ARTICULUS i.

PONITUR OPINIO SANCTI THOMAE PER CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, ponuntur quatuor conclusiones. Prima conclusio est quod nec angelus, nec aliquod corpus potest seipsum movere localiter, ut (a) proprie et per se movens et per se motum localiter. Hanc conclusionem probat universalius sanctus Thomas, 1. Contra Gentiles, cap. 13, ubi sic dicit: " Quod omne quod movetur, ab alio moveatur, probat Philosophus tripliciter.

Primo sic : Si aliquid movet seipsum, oportet quod in se habeat principium motus sui; alias manifeste ab alio moveretur. Oportet etiam quod sit primo motum, scilicet quod moveatur ratione suiipsius, et non ratione partis suae, sicut movetur animal per motum pedis; sic enim totum non moveretur a se, sed sua pare, et una ab alia. Oporiet etiam ipsum esse divisibile et habere partes, cum omne quod movetur, sit divisibile, ut probatur, 6. Physicomm (t. c. 32). His suppositis, arguit sic Aristoteles : Hoc quod a seipso ponitur moveri, est primo motum. Ergo ad quietem unius partis ejus, sequitur quies totius. Si enim, quiescente una ejus parte, alia pars moveretur, tunc ipsum totum non esset primo motum, sed pars ejus quae movetur, alia quiescente. Nihil autem quod quiescit, quiescente alio, movetur a seipso. Ejus enim quies sequitur ad quietem alterius; et ideo oportet quod ejus motus ad motum alterius sequatur, et sic non movetur a seipso. Ergo hoc quod ponebatur a seipso moveri, non movetur a seipso. Necesse est ergo quod (6) omne quod movetur, ab alio moveatur.

Nec obviat huic rationi, quod forte aliquis posset dicere quod ejus quod ponitur movere seipsum, pare non potest quiescere, quia partis non est quiescere, vel moveri, nisi per accidens, ut Avicenna calumniatur. Quia vis rationis in hoc consistit, quod, si aliquid seipsum moveat primo et per se, et non ratione partium, oportet (a) ut. - Om. Pr. (6) quod. - Om. Pr quod suum moveri non dependeat ab aliquo. Motus autem ipsius divisibilis, sicut et ejus esse, dependet a partibus; et sic non potest seipsum movere primo et per se. Non requiritur ergo, ad veritatem conclusionis inductae, quod supponatur partem nocentis seipsum quiescere, quasi quoddam verum absolute; sed debet hanc conditionalem supponere esse veram, quod, si quiesceret pars, quiesceret totum. Quae quidem potest esse vera (a), etiamsi antecedens sit impossibile; sicut ista conditionalis est vera: Si asinus est homo, asinus est rationalis.

Secundo probat eamdem propositionem, per inductionem, sic : Omne quod movetur per accidens, non movetur a seipso; movetur enim ad motum alterius. Similiter autem, nec quod movetur per violentiam, ut manifestum est. Neque quod movetur per naturam, ut ex se mota, sicut animalia, quae constat ab anima moveri. Nec iterum quae moventur per naturam, ut gravia et levia ; quia haec moventur a generante et a removente prohibens. Omne autem quod movetur, aut movetur per se, aut per accidens. Si per se], aut per violentiam, aut per naturam; et hoc, vel est motum ex se, ut animal, vel non motum ex se, ut grave et leve. Ergo omne quod movetur, ab alio movetur.

Tertio probat idem sic : Nihil idem est simul actu et potentia, respectu ejusdem. Sed omne quod movetur, inquantum hujusmodi, est in potentia; quia motus est actus entis in potentia, secundum quod hujusmodi. Omne autem quod movet, inquantum movet, est in actu ; quia nihil agit, nisi secundum quod est in actu. Ergo nihil est respectu ejusdem movens et motum; et sic nihil movet seipsum. "

Haec sanctus Thomas, in forma. Eamdem ponit sententiam, 1 p., q. 2, art. 3, ubi sic : a Aliquid movet, secundum quod est actu. Movere enim nihil aliud est quam educere de potentia in actum; de potentia autem non potest aliquid reduci in actum, nisi per aliquod ens actu; sicut calidum in actu, quod est ignis, facit lignum, quod est calidum in potentia, esse calidum in actu, et per hoc movet et alterat ipsum. Non autem est possibile quod idem sit simul in actu et in potentia secundum idem, sed solum secundum diversa: quod enim est calidum in actu, non potest esse simul calidum in potentia, sed est simul frigidum in potentia. Impossibile est igitur quod idem, in eodem motu, sit movens et motum, vel quod moveat seipsum. "

