ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES 5j 1. - Contra primam conclusionem I. Argumenta Durandi.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra praedicta. Et quidem, contra primam conclusionem arguit Durandus (dist. 28, q. 1), impugnando illam partem quae dicit quod ad assentiendum veritatibus supernaturalibus, intellectus indiget aliquo lumine gratiae naturae superaddito. Et arguitur Primo sic. Illi veritati potest assentire intellectus noster, ad cujus objectum habet motivum, etsi non necessarium, tamen probabile et persuasivum; assentimus enim multis de quihus non habemus necessariam rationem, sed valde tenuem conjecturam. Sed ad assentiendum veritati supernaturali (y) sine quocumque habitu habemus motivum probabile et persuasivum ; verbi gratia : cum Christus doceret se esse verum Deum, etad confirmationem suaedoctrinae faceret signa quae solus Deus potest facere, sicut ipse dicit (Joan., 10, v. 38) : Si mihi non vultis credere, saltem operibus credite, talia signa poterant inclinare intellectum ad credendum ipsum esse Deum; unde et Doctores dicunt quod daemones crediderunt Christum esse Deum, non per habitum infusum, sed ex apparentia signorum. Igitur, etc. Secundo. Quia credere est assentire alicui vero, non propter se, sed propter auctoritatem dicentis. Sed ad hoc non videtur necessarius aliquis habitus : credo enim pluviam futuram, quia ila dicit astrologus; et credo Deum incarnatum, quia ita dicit Scriptura, quam puto, secundum auctoritatem Ecclesiae, a Deo inspiratam. Igitur, etc. Tertio. Quia, si ad hoc requireretur habitus, hoc videtur ad hoc ut elevaret potentiam. Sed istud non est necessarium ; quia, quamvis sit supra facultatem naturalem intellectus nostri clare intelligere veritatem articulorum, tamen non est super facultatem naturalem eis assentire ex auctoritate alterius : multis enim assentimus ex dictis sapientium, quae non clare intelligimus. Quarto. Quia, secundum Doctores, haereticus discredens solum unum articulum, caret habitu fidei infusae, et tamen assentit aliis articulis. Ergo non videtur necessarium ponere habitum infusum ad assentiendum veritati articulorum. Et si dicatur: ergo fides superfluit,

dicendum est quod non; quia, etsi non sit necessaria propter assensum absolute sumptum, est tamen necessaria ad hoc ut intellectus veritati articulorum assentiat faciliter, contra intellectus duritiem, firmiter ac discrete, contra intellectus errorem; quia unusquisque habitus, sicut inclinat ad proprium objectum, sic facit refutare contraria vel contrarium objectum.

Haec ille. II. Argumenta Gregorii.

Secundo loco, arguit Gregorius de Arimino (dist. 26, q. 1, concl. 2), probando quod non solum ad cognoscendum veritates supernaturales indiget homo in prasenti statu speciali Dei auxilio, immo etiam ad sufficienter cognoscendum quid volendum vel nolendum, agendum vel non agendum, in his quae pertinent ad vitam moralem. Et arguit Primo sic. Si homo potest absque speciali Dei auxilio sufficienter cognoscere talia, tunc: vel ipse pro damnatione primae culpae non incurrit ignorantiam agendorum; vel a tali poena ipse absque Dei auxilio se sufficit liberare. Patet consequentia de se. Sed utraque pars consequentis est falsa, et contra doctrinam sanctorum. De prima, patet per Augustinum, 3. de Libero Arbitrio, cap. 18 et 19; et Enchirid., 24 et 81. Patet falsitas secundae partis, immo de utraque simul, 1. Retractatiomim, cap. 9, ubiait(a)quodad miseriam justae damnatiotiisper-

tinent ignorantiaet difficultas quaspatitur omnis Immo ab exordio nativitatis suae, nec ab isto malo quisquam, nisi Dei gratia, liberatur. Confirmatur. Quia ipse, libro 6. Contra Julianum, cap. 16, praemisso quod quilibet a nativitate ignorantiam et etiam concupiscentiam trahit, subdit : Ignorantia minuitur veritate magis magisque lucente; concupiscentia minuitur charitate magis magisque fervente (a); nihil boni horum duorum est a nobis : non enim spiritum hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui est ex Deo, ut sciamus quae a Deo donata sunt nobis. Et sunt verba Apostoli, 1. Corinth., 2 (v. 12). Si ergo minutio ignorantiae non est a nobis, sed a Deo, consequens est, per locum a majori, quod consumptio ejus vel expulsio non est a nobis. Item, idem, libro 2. de Baptismo parvulorum ad Marcellinum (cap. 17): Nolunt, inquit, homines facere quod justum est, sive quia latet an justum sit, sive quia non delectat.Ei subdit: Ignorantia ergo et infirmitas vitia sunt quae impediunt voluntatem ne moveatur ad faciendum opus bonum vel ab opere malo abstinendum. Ut autem innotescat quod latebat, et suave fiat quod non delectabat, gratia Dei est quae hominum adjuvat voluntates. Confirmatur. Quia Hugo de sancto Victore, libro primo de Sacramentis, parte 7, cap. 29 : Anima, inquit, rationalis corpori humano infusa nisi per gratiam adjuvetur, nec cognitionem veritatis percipere, nec concupiscentiae carnis suae resistere potest. " Et loquitur de cognitione veritatis ad salutem pertinentis, sicut ipse explicat, parte 6, cap. 25. Non dubium autem est cognitionem eorum quae agenda sunt vel vitanda, volenda vel nolenda, pertinere ad salutem. Secundo principaliter arguit sic : Sancti orabant Deum pro tali notitia habenda; igitur non poterant ex se absque auxilio Dei habere talem notitiam. Consequentia patet; quia alias sequeretur quod superflua fuisset eorum oratio et ficta; quod non est dicendum. Patet consequentia per vim consequentiarum factarum per Concilium Ecclesiae, et Augustinum contra Pelagium et Coelestium. Antecedens patet in pluribus locis sacrae Scripturae, sicut ibi (Psalm. 142, v. 8) : Notum fac mihi viam, in qua ambulem, etc. Et ibi (Psalm. 118, v. 133): Gressus yneos dirige secundum eloquium tuum. Et innumerabilia talia. Terlio. Quia homo non potest absque Dei auxilio ullam bonam cogitationem (6) habere; igitur non potest cognoscere, etc. Patet consequentia. Antecedens probatur auctoritate Apostoli, 2. Corinth., 3 (v. 5) dicentis : Non sumus sufficientes cogitare aliquid ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est. Ex qua auctoritate velut validissimo fundafa) fervente. - furiente Pr. TERTIARUM mento vel argumento utitur Augustinus contra Pelagium ad idem propositum, libro primo de Gratia Christi et Peccalo originali, cap. 25. Hem, de Vera innocentia : Divini, inquit, est muneris, cum et recta cogitamus, et pedes nostros a falsitate atque injustitia continemus. Item, in Ecclesiasticis Dogmatibus, cap. 49 : Bonx cogitationes semper a Deo sunt. Item, ad Paulinum Nolanum episcopum scribens Augustinus, et loquens de fdio prodigo qui ad se reversus dixit (Luc, 15, v. 18), Surgam et ibo ad patrem meum, ait: Quam cogitationem (a) bonam, quando haberet nisi et ipsam ibi in occultoPatermiscricordissimusinspirassel; manifeste demonstrans quod nonnisi inspirante Deo possumus ullam bonam cogitationem habere. Quarto. Quia ad hoc est expressa auctoritas Augustini, in epistola ad Sixtum presbyterum sic dicentis : Nemo recte sapit, recte intelligit, recte consilio et fortitudine praevalet; nemo scienter pius est, vel pie sciens; nemo timore casio Deum timet, nisi acceperit spiritum sapientiae et intellectus , consilii et fortitudinis, scientia;, et pietatis, et timoris Dei. Et subdit: Non quia tot sint spiritus, sed omnia hxc operatur unus atque idem Spiritus, dividens propria unicuique, sicut vult, quia spiritus ubi vult spirat. Ubi manifeste patet propositum; quia constat quod qui non recte sapit, nec recte intelligit, nec recte praevalet consilio, non (6) cognoscit quid agendum vel vitandum in his quae ad moralem vitain spectant.

