ARTICULUS 11.

PONUNTUR OBJECTIONES I 1.

CONTRA PRIMAM CONCLUSIONEM Argumentum Gregorii. - Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem, contra primam arguit Gregorius de Ari-mino (dist. 42, q. i, concl. 5), probando quod actus interior et exterior sint duo peccata. Arguit igitur sic. Operatio exterior est peccatum, puta furtum, homicidium, adulterium, mendacium. Et non est illud peccatum quod dicitur voluntas mala, quam concomitatur : sicut loqui falsum cum intentione fallendi, non est velle loqui falsum cum intentione fallendi; nec tractare rem alienam invito domino, est velle tractare rem alienam, etc; et ita de aliis. Et constat quod tale et tale velle, sunt peccata. Igitur velle, quod est peccatum, et agere, quod ipsum concomitatur, sunt plura et distincta peccata; cujus oppositum dicit conclusio. S 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Scotistarum.

Contra secundam conclusionem arguunt multi Scotistae (apud Gregorium, dist. 42, q. 1, concl. 7). Primo. Quia Glossa Decreti, de Paenitent., dist. 1, can. Si cui, exponens praeallegatum verbum Augustini, de Libero Arbitrio (lib. 1, cap. 3), Non minus reus est, etc, dicit : Revera magis est (a) reus, si opus adhibeatur; sed hoc quoad sufficientiam aeterni interitus accipe. Vel : non minus, id est, nihilominus est reus, non quin plus peccet, si opus prosequatur. Quod patet (6), ex hoc quod prohibitum est malam voluntatem in opus procedere.

Secundo. Quia illa conclusio videtur esse contra determinationem Ecclesiae damnantis errores Petri Abaylardi. Inter illius enim articulos damnatos, dicitur esse unus, quo sic inquiebat : a. Nos vero dicimus quod sola voluntas a Deo aeternaliter remuneratur, sive ad bonum, sive ad malum ; nec propter opera pejor vel melior efficitur homo, nisi forte, dum operatur in aliquo, ejus voluntas augeatur. " Ex cujus sententia damnatione, videturesse tenendum quod non sola voluntas remuneratur, et quod homo propter opera exteriora efficitur pejor vel melior. Terlio arguitur sic, ratione : Si vera (7) sit conclusio, non plus mereri videtur apud Deum, volens sustinere martyrium pro Christo et actualiter sustinens, quam alius aequali voluntate volens sustinere, TENTURUM non tamen actu sustinens; quod non est verum , quia pro actu martyrii datur aureola, secundum Doctores.

Item, velle baptizari vel aliud sacramentum recipere, aeque bonum et utile foret homini, sicut velle et etiam cum hoc baptizari. - Item, qui vellet percutere vel occidere clericum, tantum peccaret quantum alius qui non solum vellet sed etiam occideret; quod est falsum. Tum quia occidens est vere homicida, alius vero non. Tum quia iste incurrit excommunicationem vel irregularitatem, quas poenas alius non incurrit; et quascumque poenas alter pro voluntate occidendi incurrit vel meretur, incurrit iste et meretur; hoc autem non esset justum, nisi ipse plus peccaret, et majoris paenae ipse dignus esset. Quarto. Quia sequitur quod, si duo homines, volentes quemdam occidere, sagittarent in vico alicujus civitatis, aequaliter adhibita vel aequaliter neglecta cautela hinc inde de laedendo aliquem, et unus supervenientem occideret, alter nullum, quia nullus occurreret, tantum peccaret ille qui neminem laesit, quantum alius qui supervenientem hominem interfecit; quod non videtur dandum. Quinto. Quia cuilibet peccato poena debetur. Ergo duobus peccatis major poena debetur, quam uni illorum tantum ex ipsis. Ex opposito enim consequentis, clare videtur sequi oppositum antecedentis. Ergo pro utroque, scilicet voluntate et actu sequente, cum sint duo peccata, major poena debetur peccanti; ac per hoc plus demeretur. Sexto. Quia Augustinus, 13. de Trinitate, 5 cap., dicit: Mala voluntate sola quilibet miser efficitur; sed miserior potestate, qua desiderium malae voluntatis impletur. Et sic male volendo miser est; minus tamen esset, si nihil eorum quae perperam voluit, habere potuisset. Sed istud, ut arguit Scotus, non potest intelligi de miseria pcenae ; quia desiderans et non potens habere quod desiderat, plus habet de poena quam ille cujus desiderium impletur. Igitur intelligitur de miseria culpae, quae praefuit in actu interiori malo. II. Argumenta Scoti.

