ARTICULUS II.

RECITANTUR ADVERSARIORUM OBIECTIONES g 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Etquidem, contra primam arguit Scotus (super 9. Metaphy., q. 14), probando quod idem possit movere seipsum. Primo. Quia voluntas movet seipsam, inquantum est libera; et movetur a seipsa, inquantum est receptiva. Seeundo. Quia intellectus movet informatus notitia simplici, et movetur quoad notitiam declarativam. Tertio. Quia intellectus agens movet possibile. Quarto. Quia principia essentialia subjecti, respectu propriae passionis efficiunt et sufficiunt; quia alias hujusmodi potentia esset contradictionis; et similiter voluntas non esset libera, nisi moveret se. Quinto. Quia non est necesse movens et motum distingui loco vel subjecto. Igitur idem potest movere seipsum. Antecedens probatur. Quia alias, si poneretur ignis inexsistens aquae, sicut angelus ponitur simul cum coelo, non calefaceret aquam, nec angelus moveret caelum; quod est falsum. Tum quia ideo oportet agens esse praesens passibili (a), quia virtus agentis non potest attingere in improportionatum distans, ut ibi aliquid efficiat; ergo, si passum secum est, perfectius attingitur a virtute agentis. Tum quia idem est verius praesens sibi quam alteri; cum ergo agens naturale possit in passo disposito praesenti; igitur, etc.

Dicetur forte, quod est praesentia mutua.

Contra. Quia non destruit naturam vel rationem activi et passivi, scilicet secundum actum virtualem et potentiam formalem. Item : sicut simpliciter ad simpliciter, etc. Et hoc est verum , comparando magis ad magis, et maxime ad maxime, secundum illud in quo erit, respectu cujus erat praecisa veritas antecedentis, scilicet ipsius simpliciter; sed hoc erat in reali praesentia activi ad passivum. Sexto. Quia, 2. Physicorum (t. c. 12), forma est natura. Ergo est principium motus in eo in quo est : non passivum, quia, 1. de Generatione, formae est agere; ergo activum. Septimo. Quia grave movetur a seipso. Quod patet : quia corpus sibi alligatum, cujus levitas gravitatem ejus non excedit, movet deorsum, et trabem debilem obvium frangit. Item, quia actu habet formam gravis, et est in potentia accidentali ad deorsum, sicut sciens ad speculandum, 8. Physicorum (t. c. 32). Item, non movetur a generante particulari : quia illo corrupto movetur; quia etiam tale non agit in quamcumque distantiam; et quia tunc grave velocius motum haberet movens primo generans intensius; quod est falsum.

Dicetur forte, quod remanet virtus in gravi indita a generante, ratione cujus movetur.

Contra. Illa virtus, aut est accidens, aut substantia gravis. Si secundum, hahetur propositum. Si primum, igitur non movet nisi in virtute substantioe non generantis, correspondenti igitur in virtute substantioe gravis. Octavo. Quia idem movet se motu augmenti. Quod patet : quia in cibo non est effectiva ratio augmenti, sed prius tempore vel natura corrumpitur quam fiat motus augmentationis; igitur motus hujus est ab animato convertente cibum in seipsum; igitur idem agit et recipit, quia quaelibet pars aucti est aucta.

Dicetur quod virtus immaterialis agit, sed corpus recipit.

Sed hoc non est contra propositum. Quia illa virtus subiective est in eodem reci- TENTURUM piente, et est causa recipiendi. Patet : quia mortuum non recipit augmentum. Nono. Quia idem alterat seipsum. Quod patet : quia aqua calida frigefacit seipsam.

Dicetur quod hoc fit ab aere frigido circumstante; unde in hyeme citius frigescit aqua, quam in aestate.

Hoc non valet. Tum quia actus naturalis non est ab extrinseco contrario agente; actio autem unius contrarii in alium, est contraria et violenta passo. Tum quia idem est principium motus et quietis in termino ad quem est motus, 1. de Coslo (t. c. 100); sed natura aquae intrinsece et non per aliud quiescit in frigido. Tum quia aqua ipsa est frigidior aere circumstante, quando scilicet aqua quae prius fuit calida, frigescit postea; igitur, vel effectus excedit (a) suam causam propriam, vel non est ab aere circumstante. Tum quia non sequitur : citius frigefit in hyeme, igitur causa hujus est aer frigidus in hyeme; sed solum sequitur quod sit quid facilitans et removens impedimentum.

Confirmatur. Quia remotio impedimenti est causa privativa; frigefactio autem est effectus positivus, et requirit causam positivam. Haec sunt argumenta Scoti, in quaestionibus super 9. Metaphysicae.

II. Argumenta Gregorii.

Contra eamdem conclusionem arguit Gregorius (dist. C, q. 1, art. 3). improbando quoddam ibi positum, scilicet quod gravia non moventur a seipsis, sed a suo generante. Et arguit sic Primo. Quia contingit quod aliquod grave generatur superius in aere; et tunc generans illud, est ipsum coelum, vel aer. Sed a neutro horum potest moveri localiter; et si aliud generans assignetur, non movetur ab illo. Igitur, etc. Minor probatur quoad utramque partem. Primo quod non movetur a coelo immediate, probat triplici ratione.

