ARTICULUS II.

MOVENTUR OBJECTIONES Arguitur contra conclusiones, potissime contra secundam et tertiam I. Argumenta quorumdam.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones, potissime contra secundam et tertiam. Scotus(2. Senteni, dist. 1, q. 3) siquidem recitat argumenta quorumdam arguentium, et qui nituntur probare quod implicat contradictionem aliquod diversum a Deo in esse, productum fuisse aeternaliter a Deo. Primo sic. De omni producto, verum est aliquando, vel aliquando verum erit dicere quod producitur; quia de Filio Dei in aeternitate producto, vere dici potest quod producitur in aeternitate. Creatura igitur, aut producitur semper quando est, aut aliquando producitur et non semper. Si secundo modo, in illo instanti in quo sic producitur, primo capit esse, et habetur propositum; quia quod primo capit esse, habet principium. Si primo modo, igitur creatura est in continuo fieri; quod videtur inconveniens, quia tunc esset non permanens. Videtur etiam quod tunc creari non differret a conservari.

Sed hoc improbatur dupliciter. Primo, quia creari est produci de non esse ad esse; conservari autem est ipsius esse praehabiti continuatio; et ita conservari non potest esse creari. Secundo, quia agens particulare generat, et non conservat; igitur, ubi concurrunt ambo in eodem, aliud est unum et alterum.

Et additur huic rationi, quod creatura habet esse acquisitum, et per consequens esse post non esse; quia si non, tunc haberet esse sine acquisitione, sicut Filius Dei habet idem esse ejus a quo acquirit esse. Secundo principaliter arguit sic. Omne quod est, quando est, necesse est esse, ex 1. Perihermenias (cap. ult.). Igitur nihil (et) potest non esse, nisi quia potentia praecessit esse ejus, per quam potest impediri esse ejus. Sed si aliquid fuerit ab aeterno, nulla potentia praecessit esse ejus a Deo. Igitur non potuit non esse a Deo. Et si instatur, quia praedestinatus potest salvari et non salvari; igitur similiter de facto ab aeterno possibile est ipsum fuisse et non fuisse; - respondetur quod praedestinatio respicit rem extra pro aliquo nunc, pro quo scilicet res potest non esse, et ita non praedestinari, quia praedestinatio correspondet verae rei; sed dare esse rei ab aeterno, respicit potentiam pro infinita aeternitate, in qua nulla est potentia ad oppositum, et ideo nec in actu creandi. Confirmatur. Quia in perpetuis non differt esse et posse (3. Physicorum, t. c. 32) et 12. Metaphy-sicx (t. c. 30). Igitur (a) nullum sempiternum est in potentia. Tertio sic. Quaelibet species aeque est in potentia, ut sic, comparando ad Deum ut dantem esse. Igitur, sicut sol potuit esse ab aeterno, ita et asinus ; et hic (6) perfectus potens generare; et ab illo possent fuisse omnes alii asini generati, qui modo sunt usque ad istum modo genitum. Et tunc quaero : utrum omnes fuissent tunc finiti, aut infiniti. Si finiti, igitur totum tempus ab illo usque ad istud tempus, fuisset finitum. Si infiniti, igitur, positis extremis, potuisset esse infinitum actu; quod est inconveniens. Quarto sic. Creatura non habet de natura sua quod sit, immo de se est possibilis esse et non esse; igitur aeternaliter. Sed si haberet esse ab aeterno a Deo, non esset ei esse acquisitum a Deo, nec possibile acquiri; quia si fuit ab aeterno, nunquam ab aeterno erat aliqua potentia, nec ex parte rei, nec ex parte Dei, per quam possibile fuisset sibi esse acquiri de novo, in aliquo initio temporis; quod est falsum, et simpliciter impossibile, cum fides contrarium teneat, quae ponit quod mundus aliquando de novo fuit factus a Deo. Et sic patet quod necesse est ponere quod esse sit mundo acquisitum post non esse, de novo, quod postmodum ei conservetur a Deo, ut omnino non possit aliter esse ab ipso; aut necesse est ponere, si habet esse ab aeterno a Deo, non acquisitum noviter, quod mundus absolute non potest non babere esse ab eo, et sic, quod nunquam potuerit ei acquiri esse a Deo de novo, nec unquam poterit permittere ut cadat in non esse. Quinto. Contrarationem infiniti est posse excedi, vel esse totum acceptum ; sicut patet ex ejus diffinitione, 3. Physicorum (t. c. 63) : Infinitum est cujus quantitatem accipientibus, semper est aliquid sumere extra. Sed si mundus potuisset esse ab aeterno et sine principio, infinita duratio fuisset accepta. Nec valet responsio illa, qua dicitur quod fuissent infinita accepta in potentia et semper in accipiendo quantum ad signationem intellectus (y), et non in accepto esse; quia signatio intellectus nihil facit ad hoc ut infinitum sit actu acceptum, quia impossibile est futurum infinitum aliquando (y) quantum ad signationem intellectus. - esse. Pr.

fuisse acceptum, licet nullus intellectus esset qui signaret partes illius temporis infiniti. Sexto sic. Nam tunc pare esset major toto. Quia, sit meridies hujus diei, A, et meridies crastinae diei sitB. Si ex utraque parte ipsius A, tempus potuit fuisse infinitum, pari ratione de praeterito, respectu B, ad futurum, respectu B. Igitur, quocumque tempore praeteritum ad B est majus, futurum ad B, quod est aequale praeterito ad B (a), est majus eo. Sed praeterito ad A est majus praeteritum ad B, sicut totum sua parte. Igitur futurum ad B, quod est aequale praeterito ad B, est majus praeterito ad A. Sed futurum ad A est aequale praeterito ad A (6). Igitur futurum ad B esset majus futuro ad A; et sic pars esset major toto. Haec argumenta ponit Scotus in forma, quorum aliqua videntur esse Henrici in primo Quodlibeto.