Haec ibi. Eamdem probationem ponit in multis aliis locis. Secunda conclusio est quod angelus potest localiter moveri a seipso, et per accidens. Ista potest probari sic. Illud quod potest esse successive in diversis locis satis de per accidens, potest TENTURUM moveri localiter de per accidens. Sed angelus est hujusmodi. Igitur. Majorem et minorem hujus ponit sanctus Thomas in multis locis. Nam, in 1 p., q. 53, art. 1, probat quod angelus potest moveri localiter; et arguit sic : " Angelus beatus potest moveri localiter. Sed sicut esse in loco, aequivoce convenit corpori et (a) angelo, ita et moveri secundum locum. Corpus enim est in loco, inquantum continetur sub loco, et commensuratur loco. Unde oporiet quod motus corporis secundum locum, commensuretur loco, et sit secundum exigentiam ejus. Et inde est quod secundum continuitatem magnitudinis, est continuitas motus; et secundum prius et posterius in magnitudine, est prius et posterius in motu locali corporis, ut habetur, 4. Physicorum (t. c. 99). Sed angelus est in loco, non ut commensuratus et contentus, sed magis ut continens. Unde motus angeli in loco, non oportet quod commensuretur loco, nec quod sit secundum exigentiam ejus, ut habeat continuitatem ex loco ; sed est motus non continuus. Quia enim angelus est in loco secundum contactum virtutis, necesse est quod motus angeli in loco nihil aliud sit quam diversi contactus diversorum locorum successive, et non simul; quia angelus non potest esse simul in pluribus locis; hujusmodi autem contactus non necessarium est esse continuos. Et tamen potest in hujusmodi contactibus continuitas quaedam inveniri. Quia nihil prohibet assignare angelo locum divisibilem, per contactum (6) suae virtutis; sicut corpori assignatur locus divisibilis, per contactum suas magnitudinis. Unde, sicut corpus successive et non simul dimittit locum in quo prius erat, et ex hoc causatur continuitas in motu locali ejus; ita angelus successive potest dimittere locum divisibilem in quo prius erat, et sic motus ejus erit continuus. Et potest etiam totum locum simul dimittere, et toti alteri loco simul se applicare; et sic motus ejus non erit continuus. "

Haec ille.

Similem probationem ponit ad eamdem conclusionem, 1. Senteni., dist. 37, q. 4, art. 1, ubi etiam addit, in solutione quarti argumenti : " Praedicto modo movetur angelus per se secundum locum, scilicet secundum quod successive operatur in diversis locis; quia sic per se est in loco operando. Sed si accipiatur motus angeli in loco per modum corporalis motus, sic non movetur in loco, nisi de per accidens, ad motum corporis assumpti. Nec tamen oportet quod Deus per accidens moveatur in loco : quia nihil movetur per accidens, moto eo in quo est, nisi diffinitive sit in eo, ita quod non in alio; sicut anima movetur per accidens, moto corpore toto in quo est, et non mota manu tantum. Et per hoc patet solutio ad quintum : quia motus localis, secundum quod est corporis, non convenit angelo, nisi metaphorice; sed aequivoce loquendo de motu, convenit angelo proprie. "

Haec ibi.

Item, ad intelligendum quod dictum est, notandum est quod, in quaestione praecedenti, art. 1, in solutione secundi, sic dicit : " Esse in loco ut in loco, non convenit angelo nisi per accidens, inquantum scilicet corpus assumptum ab angelo, vel corpus cui per operationem applicatur, in loco est. Sed esse in loco ut operans in operato, convenit angelo per se, secundum quod per se in loco operatur : sicut etiam materia prima, per se est in loco, aut in locato, ut pars; et punctum, sicut terminus, per se est in loco, non autem ut locatum. " Item, in solutione primi, sic dicit : " Locus est nomen mensuras; unde esse in loco, proprie significatur ut esse in mensura ; et sic nulli rei incorporeae (a) convenit esse in loco, scilicet ut in loco. Sed tamen alicui rei incorporeae convenit esse in loco, non ut in loco, sed sicut operans in operato, vel sicut forma in materia. Unde etiam angelus non dicitur proprie locabilis, nisi secundum quid, inquantum scilicet habet aliquid simile rei locatae, ut scilicet determinetur potius ad istum locum quam ad illum. " -Haec ille.

