ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primuni articulum, sit Prima conclusio : Quod nullus actus humanus, secundum individuum consideratus, est indifferens; licet aliquis actus humanus, secundum speciem, sit indifferens. Hanc ponit sanctus Thomas, de Malo, q. 2, art. 5, ubi sic dicit : " Actus moralis, praeter bonitatem et malitiam quam habet ex sua specie, potest habere aliam bonitatem et malitiam ex circumstantiis, quae (2) comparantur ad actum moralem sicut accidentia quaedam. Sicut autem genus consideratur in sua ratione sine differentiis, sine quibus non potest esse species (S); ita species consideratur secundum suam rationem sine accidentibus, sine quibus tamen non potest esse individuum. Non enim de ratione hominis est esse album, vel esse nigrum, vel aliquid hujusmodi; impossibile est tamen aliquem hominem singularem esse, quin sit albus, vel niger, vel aliquid hujusmodi. Sic igitur, loquendo de actibus moralibus secundum quod in suis speciebus considerantur, possunt dici boni vel mali ex genere; sed bonitas vel malitia quae est ex circumstantiis, non convenit eis secundum suum genus vel speciem; sed individuis actibus talis bonitas vel malitia convenire potest. Si ergo loquamur de actu morali secundum suam speciem, sic non omnis actus moralis est bonus vel malus, sed aliquis est indifferens : quia actus moralis speciem habet ex objecto relato ad rationem, vel secundum ordinem ad rationem; est autem aliquod objectum, quod importat aliquid conveniens rationi, et facit esse bonum ex genere, sicut vestire nudum; aliquod autem objectum est, quod importat aliquid discordans a ratione, sicut tollere alienum, et hoc facit esse malum ex genere; quoddam vero objectum est, quod neque importat aliquid conveniens rationi, neque aliquod a ratione discordans, sicut levare festucam de terra, vel aliquid hujusmodi; et hujusmodi actus dicitur indifferens. Et quantum ad hoc, bene dixerunt, qui actus diviserunt trifarie, dicentes quosdam esse bonos, quosdam malos, quosdam indifferentes. Si vero loquamur de actu morali secundum individuum, sic quilibet particularis actus moralis necesse est quod sit bonus vel malus, propter aliquam circumstantiam. Non enim potest contingere quod actus singularis sine circumstantiis fiat, quae ipsum rectum, faciant, vel indirectum. Si enim fiat quodciimquequando oportet,et ubi oportet, et sicut oportet, et coetera hujusmodi, actus est ordinatus et bonus; si vero aliquod horum deficiat, actus est inordinatus et malus. Et hoc maxime considerari oportet in circumstantia finis. Quod enim fit propter justam necessitatem, vel propter piam utilitatem, laudabiliter fit, et bonus est actus. Quod autem caret justa necessitate et pia utilitate, otiosum reputatur, secundum Gregorium (7. Moralium, cap. 25). Otiosum autem verbum est peccatum, et multo magis factum; dicitur enim, Matth. 12 (v. 36) : Omne verbum otiosum quodcumque locuti fuerint homines, reddent de eo rationem. Sic ergo bonus actus et malus ex genere, sunt opposita mediata; et est aliquis actus, qui in specie consideratus, est indifferens. Bonum autem et malum ex circumstantia, sunt immediata; quia distinguuntur secundum oppositionem affirmationis et negationis, scilicet per hoc quod est secundum quod oportet, et non secundum quod oportet secundum omnes circumstantias. Hoc autem bonum et malum, est proprium (a) actus singularis. Et ideo nullus actus humanus singularis, est indifferens. Et dico actum humanum, qui est a voluntate deliberata. Si enim sit aliquis actus sine deliberatione, procedens ex sola imaginatione, sicut confricatio barbae, aut aliquid hujusmodi, hujusmodi actus est extra genus moris; unde non participat bonitatem vel malitiam moralem. "

Haec ille. Simile ponit, l 2 , q. 18, art. 8 et 9. Item, 2. Senlent., distinctione praesenti, q. 1, art. 5. Ex quibus potest sic argui pro utraque parte conclusionis.

Et primo quidem, quod aliquis actus, in specie consideratus, sit indifferens, arguitur sic : Nullus actus cujus objectum nec convenit nec disconvenit rationi, habet ex sua specie bonitatem vel malitiam moralem. Sed multi actus humani sunt hujusmodi. Igitur nullus talis, ex sua specie habet bonitatem vel malitiam moralem; sed, ut sic, est indifferens.