II. Argumenta Aureoli.

Contra eamdem conclusionem, arguit Aureolus (2. Sentent., q. proe-em., art. 2). Primo sic. De ratione infiniti est quod sit actus permixtus potentiae. Rationi autem praeteriti repugnat contradictorie, quod sit actus permixtus potentiae. Ergo ratio infiniti repugnat contradictorie rationi praeteriti.

Hujus rationis majorem dat Philosophus, 3. Physicorum, et Commentator, commento 57. Philosophus enim ibi dicit quod infinitum est in potentia; et infra, quod infinitum est in successione, sicut dies semper generatur successive. Et ibi Commentator dicit expressius sic : i Infinitum esse in re, non est nisi secundum potentiam exsistentem in ea, quemadmodum differentia? substantiales plurium rerum, quae conservant suum esse in commixtione potentiae cum eis, ut est in rebus quarum esse est in motu. " Et infra : a Infinitum enim est in continuatione hujus conjunctionis, non in corruptione potentiae, adveniente scilicet actu. " Et infra : " Et perfectio ejus est in potentia conjuncta cum actu, et non est actus entis quod est in actu puro. "

Minor nota est. Nam, respectu praeteriti, nulla est potentia respectu cujuscumque agentis. Hoc enim solo privatur Deus, etc. Nec valet, inquit, responsio aliquorum dicentium quod in praeterito semper est potentia conjuncta cum actu, sicut in infinito; quia quando vis accipere praeteritum, quando aliquid acceperis, adhuc aliud restat accipiendum : ut, accipe diem hesternam, restat tertia dies accipienda, et sic semper in infinitum; nam quod acceptum est, est in actu, quod vero restat accipiendum, est in potentia.

Contra illam, inquit, solutionem ostendo quod conta) quod est aequale praeterito ad B. - Om. Pr. - QUAESTIO I. 5 firmat propositum ; et reduco rationem sic. Ex illa parte inest tempori infinitas, ex qua inest ei potentia, et non ex illa ex qua nulla inest ei potentia, sed excluditur omnis potentia; non enim habet infinitatem ex illa parte ex qua tantum est in actu, per Commentatorem, qui dicit, ubi supra, quod infinitum non est actus entis quod est in actu puro, non admixto potentiae, et quod infinitum non est in re nisi secundum potentiam exsistentem in actu, et ex continuatione potentiae cum actu, non ex corruptione ejus, alias corrumperetur ratio infiniti. Sed tempori, ex parte qua praeteritum est, nulla inest potentia, nec ex parte qua accipitur in ante, sed ex parte futuri, qua accipitur in post. Ergo infinitas solum inest tempori a parte post et in tempore futuro, et non a parte ante nec in tempore praeterito.

Si dicas : Capio illud a parte post; illud transiit in praeteritum ; similiter aliud post sequens, et sic in infinitum; ergo infinija posteriora praeterierunt;

Contra. Probo quod hoc modo non potest esse infinitas in post capto. Et arguo sic primo. Ex parte qua ponitur terminus, nunquam est infinitas. Sed considerando post in praeterito tempore, semper invenies terminum, etc. Unde hoc modo accipiendo infinitatem in ipsis post, accipio infinitatem in ante, et non in post; quod tamen est impossibile.

Secundo ad idem. Pro tunc, pro quo ponitur res (ot) aliqua, si illa habeat infinitatem pro illo tunc, oportet quod ponatur possibilitas in ea ; quia rei non est infinitas, nisi per rationem potentiae, per Commentatorem, ubi supra. Sed tu dicis quod infinitas inest tempori praeterito et versus ante. Nihil autem ejus quod est praeteritum et in ante, est in potentia, immo ratio potentiae (6) contradicit praeterito. Igitur, etc. Secundo arguit sic. Ratio infiniti est ratio quae necessario est in processu, ita quod est accidens entis quod est in processu, nec invenitur nisi in processu, et ex parte illa ad quam proceditur, non autem ex illa parte a qua proceditur. Sed tempus non procedit in praeteritum, sed a praeterito. Ergo omnis infinitas inest tempori praecise a parte futuri. Major declaratur exemplo, et ratione. Exemplum enim apparet de infinito reperto in numeris, et in magnitudine, quod non est nisi in fieri. Infinitas enim utrobique est processus versus partem ad quam, non autem versus partem a qua. Non enim processus numeri in infinitum, est procedendo versus unitatem , sed ab unitate. Similiter processus divisionis in infinitum in continuo, non est ad totum, sed a toto. Ergo patet propositum in exemplo. Similiter propositum patet ratione. Quia ex quo infinitas in processu non inest per rationem termini a quo, quia ille non est in potentia, sed in actu perfecto; ergo (a) res.

ratio Pr. 6 inest per rationem termini ad quem. Minor autem rationis patet, quia tempus procedit a praeterito in futurum, sicut numerus ab unitate; ergo infinitas est ex parte temporis futuri, et non ex parte temporis praeteriti. - Item, Commentator, ubi supra (3. Physicorum, coinin. 57), dicit, quod " commune est omnibus speciebus infiniti, quod potest quis accipere aliud post aliud ". - Dicetur forte, ad istam rationem, concedendo majorem. Et ad minorem, diceretur quod tempus potest hoc modo accipi in processu in infinitum, accipiendo in ante; unde, capiendo diem hesternam, possum adhuc accipere aliam priorem, et ita in infinitum, et sic nunquam linietur; ergo versus praeteritum potest esse processus, et per consequens infinitas.