Ex praedictis infertur quod, licet angelus (6) moveatur localiter, ad sensum praeexpositum, non tamen potest concedi, proprie loquendo, quod moveaturadttbt, seu secundum ubi, necquod situbi-cabilis. Patet : Quia, secundum praedicta, angelus non est in loco circumscriptive, ut contentus et mensuratus a loco, vel illi commensuratus, aut configuratus secundum contactum superficiei ad superficiem.Sed omnis res ubicabilis, est circumseri ptibilis, et loco suo configurabilis secundum suam superficiem. Igitur angelus non est ubicabilis, nec est subjectum ipsius ubi, nec acquirit ubi per suum motum. Minor probatur. Quia ubi, secundum Auctorem Sex Principiorum, est circumscriptio corporis, a loci circumscriptione procedens. De hoc Albertus, in commento dicti libri, tractatu de ubi, cap. 1, sic dicit : c( Ad intelligendum, inquit, quale esse dicat id quod est ubi, intelligendum est quod circumscribi est configurari corpus continens ad figuram contenti, et Je converso. Et ideo est triplex circumscriptio, scilicet: una corporis continentis, et haec est actio quaedam ; et est circumscriptio circumscripti, et haec est quaedam passio; et est circumscriptio procedens et causata ab utraque istarum, et haec est commensuratio (y) locati ad locum, secundum quam (5), loco secundum se et in communi, vel huic particulari loco, comparatur. Et haec circumscriptio est ubi, quod est speciale praedicamentum; quia haec est una specierum entis primarum, quae est praediramentum, quando sub voce designatur. Hoc enim modo, omne quod alicubi est, ubi esse dicitur; et hoc esse, sic comparatum ad locum, in nullo alio est praedieamentorum. Sic ergo dicitur quod ubi, secundum quod est praedicamentum, circumscriptio est a loci circumscriptione procedens, et non immediate a loco procedens. Cum igitur de tribus fiat mentio, scilicet de loco, et locato, et de loci circumscriptione, locus quidem, secundum substantiam et subjectum , est in corpore quod capit, hoc est, quod continet et locat; est enim ultimum corporis continentis et ambientis, in quo capit id quod continet, hoc est, locatum, et circumscribit. Et ex hoc sequitur quod in loco est quidquid a (a) loco circumscribitur. Non est autem in eodem, secundum substantiam et subjectum, locus et ubi. Locus enim est in eo quod capit et continet et circumscribit; ubi vero est in eo quod capitur et continetur et circumscribitur, et ab alio exteriori complectitur. Locus autem non videtur convenire animae, vel alicui rei incorporeis. Anima enim, et aliae substantias incorporeae, nusquam est sicut in loco; propter quod nullum locum occupat circumscriptive, ita quod medium ejus sit in medio, et totum in toto. Omne enim quod, sic occupando locum, in toto est loco, sic occupat et implet locum, quod ipse locus, si est illius rei proprius locus, aliud a re illa quod eodem modo in loco sit, continere non potest; et sic anima nullum locum occupat, nec implet locum aliquem, etc. i) Item, in fine capituli secundi, sic dicit : cc Ex dictis patet quod aliquid proprie et per se dicitur esse in loco, quod sic refertur ad locum, quod indivisibile quo copulatur locus, sicut punctum, refertur ad indivisibile quo copulatur locatum , et longitudo loci ad longitudinem locati, et latitudo loci ad latitudinem locati, et profundum unius ad profundum alterius. Et haec est circumscriptio in loco active, vel sicut in forma; passive (6) autem, sive sicut in formato (y), in locato. Et sic secundum eamdem comparabile est locatum ad locum. Et hanc comparationem dicit ubi, secundum quod est praedicamentum. "

Haec ille. Ex praedietis patet prima pare conclusionis, scilicet quomodo angelus movetur localiter per accidens. Quod autem a seipso sic moveatur, probatur. Quia ipsum moveri, est ipsum successive circa corpus vel locum operari. Sed ipsum ejus operari, ab ipso angelo effective procedit, sicut a principio effectivo proximo; licet procedat a Deo, sicut a principio primo. Igitur angelus, eo modo quo movetur, a seipso movetur. Unde sanctus Thomas, i p., q. 18, art. 1 : " Ex his, inquit, quae manifeste vivunt, accipere possumus quorum sit vivere, et quorum non. Vivere autem, manifeste convenit animalibus; dicitur enim in libro de Plantis (lib. 1, cap. 1), quod vita in animalibus manifesta est. Unde secundum illud oportet distinguere viventia a non viventibus, secundum quod animalia dicuntur vivere. Hoc autem est in quo primo manifestatur vita, et in quo ultimo remanet. Primo autem dicimus animal vivere, quando incipit ex se motum habere; et tamdiu judicatur animal vivere, quamdiu talis motus in eo apparet. Quando vero jam ex se non habet aliquem motum, sed movetur tantum ab alio, tunc dicitur animal mortuum, per defectum vitae. Ex quo patet quod illa proprie sunt viventia, quae per seipsa secundum aliquam speciem motus moventur; sive motus accipiatur proprie, sicut motus dicitur actus imperfecti, id est, exsistentis in potentia ; sive motus accipiatur communiter, prout motus dicitur actus perfecti, prout intelligere et sentire dicuntur moveri, ut dicitur, 3. de Anima (t. c. 28): ut sic viventia dicantur quaecumque se agunt ad motum, vel operationem aliquam; ea vero in quorum natura non est (a) ut se agant ad aliquem motum, vel operationem aliquam, viventia dici non possunt, nisi per aliquam similitudinem. "