Hice Gregorius. Quae omnia videntur esse contra Commentatorem, qui non ponit, ut videtur, necessarium Dei auxilium speciale, praeter generalem influentiam et motionem qua movet omnia, ad cognoscendum veritates naturaliter cognoscibiles. J5 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta quorumdam. - Contra secundam conclusionem, arguunt multi (apud Gregorium, dist. 26, q. 1, art. 3), probantes quod absque Dei auxilio viator in praesenti statu potest recte moraliter velle et agere. Et arguunt IViino sic. Peccator exsistens in peccato potest ex puris naturalibus habere attritionem de peccato, omnibus circumstantiis debitis circumstantionatani, ac per hoc moraliter bonam. Igitur, etc. Assumptum probatur : quia alias oporteret dicere quod peccator justificatur absque aliqua dispositione praevia sufficiente de congruo ex parte ejus ad justificationem; et difficile esset salvare quod Deus non esset acceptor personarum, cum unum justificat per infusionem gratiae, et alium non. Vel oporteret dicere quod aliqua attritio non moraliter bona, esset sufficiens dispositio de congruo ad justificationem; quod non videtur conveniens, neque verum. Secundo. Homo ex puris naturalibus potest habere rectum dictamen de aliquo diligendo, verbi gratia, de diligendo Deum super omnia, et tali dictamini potest voluntas se conformare. Igitur ex puris naturalibus potest Deum diligere super omnia; ac per hoc, aliquid agere moraliter bonum. Tertio. Omnis potentia libera potest habere aliquem actum circa objectum sibi ostensum; igitur voluntas, etc; sed non necessario deordinatum; igitur potest ex puris naturalibus habere ordinatum, et per consequens moraliter bonum. Quarto. Omne quod potest ex se sufficienter in actum demeritorium, potest etiam ex se sufficienter in actum meritorium. Patet: quia, cum actus meritorius et demeritorius sint contrarii, non est major repugnantia actus meritorii ad naturam in solis naturalibus constitutam, quam actus demeritorii ad eamdem. Sed voluntas potest ex se in actum demeritorium. Igitur potest ex se in meritorium : non tamen erit actus ille meritorius ex puris naturalibus, sed ex acceptatione divina; erit autem ordinatus et bonus moraliter. Et hoc sufficit ad propositum. Unde aliter potest argui sic : Voluntas potest ex se in actum vitiosum ; igitur, et in actum vir-tuosum. Quinto sic. Idem actus secundum speciem potest elici a voluntate habituata et a voluntate non habituata; et hoc multo magis videtur verum de habitibus infusis, quam de acquisitis, qui minus cadunt sub experientia nostra. Sed voluntas, mediante charitate, potest in actum bonum ex genere, quia meritorium, scilicet dilectionem Dei propter se. Igitur absque charitate, in puris naturalibus exsistens, potest in actum bonum ejusdem speciei. Sexto. In voluntate, ex frequentia actuum bonorum elicitorum mediante charitate potest generari unus habitus naturaliter inclinatus in actus similes. Et, ita si subtraheretur charitas infusa, adhuc voluntas posset mediante habitu acquisito elicere actus similes prioribus, et per consequens moraliter bonos. Septimo sic. Ex puris naturalibus homo potest, stante Dei influentia generali, parentes honorare, indigenti subvenire, pro patria fortiter et constanter pugnare, et multa alia juxta judicium rectae rationis agere, in quibus nullus diceret eum peccare vel male agere, sed bene et laudabiliter. Igitur potest absque Dei auxilio bene agere moraliter. Assumptum patet; quoniam etiam de pluribus infidelibus legimus quod frequenter talia egerunt, et ex his laudantur, nec vituperantur. Octavo. Ex puris naturalibus potest quis agere actum remuneratione seu proemio dignum, etsi non aeterno, tamen temporali. Igitur, et actum moraliter bonum. Consequentia est evidens : quia nullus HI. - QUAESTIO I. actus, nisi sit rectus et moraliter bonus, est aliquo praemio dignus. Assumptum probatur. Tum per illud quod habetur, Exod. 1, de obstetricibus aegyptiacis quae timentes Deum servabant pueros Haebreorum contra praeceptum Pharaonis; et ibidem (v. 20) dicitur : Bene ergo fecit Deus obstetricibus; et iterum (a) (v. 21) : quia Unierunt Deum, aedifi-cavit illis domos. Non autem praemiasset eas Deus illo praemio, nisi actus ille fuisset praemiandus, aut si fuisset vitiosus, vel aliter moraliter malus; quod oporteret dicere, si dicatur quod non fuit moraliter bonus, cum fuerit actus deliberate vel libere elicitus. Idem patet de antiquis moralibus Romanis, qui suis strenuis actibus meruerunt gloriam imperii. Unde de eis dicit Augustinus, 5. de Civitate Dei, cap. 15 : Quibus ergo non erat daturus Deus vitam veternam cum sanctis angelis suis, si neque hanc eis terrenam gloriam excellentissimi imperii concederet (6), non redderetur merces bonis actibus eorum et virtutibus, quibus ad taniain gloriam pervenire nitebantur. Et paulo post subdit : Non est quod de summi et veri Dei justitia conquerantur : perceperunt mercedem suam. Ubi manifeste innuit quod eorum laudabilibus actibus, juste merces illa temporalis reddita sit a Deo. Et quod plus est, etiam dicit quod suis virtutibus et bonis actibus. Ex quo asserit eos exercuisse actus virtuo-sos et bonos moraliter. Nono. Si sine speciali Dei gratia, etc, sequitur quod quilibet infidelis, immo etiam fidelis exsistens in peccato mortali quocumque actu suo deliberate facto peccaret; quod nimis (y) durum videtur. Sic enim sequitur quod dando eleemosynam, et orando Deum, et testificando verum, et defendendo injuste oppressum, et multa alia faciendo de genere bonorum, quae homines peccatores quotidie operantur, peccarent; quod nonvideturbeneetcatholicedictum, cum eos ad talia opera praelati et praedicatores Ecclesiae quotidie exhortentur. Unde etiam ex hoc sequitur quod nec infidelibus esset praedicandum, ut converterentur ad fidem, aut ut exercerent justitiam aut exhiberent aliquod opus misericordia; et pietatis; et similiter, nec christianis peccatoribus, qui non sunt in charitate; quia nulli suadendum est ut faciat aliquid, quod faciendo peccaret. Patent omnes consequentiae illata? : quia quilibet talis caret gratia Dei. Decimo. Secundum hoc sequitur quod homo non posset uti sua voluntate et libero arbitrio nisi male, contra Augustinum, 2. de Libero Arbitrio, cap. 19, ubi inter media bona quibus homo bene et male uti potest computat voluntatem. Undecimo. Homo in solis naturalibus constitutus tenetur bene velle; igitur potest ex solis naturalibus bene velle. Antecedens patet : quia alias non peccaret, numquam bene volendo ; quod non est dicendum. Probatur consequentia ; quia in nullo statu quis tenetur ad aliquid, quod pro tunc est sibi impossibile. Duodecimo. Quia quaero de isto speciali modo juvandi ad bonum actum. Aut enim Deus ju^t causando aliquod donum habituale, seu gratiam gratum facientem, seu gratiam gratis datam, quae potest inexsistere etiam non actualiter operanti nec actualiter volenti; et tunc sequitur quod solum propter posse homo indigeat illo adjutorio speciali; cujus oppositum dicunt sancti. Aut juvat efficiendo immediate ipsum actum volendi. Et si sic, Aut ipsum actum efficit solus Deus, et voluntas tantummodo recipit; et tunc sequitur quod ille actus non est in potestate hominis, nec ei imputandus ad paenam vel praemium, nec meritorius, nec demeritorius; quod non est dicendum. Aut non solus Deus causat illum; sed simul ipse cum voluntate : ita quod Deus sit tantummodo partia]? efficiens. Et cum isto modo etiam concauset omnem effectum cujuslibet creati agentis, sive naturalis sive liberi, et omnem actum liberum, sive sit bonus, sive sit malus moraliter, et hoc dicatur generalis influentia Dei, sequitur quod ultra generalem influentiam Dei non indiget speciali Dei auxilio ad bene volendum. Declnioterlio. Quia ad hoc sunt auctoritates sacne Scripturae. Nam Apostolus, 1. Corinth., 7 (v. 37), dicit : Qui statuit in corde suo firmus, non habens necessitatem, potestatem autem (") Itabens sux voluntatis, et hic judicavit in corde suo servare virginitatem suam (E"), bene facit. Hic Apostolus dicit quod voluntas servandi virginitatem est in potestate hominis, et sic volens bene facit. Item, Eccli. 15(v. 16),scribitur: Si volueris mandata servare, conservabunt te. Et sequitur (v. 17 et 18) : Apposuit tibi aquam et ignem : ad quod volucris, porrige manum ; ante hominem vita et mors, bonum et malunt : quod placuerit ei, dabitur. Item, quia in multis partibus Scriptura; convenitur voluntas hominis, dicendo : A o(i hoc, et Noti illud. Et utique, secundum quod dicit Augustinus in de Gratia et libero arbitrio, circa principium (cap. 2) : ubi ad faciendum aliquid vel non faciendum, in divinis monitis, opus voluntatis exigitur, satis liberum demonstratur arbitrium; et per consequens talia sunt in hominis potestate. Deeimoquarto. Quia ad hoc sunt multae auctoritates Augustini. Quod patet, primo. Nam ipse, in de Spiritu et littera, super illo verbo Apostoli, ad Romanos, 2 (v. 14), Dum enim gentes (y), qux