Prima est. Quia, si hujusmodi corpus vel corpora immediate moverentur a coelo, sequeretur quod, quanto grave esset magis elongatum a coslo, tanto tardius descenderet. Consequens est falsum, ut percipit sensus; velocius enim videmus ipsum moveri in fine motus, quam in principio. Tenet consequentia. Quia, quanto magis distat motum a motore, caeteris paribus, minus potest motor (6) super illud ; et per consequens, tardius movet, si movet. Hoc etiam patet ad sensum, in omnibus aliis motibus localibus, sive aliis. - Secunda ratio ad idem talis est. Si ita esset, sequeretur quod non velocius descenderet grave majus, quam grave minus ejusdem rationis et similium dispositionum prater magnitudinem et parvitatem. Consequens etiam patet esse falsum, ad sensum. Consequentia probatur : quia ubi mobilia se habent mere passive, sicut supponitur in proposito, et caetera sunt paria, nunquam majus citius transmutatur ab eodem agente naturali, quam minus; ut patet in motibus localibus, tam violentis quam naturalibus. Patet etiam in alteratione : nam, stante uniformi dispositione passi, non citius alteratur ab eodem agente majus passum, quam minus, etiamsi esset summa dispositio, absque ulla contrarietatis resistentia. Has duas, inquit, rationes ponit Philosophus, 2. Coeli, et Commentator, corum. 92, contra quamdam opinionem antiquam Empedoclis, ponentis quod motus cceli erat causa descensus terrae ad centrum, ut dicitur 2. Caeli, a Philosopho et Commentatore, com. 85.

Tertia ratio ad idem, talis est. Si sic, tunc gravia moverentur a coelo per expulsionem vel impulsionem, et levia per attractionem; sicut patet ex descriptionibus predictorum, 7. Physicorum (t. c. 10). Et si sic, sequitur quod quandocumque grave moveretur et descenderet, coelum expelleret ignem sibi proximum, et aerem consequentem, et universaliter caetera corpora media, usque ad grave, et sic tandem, mediantibus illis, grave ipsum. Et hoc est falsum. Tum quia, secundum hoc, cum (a) aliquis ignis ascenderet perpendiculariter per eamdem lineam per quam grave descenderet, coelum traheret ad se ignem sibi proximum, et caetera corpora, usque ad ignem ascendentem; et per consequens, omnia corpora media simul ascenderent et descenderent secundum eamdem lineam rectam, et per hoc simul contrariis molibus moverentur. Tum etiam quia, vel in tali expulsione ipsum coelum aut pars ejus sequitur ignem proximum quem expelleret, et tunc sequitur quod solum coelum descenderet, aut pars ejus ab eo abscinderetur, quae ignem sequitur; aut in tali expulsione nec coelum nec pars ejus sequitur ignem , et tunc sequitur quod vacuum remaneret juxta coelum; nisi dicatur quod alia pars lateralis ignis rarefiat, quousque impleat locum partis expulsa?; quod non videtur naturaliter possibile, cum ille ignis habeat summani raritatem sibi possibilem naturaliter; aut absque rarefactione sibi succedat, et tunc, eadem ratione, tertia veniet ad locum secundae, et quarta ad locum tertiae, et sic deinceps; et per consequens, tota sphaera ignis mutabitur; quae omnia reputo nimis absurda. Praeterea : Derisibile videtur dicere quod, si lapillum habeam in manu mea, et dimisero illum cadere, mox tota regio superior agitetur; quod tamen sequeretur, secundum prodicta. Consequentia principalis hujus tertiae rationis satis patet : quoniam, ut videmus, nunquam aliquid expellit aliud, nisi illud sit sibi proximum; aut expellendo aliquid sibi proximum, et, illo mediante, expellendo aliud, et sic deinceps, usque ad ultimum expulsum. Hoc etiam apparet per Philosophum, 7. Physicorum, et Commentatorem, comm. 10.

Confirmatur insuper ex intentione Commentatoris, 2. Caeli, comm. 42, ubi ait : " Impossibile est ut aliquid moveatur ab aliquo in loco, mediante aliquo non moto a primo movente. " Ex quo infert quod pars aeris opposita soli non potest localiter moveri, scilicet motu recto, per expulsionem ab ipso sole; quia pars caeli media inter aerem et solem non sic potest a sole moveri. Unde ait : " Si igitur pars aeris quae opponitur soli, movetur a sole, mediante parte coeli quae est inter aerem et solem, motu locali, necesse est ut illa pars coeli moveatur a sole motu locali; quod est impossibile. "

Haec Commentator.

Patet igitur, ex praedictis, quod illud grave superius generatum non potest moveri a coelo; quae erat prima pars minoris primi argumenti. Secunda vero pars ejusdem, quod tale non possit moveri a medio in quo est, dato quod sit generatum ab illo, probatur triplici ratione.

