ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES g 1.

Contra primam et secundam CONCLUSIONES I. Argumenta Aureoli.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem contra primam et secundam arguit Aureolus (dist. 42, q. 1, art. 3), probando quod peccatum theologice acceptum dividatur essentialiter et specifice penes mortale et veniale. Et Primo arguit sic. Ratio virtutis ex propria sui ratione sumitur in ordine ad suam regulam, quae in moralibus est prudentia seu recta ratio; in theologicis vero est divina voluntas. Tunc sic. Specifica divisio peccati ut opponitur virtuti theologice loquendo, accipitur secundum alium et alium modum deviandi a regula, quae est voluntas divina. Sed aliter deviat a voluntate divina per essentiam peccatum mortale quam veniale. Igitur, etc. Minor probatur : quia peccatum mortale deviat a divina voluntate praecipiente, prohibente et obligante; veniale vero non deviat hoc modo. Voluntas enim divina obligat secundum praecepta, vel secundum consilium : et primo modo, affirmative, injungendo (a), vel negative, prohibendo; et utroque istorum modorum voluntas divina obligat voluntatem humanam, licet secundum consilium non obliget. Modo, patet quod est alius et alius modus deviandi a voluntate prohibente vel praecipiente, quam a voluntate non obligante nec praecipiente. Igitur peccatum mortale et veniale, theologice loquendo, specifice distinguuntur. Major patet : quia, sicut in ethicis diversa peccata accipiuntur secundum alium et alium modum deviandi a regula actuum moralium quas est recta ratio, sic in proposito. Et potest ex hoc tota ratio confirmari : quia, sicut peccata in genere moris distinguuntur secundum excessum et defectum a ratione, sic est in proposito. Secundo arguit sic. Differentiae quae dividunt formale generis sunt formales, ut patet, 7. Metaphysicae (t. c. 42). Sed, licet in peccato secundum genus naturae formale accipiatur ex objecto, tamen secundum genus moris et inquantum actus est (6) culpabilis et demeritorius (f), objectum se habet ut materiale, deviatio autem a regula se habet ut formale. Igitur differentiae quae diversificant ipsum deviare a regula, sunt hoc modo formales in peccato. Tales autem sunt differentiae, secundum quas accipitur divisio peccati per mortale et veniale. Igitur, etc. Unde, cum in peccato, ratione qua peccatum est, aversio sit formale, dicere quod distinguatur peccatum inquantum peccatum per objectum, cum sit materiale, est nihil dicere. Oportet igitur quod distinctio in peccato secundum quod est culpa, accipiatur ex alia et alia aversione, nisi vellet dicere quod triangulus distinguitur (S) specifice penes aliam et aliam materiam, puta penes lignum vel ferrum : sicut enim triangulus est talis figura potens eadem specifice esse in hac et in hac materia, sic aversio est formale in peccato potens esse circa hoc objectum vel illud; sicut igitur triangulus dividitur non penes lignum et ferrum, sed penes alium et alium modum triangularitatis, sic non dividitur peccatum penes materiam, sed penes alium et alium modum aversionis. Tertio sic. Peccatum mortale et veniale non dicuntur talia in ordine ad posnam, sed in ordine ad divinam amicitiam, eo modo quo dicitur quod offendit aliquis alium ad mortem quando offendit eum usque ad dissolutionem amicitiae. Igitur peccatum non (n) actus est.