IV. - 19 legem non habent, naturaliter quae legis sunt faciunt, etc, dicit (cap. 27) quod ab ipsis infidelibus quadam facia intelligimus, novimus, vel audivimus, (jnve secundum justitiae regulam non solum vituperare non possumus, verum etiam merito recteque laudare. Et paulo post (cap. 28) : Sicut non impediunt, inquit, a vita aeterna, (a) justum quxdam peccata venialia sine quibus hxc vita non ducitur, sic ad salutem xternam non prosunt impio aliqua bona opera, sine quibus difficiliter vita cujuslibet pessimi invenitur. Ex quibus patet quod, secundum ipsum, ab impiis seu infidelibus fiunt quaedam bona opera, recte laudanda secundum regulam justitia?, et per consequens bona opera moraliter, licet non sint meritoria vitae aeterntcEtde talibus bonis, scilicet(g) meritoriis vitae aeternoe, videtur intelligere Augustinus ubicumque dicit quod sine gratia non possumus bonum lacere. Quod videtur evidenter probari ex eo quod Contra Julianum, libr. 4, cap. 3, post longam disputationem, qua probare nisus est in infidelibus nulla esse non;, opera, exponens se, dicit sic : Scito nos id bonum hominum dicere (y) illam voluntatem bonam, illud opus bonum, sine gratia Dei quae datur per unum Mediatorem Dei et hominum, nemini posse conferri, per quod homo solum potest ad salemum Dei donum(i) regnumque perduci. Omnia perinde extera quae videntur inter homines habere aliquid laudis, videantur tibi virtutes versa, videantur opera bona: quid ad me pertinet? quasi dicat : De aliis bonis quam demeritoriis non est cura mei sermonis. Confirmatur primo. Quia in libro de Duabus animabus, circa finem (cap. 13), ait : Propterea enim corpora diligendo peccamus, quia spiritualia diligere et justitiam jubemur, quod natura possumus, et tunc in nostro genere optimi et beatissimi sumus. Hic adverte quod dicit nos natura posse diligere spiritualia, qua dilectione optimi sumus. Confirmatur secundo. Quia idem, Contra Adimantum, cap. 26, dicit : Nisi quis voluntatem mutaverit, bonum operari non potest. Quod in nostra positum est potestate, alio loco Dominus docet, ubi ait (Mattli., 12, v. 33) : Facite arborem bonam, etc. Confirmatur lertio. Quia idem, Contra Fortunatum : Hinc, inquit, est praemium, quia propria voluntate recta (e) facimus. Et infra : Si ergo imperatum est nobis ut faciamus arborem bonam, aut malam, nostrum est eligere quid velimus.

Confirmatur quarto. Quia idem, Contra Felicem manichxum, libro 2 (cap. 4) : Habet, inquit Augustinus, unusquisque in voluntate, aut eligere quae bona sunt, et esse arbor bona, aut eligere quae mala sunt, et esse arbor mala.

Confirmatur quinto. Quia idem, ad Simplicia-num, lib. 2, q. 1, dicit (a) : Quamvis sit in potestate cujuscunque quid velit, non est tamen in cuiuscumque potestate quid possit, vel facere cuiquam vel a quocumque pali.

Confirmatur sexto. Quia in multis locis librorum de Libero Arbitrio et Retractationum, dicit quod nihil tam est in potestate nostra quam ipsum velle. Sed non est dicendum quod solum malum velle sit in potestate nostra, alioquin libertas arbitrii nonnisi ad malum nobis data esse videretur; quod non est dicendum. Igitur et bonum velle est in potestate nostra. Et per consequens, ex nobis possumus bene velle. Decimoquinto arguitur. Quia, si homo non potest ex suis naturalibus bona opera agere, tunc nullus ea non agendo peccaret. Ut enim ait Augustinus in libro de Duabus animabus (cap. 12) : Dicere peccati reum teneri quemquam (6), quia non fecit quod facere non (y) potuit, summse est iniquitatis et insaniae. Sed consequens illud est erroneum; quia, secundum illud, nullus peccaret, non implendo divina praecepta.