Haec ibi.

Ex quo patet quod angelus, cum sit vivens, potest seipsum agere ad motum et operationem, tam ad operationem immanentem, quam extra transeuntem ; et sic dicitur moveri a seipso; nec solum angelus, immo Deus, ut concedit sanctus Thomas, eadem quaestione, art. 3, in solutione primi argumenti. Tertia conclusio est quod angelus, eo modo quo movetur localiter, potest moveri de extremo ad extremum per medium, si vult, et non per medium, si vult. Hanc probat sanctus Thomas, 1 p., q. 53, art. 2, ubi sic : " Motus localis angeli potest esse continuus, et non continuus. Si ergo sit continuus, non potest angelus de uno extremo moveri in alterum, quin transeat per medium ; quia, ut dicitur, 5. Physicorum (t. c. 22), medium est in quod prius venit quod continue mutatur, quam in quod mutatur ultimum. Ordo enim prioris et posterioris, in motu continuo, est secundum ordinem prioris et posterioris in magnitudine, ut dicitur, A. Physicorum (t. c. 99). Si autem motus angeli non sit continuus, impossibile est quin (6) pertranseat de extremo ad extremum, non pertransito medio. Quod sic patet. Inter quaelibet enim extrema loca, sunt infinita loca media, sive accipiantur loca divisibilia, sive indivisibilia. Et de locis indivisibilibus quidem manifestum est : quia inter quaelibet duo puncta, sunt infinita puncta media ; cum nulla duo se invicem sine medio consequantur, ut probatur in 6. Physicorum (t. c. 2). De locis autem divisibilibus, necesse est boc etiam dicere. Et lioc demonstratur ex motu continuo alicujus corporis. Corpus enim non movetur de loco ad locum, nisi in tempore. In toto autem tempore mensurante motum corporis, non est accipere duo nunc, in quibus corpus quod movetur non sit in alio et alio loco : quia, si in uno et eodem loco esset in duobus nunc, sequeretur quod ibi quiesceret; cum nihil aliud sit quiescere, quam in eodem loco esse nunc et prius. Cum igitur inter primum nunc et ultimum nunc temporis mensurantis motum sint infinita nunc, oportet quod inter primum locum in quo incipit moveri, et ultimum locum ad quem terminatur motus, sint infinita loca. Et hoc sic etiam (a) sensibiliter apparet. Sit enim unum corpus unius palmi, et sit via per quam transit duorum palmorum. Manifestum est quod locus primus a quo incipit motus, est unius palmi; et locus ad quem terminatur, est alterius palmi. Manifestum est autem quod quando incipit moveri, paulatim deserit primum palmum, et subintrat secundum. Secundum ergo quod dividitur magnitudo palmi, secundum hoc multiplicantur loca media : quia quodlibet punctum signatum in magnitudine primi palmi, est principium unius loci; et punctum signatum in magnitudine alterius palmi, est terminus ejusdem. Unde, cum magnitudo sit divisibilis in infinitum, et puncta etiam sint infinita in potentia, in qualibet magnitudine, sequitur quod inter quaelibet duo loca, sint infinita loca media. Mobile autem infinitatem locorum mediorum non consumit, nisi per continuitatem motus; quia, sicut loca media sunt infinita in potentia, ita et in motu continuo est accipere infinita quaedam in potentia. Si ergo motus non sit continuus, omnes partes motus erunt numerate in actu (6). Si ergo mobile quodcumque movetur motu non continuo, sequitur quod vel non pertranseat omnia media, vel quod actu numeret media infinita; quod est impossibile. Sic ergo, secundum quod motus angeli non est continuus, non pertransit omnia media. Hoc autem, scilicet moveri de extremo in extremum, et non per medium, potest convenire angelo, sed non corpori : quia corpus mensuratur et continetur sub loco, unde oportet quod sequatur leges loci in suo motu ; sed substantia angeli non est subdita loco ut contenta, sed superior eo ut continens; unde in potestate ejus est applicare se loco prout vult; igitur per medium, vel sine medio. "