Contra eamdem (a) arguit Scotus (apud Adam, 4. Scntent., q. 10) per rationem. Et primo, supponit quod bonitas actus moralis est integritas eorum quae secundum rectam rationem operantis dictantur debere convenire ipsi actui. Tunc sic Primo. Ubi est alia et alia integritas, ibi erit alia et alia moralis bonitas. Sed alia est integritas eorum quae secundum dictamen rectae rationis debent convenire actui interiori, et eorum quae actui exteriori. Igitur alia bonitas moralis; et per consequens, in malis, alia malitia moralis; et hoc, sive privative tantum, sive contrarie, quia aliqua disconvenientia repugnant illis quae debent convenire. Igitur, etc. Probatio minoris : Quia recta ratio non dictat debere actui convenire, quod est impossibile sibi convenire; non autem actui interiori est possibile convenire illud quod actui exteriori convenit, vel potest convenire ; et hoc intelligendo de utroque actu secundum suum esse reale, et de eo quod sibi convenit secundum tale esse; licet actui exteriori, quatenus volitus est, aliquo modo possit convenire denominative, denominatione quadam, id quod convenit actui interiori. Secundo. Quia actus interior et exterior sunt duae entitates; ergo distinctae bonitates, cum bonitas non distinguatur ab eo quod est bonum primo, id est, cum bonitas actus non distinguatur ab actu cujus est bonitas, non plus quam veritas a vero, seu a propositione vel signo alio quod primo dicitur verum. Distinctae igitur sunt bonitates morales vel malitiae actus interioris et exterioris. Sed duae bonitates meliores sunt in circumstantiis, quam alia illarum solum ; et sic de malitiis. Igitur meliores sunt moraliter actus interior et exterior simul, quam interior sine exteriori. Et hoc est etiam quod tangit Scotus, in deductione praecedentis argumenti. Potentiae enim operativae, secundum eum, actus interioris et exterioris, non sunt capaces actuum ejusdem rationis. Ergo alterius rationis est actus exterior et interior; et per consequens, bonitas hujus distinguitur a bonitate illius, sive ejus bonitas sit actus, seu ejus integritas, de qua superius tactum est. Tertio. Quia frustra videretur poni actus exterior; quod falsum est, quia per solos actus interiores non sufficienter subveniretur pauperibus; nec frustra fuit mortuus Christus et passus. Et tenet consequentia, ex quo per actus exteriores non crescit meritum nec demeritum. Quarto. Quia, secundum sanctos, Christi lancea-tio erat nobis meritoria; et, secundum eos, inde (a) sumpserunt efficaciam nova sacramenta, puta Baptismus (6) ex aqua, et Eucharistia ex sanguine, quae profluxerunt de latere Salvatoris dormientis. Et tamen nulla tunc fuit interior volitio meritoria : quia nec tunc fuit anima Salvatoris in statu merendi; nec ibi etiam, sicut fit in aliis aclibus communiter, actus interior intenditur vel melioratur seu pejora-tur ex praesentia vel positione actus exterioris. Igitur quidquid accrescebat meriti, erat per additionem actus exterioris ad actus interiores qui praefuerant. Quinto. Omissio actus interioris et exterioris simul, pejor est et gravior quam alterius tantum. Ergo et positio amborum simul, melior est quam interioris tantum. Consequentia patet per illam regulam topicam : Illud est melius, cujus oppositum est pejus. Et patet per exempla : quia enim Dei volitio est optima, ideo ejus odium est pessima voliti inde.

Om. Pr. tio. Assumptum probatur exemplo. Pejus est enim pauperem in necessitate positum nec interius diligere nec exterius subvenire, quam eum non diligere et tamen sibi subvenire. Pejus etiam est nec bene facere exterius nec velle bene facere, quam alterum solum. Igitur, etc. Sexto. Duobus aequalibus in culpa et poena sibi debita infligi in purgatorio, et, dum viverent, aequaliter disponentibus de bonis temporalibus pro animabus suis tribuendis, et sic morientibus, si pro uno fiunt eleemosynae et procurentur orationes et missae de bonis ejus relictis per fideles executores, et non pro alio, tunc primus citius liberatur quam secundus ; alioquin superfluerent suffragia pro mortuis ; et tamen per omnes actus suos interiores aequaliter liberari meruerunt. Igitur opera illa exteriora addita, addunt accelerationem expeditionis a poena , et per consequens, faciunt ad augmentum gloriae, saltem extensive, per durationem a parte (a) ante. Septimo. Mentiri est grave peccatum, ex hoc quod mendacium tale est. Sed illa gravitas non est tantum ex actu interiori, quam exteriori simul; quia mendacium non potest esse sine actu exteriori, cum sit falsa vocis significatio cum intentione fallendi. Igitur ex actu exteriori aggravatur peccatum super actum interiorem. Octavo. Quia, secundum Gregorium, 34. Moralium (cap. 2; Vet., cap. 1) : Hoc, inquit, Lcviathan vel vasa ejus habere crebro proprium solent, quod, ad iniquitatis suae cumulum, ea quae nequiter appetunt, explere nequius (6) possunt. Cum autem fortasse infirmantur electi, atque in desideriis illicitis ruunt, in hoc plerumque, divini muneris manu retinentur, quod voluntatis miserie (y) nullos effectus inveniunt. Ex hoc arguitur ad propositum. Nono. Quia Cassianus, in libro Collationum (coll. 5, cap. 3) : Quaedam, inquit, vitia consummari non possunt sine actu corporali, ut gastrimargia (3) et fornicatio; quxdam autem possunt consummari sine ulla actione corporis, ut superbia.

