ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum , sit Prima conclusio : Quod actus humanus, si sit malus, habet proprie rationem peccati. Hanc ponit sanctus Thomas, 1" 2", q. 21, art. 1, ubi sic dicit : a Malum in plus est quam peccatum, sicut et bonum in plus est quam rectum : quaelibet enim privatio boni in quocumque constituit rationem mali; sed peccatum consistit proprie in actu qui agitur propter finem aliquem, cum non habet debitum ordinem ad finem illum, qui secundum aliquam regulam mensuratur, quae quidem regula in his quae secundum naturam agunt, est ipsa virtus naturae quae in talem finem inclinat. Quando ergo actus procedit a virtute naturali secundum naturalem inclinationem in finem , tunc servatur rectitudo in actu; quia medium non exit ab extremis, scilicet actus ab ordine activi principii ad finem. Quando autem a tali rectitudine actus recedit, tunc incidit ratio peccati. In his vero quae per voluntatem aguntur, regula proxima est ratio humana; regula autem suprema est lex aeterna. Quando ergo (a) actus hominis procedit in finem secundum ordinem rationis et legis aeternae, tunc est actus rectus. Quando autem ab hac rectitudine obliquatur, tunc dicitur esse peccatum. Manifestum est autem ex praemissis (ibid., q. 19, art. 3 et 4), quod omnis actus voluntarius est malus per hoc quod recedit ab ordine rationis et legis aeternae, et omnis actus bonus concordat rationi et legi aeternae. Unde sequitur quod actus humanus, ex hoc quod est bonus vel malus, habet rationem rectitudinis vel peccati. "

Haec ille.

Ex quibus potest formari talis ratio : Omnis actus qui agitur propter finem, carens ordine debito ad illum finem, dicitur peccatum. Sed omnis actus malus voluntarius, est hujusmodi. Igitur quilibet talis habet rationem peccati. Item, de Malo, q. 2, art. 2, sic dicit : " Quidam dixerunt quod nullus actus interior, nec exterior, est secundum se peccatum; sed sola privatio habet rationem peccati, propter hoc quod Augustinus dicit (Trad. i. in Joannem) quod peccatum nihil est. Alii vero dixerunt quod peccatum consistit in solo actu interiori voluntatis. Quidam autem dixerunt quod peccatum consistit in interiori actu voluntatis, et in exteriori actu. Et quamvis liaec opinio magis contineat veritatem, tamen omnes aliqualiter sunt vene. Sed considerandum est quod haec tria, malum, peccatum, et culpa, se habent ad invicem ut communius et minus commune. Nam malum communius est; in quocumque enim, sive in substantia, sive in actu , sit privatio formae aut ordinis aut mensurae debitae, mali rationem habet. Sed peccatum dicitur aliquis actus debito ordine aut forma sive mensura carens. Unde potest dici quod tibia curva sit malum, vel mala tibia; non tamen potest dici quod sit peccatum, nisi forte eo modo loquendi quo peccatum dicitur effectus peccati. Sed ipsa claudicatio peccatum dicitur; quilibet enim actus inordinatus potest dici peccatum, vel naturae, vel ariis, vel moris. Sed rationem culpae non habet peccatum, nisi ex eo quod est voluntarium; nulli enim imputatur ad culpam actus inordinatus, nisi ex eo quod est in ejus poteslate. Et sic patet quod peccatum est in plus quam culpa; licet, secundum communem usum loquendi apud theologos, pro eodem sumatur peccatum et culpa. Qui ergo consideraverunt in peccato solum rationem mali, dixerunt quod peccatum non est substantia actus, sed deformitas actus. Qui vero consideraverunt in peccato solum illud unde habet rationem culpae, dixerunt peccatum in sola voluntate consistere. Sed oportet in peccato non solum considerare ipsam deformitatem, sed etiam actum deformitati substratum ; quia peccatum non est deformitas, sed actus deformis. Deformitas autem actus, est per hoc quod discordat a debita regula rationis vel legis Dei. Qua: quidem deformitas invenitur non solum in actu interiori, sed etiam (a) exteriori. Sed tamen hoc ipsum quod actus exterior deformis imputetur homini ad culpam, est a voluntate. Et sic patet quod, si totum quod est in peccato volumus considerare, peccatum non solum consistit in privatione, neque solum in actu interiori, sed etiam in actu exteriori. Et quod dicimus de actu in peccato trangressionis, est etiam intelligendum de remotione actus in peccato omissionis. "

Haec ille. Secunda conclusio est quod in quolibet peccato actuali (6) requiritur aliquis actus; non tamen omne peccatum est actus, nec Includens intrinsece actum. Hanc ponit sanctus Thomas, 1" 2 , q. 71, art. 5, ubi quaerit : Utrum in quolibet peccato sit aliquis actus. Et in responsione sic dicit : " Ista quaestio principaliter movetur propter peccatum omissionis, (a) etiam.