Contra. Ista responsio confirmat propositum. Reduco enim rationem sic. Illi parti temporis convenit infinitas in processu, circa quam intellectus concipit rationem processus. Sed circa praeteritum non concipit intellectus processum in infinitum, nisi mutando praeteritum in futurum. Probatio : quia, quando capio hanc partem, et post, aliam, mens mea procedit in ante; sed promeritum non procedit in ante, sed ab ante in post, ergo praeteritum, conceptum ut procedens hoc modo, non concipitur ut praeteritum. Unde ratio posset sic formari : impossibile est aliquam conditionem attribuere praeterito, quae sibi attributa mutat rationem praeteriti in rationem futuri; sed infinitas attributa praeterito, mutat ipsum praeteritum in futurum; igitur, etc. Major est nota. Minor probatur. Quia conditio praeteriti est quod sit processus ab illo, conditio futuri est quod sit processus ad illud. Infinitum autem impossibile est capere in eo a quo proceditur, immo eo ipso quo tu accipis infinitum, respicis necessario ad illud ad quod proceditur. Cujus ratio est, quia eundo ad illud a quo proceditur, semper invenies finitum ; non enim proceditur nisi ali aliquo determinato, et per consequens a finito, quia hic finitur processus, ubi incipis. Tertio arguit sic. Illud de cujus ratione est quod ejus potentia non exeat ad actum, nec cessare possit, illud repugnat rationi praeteriti. Sed de ratione infiniti est quod nunquam cesset, et quod ejus potentia non exeat ad actum. Ergo, etc. Major patet. Quia illud quod est praeteritum, de ratione ejus esU quod totum exivit ad actum; dato enim quod non, jam non est praeteritum; ergo de ratione praeteriti ut sic, est quod ejus potentia desinat esse et tollatur; et per consequens illud quod non cessat, et ejus potentia non totaliter exit ad esse, repugnat rationi praeteriti. Sed infinitum est hujusmodi. Igitur, etc. Probatur minor, per Philosophum, in 9. Metaphysica: (t. c. 11), ubi dicit quod infinitum non cui aliquod ii, potentia quoquomodo, sicut illud quod est separatum in actu; sed, secundum Philosophum, necesse est ut actus ejus sit in potentia quae non exeat ad actum. Haec eadem dicit, ibidem, Commentator. Et est illa ratio ejus, 3. Physicorum (coram. 65). - Dicetur forte quod in praeterito remanet adhuc potentia, quoniam quantumcumque intelligam praeteritum in infinitum, semper accipio aliquid in actu, et remanet mihi aliquid accipiendum in potentia.

Sed hoc non valet. Nam, licet intellectus hoc possit facere, ut intelligat, in praeterito, aliud et aliud, in infinitum procedendo, et Deus hoc possit facere, tamen hoc erit procedendo in post, et non in praeteritum, sed quasi in futurum. Sed accipiendo praeteritum in ratione praeteriti, de ratione ejus est quod totum exiverit in actu. Et ideo dicere quod praeteritum sit infinitum, est dicere quod infinitum sit in actu, exclusa ratione potentiae. Quarto arguit sic. Secundum Philosophum et Commentatorem (3. Physicorum, coram. 68), ratio infiniti est ratio partis; et causa hujus est, quia ratio infiniti est ratio incompleti et imperfecti. Tunc sic. Ex illa parte inest tempori infinitas, ex qua habet rationem incompleti et imperfecti, et rationem partis. Sed quod sit incompletum et imperfectum, aut pars, non inest sibi sub ratione qua est praeteritum, sed sub ratione qua est futurum; immo, sub ratione qua est praeteritum, habet quod sit completum et perfectum. Igitur, etc. Major est evidens, per Philosophum, 3. Physicorum, et 9. Metaphysice (loc. cit.); et per Commentatorem, magis expresse, qui attribuit infinito rationem incompleti et imperfecti, et partis. Minorem probo. Quia semper tempus, sub ratione qua est praeteritum, habet rationem perfecti; unde dicunt grammatici praeteritum perfectum. Et sub ea ratione qua tale, habet rationem totius et completi; quia ut praeteritum est, extra ipsum nihil est; nec exspectat aliquid quod sit ejus pars, in quantum praeteritum est : nam quidquid exspectat aliud, totum pertinet ad futurum, et est pars futuri. Haec est ratio Commentatoris, 3. Physicorum, comm. 64, ubi dicit quod totum et perfectum opponuntur infinito. Quinto arguit sic. Illi repugnat infinitas, cui repugnat esse illud extra quod est aliud. Sed tempori praeterito, ratione qua praeteritum est, repugnat esse hujusmodi. Igitur, etc. Major est evidens, ex dictis Philosophi, 3. Physicorum (t. c. 63 et seq.). Ille enim, ibidem, reprobat opiniones antiquorum de infinito. Nam ipsi diffiniebant infinitum dicentes, infinitum esse intra quod est omne. Hoc improbat Philosophus tanquam implicans contradictionem; quia de ratione ejus intra quod est omne, est quod habeat omnes partes suas, et si sic, jam est finitum, et terminatum, et completum ; sed hoc est contra rationem infiniti; et ideo concludit quod infinitum est extra quod est aliud semper. Minorem probo. Et capio illam propositionem, Infiniti dies transierunt. Impossibile est quod aliqua dies totius illius praeteriti sit extra ipsum, alias non esset praeterita, et sic non esset (a) dies infra totum praeteritum. De ratione autem infiniti est quod aliquid inveniatur extra ipsum, pertinens ad totalitatem ejus. Quare, etc. Quia ergo esse tale extra quod semper est aliquid , praecise convenit tempori in quantum futurum est, quia conditio temporis futuri est quod semper extra quodcumque datum, sit aliud accipiendum, ideo ex sola ratione futuri convenit tempori infinitas.