Forte dicetur quod homo potest talia facere, sed non sine auxilio Dei. Sed contra hoc arguitur. Quia, cum non sit in hominis potestate, ut eum Deus juvet, nam Deus libere et contingenter juvat quemcumque juvat, si homo non potest bonum agere nisi adjutus, sequitur quod non est in hominis potestate facere bonum. Ex quo sequitur, ut prius, quod ipse, non faciendo bonum, non peccat.

Forte dicetur quod prima consequentia neganda est. Nam omnes confitentur catholici, quod ad omnem actum voluntarium hominis, necessarium est adjutorium generalis influentia? Dei. Et constat quod non plus est in potestate creatura; ut Deus eam juvet illo generali modo, quam sit in ejus potestate ut eam juvet illo speciali modo, quo juvat, ad bene agendum. Sicut ergo ex indigentia adjutorii generalis influentiae non potest inferri quod actus voluntatis non sit in potestate hominis, sic nec ex indigentia adjutorii specialis.

Sed hoc non videtur solvere. Nam, saltem, secundum dicta, oportet concedere quod non est in potestate hominis agere bonum sine illo speciali adjutorio, sicut nec sino adjutorio generalis influentiae. Ergo, si alicui homini Deus non auxiliaretur illo speciali modo ad bene agendum, ipse non posset bene agere ; et per consequens, talis non bene agendo, non peccaret : sicut etiam, si Deus non coageret ad aliquem actum, seu non auxiliaretur per influentiam generalem, ipse III. - QUAESTIO I. 29 i nullum actum ageret, nec non agendo in tali casu peccaret. Sed primum consequens non videtur dandum ; igitur. II. Argumentum Durandi. - Ad idem arguit Durandus (a) (dist. 28, q. 2). Ubicumque sunt principia sufficientia alicujus operationis (6), ibi potest esse et illa operatio. Sed in homine, absque quacumque gratia, sunt principia sufficientia bonae operationis moralis. Igitur, etc. Major nota est. Sed minor probatur : quia recta ratio agibilium et voluntas per eam regulata sufficiunt ad bonam operationem moralem ; haec autem sunt in homine sine quacumque gratia et speciali auxilio; igitur. jj 3.

Contra tertiam conclusionem Argumentum ex dictis sancti Thomae. -Contra tertiam conclusionem potest argui. Nam sanctus Thomas, 2. Sentent., dist. 28, q. 1, art. 3, oppositum illius tenet. Ibi namque sic dicit : " Praccepta legis, quantum ad id quod directe cadit sub praecepto,potest aliquis implere per Ii herum arbitri uni sine gratia gratis data, vel gratum faciente, si tamen gratia accipiatur pro aliquo habitu infuso. Sed quantum ad intentionem legislatoris, sine gratia impleri non possunt; quia donum charitatis non est ex nobis, sed a Deo infusum. ;:

Haec ille.

Ex quo patet quod, secundum eum, homo pro praesenti statu potest sine gratia habituali implere divina mandata omnia et singula, quantum ad id quod directe cadit sub praecepto; hoc autem est substantia operis. Cujus oppositum ponit illa conclusio. Igitur, etc. g A.

Contra quartam conclusionem I. Argumenta Durandi.

Contra quartam conclusionem arguit Durandus (dist. 28, q. 3). Primo, impugnando probationem, et in parte conclusionem, quoad hoc quod dicit sine gratia habituali non posse vitari omnia peccata. Quia, secundum omnes, in statu nalurae integrae homo poterat vitare omne peccatum mortale. Quae autem pertinent ad naturam, per peccatum (y) non amittuntur, licet forte habilitas minuatur. Et ideo libera electio boni, et fuga mali, quae ad naturam liberi arbitrii pertinent, nullo modo per peccatum subtrahuntur. Simile etiam quod adducit probatio conclusionis, non valet. Est enim duplex genus peccati venialis. Est enim quoddam veniale ex genere, ut est mendacium jocosum dictum ex deliberatione, vel verto) Ad idem arguit Durandus.

Arguitur sic Pr. (6) operationis.

operis Pr. (t) per peccalum. - Olii. Pr. bum otiosum. Aliud est peccatum veniale propter imperfectionem actus, sicut sunt subiti motus sensualitatis respectu eorum quae ex genere sunt peccata mortalia. Licet autem non possimus vitare omnia peccata venialia secundo modo, quia ratio non potest semper esse pervigil ad reprimendum omnes tales motus, immo dum unus reprimitur alter subito insurgit; nihilominus tamen omnia peccata venialia ex genere, quae fiunt ex deliberatione, possumus vitare; et per eamdem rationem, omnia mortalia , quae nonnisi ex deliberatione fiunt. Nam eorum quae sequuntur deliberationem , semper plenum est dominium. Ideo non est simile quod pro simili inducitur, nisi quoad hoc quod, sicut circa appetitum contingunt multae inordinationes inevitabiles, quoad primos motus et subitos, propter hoc quod non perfecte subditur rationi; sic, circa rationem, respectu eorum quae sunt ad finem, contingunt multae inordinationes subitae et inevitabiles, propter hoc quod motus voluntatis in ea quae sunt ad finem non plene subjicitur deliberationi rationis, quae est ex fine. Sed in talibus deordinationibus non potest esse peccatum mortale. Et ideo non est ad propositum. Secundo. Arguit quod homo sine gratia non potest vitare singula peccata, ut asserit conclusio. Sunt enim aliqua peccata contra praecepta juris divini, ut sunt praecepta de suscipiendis sacramentis Ecclesiae, puta Eucharistiae, etc; quia ad talia suscipienda tenetur homo in statu viae, nisi casus necessitatis excludat. Excluso ergo casu necessitatis, et habita copia conferentis, aut suscipiuntur, aut non. Si non, tunc committitur peccatum novum ex contemptu sacramentorum. Si suscipiuntur, iterum committitur peccatum, si suscipiens non sit in gratia; quia ad susceptionem eorum requiritur gratia. Ergo talia peccata non possunt vitari ab eo qui manet in peccato secundum reatum. Et si dicatur quod immo; quia suscipiens talia sacramenta forte non recolit de peccato, et ita non debet sibi imputari ad culpam, quod in tali peccato suscipit Eucharistiam:

. hoc non valet. Quia quod iste non recolat de peccato commisso : aut hoc est quia conscientiam suam diligenter non discussit; aut, dato quod discusserit, tamen in notitiam ejus non devenit. Si primo modo, sic non excusatur a peccato : quia voluntaria omissio circumstantia; quae requiritur ad actum , non excusat; sed discussio conscientiae in suscipiente sacramentum Eucharistiae, est circumstantia quae ad hoc factum requiritur, juxta illud quod dicit Apostolus, 1. Corinth., 11 (v. 28) : Probet autem seipsum homo, etc.; ergo ejus omissio non excusat quin peccet, illud recipiens in mortali. Si secundo modo hoc contingat, scilicet si conscientiam suam diligenter discussit, et nihilominus in notiliam peccati non devenit, remittitur si ex generali contritione, sine qua non est sufficiens discussio conscientia?; et sic jam non est in peccato. Patet ergo quod exsistens in peccato mortali quoad solum reatum, non potest vitare quodlibet peccatum; quod est contra jus supernaturale. Tertio, arguit quod talis potest vitare non solum singula, immo omnia peccata quae sunt contra praccepta juris naturalis. Quia, si talia peccata non possent sine gratia vitari, hoc esset: vel propter defectum gratiae; vel ratione peccati praecedentis. Non propter primum ; quia talis defectus fuisset in statu innocentiae, si homo fuisset creatus sine gratia, in quo omnia peccata talia poterant vitari, etiam faciliter. Nec ratione peccati praecedenlis; quia voluntas ex uno peccato non necessitatur ad aliud, nec volito uno necessitatur ad volendum aliud, nisi ponat actum suum circa utrumque, aliqualiter eligendo, vel refugiendo; sicut intellectus non necessitatur ad assentiendum uni propter alterum, nisi ponat actum suum circa utrumque, affirmando, vel negando. Sed voluntas hominis exsistentis in peccato solum secundum reatum et non secundum actum, nullum actum (a) habet circa illud (6) peccatum; quia, si aliquem actum volendi haberet circa illud complacendo sibi in peccati commissione, jam esset in peccato secundum actum , et non solum secundum reatum. Ergo ex solo reatu unius peccati nullus necessitatur ad aliud committendum.

Confirmatur. Quia bonitas moralis non stat cum peccato quod est contra dictamen juris naturalis. Sed homo sine gratia potest in omne opus bonum bonitate morali, quae est ex objecto et circumstantiis. Ergo homo sine gratia potest vitare quodcumque peccatum quod est contra dictamen solius juris naturalis. Quarto. Quia, si homo sine gratia non posset vitare quodlibet tale peccatum : aut hoc esset propter carentiam gratiae; vel propter inclinationem derelictam ex peccato praecedente.

Non propter carentiam gratiae. Tum quia in statu nalune integra homo hoc poterat sine gralia. Tum quia non plus tollit privatio quam ponat habitus; sed per gratiam non ponitur in anima nisi efficacia ad merendum, supponit autem libertatem in voluntate ad bonum vel malum eligendum vel fugiendum; ergo per carentiam gratiae haec libertas totaliter relinquitur, sed efficacia merendi tollitur.

Item, nec propter inclinationem derelictam ex peccato praecedente. Tum quia inclinatio derelicta ex bono actu non necessitat voluntatem, quin libere possit a bono deviare; ergo nec inclinatio derelicta ex malo actu necessitat eam , quin libere possit malum vitare. Tum fecundo, quia dispositio derelicta ex aliquo actu solum inclinat per se ad similem actum : et ita peccans semper necessitaretur ad postea committendum simile peccatum ; quod non videmus. (i) actum. Om. Pr. (6) illud. - id Pr. II. Argumenta Scoti. - Contra eamdem (") arguit Scotus (dist. 28, q. 1), probans(6)quod liberum arbitrium sine gratia non potest vitare lingula peccata; vel, si sic, etiam potest vitare omnia. Quia peccatum mortale non est nisi transgrediendo praeceptum Dei; qui autem dicit Deum praecepisse impossibilia, anathema sit, secundum Hieronymum. Et si dicatur quod exsistenti in peccato mortali non est possibile servare praeceptum Dei, dum manet in peccato, sed possibile est ipsum se praeparare et disponere ad gratiam, qua data potest servare praeceptum, et ita si se non praeparet, imputatur ei ad peccatum ; alia quoque responsio datur, quod, licet manens in peccato mortali possit servare praeceptum quantum ad ejus expletionem, non tamen quantum ad intentionem mandantis, quia intentio sua fuit quod consequeretur finem per eam, non autem per illam observationem consequitur quis finem, nisi observet ex charitate ;

Contra. Si Deus praecipiens intendebat obligare quemlibet ad observandum praeceptum ex charitate, igitur quicumque facit opus praecepti, et non ex charitate, peccat mortaliter. Et hoc tam de praecepto negativo, ad quod tenetur semper et pro semper, et si teneatur ad illud ex charitate, quando illud observat, et non ex charitate, mortaliter peccat; similiter de praecepto affirmativo, ad quod tenetur pro aliquando, si pro tunc non servat ex charitate, mortaliter peccat. Et ita quicumque commisit peccatum mortale, si post non occidit, quia Deus praecepit non occidere, si non furetur, quia praecepit non furari, peccat mortaliter; si vero servat sabbatum, quia Deus praecepit, peccat mortaliter. Hoc autem dicere non videtur aliud quam pervertere omnes qui semel peccaverunt, ut nullum bonum opus ex genere faciant post, ad quodtamen alias adstricti erant, cum tamen suadendi sint et admonendi ad oppositum, ut scilicet faciant bona opera ex genere, quia illa disponunt eos ad gratiam citius et facilius obtinendam. Secundo contra illam responsionem ; quia exsistens in charitate potest facere aliquod opus praecepti, non tunc (y) motus ex charitate, sed ex pietate, et (5) naturali mansuetudine, vel ex aliquo alio, non referendo tunc actualiter ad finem ultimum, ita quod illa impletio operis praecepti non esset meritoria sibi, nec tamen erit demeritoria. Tertio ad idem; quia, si teneretur servare praeceptum secundum intentionem praecipientis ut posset pertingere ad finem, tunc teneretur ad meritum ; et tunc peccaret mortaliter faciendo tale opus quod est bonum ex genere et praecepto; quod est absurdum. Per idem arguitur (a) contra primam responsionem. Quia ponamus quod aliquis non disponat se ad gratiam, si tunc stat culpa, non potest se servare a culpa. Igitur pro tunc est sibi impossibile se servare a culpa; quod est falsum, quia omnis culpa est voluntaria. Si autem pro tunc potest se servare, quod saltem videtur manifestum quantum ad genus operis praecepti, redit argumentum prius ad excusandum eum a peccalo mortali. Secundo principaliter arguit sic. Si peccator exsistens sine gratia in hoc tempore potest cavere ab hoc peccato mortali, et dum cavet hoc peccatum mortale, cavet omnia, et similiter de tempore consequente, et sic semper; igitur, si potest cavere hoc et illud, potest simul cavere omnia. Assumptum, scilicet quod possit cavere hoc et illud peccatum mortale, patet : quia voluntas non potest habere simul distinctos consensus qui requiruntur ad peccatum mortale et ad resistendum peccato mortali (6). Et ita dum distincte habet actum resistendi huic peccato mortali, nullum velle aliud habet pro tunc quo peccet mortaliter.

Item, quia praeservando se ab uno peccato mortali fit fortior ad resistendum aliis; igitur, si potest hoc peccatum mortale cavere, de quo tentatur (y), multo magis potest illud aliud cavere, vel alia, et sic de omnibus. III. Argumenta Gregorii.