Haec ille. Decimo. Quia quantumcumque in principio missae quis vellet celebrare et verba sacramentalia proferre, nisi proferat illa, non consecrabit; et, si unus alius cum actu voluntatis remissiori verba debita proferret, consecraret. Plus igitur valent velle proferre verba et proferre, quam velle tantum illa proferre, omnibus aliis exsistentibus paribus. Igitur similiter in proposito. Undecimo. Quia vadens ex proposito ad sanctum Jacobum, et iter suum continuans, sed volitionem et propositum per distractionem varians et interrumpens : aut meretur aliquid per ambulationem suam, dum totaliter distrahitur; et habetur intentum, quia illud quod ibi additur de merito, non provenit ex novo merito per actus interiores. Si non, igitur talis per tantum et totum laborem quem agit sic distractus, nihil meretur; quod videtur inconveniens. Duodecimo. Non minus, ut videtur, actus exterior additus interiori absolute meritorio addit meritum, quam exterior additus interiori conditionaliter addit meritum. Sed in secundo casu crescit meritum per actum exteriorem : utpote, si quis vellet ut quicumque devote (a) intraret Ecclesiam ibi exaudiretur, sicut Salomon et multi sancti, ut beata Catharina; ut, si Christus orasset, exauditus fuisset, quod si corpus suum mortuum lancearetur, tale bonum proveniret fidelibus suis. Igitur, pari ratione, actus exterior additus interiori absolute erit meritorius, id est, non dependenter ex talibus conditionibus addit meritum. Decimotertio. Nam, Extra, de Hoereticis, cap. (6) Ad abolendam, excommunicatur quilibet qui aliter sentit de articulis fidei et de praeceptis Decalogi quam sentiat Romana Ecclesia. Sed Ecclesia Romana sentit quod impossibile est hominem salvari sine fide. Ista autem positio evacuat necessitatem fidei. Igitur, etc. Assumptum patet : quia ponatur quod sint duo homines voluntarii ad credendum aliquem articulum, alter (y)credit, et alter (5) impeditur ab actu; dicere igitur quod ille qui non credit, tantum meretur sicut alter credens, est destruere necessitatem fidei. Sed hoc videtur illa opinio dicere. Igitur, etc.

Item, videtur quod illa opinio aliter sentit de praeceptis Decalogi quam sentiat Romana Ecclesia : Quia ponatur quod duo essent aequalis voluntatis ad idolatrandum, unus impeditur ab actu exteriori, et alter non, sed facit idolatriam ; dicere igitur quod ille tantum peccet ut iste, est aliter sentire de primo praecepto Decalogi (e), id est, quod non oportuit illud praeceptum fuisse datum. Decimoqiiarto. Quia Christus a conceptione voluit redimere genus humanum. Si igitur illa voluntas sufficit, frustra ponebatur illa redemptio. Si non, hoc est contra opinionem. III. Argumenta Aureoli. - Contra eamdem (Q arguit Aureolus (dist. 42, q. 1, art. 1). Primo. Suppono, inquit, quod bonitas moralis pensatur ex fine. Tunc arguo sic : Illud quod habet (y Contra eamdem. - Om. Tr. specialem et propriam rationem et modum tendendi in finem, habet propriam bonitatem moralem. Hoc patet, praesupposito quod actus dicitur moralis ex line, et bonus moraliter in ordine ad finem. Igitur qui habentaliumetalium modum attingendi finem, necessario habent aliam et aliam bonitatem moralem. Et idem dico, per oppositum, de malitia. Sed actus exterior habet alium et alium modum attingendi finem. Quod probatur inducendo. Nam actus fortitudinis in effectu positus, procurat et attingit bonum reipublicae et civitatis; quod non attingit solus (a) actus interior, quantumcumque efficax. Sic etiam de martyrio, cujus finis est approbatio et testificatio veritatis fidei christianae; et apparet quod aliter attingitur iste finis, quoad extrinsecos, per actum exteriorem positum, quam per solum interiorem. Similiter etiam in aclibus malis idem patet : magis enim offendit rempublicam et damnificat, qui de facto perpetrat homicidium, quam qui tantum perpetrat consensu et electione interiori. Secundo arguit. Quia esse morale, est esse voluntarium. Sed actus efficax interior et exterior sunt plura voluntaria : habens enim actum interiorem , habet unum voluntarium; habens autem cum hoc actum exteriorem, habet aliud voluntarium. Igitur, etc. Tertio sic. Bonitas actus moralis consistit intrinsece in integritate propriarum circumstantiarum debitarum inesse ipsi actui. Tunc sic : Illi actus qui habent alias et alias intrinsecas circumstantias, habent aliam et aliam bonitatem ex concursu propriarum circumstantiarum. Sed actus exterior habet alias et alias circumstantias dictatas a ratione debere inesse ei, alias a circumstantiis quas recta ratio dictat debere inesse tantum actui interiori. Igitur, etc. Major patet ex 2. Ethicorum (cap. 3). Minor patet per experientiam; et patet ex hoc, quia actus exterior habet alium finem, et alio modo attingit finem, qui est circumstantia principalis. Et in hoc secundus articulus terminatur.