Sed forte dicetur quod evtra praeteritum potest esse aliquid. Verbi gratia : Capio extremam diem ; restat accipere tertiam diem praeteritam ; et sic de aliis; quare, etc.

Contra. Quia sic accipiendo, non procedis ad praeteritum, sed ad futurum.

Dicetur forte quod immo, quia quaelibet illarum est praeterita.

Contra. Quaelibet illarum est in re, praeterita ; et ideo in re non est processus ad praeteritas, sed praecise ad futuras. Quod autem sic accipiendo, sit processus ad praeteritas, hoc est tantum in mente tua; et ideo dies illi, licet in re sint praeteriti, tamen in mente tua sunt futuri. Sexto arguit sic. Secundum omnes Doctores, contradictio est infinitum esse actu. Ergo tempus praeteritum esse infinitum actu, est contradictio. Antecedens conceditur ab omnibus. Consequentiam probo. Quia, secundum Doctores, si Deus faceret infinitum esse actu, sequerentur impossibilia; puta, quod pars esset aequalis toti, et totum non esset (S) majus parte sua. Quod probatur : quia pars infiniti est infinita; et ideo, capto uno infinito, ibi erunt tot cubiti quot dietae, quia infiniti cubiti et infinitio dietae. Sed illa ratio (y) aeque bene concludit in proposito. Probatur. Si enim processerunt infiniti dies, ibi convenit dare infinitos menses; quia dato quod sint solum finiti, ergo dies non erunt infiniti. Sed dies est pars respectu mensis. Ergo pare est aequalis toti.

Dicetur forte quod infinitum non estaequale, nec inaequale.

Contra. Quia sic dicam ego ad dicta Doctorum et rationes eorum.

Dicetur quod non est simile, quia ubi ponitur magnitudo infinita, ibi vere ponitur ratio totius et pariis, non autem ubi pono praeteritum infinitum; cujus ratio est, quia partes infiniti praeteriti non permanent, sicut partes magnitudinis, et ideo non constituunt unum totum. -

Contra. Responsio ista non evadit; quoniam ila habet suas partes quantitas successiva, sicui continua permanens, et ita repugnat parti ejus aequari toti, sicut parti magnitudinis permanentis; sic enim repugnat quod hora sit aeqnalis diei sicut quod cubitus digito vel dietae. Ex propria enim ratione partis oritur minoritas ad totum, ubicumque reperiatur. -Dicetur forte quod ex alio est, quod repugnet infinito esse actu, quam ex aequalitate pariis ad totum ; quia hoc est ratione simultatis. Unde, si poneretur infinitum permanens, poneretur infinitas simul; si vero ponitur infinitum successivum, non ponitur simultas. Ideo non sic est impossibile hoc, sicut illud.

Contra. Ostendo propositum sic. Non magis repugnat infinitas simultati quam prioritati et poste-rioritati. Non enim est magis impossibile infinita esse in actu simul, quam infinita esse sub prioritate et posterioritate. Repugnantia ergo non est ex simultate, sed ex actualitate; quia ubi infinitum est in actu, ibi omnes partes sunt reductae ad actum, et per consequens ad finem et complementum ; ergo non sunt infinitae, quia ratio infiniti consistit in ratione incompleti et imperfecti. Si autem repugnantia est ratione actualitatis, ergo infinitas repugnat ipsi praeterito, cujus omnes partes sunt reductae ad actum.

Patet igitur, ex sex rationibus ultimo factis, quod impossibile est et (V) implicans contradictionem, quod tempus praeteritum sit finitum. Ergo implicat contradictionem, mundum ab aeterno fuisse; ex quo illud primum impossibile sequitur. Septimo (Ihid., dist. 1, q. 1, art. 3) arguit sic. Nulla productio mensurata instanti transeunte potest esse aeterna. Sed omnis productio creatura:, ex vi qua est productio creaturae, habet quod mensuretur instanti transeunte. Igitur, etc.

Major videtur manifesta. Quod ostenditur quadrupliciter.

Ex quo enim ponitur instans transiens, si fuit in actu, ergo tempus quod consequitur illud instans, habuit initium ; quia necesse est quod si prius instans transiit, et fuit in actu, quod non fuerit continuativum temporis praecedentis et sequentis; instans enim quod continuat tempus procedens et sequens, non est in actu, sed tantum in potentia; igitur si instans mensurans productionem fuit in actu, necessario tempus sequens habebat initium, quia per illud non poterat continuari cum procedenti: igitur productio illa mensurata illo instanti, non fuit tempore aeterno.

Et praeterea, in omni mensurato instanti transeunte, differunt manutenentia et productio. Productio enim mensuratur instanti transeunte; non autem manutenentia. Licet etiam aliquid possit esse manutentum tempore aeterno, vel ab aeterno tempore continuo, non tamen productum; quia productio mensuratur instanti transeunte; et quia instans erat in actu, non poterat esse finis temporis praecedentis, et initium sequentis; igitur necessario praecedebat tempus prius; igitur illud instans non fuerat ab aeterno; quare nec productio.

Similiter, ex hoc quod instans ponitur transiens, jam ex terminis patet quod non est aeternum, quia si esset aeternum, non statim transisset, sed durasset in aeternum.