Ad idem (8) arguit Gregorius de Arimino (dist. 26, q. 2, ait. 1, concl. 2) sic Primo. Aliquis peccat non diligendo Deum propter se ultimate, et diligendo creaturam non propter Deum finaliter; ergo aliquod suum peccatum non potest homo sine speciali Dei auxilio vitare. Antecedens certum est. Probatur consequentia. Quia tale peccatum non potest vitari nisi Deus diligatur propter se. Sed sic (s) diligere Deum , in prasenti statu nemo potest sine speciali Dei auxilio. Quod probatur per Augustinum, quinto libro Contra Julianum, cap. 3, ubi sic ait : Quando Deo donante ex vera vivitur fide, ipse Deus adest, et menti illuminandae (0, et concupiscentiae superandae, et molestiae perferenda; hoc enim totum recte fit, quando fit propter ipsum, id est, quando gratis amatur ipse; qualis amor nobis esse non potest, nisi ex ipso. Ecce hic habes quod amor quo Deus gratis amatur, qui utique est ille tantum quo Deus diligitur propter se, non potest esse in nobis, nisi sit ab ipso. Secundo arguit sic. Si quodlibet peccatum suum potest homo vel potuit sine speciali auxilio Dei vitare, (6) et ad resistendum peccato mortali. - Om. Tr. igitur audiens sibi praedicari fidem Christi, potest sine alio adjutorio credere quae sibi proponuntur credenda. Tenet consequentia ; quia talis si non credat, utique peccat. Nam quinon crediderit, condemnabitur, Marci ultimo (v. 16). Et Joannis 16 (v. 8 et 9), ait Salvator : Cum venerit ille, arguet mundum de peccato, et de justitia, et de judicio : de peccato quidem, quia non crediderunt in me. Augustinus quoque in epistola ad Vitalem : Neque enim dicturus es, inquit, nihil mali eum facere, qui non credit (a) in Christum, aut qui fidem deserit Christi. Sed consequens est erroneum, testante Augustino se in eo aliquando errasse, et propterea idipsum retractasse in de Prxdestina-tione sanctorum circa principium (cap. 3), ubi sic ait : Neque enim fidem putabam Dei gratia prx-veniri, ut per illam nobis daretur quod utiliter posceremus, nisi quia credere non possemus, si I non praecederet praeconium veritatis; ut autem I praedicato Evangelio consentiremus, nostrum esse j proprium, et nobis ex nobis esse arbitrabar : quemmeum errorem nonnulla opuscula mea satis I indicant, ante episcopatum meum sci-ipta. Et deinde commemorat se hoc in libro suarum Retractationum revocasse, propterea quod fides inter dona Dei ab Apostolo numeratur (6). Et ita est, sicut patet, 1 libro, cap. 23; seque in hoc errasse, ubi nunc recitata sunt verba ejus, dicit et se convictum fuisse ex illo apostolico testimonio (.1. Corinth, i, v. 7) : Quis (y) enim te discernit? quid habes quod non accepisti? Quod testimonium, ut non multo post subdit, non sinit quemquam fidelium dicere, Habeo fidem quam non accepi. Reprimitur enim omnino his apostolicis verbis tota hujusmodi responsionis elatio. Sed ne hoc quidem dici potest, quamvis non habeat perfectam fidem, habeo tamen ejus initium, quo in Christum penitus credidi? Et hic respondetur: Quid autem habes, quod non accepisti? Si autem et accepisti, quid gloriaris, quasi (S) non acceperis^: Et infra (cap. 5), concludendo : Proinde, inquit, posse habere fidem, sicut et posse habere charitatem, naturae est, habere autem, gratiae est fidelium. Et inulta alia ibidem dicit, reprobando quemdam illius temporis errorem dicentium quod initium fidei erat in nobis ex nobis. Item, iste fuit error Vitalis, sicut idem (s) Augustinus in epistola ad eumdem recitat, eidem inquiens tX), juxta principium epistola; : Quomodo dicis quod te audio dicere, ut recte credamus in Deum et Evangelio consentiamus, non esse donum Dei, sed hoc esse

^numeratur. - minatur Pr. (r) inquiens. - inconveniens Pr. a nobis, id est, ex propria voluntate, quam in corde nostro non operatus est ipse?Et ad hoc (a), cum audieris, quid est ergo quod Apostolus ait : Deus operatur in nobis velle, Respondes : Per legem suam, per Scripturas suas Deum operari ut velimus, quas vel legimus, vel audivimus. Sed ei consentire, vel non consentire, ita nostrum est, ut si velimus fiat, si autem nolimus, nihil in nobis operationem Dei valere faciamus. Hic patet quod iste Vitalis opinabatur hominem posse, praedicato sibi Christi Evangelio, ex propria libertate absque alio Dei adjutorio, credendo consentire; sicut signat consequens illatum. Hoc autem tanquam erroneum Augustinus reprobat triplici ratione. Quarum prima est : quia tunc (6) sequeretur quod non esset orandum pro infidelibus ut crederent; sed tantummodo foret eis Evangelium praedicandum. Unde ait : Qux si dicis, profecto nostris orationibus contradicis. Dic ergo apertissime (y) nos pro his quibus Evangelium praedicamus, non debere orare ut credant, sed eis tantummodo praedicarc. Denique ostendit hoc esse contra piam consuetudinem Ecclesiae, et doctrinam apostolicam, ac beati Cypriani. Secunda ratio est : quia tunc non debemus Deo gratias agere ex hoc quod aliqui tali praedicationi credendo consentiunt : quia sic ficte ageremus et non vere; quod non est dicendum, cum hoc pie teneat ritus Ecclesiae. Unde ait infra : Inaniter et perfunctorie potiusquam veraciter, magnas cum exsultatione agimus Deo gratias, quando aliqui infidelium credunt, si hoc in eis ipse non facit. Et subdit : Prorsus non Deo gratias agimus, sed nos agere fingimus, si unde (c) illi gratias agimus, ipsum facere (s) non putamus. Tertia ratio ejus est : quoniam, ut dicit, hoc incidit in sententiam damnatam Pelagii, qua dicebat gratiam Dei non ad singulos actus dari. Et patet consequentia; quia, secundum hoc dictum, non daretur ad talem actum credendi. Tertio arguit. Quia, si quodlibet peccatum, etc; igitur quacumque et quantumcumque noxia quis tentatione tentetur, ipse potest propria voluntate sine speciali Dei auxilio illi tentationi resistere. Tenet consequentia; quia quilibet non resistens talibus tentationibus peccat. Sed consequens non potest catholice dari, sicut patet ex multis sacrae Scripturae testimoniis. Sicut est illud (Psalm. 117, v. 13 et 14) : Impulsus eversus sum ut caderem, et Dominus suscepit me. Fortitudo mea et laus mea Domitius, etc. Et illud (Psalm. 17, v. 30) : Inte eripiar a tentatione, Glossa, in te, id est, per te.

(a) ad hoc. - adhuc PK (I) tunc. - nunc Pr. (5) unde. - bene Pr.

