per comparationem ad virtutem divinam, quae omnem morbum corporalem et spiritualem reparare potest. Et propter hoc, veniale peccatum convenienter dividitur contra mortale. "

Haec ille. - Et statim post, in solutione primi, sic dicit : " Divisio peccati venialis et mortalis non est divisio generis in species quae aequaliter participent generis rationem ; sed (6) analogi in ea de quibus praedicatur secundum prius et posterius. Et ideo perfecta ratio peccati, quam Augustinus ponit, 22. Contra Faustum (cap. 27), dicens quod peccatum est dictum vel factum vel concupitum contra legem :cternai)i, convenit solum peccato morta) prato.

praedirato Pr. (5) sed. - si Pr. tali. Peccatum autem veniale dieiturpeccatum secundum rationem imperfectam, et in ordine ad peccatum mortale; sicut accidens dicitur ens secundum imperfectam rationem entis. Non enim est contra legem : quia peccans venialiter non facit quod lex probibet, nec praetermittit id ad quod lex per praeceptum obligat; sed facit pneter legem, quia non observat modum rationis, quem lex intendit. "

Haec ille. Similia dicit, ile Malo, q. 7, art. 1, in solutione primi. Ex quibus arguitur sic : Illa differunt sicut perfectam et imperfectum in eodem genere, quorum uni propria et perfecta ratio generis convenit simpliciter, alteri vero non convenit nisi secundum quid. Sed sic est de peccato mortali et veniali; quia peccato mortali convenit perfecte et simpliciter ratio peccati, veniali autem non convenit nisi secundum quid. Igitur, etc. Unde sanctus Thomas, ubi allegatur, de Malo, q. 7, art. 1, in solutione primi, sic dicit : a Duplex est divisio. Una qua dividitur genus univocum in suas species, quae ex aequo participant genus, sicut animal in bovem et equum. Alia est divisio communis analogi in ea de quibus dicitur secundum prius et posterius; sicut ens dividitur in substantiam et accidens, et per potentiam et actum. Et in talibus ratio communis perfecte salvatur in imo, in aliis autem secundum quid et per posterius. Et talis est divisio peccati per mortale et veniale. Unde praedicta diffinitio peccati quam ponit Augustinus (22. Contra Faustum) perfecte quidem convenit peccato mortali, imperfecte autem et secundum quid peccato veniali. Unde convenienter dicitur quod peccatum veniale non est contra legem, sed praeter legem; quia, si in aliquo recedit ab ordine legis, non tamen ipsum corrumpit : quia non corrumpit dilectionem, quae est plenitudo legis, ut dicitur, Roman. 13 (v. 10). " - Haec ille. Secunda conclusio est quod peccatum veniale et mortale uno modo differunt in genere, et alio modo possunt sub eodem genere contineri. Hanc ponit sanctus Thomas, i" 2 , q. 88, art. 2, ubi sic : " Peccatum, inquit, veniale a venia dicitur. Potest ergo aliquod peccatum dici veniale, uno modo, quia est veniae consecutivum. Et sic dicit Ambrosius (lib. de Paradiso, cap. 14) quod omne peccatum (a) per poenitentiam fit veniale. Et hoc dicitur veniale ex eventu. Alio modo dicitur veniale, quia non habet in se unde veniam non consequatur, vel totaliter, vel in parte. In parte quidem, sicut cum habet aliquid in se diminuens culpam, ut cum fit ex infirmitate vel ex ignorantia; et hoc dicitur veniale ex causa. In toto autem, ex eo quod non tollit ordinem ad ultimum finem : unde non meretur poenam aeternam, sed temporalem ; et de hoc veniali ad praesens intendimus. De primis enim duobus constat quod non habent genus aliquod determinatum. Sed veniale tertio modo dictum, potest habere genus aliquod determinatum, ita quod aliquod peccatum dicatur veniale ex genere, et aliquod mortale ex genere, secundum quod genus vel species actus determinatur ex objecto. Cum enim voluntas fertur in aliquid quod per se repugnat charitati, perquam homo ordinatur in ultimum finem, peccatum ex suo objecto habet quod sit mortale; unde est mortale ex genere, sive sit contra dilectionem Dei, sicut blasphemia, perjuri uni et hujusmodi, sive contra dilectionem proximi, sicut homicidium, adulterium, et similia : unde hujusmodi sunt peccata mortalia ex suo genere. Quandoque vero voluntas peccantis fertur in id quod in se continet quamdam inordinationem, non tamen contrariatur dilectioni Dei et proximi, sicut verbum otiosum, risus superfluus, et alia hujusmodi; et talia sunt peccata venialia ex suo genere. Sed quia actus morales recipiunt rationem boni et mali non solum ex objecto, sed etiam ex aliqua dispositione agentis, contingit quandoque quod illud quod est peccatum veniale ex genere ratione sui objecti, fit mortale ex parte agentis : vel quia in eo constituit finem ultimum; vel quia ordinat ipsum ad aliquid quod est peccatum mortale ex genere : puta, cum aliquis ordinat verbum otiosum ad adulterium committendum. Similiter etiam ex parte agentis contingit quod aliquod peccatum, quod ex genere suo est mortale, fit veniale propter hoc quod scilicet est actus imperfectus, id est, non deliberatus a ratione, quae est proprium principium mali actus, sicut contingit de subitis motibus. "

Haec ille. Similia dicit, 2. Sententiarum, dist. 42, q. 1, art. 4; et, de Malo, q. 7, art. 1. Ex quibus potest argui pro prima parte conclusionis, sic : Omnis differentia actuum moralium proveniens ex objecto, dicitur differentia secundum genus vel speciem. Sed aliqua mortalia et aliqua venialia differunt in hoc quod est esse mortale vel veniale ex parte objecti. Igitur mortale et veniale aliquando differunt genere, sic quod aliquod peccatum ex suo genere est mortale, et aliquod ex suo genere est veniale.