Quod autem nullus actus, in individuo consideratus, sit indifferens, arguitur sic : Nullus actus secundum suas circumstantias conveniens rectae rationi, aut discordans a recta ratione, est indifferens. Sed quilibet actus humanus est hujusmodi. Igitur nullus talis est indifferens. Secunda conclusio est quod nullus actus humanus, secundum individuum consideratus, in habente gratiam, est indifferens ad meritorium et demeritorium. Hanc ponit sanctus Thomas, de Malo, ubi supra (q. 2, art. 5), in solutione septimi argumenti, ubi sic dicit : " Non omnis actus procedens a voluntate informata charitate est meritorius, si voluntas pro potentia accipiatur; alioquin peccata venialia essent (v) proprium.

proprius Pr. meritoria, quae committunt interdum habentes charitatem. Sed verum est quod omnis actus qui est ex charitate, meritorius est. Hoc autem simpliciter est falsum, quod omnis actus qui non est ex voluntate informata charitate, sit demeritorius; alioquin illi qui sunt in peccato mortali, in quolibet suo actu peccarent, nec (x) eis qui sunt sine charitate (6) esset consulendum quod interdum quidquid boni possent facerent, nec opera de genere bonorum ab eis facta disponerent eos ad gratiam; quae omnia sunt falsa. Tenetur autem quilibet ad conformandum voluntatem suam voluntati divinoe, quantum ad hoc quod velit quidquid vult Deus eum velle, secundum quod Dei voluntas innotescit per prohibitiones et praecepta; non autem quantum ad hoc quod ex charitate velit, nisi secundum illos qui dicunt quod modus charitatis est in praecepto. Quae quidem opinio aliqualiter vera est; alioquin sine charitate posset quis legem implere; quod est Pelagianae impietatis. Nec tamen vera est omnino : quia sic, aliquis charitatem non habens, honorans parentes, peccaret mortaliter ex omissione modi; quod falsum est. Unde modus sub necessitate praecepti includitur, secundum quod praeceptum ordinatur ad consecutionem beatitudinis; non autem secundum quod ordinatur ad vitandum reatum poenae. Unde qui honorat parentes, non habens charitatem, non meretur vitam aeternam; sed tamen neque demeretur. Ex quo patet quod non omnis actus humanus, etiam in singulari consideratus, est meritorius vel demeritorius; licet omnis sit bonus vel malus. Et hoc dico propter eos qui charitatem non habent, qui mereri non possunt. Sed in habentibus charitatem, omnis actus est meritorius vel demeritorius, ut in objiciendo probatum est. "

Haec ille. Quae autem sit probatio ultimi dicti, patet per argumenta. Unde, undecimo loco, arguit sic : " Ad hoc quod aliquis actus sit meritorius in habente charitatem, non requiritur quod actu referatur in Deum; sed sufficit quod actu referatur in aliquem finem convenientem, qui habitu refertur in Deum : sicut si aliquis volens peregrinari propter Deum, emat equum, nihil actu cogitans de Deo, sed solum de via quam jam in Deum ordinaverat, hoc est ei meritorium. Sed constat quod ille qui charitatem habet, se et omnia sua ordinavit in Deum, cui inhaeret ut ultimo fini. Ergo quidquid ordinat vel ad se vel ad aliud quodcumque sui, meritorie agit, etiam si actu de Deo non cogitet; nisi impediatur per aliquam inordinationem actus, qui non sit referibilis in Deum. Sed hoc non potest esse, quin peccatum sit, saltem veniale. Ergo omnis actus habentis charitatem, vel est meritorius, vel est peccatum; et nullus est indifferens.

(Arg. 12.) Sed dicetur, inquit, quod potest esse actus non meritorius, nec tamen inordinatus, ex hoc solo quod aliquis negligenter, et ex quadam subreptione, non prompte refert in finem convenientem.

Sed contra : ipsa negligentia peccatum est, vel (a) mortale, vel veniale. Peccata etiam quaedam venialia, ex subreptione fiunt, ut patet praecise in primis motibus concupiscentiae. Ergo per hoc non excluditur quin sit peccatum veniale.