(t) facere. - agere Vi:

Apostolus quoque magnis tentationibus memoratis, quibus tamen sancti non possunt divelli a charitate Christi, ad Roman, 8 (v. 37), ait : In his omnibus superamus propter eum qui dilexit )io"; et littera Augustini habet : Per eum qui dilexit nos. Super quo verbo ipse ait in de Gratia et libero arbitrio (cap. 7) : Non ergo per nos, sed per eum qui dilexit nos. Quid plura adducamus, cum cuilibet christiano debeat sufficere quod tota Ecclesia Dei a Christo capite instructa orat ne inducatur in tentationem , id est, ne in tentatione deficiat, omnesque sancti de superatione tentationum Deo tanquam auctori referant gratias. Confirmatur per expressam determinationem Concilii Milevitani, in quo sic babetur : Quicumque dixerit gratiam Dei, qua justificamur per Jesum Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatorum valere qiue jam commissa sunt, non etiam ad adjutorium ut non committantur, anathema sit. Aut enim intelligendum est illud tantummodo esse dictum quia (a) nullus potest omnia peccata vitare,ita ut nullum omnino committat sine adjutorio gratiae, ut (6) aliqui volunt exponere; vel quia nullum peccatum potest homo vitare absque auxilio gratiae. Primum non potest dici : quia tunc sequitur quod gratia Dei nulli valet ad vitandum peccata; cujus oppositum Concilium clamat. Tenet consequentia : quia nullus est potens peccare, qui nullum penitus committat peccatum. Relinquitur ergo secundum ; et habetur propositum. Quarto arguit (ibid., art. 2, concl. 2) sic. Exsistens in gratia non quodlibet peccatum potest vitare sine alio speciali Dei auxilio ; ergo multo minus exsistens extra gratiam. Consequentia nota est. Antecedens probatur. Primo : quia non quamlibet tentationem potest sine speciali Dei auxilio superare; igitur. Probatur assumptum : quia, si quamlibet, igitur in nulla quantacumque tentatione positi viri justi debent divinum auxilium implorare, neque de alicujus victoria deberent se magis quam prius Deo obligatos cognoscere, et tanquam de novo munere illi gratias agere. Consequentia patet ex dictis. Falsitas consequentis patet, quantum ad primam partem, ex rescripto Innocentii ad Carthaginense Concilium, ubi dicitur : Necesse est ut quo auxiliante vincimus, eo iterum non adjuvante vincamur; ac per hoc etiam post praeteritas victorias justorum de peccatis, in supervenientibus tentationibus habent iterum ejus auxilium implorare. Quantum etiam ad secundam partem, quilibet, ut puto, confitebitur esse falsum. Quis enim justorum de magnae tentationis periculo liberatus non reputet se in eo magnum Dei beneficium recepisse, et Deo amplius ad gratias agendum obligatum, et tanquam pro novo munere, gratias et sacrificium confessionis seu lauta) quia. - quod Pr (6) ut. - Om. Pr. dis exsolvat? Unde beatus Joannes, Apoc, c. 4 (v. 10) dicit quod seniores, per quos utique saneti viri significantur, adorabant Viventem in saxula saeculorum, mittentes coronas suas ante thronum. Quae verba exponens Gregorius, 22. Moralium, ait : Coronas suas ante thronum mittere, est certaminum suorum victoriam non sibi, sed actori tribuere, ut ad illum referant gloriam laudis, a quo se sciunt vires accepisse certaminis. Secundo probatur principale antecedens : quia, si homo exsistens in gratia potest sine speciali Dei auxilio vitare quodlibet peccatum, igitur : vel non ad singulos actus gratia Dei atque adjutorium datur; vel ad aliquos frustra et importune datur. Prima pars consequentis fuit unus de erroribus damnatis Pelagii. Secunda vero pars blasphemia quaedam est. Consequentia vero satis est clara. Unde ad illud velle vel nolle quo resistitur tentationi, non daretur adjutorium Dei, aut si daretur, superflue daretur, ex quo sine hujusmodi adjutorio homo poterat praevalere. Si dicatur quod non datur superflue, quia facilius per illud adjutorium resistitur tentationi, appropinquatur ad illam damnatam sententiam Pelagii, qua dixit ideo dari gratiam ut per illam facilius impleatur quod praeceptum est. Tertio ad idem : quia, si sic, ergo non quemlibet bonum actum, qui fit ab homine, Deus facit ut faciat illum, sive non ad quemlibet bonum actum hominis Deus movet voluntatem hominis, faciens eam velle id quod ipsa vult. Patet consequentia de actu quo vult resistere pravas tentationi, qui utique bonus est, immo et meritorius in habente gratiam. Si enim homo per habitum gratiae et liberum arbitrium resistit, seu vult non consentire, cum habitus non moveat potentiam, licet coadjuvet coagendo, non poterit dici quod Deus moveat voluntatem ad agendum, nisi alio modo speciali concurrat gratis et misericorditer. Consequens patet esse falsum ex praedictis. (Dist. 26, q. 1) Forte dicetur ad U) omnia praedicta, quod dictae rationes et auctoritates non cogunt, ut dicatur nobis esse necessarium aliud adjutorium Dei ab influentia generali. Omnes enim salvantur, si dicatur quod non possumus aliquid facere nisi Deo juvante per suam influentiam generalem.

Sed ista responsio excluditur primo ex dictis Augustini in epistola ad Vitalem haereticum, ubi sic dicit : Quoniam propitio Christo christiani catholici sumus, scimus nondum natos, etc, scimus gratiam Dei, nec parvulis, nec majoribus secundum merita dari, scimus majoribus ad singulos actus dari, sed non oni7iibus. Igitur est adjutorium speciale. Secundo. Nam nec malos actus possumus agere subtracta Dei influentia generali, et tamen (6) non sic ad malos actus dicit Scriptura nos indigere juvari a Deo, sicut ad bonos. Alias, sicut dicit Sapiens (Sapientix, 8, v. 21): Non possum esse continens, nisi Deus det, ita potuisset ipse vel alius dicere : Non possum concupiscere, vel maechus esse, nisi Deus det. Et sicut Apostolus ait (ad Ephesios, 2, v. 10): Ipsius sumus factura in operibus bonis creati in Christo, ita potuisset alius dicere : Ipsius (a) sumus factura in Christo creati in operibus malis. Et ita dicendum esset, quod Deus operatur (6) velle et perficere pro mala voluntate, sicut Apostolus dicit (ad Philippenses, 2, v. 13), Deus operatur in nobis velle et perficere pro voluntate bona; quae verba tanquam plena blasphemias omnis fidelium auris abhorret. Confirmatur. Quia, secundum Concilium Milevitanum, cum Christus ait (Joan., 15, v. 5) : Sine me nihil potestis facere, de fructibus mandatorum specialiter loquitur. Et, ut dicit Augustinus, de Verbis Apostoli, sermone 13 (Serm. 156) : Cum tibi dicitur. Sine adjutorio Dei nihil potes facere, nihil subintellige boni; nam, illo non adjuvante, utique agis male. Igitur, praeter influentiam generalem, specialiter juvat nos Deus ad bene agendum, sine quo adjutorio speciali nihil boni possumus agere. Forte aliter dicetur quod tales auctoritates non sunt intelligendae de quibuslibet bonis operibus possibilibus ab homine fieri, sed de bonis meritoriis tantum.