Similiter, ex alio : quia instans productionis fuit initium temporis mensurantis manutenentiam; sed manutenentia non est aeterna; igitur, etc. Sic igitur (") et. - Om. IV. 8 patet major quadrupliciter probata. - Minor probatur sic. Quia si productio creaturae baberet quod posset durare ex suavi, sic quod non indigeret manutenentia, non videtur quin posset esse ab aeterno. Sed hypothesis est impossibilis; quia ex hoc videtur quod illa productio esset necesse esse, et quod productum non posset annihilari. Nec obstat si dicatur quod ex hoc non est aeterna, quia differt realiter a productione activa; nam, in divinis, generare et generari differunt realiter, et tamen generare ab aeterno infert generari; non est ergo ibi ratio quare generare et generari sunt coaeterna, quia sunt in eadem natura, sed quia generare et generari, ex vi qua tales productiones sunt, non determinant sibi mensuram instantaneam, sed ex vi qua (a) tales productiones sunt, mensurantur aeternitate, et sunt semper. Hoc modo imaginatur Augustinus quod si sol esset aeternus, radius esset coaeternus; quia productio radii ibi mensuraretur aeternitate, et esset quasi in continuo produci. Sed quia, secundum fidem, creatura tali productione producitur quod illa, in quantum (6) talis productio est, non durat nisi mediante conservatione quae cadat super illam productionem, vel,super rem sub productione, secundum alios, quia circa hoc diversi diversimode opinantur, quidquid sit de hoc, unum tamen oportet concedere, quod productio creaturae, ex vi (y) qua est talis productio, non habet quod duret in aeternum sine conservatione, et nisi mediante conservatione; alias non posset Deus eam annihilare, si ex vi sua haberet quod duraret in aeternum. Ex his potest ratio sic formari. Productio quae ex vi sua non durat nisi per instans, mensuratur instanti transeunte; quia, da oppositum, igitur mensurabitur alia mensula; igitur vi sua habebat (a) quod durabat per totam illam mensuram sine conservante, et per consequens non tantum per instans; immo in illa duratione erat necesse esse, nec poterat annihilari a Deo. Sed creatura, vi suae productionis, non habet quod duret nisi per instans; alias per aliquam durationem durare posset (e) sine conservante; et pari ratione non videtur quare non per totum tempus. Consequens est contra fidem, quia pro quocumque tempore creatura indiget conservante, secundum fidem. Et ideo, si durat, hoc erit ex alia manutenentia, qua manutenetur res producta, vel productio ipsa. Ergo productio creaturae non habet de se quod duret nisi per instans; ergo mensuratur instanti transeunte; quare non potest esse aeterna. Octavo (ibid., art. 4) arguit. Quia, si mundus fuisset ab aeterno perfectus ex suis speciebus ut (a) instantaneam, sed ex vi qua. - sed instantia, sedeo quo Pr. (6) itta in quantum. - natum in qua IV. (y; ex vi. - et naluiae in Vi: (8) habebat - habebit Vr., (i) posset - poterat Vi:

modo est, sequerentur impossibilia manifesta. -Primum est quod essent infinita? animae in actu, eo quod species hominis durat ab aeterno, et ideo semper est continua generatio hominum, vel animarum ; aut enim (a) unum individuum durasset tempore infinito, vel fuisset continua successio alterius individui.

Secundum est quod fuissent infinitae circulationes. Ex quo sequitur quod tot fuissent circulationes solis, quot lunae; quia utriusque infinite; et sic pars esset aequalis toti. Et si dicatur quod infinitum non est majus, nec minus, nec aequale alteri infinito, quia illae sunt passiones quantitatis finitae; contra hoc arguitur : quia proprium est quantitatis, secundum eam aequale vel inaequale dici; ergo ubi servatur vera ratio quantitatis, erit vera ratio aequalitatis, vel inaequalitatis; sed in infinita (6) quantitate servatur vera ratio quantitatis, unde infinita linea est linea, secundum Avicennam, 2. suae Metaphysicis.

Tertium est quia sequitur quod continuum sit actu divisum.

Et hae rationes concludunt philosophice a posteriori ex dictis Aristotelis, ut arguens dicit. III. Argumenta aliorum.

Arguunt etiam aliqui, ut recitat Gregorius de Arimino (2. Senteni., dist. -l,q. 3, art. 1). Primo sic. Quaecumque sunt incompossibilia pro eodem instanti durationis, qualem habent ordinem naturae, talem necessario habent secundum durationem. Sed esse et non esse creaturae sunt incompossibilia pro eodem instanti durationis; et non esse prius convenit ei ordine naturae. Ergo necessario secundum durationem prius convenit ei non esse quam esse; et per consequens non potest poni ei convenire ab aeterno esse. Minor probatur : quia quod convenit alicui ex se, prius secundum naturam convenit ei quam quod sibi convenit ab alio; non esse autem convenit ex se cuilibet creaturae ; esse autem (y), tantum ab alio; ergo, etc. Secundo. Si Deus produxisset aliquam rem ab aeterno, necessario produxisset eam. Consequens est impossibile. Igitur et antecedens. Probatur consequentia ; quia Deus non potuisset non produxisse illam : nam non antequam produxit, quia ante aeternum nihil est; nec dum produxit, quia omne quod est, quando est, necesse est esse, nec postquam produxit, quia quod factum est, non potest non fuisse, 6. Ethicorum (cap. 2). Tertio. Deus ita cito potuit rem aliquam, puta equum, producere de materia, sicut potuit de nihilo. Patet; quia quandocumque Deus potuit producere materiam, non potuit producere compositum, alias materia produceretur sine forma. Sed Deus non (i) enim. - Om. Vi:

potuit equum de materia ab aeterno producere. Igitur nec de nihilo ; et per consequens, nullo modo. Probatur minor. Nam si produxisset de materia, aut per motum, aut per subitam mutationem. Si per motum, igitur non ab aeterno; cum motus duratione praecedat terminum. Nec per mutationem subitam ; quia illa fuisset mensurata aliquo instanti; et per consequens, illa habuisset primum instans sui esse, ac per hoc non fuisset ab aeterno. Quarto. Omne quod communicat aliquid alicui per electionem, necessario praeintelligi illud sub opposito illius communicati. Sed Deus, producendo creaturam, communicat sibi esse per electionem. Ergo praeintelligi illam sub non esse. Non autem intelligit nisi verum. Ergo necessario illa prius habet non esse quam producatur; et per consequens, non potuit ab aeterno produci a Deo.

Confirmatur. Quia electio non est respectu praesentis, sed tantum respectu futuri, 6. Ethicorum (cap. 2). Igitur si Deus elegit creaturam producere, illa futura erat, et non praesens; unde, secundum istos, contradictio est dicere quod creatura libere fuerit producta, et tamen ab aeterno. Quinto. Si Deus produxisset aliquam rem ab aeterno essentialiter distinctam a se, transisset de contradictorio in contradictorium. Patet. Quia de facto non produxit ab aeterno. Ergo fuisset aliqua mutatio. Et non in Deo; constat. Igitur in re producta ; et sic, illa res transisset de non esse in esse. Sed quod transit de non esse ad esse, non fuit ab aeterno. Ergo si Deus produxisset eam ab aeterno, non produxisset eam ab (i) aeterno. Sexto. Quidquid est in potentia ad duo opposita contradictorie, si acquirat unum illorum, necessario relinquit reliquum; quoniam non est medium inter contradictoria. Sed ab aeterno fuit verum dicere, de qualibet creatura, Haec res potest esse; similiter, Haec res potest non esse. Igitur, si illa acquisivisset esse, reliquisset non esse. Nihil autem potest relinquere non esse, nisi prius fuerit sub non esse; et sic, si illa fuit ab eterno, prius non fuit; quod est impossibile. Septimo. Quidquid potest fuisse aeternum, fuit aeternum. Sed nulla alia res a Deo fuit aeterna. Ergo nulla alia res a Deo potuit fuisse aeterna. Minor patet. Sed major probatur : quia potentia quae necessario conjungitur actui, infert actum ; sed potentia ad esse aeternum necessario conjungitur actui. Quod probatur. Tum primo, quia ubicumque potentia non necessario conjungitur actui, actus potest sequi potentiam suam (6) secundum durationem; sed esse aeternum a parte ante, non potest sequi suam potentiam secundum durationem, quia tunc illud non fuisset ab aeterno; ergo potentia ad esse (y) aeterni ab. - Om. Pr. (6) suani. - Om. Pr. (y) esse. - Om. Pr. - QUAESTIO I. 9 num, necessario conjungitur actui suo, scilicet esse aeternum. Tum secundo per illud Philosophi (3. Physicorum, t. c. 32) : In perpetuis non differt esse et posse.

Octavo. Si causa naturaliter agens effectiva fuisset ab aeterno, non potuisset produxisse (a) effectum sibi coaevum ; ergo si causa libera effectiva fuit ab aeterno, non potuit produxisse effectum sibicoaevum. Patet consequentia. Et antecedens probatur; quia, si detur oppositum, verbi gratia, quod ignis ab aeterno fuisset, qui produxisset splendorem sibi coaevum, aut illum produxisset de nihilo, aut de aliquo. Non de nihilo; quia tunc creasset, et fuisset Deus. Nec de aliquo; quia, aut per motum, aut mutationem : quia omnis reductio entis de potentia in actum, est altero istorum modorum ; sed, si naturale agens produceret de aliquo effectum, produceret ut de aliquo quod est in potentia ad actum illius effectus; igitur, aut per motum, aut mutationem. Non per motum, quia tunc (6) talis effectus non esset coaevus suae causa , quod est propositum. Nec per mutationem, quia omnis mutatio mensuratur aliquo instanti, et per consequens in illo instanti non fuisset talis effectus, ac per hoc nec ab aeterno. III. Argumenta cujusdam alterius.