(Arg. 13.(Praeterea,Glossa Augustini (de Fide et operibus) dicit, 1. Corinth. 3 (v. 12), quod lignum, foenum, stipulam aedificat, qui rebus concessis inhaeret magis quam debet. Sed qui lignum, fenum, stipulam aedificat, peccat; alias non puniretur igne. Igitur qui inhaeret rebus concessis, magis quam debet, peccat. Sed quicumque agit, inhaeret rebus concessis, vel non concessis : si non concessis, peccat; si concessis, magis quam debet, similiter peccat; si secundum quod debet, bene agit, et si est in charitate, meretur. Ergo omnis actus humanus est bonus vel malus, et nullus est indifferens. " Et ulterius, in habente charitatem, est meritorius, vel peccatum. Simile ponit, 2. Senteni., presenti distinctione, q. 1, art. 5, ubi sic dicit : " Actus perfectus bonitate civili, non est susceptibilis efficaciae merendi, nisi in eo qui habet gratiam. Et ideo, in eo qui gratia caret, indifferens est ad meritum vel demeritum. Sed in illo qui (6) gratiam habet, oportet meritorium vel demeritorium esse. Quia, si est malus, est demeritorius; si est bonus, est meritorius: quia, cum charitas imperet omnibus virtutibus, sicut voluntas omnibus potentiis, oportet quod quidquid ordinatur in finem alicujus virtutis, ordinetur in finem charitatis; et cum omnis actus bonus ordinetur in finem alicujus virtutis (y), in finem charitatis ordinatus remanebit; et ita meritorius erit. Et sic, comedere et bibere, servato modo temperantiae, et ludere ad recreationem, servato modo eutrapeliae, quae medium tenet in ludis, ut dicitur, 4. Ethicorum (cap. 81, meritorium est in eo qui charitatem habet, qua Deum ultimum finem vitae sure constituit. "

Haec ille. Ex quibus potest sic argui pro conclusione : Omnis actus humanus malus, est demeritorius; et omnis actus humanus bonus relatus in Deum virtualiter et procedens a voluntate informata charitate, est meritorius. Sed quilibet actus humanus hominis exsistentis in charitate, se habet altero illorum modorum. Igitur quilibet talis est meritorius, vel demeritorius. Tertia conclusio : Quod una et eadem actio potest successive esse bona vel mala. Hanc ponit sanctus Thomas, l 2", q. 20, art. 6, ubi sic dicit: " Nihil prohihet aliquid esse unum secundum quod est in uno genere, et esse multiplex secundum quod refertur ad aliud genus : sicut superficies continua, est una secundum quod consideratur in genere quantitatis; tamen est multiplex secundum quod refertur ad genus coloris, si partim sit alba, et partim nigra. Et secundum hoc, nihil prohibet aliquem actum esse unum secundum quod refertur ad genus naturae, qui tamen non est un"S secundum quod refertur ad genus moris (a), sicut et econtra : ambulatio enim continua, est unus actus secundum genus natura; potest tamen contingere quod sint (?) plures secundum genus moris, si mutetur ambulantis voluntas, quae est principium moralium actuum. Si ergo accipiatur unus actus prout est in genere moris, impossibile est quod sit bonus et malus bonitate et malitia morali; si tamen sit unus unitate naturae, et non unitate moris, potest esse bonus et malus. "

Haec ille.

Et exempli-ficat in arguendo dupliciter. Primo namque arguit sic : " Motus est unus, qui est continuus, ut dicitur, 5. Physicorum (t. c. 39). Sed unus motus continuus, potest esse bonus et malus : puta, si aliquis continue ad ecclesiam vadens, primo namque intendit vanam gloriam, postea intendit Deo servire. Ergo unus actus potest esse bonus et malus. " Secundo : " Quia, secundum Philosophum, 3. Physicorum (t. c. 18 et seq.), actio et passio sunt unus actus. Sed passio bona, sicut Christi, et actio mala, sicut Judaeorum, sunt unus actus. Ergo unus actus potest esse bonus et malus. "

Haec ille. Similia ponit, 2. Sentent., distinctione praesenti, q. 1, art. 4. Ex quibus potest sic argui : Ille actus qui procedit ex bona et mala voluntate successive, et ordinatur ad malum et bonum finem successive, est bonus et malus successive. Sed unus et idem actus exterior, est hujusmodi. Igitur talis potest esse bonus et malus successive. Item, ille actus qui simul procedit a diversis voluntatibus, una recta, etalia perversa, est simul bonus et malus. Sed contingit de uno et eodem actu exteriori, quod simul procedit a talibus voluntatibus. Igitur, etc. Et in hoc primus articulus terminatur. (a) moris. - Om. Pr. (S) sint. - sit Pr.