Oin. Pr. (6) actuali.

Om. Pr. de quo aliqui diversimode opinantur. Quidam enim dicunt quod in omni peccato omissionis est aliquis actus interior vel exterior : interior quidem, sicut cum aliquis vult non ire ad ecclesiam, quando ire tenetur; exterior autem , sicut cum aliquis illa hora qua tenetur ire ad ecclesiam, vel etiam ante, occupat se in talibus quibus ab eundo ad ecclesiam impeditur; et hoc quodammodo videtur in primum redire : qui enim vult aliquid cum quo aliud simul esse non potest, ex consequenti vult illo carere; nisi forte non perpendat quod per hoc quod vult facere, impeditur ab eo quod facere tenetur; in hoc enim casu posset per negligentiam culpabilis judicari. Alii vero dicunt quod in peccato omissionis non requiritur aliquis actus : ipsum enim non facere quod quis tenetur, peccalum est. Utraque autem opinio secundum aliquid habet veritatem. Si enim intelligatur in peccato omissionis illud solum quod per se pertinet ad rationem peccati, sic quandoque peccatum omissionis est cum actu interiori, ut cum aliquis vult non ire ad ecclesiam; quandoque vero absque omni actu tam interiori quam exteriori, sicut cum aliquis hora qua tenetur ire ad ecclesiam, nihil cogitat de eundo vel de non eundo ad ecclesiam. Si vero in peccato omissionis intelligantur etiam causae vel occasiones omittendi, sic necesse est in peccato omissionis aliquem actum esse. Non enim est peccatum omissionis, nisi cum aliquis praetermittit quod potest facere et non facere. Quod autem aliquis declinet ad non faciendum illud quod potest facere et non facere, non est nisi ex aliqua causa, vel occasione conjuncta, vel praecedente. Et si quidem illa causa non sit in potestate hominis, omissio non habet rationem peccati: sicut cum aliquis, propter infirmitatem, praetermittit ire ad ecclesiam. Si vero causa vel occasio omittendi subjaceant voluntati, omissio habet rationem peccati; et tunc semper oportet quod ista causa, inquantum est voluntaria, habeat aliquem actum, ad minus interiorem voluntatis. Qui quidem actus quandoque fertur directe in ipsam omissionem : puta cum aliquis vult non ^re ad ecclesiam, vitans laborem. Et tunc talis actus per se pertinet ad omissionem; voluntas enim cujuscunque peccati, per se pertinet ad peccatum illud, eo quod voluntarium est de ratione peccati. Quandoque autem actus voluntatis directe fertur in aliud, per quod homo impeditur ab actu debito : sive illud in quod fertur voluntas, sit conjunctum omissioni, puta cum aliquis vult dormire quando debet ire ad ecclesiam; sive etiam sit (a) praecedens, puta cum aliquis vult diu vigilare de sero, ex quo sequitur quod non vadit hora matutinali ad ecclesiam. Et sic actus iste interior, vel exterior, per accidens se habet ad omissionem; quia omissio sequitur praeter intentionem. Hoc autem dicimus esse per accidens, (a) sit. - si Pr. V. - QUAESTIO 1. quod est praeter intentionem, ut patet, 2. Physicorum (t. c. 50). Unde manifestum est quod tunc peccatum omissionis habet quidem aliquem actum conjunctum, vel praecedentem, qui tamen per accidens se habet ad peccatum omissionis. Judicium autem de rebus dandum est secundum id quod est per se, non autem secundum id quod est per accidens. Unde potest dici verius, quod aliquod peccatum possit esse absque omni actu; alioquin etiam ad essentiam aliorum peccatorum actualium pertinerent actus et occasiones circumstantes, d

Haec ille. Simile dicit, 2. Sentent., dist. 35, q. 1, art. 3; item, de Malo, q. 2, art. 1. Ex quibus potest formari talis ratio pro prima parte conclusionis, scilicet quod in omni peccato actuali sit aliquis actus, vel ad illud concurrat: Quia omne peccatum actuale, aut est peccatum commissionis, aut omissionis. Sed in utroque istorum concurrit aliquis actus. Igitur. Major nota est. Sed minor patet. Nam de peccato commissionis, nullum est dubium quin ad illud concurrat actus interior vel exterior. Sed de peccato omissionis, probatur : quia illud concurrit ad peccatum omissionis, sine quo ipsa omissio non habet rationem peccati nec culpae; sed omissio non habet rationem culpae, nisi quia causatur ex aliquo actu voluntario ; igitur, etc.

Pro secunda parte conclusionis, scilicet quod peccatum omissionis essentialior consistat in pura cessatione ab actu, arguitur sic : In illo solo consistit essentialiter peccatum omissionis, quo posito, ponitur tale peccatum, et quo non posito, non ponitur. Sed, posita pura cessatione voluntaria ab actu ad quem quis tenetur, ponitur peccatum omissionis. Igitur, etc. Et in hoc primus articulus terminatur.