Om. Pr. I. - QUAESTIO I. dicitur mortale, quia (a) ei debetur mors pro poena; sed dicitur mortale, quia dissolvit amicitiam, ex quo fit ut non sit reconciliabile quantum est ex se, quia (6) removet amicitiam et benevolentiam, quae est radix veniae et reconciliationis. Veniale autem dicitur eo quod relinquat amicitiam, ideo ex se non tollit veniam et vitam amicabilem. Tunc arguo sic. Illi actus quorum unus infringit totaliter divinam amicitiam, alius autem non infringit sed laedit leviter, distinguuntur specifice theologice, quia penes intrinsecum in offensa et culpa habent differentiam, scilicet penes venire contra amicitiam. Sed actus peccati mortalis et actus peccati venialis sunt hujusmodi. Igitur, etc. Quarto sic. Illa quae sunt ejusdem speciei, opponuntur uni et eidem in specie. Sed mortale et veniale, secundum quod talia, non opponuntur uni et eidem in specie : quoniam mortale opponitur charitati et tollit eam; veniale stat cum charitate. Igitur aliquid intrinsece est in peccato mortali quod consequitur totam ejus speciem, ratione cujus repugnat ei gratia, quod secundum totam speciem repugnat veniali. Igitur non sunt ejusdem speciei. Quinto. Non solum distinctio actuum penes objecta est distinctio specifica, immo distinctio specifica actuum sumitur ex concursu aliarum et aliarum circumstantiarum , quas actus exigit intrinsece inquantum talis est. Sed mortale et veniale habent alias et alias circumstantias oppositas, licet sint circa idem (y) objectum. Igitur, etc. Major patet; quia alias omnes actus morales circa idem objectum in genere essent ejusdem speciei. Minor probatur. Quia capio aliquem actum circa idem objectum, puta vanam gloriam et laudem inordinatam. Dico quod idem actus circa idem objectum est indifferens ad hoc quod sic vel sic circumstantionetur circumstantiis intrinsecis ad actum venialem et mortalem. Si enim appetat gloriam effrenate, sic quod non vereretur venire contra divinum praeceptum, tanta est libido appetitus, quod (S) ille actus circiimstantionatus est circumstantia propria peccato mortali, quae est contemptus, in hoc quod, si occurrisset in illo actu divinum praeceptum ad oppositum, non omisisset illum actum. Si autem appetat taliter quod si occurrisset divinum praeceptum, mallet obedire quam habere gloriam, ita quod appetitus non ascendit usque ad contemptum divinae voluntatis expressae in praeceptis et prohibitionibus, talis actus habet circumstantiam quae facit peccatum veniale. Et hoc idem dico de aliis circumstantiis, puta de deliberatione, et morositate, etc. Sexto. Illae differentiae quae rationegenerisdistant in infinitum et dividunt ens secundum finitum et infinitum, non sunt ejusdem speciei, immo nec ejusdem generis; differentia? enim ejusdem generis non distant in infinitum, nec dividunt aliquod unum genus penes finitum et infinitum sicut per suas differentias. Sed peccatum dividitur in mortale et veniale sicut in differentias distantes in infinitum , et divisio ista est per finitum et infinitum; quoniam mortale ratione totius sui generis est infinitum, veniale vero ratione sui generis est finitum et temporale. Igitur, etc. II. Argumenta Durandi. - Deinde arguit Durandus, potissime contra primam conclusionem, dicens (dist. 42, q. 6) Primo, quod probatio conclusionis nullam haberet calumniam, si omne peccatum veniale consisteret in subitis motibus qui praeveniunt deliberationem, etiam circa materiam peccati mortalis, sicut est subita complacentia mulieris occurrentis, quia omnes tales motus habent rationem peccati secundum quid et imperfecte. Cujus ratio est : quia illud est peccatum solum secundum quid, quod est in potestate nostra solum secundum quid (ot): sed motus praevenientes deliberationem sunt in potestate nostra solum secundum quid et non simpliciter, nihil enim est perfecte et simpliciter in potestate nostra nisi illud quod sequitur deliberationem, per quam habemus plenum dominium actuum nostrorum ; igitur, etc. Sed quia peccatum veniale invenitur non solum in subitis motibus, sed etiam in actu deliberato cadente super indebitam materiam, sicut cum aliquis sciens et deliberans profert mendacium jocosum, ideo in talibus non videtur verum illud quod dicit conclusio, scilicet quod peccatum dividitur in mortale et veniale per modum analogi, quod dicitur de uno simpliciter et perfecte, de alio vero secundum quid. Quod patet : quia actus voluntarius simpliciter cadens super materiam simpliciter indebitam est peccatum simpliciter; sed multa venialia sunt hujusmodi, ut patet in exemplo adducto, et consimilibus; igitur, etc. Secundo arguit ad idem, et est confirmatio praecedentis. Quia in omnibus quae analogice dicuntur secundum prius et post, perfectum et imperfectum, simpliciter et secundum quid, ratio nominis nulli competit nisi per attributionem ad unum quod per prius perfecte et simpliciter dicitur tale; verbi gratia, in ente, respectu substantiae et accidentis, entis in actu et entis in potentia. Sed peccatum veniale non dicitur peccatum per attributionem ad peccatum mortale : quia si non esset aliquod peccatum mortale, nihilominus esset dare peccatum veniale; quod non contingit in illis quae analogice dicuntur, quia si non esset substantia, accidens non (a) solum secundum quid. - Om. Pr. esset, et si non esset sanitas animalis, nihil diceretur sanum; ergo ratio peccati non convenit (a) analogice peccato mortali et veniali, nisi solum accipiendo veniale quod consistit in subito motu circa materiam peccati mortalis. Tale enim dicitur peccatum solum secundum quid, et in habitudine ad actum deliberatum circa eamdem materiam quae est peccatum mortale. Tertio arguit. Quia, si unum oppositorum dicitur multipliciter, et reliquum. Sed actus virtuosus et peccatum opponuntur. Ergo si in peccatis est multiplicitas analogiae in participando rationem peccati, in actibus virtuosis erit similis multiplicitas in participando rationem virtutis; quod non videtur, comparando actum interiorem interiori, vel Exteriorem exteriori : licet hoc possit dici comparando actus aliarum potentiarum actui voluntatis, quo etiam modo potest poni analogia in peccatis ; sed talis analogia non est inter veniale et mortale, immo invenitur tam in mortali quam in veniali comparando actum interiorem exteriori. Et sic patet quod divisio peccati in mortale et veniale, non est divisio analogi, sed est divisio univoci : quia ratio peccati perfecte salvatur simpliciteret univoce in utroque, licet unum sit gravius altero gravitate alterius rationis specialis; nam et species sub genere naturam generis simpliciter participant, una tamen est perfectior altera, perfectione differente specifice. Quarto arguit. Quia si peccatum divideretur in mortale et veniale (6) tanquam analogum, hoc videretur potissime, quia mortale est contra legem, sed veniale non est contra legem, sed solum praeter legem. Sed hoc non valet, quia omne peccatum est contra aliquam legem Dei, vel naturalem, vel inspiratam, vel ab eis derivatam, nec tamen omne peccatum est mortale. Quia in qualibet lege sunt aliqua praecepta et prohibitiones de his quae sunt necessaria ad custodiam civilitatis, et sine quibus dissiparetur civilitas; et facere contra hoc, est peccatum mortale. Alia vero sunt quae inducuntur a lege non tanquam necessaria simpliciter quasi sine illis non staret bonum civilitatis, sed tanquam facientia ad perfectionem et decorem civilitatis, et quorum opposita habent quamdam inordinationem, sed non subvertentem civilitatem ; et facere contra talia non est peccatum mortale in aliqua lege.