Pro secunda arguitur sic : Illa non proprie differunt genere in actibus moralibus, quae respiciunt idem objectum. Sed aliquod mortale et aliquod veniale sunt hujusmodi. Igitur, etc. Tertia conclusio est (licet aliqualiter impertinens titulo quaestionis) quod superbia et cupiditas, ut sunt specialia peccata, sunt radix et initium omnis peccati. Hanc ponit sanctus Thomas, 1" 2 , q. 84, art. 1, ubi sic : " Secundum quosdam, inquit, cupiditas multipliciter dicitur. Uno modo, prout est inordinatus appetitus divitiarum ; et sic est speciale peccatum. Alio modo, secundum quod significat inordinatum appetitum cuiuscumque boni temporalis; et tunc est genus omnis peccati, nam in omni peccato est inordinata conversio ad bonum commutabile. Tertio modo sumitur prout significat quamdam inclinationem naturae corrupte ad bona commutabilia inordinate appetenda ; et sic dicunt cupiditatem esse radicem omnium peccatorum, ad similitudinem radicis arboris, quae ex terra trahit alimentum : sic enim ex amore rerum temporalium omne peccatum procedit. Et luce quidem, quamvis vera sint, non tamen videntur esse secundum intentionem Apostoli, qui dicit (1. ad Timotli., cap. 6, v. 10) cupiditatem esse radicem omnium peccatorum. Manifeste enim ibi loquitur contra eos qui, cum velint divites fieri, incidunt in tentationes et in laqueum diaboli, eo quod radix omnium in alorum est cupiditas. Unde manifestum est quod loquitur de cupiditate secundum quod est inordinatus appetitus divitiarum. Et secundum hoc dicendum est quod cupiditas, secundum quod est speciale peccatum, dicitur radix omnium peccatorum, ad similitudinem radicis arboris, quae alimentum praestat toti arbori. Videmus enim quod per divilias homo acquirit facultatem perpetrandi omne peccatum, et ad habendum desiderium cuiuscumque peccati, eo quod ad habenda quoecumque temporalia bona potest homo per pecuniam juvari, secundum quod dicitur, Eccle. 10 (v. 19) : Pecunia obediunt universa. Et secundum hoc patet quod cupiditas divitiarum est radix omnium peccatorum. "

Haec ille. Item, art. 2, sic dicit : " Quidam dicunt superbiam tripliciter dici. Uno modo, secundum quod superbia significat inordinatum appetitum propria; excellentia;; et sic est speciale peccatum. Alio modo, secundum quod importat quemdam actualem contemptum Dei, quantum ad hunc effectum qui est non subdi pnecepto ejus; et sic dicunt quod est generale peccatum. Tertio modo, secundum quod importat quamdam inclinationem ad hujusmodi contemptum ex corruptione naturae; et sic dicunt quod est initium omnis peccati. Et differt a cupiditate: quia cupiditas respicit peccatum ex parte conversionis ad bonum commutabile, ex quo peccatum quodammodo nutrituret fovetur, et propter hoc cupiditas dicitur radix; sed superbia respicit peccatum ex parte aversionis a Deo, cujus praecepto homo subdi recusat;et ideo vocatur initium, quia ex parte aversionis incipit ratio mali. Et haec quidem quamvis vera sint, non tamen sunt secundum intentionem Sapientis, qui dicit (Eccli. 10, v. 15) : Initium omnis peccati superbia. Manifeste enim loquitur de superbia secundum quod est inordinatus appetitus propriae excellentiae, ut patet per hoc quod TENTURUM subdit (ibid., v. 17) : Sedes ducum superborum destruxit Deus. Et de hac materia fere loquitur in toto capitulo. Et ideo dicendum est quod superbia, etiam secundum quod est speciale peccatum, est initium omnis peccati. Considerandum est enim quod in actibus voluntariis, cujusmodi (a) sunt peccata, duplex ordo invenitur, scilicet intentionis et exsecutionis. In primo quidem ordine, finis habet rationem principii; finis autem in omnibus temporalibus bonis acquirendis est ut homo per illa quamdam perfectionem et excellentiam habeat; et ideo ex hac parte superbia, quae est appetitus excellentiae, ponitur initium omnis peccati. Sed ex parte exsecutionis est primum illud quod praebet opportunitatem adimplendi omnia desideria peccati, quod habet rationem radicis, scilicet divitiae; et ideo ex hac parte avaritia ponitur esse radix omnium malorum. "

Haec ille. Ex quibus potest formari duplex ratio pro duplici parte conclusionis.

Pro prima arguitur sic : Illud peccatum per cujus objectum acquiritur facultas perpetrandi quodlibet peccatum, et movetur ad habendum desiderium cujuslibet peccati, potest dici radix cujuslibet generis peccati. Sed cupiditas, etiam secundum quod est speciale peccatum, est hujusmodi. Igitur, etc.

Pro secunda arguitur sic : Illud peccatum cujus objectum per modum finis movet ad consecutionem cujuslibet boni commutabilis, potest dici initium omnis peccati, ex parte conversionis ad bonum commutabile. Sed superbia, etiam prout est speciale peccatum, est hujusmodi. Igitur, etc. Et in hoc primus articulus terminatur.