Arguit etiam quidam alius (apud Gregorium, ibid.) Primo. Si Deus potuit aliquam rem producere ab aeterno, puta rosam, aut hoc potuit creando, seu de novo producendo, aut potuit non de novo producendo. Non secundo modo; quia rosa non fuit ab aeterno; igitur non potuit aliquando produci, nisi per novam productionem ; sicut nunc nullum futurum potest esse, nisi fiat de novo. Nec primo modo, quia hoc includit contradictionem, scilicet nova rei productio, cum ejus aeternitate. Secundo. Si Deus potuit producere mundum ab aeterno, vel produxisse, igitur potuit produxisse istum mundum ; igitur Deus potuit produxisse istum mundum noviter creatum ab aeterno. Consequens includit contradictoria. Et consequentia patet, saltem ut nunc; quia termini antecedentis et consequentis convertuntur, ut nunc; et ambae sunt propositiones singulares. Terlio. Si Deus potuit producere B rosam ab aeterno, aut antequam produxit B, aut quando produxit R, aut postquam produxit B potuit hoc. Et sit B rosa hodie producta. Non potest dici quod ante; quia tunc sequitur quod in aliquo instanti, hoc potuit. Sed hoc consequens est impossibile; quia tunc in hoc instanti posset idem facere, scilicet pro-I ducere B ab aeterno. Nec potest dici quod tunc i quando primo produxit B. Quia accipiatur illud instans, et sit praesens instans. Sequitur quod tiiinr (V) potest ab aeterno produxisse (6) B; "l"oil esl falsum : tum quia hoc non potest per aliquam actionem subitam, nec successivam ; tum quia Ileus non potest nunc (f) facere praeteritum non fuisse; igitur non potest facere non praeteritum ante A, fuisse ante A. Et per idem patet quod nec postquam produxit B, potuit ipsum ab aeterno producere. Quarto. Si aliud a Deo potuit esse ab aeterno, sequitur quod aliquod contingens potuit esse necesse esse. Consequens est falsum ; quia omne quod potest esse necesse esse, fuit necesse esse, et si fuit, est; igitnr, si aliquod contingens potuit esse necesse esse, aliquod contingens est necesse esse; quod consequens implicat contradictionem. Consequentia probatur. Quia omnis alia res a Deo, est contingens. Si ergo aliqua hujusmodi potuit esse ab aeterno, ponatur quod fuerit ab aeterno. Tunc sic. Haec res fuit ab aeterno; ergo non poluit annihilari a Deo, quin prius fuerit tempore infinito; igitur per tempus infinitum fuit independens a Deo, et non possibilis non esse; igitur tempore infinito fuit necesse esse; et ultra : igitur fuit necesse esse. Si igitur antecedens est possibile, et consequens. Prima consequentia probatur; quia, si potuit annihilari, ita quod prius non fuerit tempore infinito, igitur, dato casu, ante instans (o) annihilationis non praecessisset nisi tempus finitum in quo fuisset, et per consequens non fuisset ab aeterno; quod est oppositum antecedentis. Aliae consequentiae sunt satis evidentes. Quinto. Non est nunc possibile aliam rem a Deo fuisse ab aeterno ; igitur nec hoc fuit possibile. Antecedens probatur; quia, sicut est impossibile illud quod fuit ante hoc instans (e), non fuisse ante hoc instans, sic est impossibile ut id quod non fuit ante hoc instans, fuerit ante hoc instans; et eodem inodo est impossibile ut id quod non fuit ab aeterno, fuerit ab aeterno.

Confirmatur. Quia omnis propositio mere de praeterito, si est vera, est necessaria; et per consequens, sua opposita est impossibilis, respectu illius instantis respectu (?) cujus illa est vera. Consequentia vero patet; quia, sicut in hoc instanti quaelibet talis singularis de praeterito, Hoc non fuit ab aeterno, quaecumque alia res a Deo demonstraretur, est vera et necessaria, sic et in quolibet instanti praeterito quod fuit aut possibile fuit esse, ipsa fuisset vera, et per consequens necessaria, et sua opposita impossibilis, si fuisset formata. Cum igitur in nullo instanti fuerit possibile aliquam talem esse veram, Hoc fuit ab aeterno, quodcumque aliud a Deo demonstraretur, sequitur quod (-r,) in nullo (y) nunc. - Om. Pr. i instanti possibile fuit istam esse (a) veram. Igitur non fuit possibile ipsam esse veram. Sexto (ibid., art. 2). Nam, si conclusio sit vera, sequitur quod fuit possibile esse magnitudinem infinitam. Consequens est falsum, sicut de multitudine. Tenet consequentia : quia tunc Deus potuisset qualibet die creasse unum lapidem cubitalem, et priori univisse; infiniti autem lapides cubitales, nonestdu-binmquin constituerent magnitudinem infinitam actu. Septimo. Quia sequeretur quod Deus potuisset facere unum triangulum infinitum. Hoc autem implicat contradictionem. Quia, ex quo esset triangulus, haberet latera constituentia angulos, et per consequens terminata ad aliqua puncta, ac per hoc essent finita. Si autem esset infinitus, oporteret quod sua latera essent infinita, et sic latera illius trianguli essent finita et infinita ; quod implicat contradictionem. Sed probatur consequentia dupliciter. Primo, quia qualibet die potuisset fecisse unum triangulum, et qualibet die majorem facto triangulo praecedenti secundum aliquam quantitatem; et secundum hoc, hodiernus triangulus esset infinitus; nam contineret in se infinities quantitatem determinati excessus. Secundo probatur consequentia ; quia potuisset ab aeterno fecisse unum triangulum, deinde, qualibet die, ad quantitatem unius cubiti, ejus latera augmentasse; quo posito, nunc esset infinitus. Simili modo posset probari de circulo; nam, sicut Deus potuisset ab aeterno fecisse coelum empyreum, sic (6) qualibet die, retenta sphaericitate ejns(y) finita secundum (8) concavum et convexum, potuisset eum (e) secundum determinatam quantitatem augere, et sic nunc esset infinitum, et tamen tam (Q in concavo quam in (t,) convexo circulare (0); quod implicat manifeste contradictionem. Octavo (ibid., art. 1). Potest argui per auctoritates sanctorum.Nam Ambrosiusin Hexamcron dicit: Quid tam inconveniens est, quam quod aeternitas operis conjungatur aeternitati Dei. Item, Damascenus (de Fid. orth.), lib. 1 (cap. 8): Creatio est ex Dei voluntate opus exsistens, et non coaeternum est cum Deo, quianon aptum natum est, quod ex non ente ad esse deducitur, coaeternum esse ei quod sine principio et semper est. Si igitur nullum opus Dei est aptum natum ut sit coaeternum, sequitur quod nullum opus Dei potuit esse ab aeterno. Item, Augustinusdicit, Contra Feli cianum (cap. 7), diffiniens creaturam : Creatura est (i) ex eo quod adhuc non est aut aliquando non fuit rei cujuslibet corruptibilis, quantum in se est, per omnipotentis Dei voluntatem facta substantia. Ex quo patet quod cujuslibet creatura non esse praecessit esse. Item, Hugo, de Sacramentis, lib. 1 (part. 1, cap. 1), dicit : " Dei omnipotentis virtus inaestimabilis non poterat aliud praeter se habere coaeternum " IV. Argumenta Durandi.