Haec ille. Similem conclusionem et probationem ponit, 1. Senteni., dist. 37, q. 4, art. 2. Ex quo potest formari talis ratio : Omne quod ad libitum potest moveri de extremo ad extremum per motum continuum, et per motum non continuum, potest moveri pertranseundo medium, et potest moveri non pertranseundo. Sed angelus est hujusmodi. Igitur, etc. Quarta conclusio est quod impossibile est angelum moveri localiter in instanti. Hanc ponit, 1 p., q. 53, art. 3, ubi sic : " Quidam, inquit, dixerunt motum localem angeli esse in instanti. Dicebant enim quod, cum angelus movetur de uno loco ad alium locum, in toto tempore praecedenti angelus est in termino a quo, in ultimo autem instanti illius temporis est in termino ad quem, nec oportet aliquid esse medium inter duos terminos, sicut non est aliquod medium inter tempus et terminum temporis. Inter duo autem nunc est tempus medium. Unde dicunt quod non est dare ultimum nunc, in quo fuit in termino a quo; sicut in illuminatione et generatione substantiali : non enim est dare ultimum instans,in quo aer fuit tenebrosus, vel in quo materia fuit sub privatione formae ignis; sed est dare ultimum tempus, ita quod in termino illius temporis est lumen in aere, vel forma substantialis ignis in materia; et sic illuminatio et generatio dicuntur motus instantanei. Sed hoc in proposito locum non habet. Quod sic ostenditur. De ratiom enim quietis est quod similiter se habeat mobile vel quiescens nunc et prius; et ideo in quolibet nunc temporis mensurantis quietem, quiescens est in eodem, et in primo, et in medio, et in ultimo (oc). Sed de ratione motus est quod illud quod movetur, aliter se habeat nunc et prius; et ideo in quolibet nunc temporis mensurantis motum, mobile se habet in alia et alia dispositione; unde oportet quod in ultimo nunc habeat formam quam prius non habebat. Et sic patet quod quiescere in toto tempore in (6) aliquo, puta in albedine, est esse in illo in quolibet instanti illius temporis. Unde non est possibile ut aliquid in toto tempore praecedente quiescat in uno termino, et postea in ultimo instanti illius temporis sit in alio termino. Sed hoc est possibile (y) in motu; quia moveri in aliquo tempore toto, est non esse in eadem dispositione in quolibet instanti illius temporis. Omnes igitur mutationes instantaneae, sunt termini motus continui; sicut generatio est terminus alterationis materiae, et illuminatio est terminus motus localis corporis illuminantis. Motus autem localis angeli non potest esse terminus alicujus motus continui; sed est per - QUAESTIO I. seipsum, et a nullo alio motu dependens. Unde impossibile est dicere quod in toto tempore sit in aliquo loco, et in ultimo nunc sit in alio loco; sed oportet assignare nunc, in quo ultimo fuit in loco praecedenti. Ubi autem sunt multa nunc sibi succedentia, ibi est tempus de necessitate; cum (a) tempus nihil aliud sit quam numeratio prioris et posterioris in motu. Unde relinquitur quod motus angeli sit in tempore : in continuo quidem tempore, si sit motus ejus continuus; in non continuo autem, si non sit motus ejus continuus. Utroque enim modo contingit esse motum angeli, ut dictum est. Continuitas enim temporis est ex continuitate motus, ut dicitur, 4. Physicorum (t. c. 133). Sed istud tempus, sive sit continuum, sive non, non (6) est idem cum tempore quod mensurat motum coeli, et quo mensurantur omnia corporalia quae habent mutabilitatem ex motu caeli. Motus enim angeli non dependet ex motu coeli. "

Haec ille. Simile dicit, 1. Sentent., dist. 37, q. 4, art. 3. Ex quibus formatur talis ratio : In quocumque motu est assignare ultimum instans quo mobile fuit in termino a quo, et primum instans in quo est in termino ad quem, talis motus est in tempore, et non in instanti. Sed in omni motu quo angelus dicitur moveri localiter, est assignare ultimum instans in quo fuit in priori loco, et primum instans in quo fuit in sequenti loco. Igitur quilibet motus ejus localis, est successivus, et in tempore. Major et minor patent ex praedictis. Et in hoc primus articulus terminatur.