Sed haec responsio excluditur primo per illud Apostoli, 1. Corinth., 4 (v. 7) : Quid habes quod non accepisti, etc. Super quo Augustinus, in de Praedestinatione sanctorum, non multo post principium (cap. 3, 4 et 5), prolixe probat quod tota intentio Apostoli tendit ad probandum neminem posse adversus alterum extolli, aut de aliquo super alterum in seipso, aut in alio homine, sed tantum in Domino gloriari. Unde Apostolus (ibid., v. 6 et 7) : Haec (y), inquit, transfiguravi in me, et Apollo, ut in nobis discatis ne supra quam scriptum est infletur unus j" o alio adversus alterum. Quis (5) enim te discernit ? Quid autem habes quod non accepisti? Si autem et accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis, scilicet a Deo. Oportet ergo intelligere dictum Apostoli de quolibet bono, quo homo (s) ab homine discerni potest et (Q adversus alterum extolli. Igitur non solum de bono meritorio, sed de bonis moralibus non meritoriis; alias catechumenus, aut etiam christianus exsistens in peccato mortali, agens aliquos actus bonos moraliter, et de illis se extollens adversus alterum, posset Apostolo (t,) quaerenti respondere : discernit me TENTURUM justitia mea, mansuetudo mea, et sic de aliis ; sed et hoc non accepi, sed habui a meipso. Et ibidem (cap. 7) subdit Augustinus : Quidquid et antequam in Christum crederet, et cum credidisset, bene operatus est Cornelius, totum dandum est Deo, ne forte quis extollatur. Bona autem quae antequam in Christum crederet operatus est Cornelius, constat non fuisse meritoria merito vitae aeternae. Hoc idem expresse patet per eumdem, libro primo ad Simplicianum, in responsione ad secundam quaestionem : Incipit, inquit, homo percipere gratiam, ex quo incipit credere Deo, vel interna vel externa admonitione motus ad fidem. Sed in quibusdam tanta est gratia fidei, quanta non sufficit ad obtinendum regnum coelorum, sicut in catechumenis, sicut in ipso Centurione antequam sacramentorum participatione incorporaretur Ecclesiae. In quibusdam vero tanta est gratia, ut jam corpori Christi et sancto Dei templo deputentur. Et sequitur : Fiunt ergo inchoationes quae-dam (a) fidei conceptionibus similes. Non tamen solum concipi, sed etiam nasci opus est, ut ad vitam perveniatur xternam. Nihil tamen horum sine gratia misericordiae Dei; quia etiam opera, si qua bona sunt, consequuntur gratiam illam, non praecedunt.

Haec Augustinus.

Hic apparet manifeste quod non solum opera vitae aeternae meritoria, qualia sunt eorum tantum qui jam participatione sacramentorum incorporali sunt Ecclesiae et facti templum Dei, sed etiam alia bona non meritoria vitae aeternae, qualia sunt in catechumenis, non fiunt sine gratia Dei. Idem dicit de bonis operibus haereticorum et schismaticorum, in sermone de Patientia Dei (cap. 27 et 28), ubi ait (6) : Sed merito quaeri potest : Utrum et ista patientia donum Dei sit, an viribus tribuenda sit voluntatis humanae, qua quisque ab Ecclesia separatus, non pro errore qui eum separavit, sed pro veritate sacramenti seu verbi quae apud eum remansit, timore poenarum aeternarum, patitur temporales poenas? Cavendum est, ne forte, si donum Dei istam patientiam dixerimus, ii (y) quibus inest, etiam (3) ad regnum Dei credantur pertinere ; si autem illam donum Dei negaverimus, cogamur fateri sine adjutorio et munere Dei in voluntate hominis esse posse aliquid boni : neque enim hoc non est bonum, ut credat homo aeterno supplicio se esse puniendum, si negaverit Christum, et pro ista fide qualecumque supplicium perferat, et contemnat humanum. Proposita autem hac quaestione et lactis argumentis ad utramque partem,nullo interposito, determinat eam sic: Proinde, sicut negandum non est hoc esse donum Dei, ita

intelligendum est alia esse dona filiorum illius Hierusalem quae sursum est libera mater nostra : haec sunt enim quodammodo haereditario., in quibus sumus haeredes, coliaeredes autem Christi; alia vero quae possunt accipere etiam concubinarum filii, quibus judaei carnales, et schismatici, vel haeretici comparantur. Quamvis enim scriptum sit (Cenes., 21, v. 10) : Ejice ancillam et filium ejus, neque enim haeres erit filius ancillae cum filio meo lsaac; et Abrahae dixerit Deus (ibid.,v. 12): In lsaac vocabitur tibi semen, quod sic est Aposlolusiad Roman.,9, v. 8) interpretatus, ut diceret, id est, non qui filii carnis, hi sunt filii Dei, sed qui filii Dei deputantur in semine, ut intelligeremus semen Abrahae secundum lsaac propter Christum ad filios Dei pertinere qui sunt corpus Christi et membra, id est, Ecclesia Dei, una, vera (a), germana, catholica, tenens piam fidem, non eam quae per elationem vel tumorem, sed eam quae per dilectionem operatur, tamen (6) etiam filios concubinarum quando a filio suo lsaac dimisit Ahraham nonnulla eis largitus est munera, ne relinquerentur omnino inanes, non ut tenerentur haeredes. Sic enim legimus (Genes., 25, v. 5 et 6) : Dedit autem Ahraham omnem substantiam suam lsaac filio suo, et filiis concubinarum dedit Ahraham munera. Si ergo filii sumus liberae Hierusalem, alia dona exhaereda-torum, alia intelligamus (y) haeredum.

Haec Augustinus.

Ex quibus patet manifeste propositum : quoniam patientia haereticorum vel schismaticorum, qua sustinent mortem propter Christum, non utique est actus meritorius; et tamen illam dicit esse donum Dei. Et idem sentiendum est de cujuslibet alterius virtutis actu; et universaliter de quolibet actu moraliter bono, quamvis non sit meritorius. g 5.

Contra quintam conclusionem Argumenta Durandi.

Contia quintam conclusionem arguit Durandus (dist. 28, q. 5), improbando probationem ejus. Primo. Quia, licet supremo agenti conveniat ad ultimum finem perducere (3), nihil tamen prohibet infimum agens ad ultimum finem disponere; sicut videmus in generatione hominis, in qua, licet Deus introducat formam ultimam, natura tamen ex propria virtute disponit materiam. Similiter, licet ad consecutionem gratiae requiratur specialis motio Dei gratiam infundentis, si tamen gratia sit habituale donum, tamen ad eam potest se homo disponere (y) intelligamus. - intelligimus Vi:

HI. - QUAESTIO I. pure, ut videtur, per liberum arbitrium absque tali motione speciali. Secundo. Quia illud bonum quod habet ad gratiam immediatum ordinem, videtur esse praeparatorium ad illam. Sed bonum morale est hujusmodi. Cum ergo in tale bonum possit homo sine immediata motione voluntatis a Deo, patet quod absque tali adjutorio potest se homo ad gratiam pi-aepa-rare. Et in hoc secundus articulus terminatur.