Arguit etiam Durandus (2. Sentent , dist. 1, q. 3) volens probare quod repugnat motui et cuilibet creaturae sub motu, fuisse ab aeterno. Et arguit sic. Primo. In quibuscumque est dare primum et ultimum, illa necessario sunt finita. Sed in revolutionibus eculi acceptis seu praeteritis, quae sunt praeteritae vel esse potuerunt, necesse est dare primam revolutionem et ultimam. Ergo necessario praecesserunt revolutiones finitae, et non infinitae. Sed motus constans ex revolutionibus finitis quantitate et numero, non potest esse ab aeterno. Igitur, etc. Major patet. Sed minor probatur. Quia in omnibus praeteritis revolutionibus fuit ordo durationis, ita quod nunquam fuerunt plures simul, sed semper una post aliam in post sumendo, vel una (a) ante aliam in ante sumendo. Ergo, cum quaelibet (6) accepta sit et omnes, ex quo quaelibet et omnes sunt praeteritae, et prius necessario fuerunt praesentes, aut est accepta aliqua antequam nulla, aut non. Si sit accepta aliqua antequam nulla, habetur propositum : quia illa erit prima; nunc vero est dare ultimam acceptam, scilicet hodiernam ; igitur, etc. Si vero non sit dare aliquam revolutionem antequam nullasitaccepta;

contra (y). Anteonincsconjunctim acceptas, nulla fuit. Perinde autem est, quod ante omnes conjunctim acceptas fuerit aliqua alia ab omnibus conjunctim acceptis, et quod ante quamlibet acceptam fuerit aliqua alia : quia non semper sunt acceptae nisi quodam ordine una (8) ante aliam, et nunquam plures simul; ergo non sunt acceptas, nisi sit accepta aliqua quae includat omnes; alioquin inter omnes conjunctim acceptas non esset ordo. Et confirmatur. Quia in post sumendo non essent acceptae omnes, nisi esset aliqua claudens omnes; igitur nec in ante sumendo.

Secundo probatur eadem minor. Aut inter revolutiones praeteritas fuit aliqua revolutio, a qua hodierna revolutio distat in inlinitum, aut non. Si sic, illa fuit necessario prima; quia non potest esse major distantia quam infinita. Si non, ergo non praecesserunt infinitae revolutiones : quiaqtianto plurespraecesserunt,tanto estmajordistan-tia alicujus illarum a revolutione hodierna; si ergo a nulla illarum distat revolutio hodierna in infinitum, sequitur quod non praecesserunt infinitae revolutiones. Et sic, quidquid detur, semper sequitur quod nullo (x) una. - unam Pr. modo potuerunt praecessisse revolutiones infinitae. Secundo arguit quod generaiio non potuit esse ab eterno. Quia, si esset possibile generationem fuisse ab aeterno, hoc maxime fuisset, ponendo virum et mulierem creatos ab aeterno in perfecta quantitate et virtute generandi; sed illo modo non fuit possibile; ergo nec quocumque alio modo. Major probatur; quia, si alio modo fuisset possibile generationem fuisse ab aeterno, ponendo videlicet omnes homines fuisse genitos, quemlibet ab alio priore, et sic semper, ita ut non esset devenire ad aliquem creatum et non genitum, si, inquam, hoc modo fuit possibile, similiter possibile fuisset primo modo : quia homo creatus ab aeterno coextilisset cuilibet genito homini et omnibus; et ideo,secundum ipsum potuit generatio fuisse, quandocumque potuit fuisse secundum alios; et sic patet major. Minor vero probatur, quia homo creatus (a) ab aeterno, aut prius fuisset, et posterius genuisset, et sic (6) generatio non fuisset ab aeterno; aut non prius fuisset quam genuisset, sed mox ut fuisset (y), genuisset. Sed hoc non potest esse. Probo : Quia agens per motum, praeexsistit termino motus, non solum natura, sed duratione. Sed generans agit per motum alterationis, cujus terminus extrinsecus est generatio. Ergo homo generans, necessario praeexsistit generationi, non solum uni, sed omni; nec solum natura, sed duratione. Et sic generatio non potuit esse ab aeterno, quia nihil praecedit aeternum duratione. Concludit autem haec ratio, non solum de hac generatione vel de illa, sed de generatione simpliciter, si bene advertatur. Quia quodlibet generans praecedit omnia genita ab eo, etiam conjunctim accepta.

Item : illud quod est de ratione geniti, convenit omni genito, non solum per se accepto, sed conjunctim cum aliis; sicut, quia de ratione medii est quod sit inter extrema, convenit omni medio non solum per se sumpto, sed omnibus simul sumptis. Nunc ita est quod (S) de ratione geniti per motum vel aIteratio-nem praecedentem, est quod sequatur duratione generantem; ergo hoc convenit omnibus genitis simul sumptis. Sed hoc non posset esse, ponendo generationem ab aeterno. Igitur, etc.

Ex pi-aedi-ctis videtur quod conclusio secunda et tertia minus bene sint positae.