Confirmatur. Quia, si aliquod peccatum veniale esset solum praeter legem et nullo modo contra, hoc potissime videretur de mendacio jocoso. Sed hoc est falsum ; nam mentiri jocose,est directe contra dictamen legis naturalis, et non solum praeter. Et idem est de omnibus quae ex genere suo sunt peccata venialia. g 2.

Contra tertiam conclusionem Argumenta Durandi.

Contra tertiam conclusionem arguit Durandus (dist. 42, q. 4), probando quod probatio sit insufficiens. Primo quantum ad illud quod dicitur ibidem de superbia. Quamvis enim inordinatus amor sui sit vel esse possit principium inordinate appetendi omnia commutabilia, et ob hoc, secundum Augustinum (inPsalm. 79), amor male inflammans possit esse principium aliorum peccatorum; tamen hoc non potest dici de superbia, quia ad plura se extendit inordinatus amor sui quam se extendat superbia quae est inordinatus amor sui quoad excellentiam propriae personae. Ex hoc enim quod aliquis inordinate diligit se, sequitur vel natum est sequi quod inordinate appetat vel fugiat omnia quae aestimat sibi bona vel nociva; et haec sunt vel esse possunt omnia (a) simpliciter; et ideo omne peccatum potest ex hoc oriri. Sed ex inordinato appetitu propriae excellentiae, in quo consistit formaliter superbia, non est natum sequi nisi quod inordinate appetantur vel fugiantur illa quae promovent vel impediunt propriam excellentiam. Haec autem non sunt omnia quae male appetuntur vel fugiuntur. Turpes enim delectationes quae male appetuntur per intemperantiam, non promovent excellentiam, nec aestimantur etiam a superbis eam promovere (6); paenae etiam et tristitiae quae turpiter fugiuntur per timiditatem, non impediunt nec aestimantur impedire propriam excellentiam. Propter quod hujusmodi peccata quae consistunt in appetitu delectationum turpium, et in fuga tristium in rebus bellicis, non videntur oriri ex superbia, quae est appetitus propriae excellentiae, quamvis oriantur ex inordinato amore sui. Unde in illo argumento est fallacia consequentis. Secundo arguit contra illud quod dicitur de divitiis, quarum appetitus inordinatus est cupiditas. Licet enim ipsae praebeant facultatem adimplendi omne malum desiderium, ex hoc tamen non sequitur quod cupiditas sit radix vel origo omnium peccatorum, sed potius oppositum; quia divitiae non praebent facultatem adimplendi omnia mala desideria nisi per sui distributionem (y). Cupiditas autem non est appetitus earum ad distribuendum eas, sed ad avare congregandum et recipiendum. Et ideo cupiditas divitiarum magis impedit assecutionem majorum desideriorum quae per distributionem pecuniarum possent impleri, quam (8) ad hoc inclinet vel promoveat. Et in hoc secundus articulus terminatur. 1. - QUAESTIO I.