- Prima est quod, si sic, tunc idem activum naturale moveret ad diversas differentias positionis, et secundum contrarios motus. Hoc autem repugnat activo naturali, quod est ex se determinatum ad unum. Igitur, etc. Probatur consequentia : Nam per eamdem partem medii per quam leve ascendit, contingit grave descendere; et, e converso, simul dum per unam ascendit leve, per aliam similem penitus et propinquam contingit grave descendere.

Secunda ratio est. Quia, si sic : aut eadem pars medii moveret continue corpus motum, a principio motus usque ad finem; aut alia post aliam, sicut multi (a) dicunt accidere in motibus projectorum. Primum non potest rationabiliter dici : quoniam tunc sequitur quod quando grave generatum superius in aere, verbi gratia, nix vel grando, descenderet, aliqua pars aeris ab illa superiori regione usque ad terram descenderet; quod est inconveniens. Nec secundum : quia, si sic, quanto illud magis descenderet, tanto tardius moveretur; quod patet esse falsum. Consequentia patet : quia, in tali motu, secundum movens minus movet quam primum, et tertium quam secundum, et sic deinceps, ut patet de projectis.

Tertia est. Quia : aut illud moveretur a medio tanquam a motore primo, seu non moto ab alio; aut tanquam a motore secundario et moto. Non potest dici primum : quoniam, a quacumque parte medii ponatur grave superius genitum moveri, sive ab ea quae est supra ipsum, seu ab ea quae est sub ipso, seu a laterali, sequitur quod illa ex se moveatur deorsum, et per consequens ex se contra suam naturam moveatur; quod videtur includere repugnantiam. Praelerea : Sequitur quod motus violentus et contra naturam, puta aeris deorsum, est per se prior causaliter motu naturali gravis deorsum, et quod non est aliquis motus naturalis, non praecedente, saltem causaliter, motu violento; quod est inconveniens, et expresse contra Commentatorem, 12. Metaphysicae, comm. 3, in fine. Praeterea: Si tale grave est praecise in potentia passiva ut moveatur, et ipsum medium est totalis causa immediata et particularis movens ipsum, mirum estquod ipsum non moveat tale grave potius ad superius, quo ipsum aptum natum est naturaliter moveri, vel saltem non retineat ipsum ibi ubi ipsum medium naturaliter quiescit, quam ipsum moveat inferius, quo nonnisi violente medium movetur. Nec secundum potest dari : quia tunc oporteret assignare quis esset ille prior motor; nec contingit. Praeterea : Nos hic de tali motu primo inquirimus. Secundo principaliter arguit sic. Quia, cum ignis generatur hic inferius ex refractione radiorum ad speculum, aut ex percussione silicis ad ferrum, nullum potest generans dari aut assignari, a quo immediate moveatur sursum; sicut patet volenti supra factas (a) rationes, quodcumque fuerit assignatum generans, applicare. Tertio sic. Constat quod lapis hic genitus inferius, et post per (6) tempora sursum latus, cum descendit, non movetur actualiter a generante; nec aliquis sanae mentis oppositum diceret, cum contingat ipsum moveri a loco maxime distante a generante. Quarto. Quoniam contingit olim, dudum corrupto generante, hujusmodi corpora ad sua loca moveri, si fuerint extra ipsa delata. Constat autem quod tunc non moventur ab eo quod tunc non est in rerum natura. Quinto. Quia auctoritates quae videntur facere pro conclusione, non sunt pro ea. Nam nec Philosophus nec Commentator volunt quod talia corpora moveantur immediate a generante, sed tantummodo mediate : quia scilicet generans causat in generato formam, per quam immediate ipsum genitum movetur ad proprium locum, nisi aliquid impediat; motus tamen illius immediatum principium non est generans, sed forma geniti (y). Unde, 4. Caeli, in prima parte, dicit : Cum quidem igitur fiat ex aqua aer, etc. Habet littera commenti sic : Revertamur, et dicamus quod, cum aqua transmutatur in aerem, tunc transmutatur de gravitate in levitatem; deinde movetur (5) ad superius. Quod Commentator exponens, comm. 25, ait : i Per hoc quod dicit, deinde movetur superius, non intendit deinde secundum tempus, sed secundum causam et causatum, id est, quod motus ad superius est causatus a sua levitate. "

Haec Commentator.

TENTURUM Item, 3. Coeli, coinm. 28, ail : " Sed quia motus non exsistunt a generante nisi mediante generato, et motus primo et essentialiter non fit nisi a motore, et nullo alio mediante, propter hoc iste motus non est primus, nec essentialis, id est, primo et essentialiter a motore extrinseco, sed a forma moti (a). "

Haec ille. - Item, 8. Physicorum, cornui. 32 : a Et cum ista sit qiiaestio,dicens : Utrumista corpora simplicia moveantur in loco a motore extrinseco, aut ex se? distinguendum est in responsione ad illam. Quoniam motus, qui est in potentia naturali, et est in potentia quae est in re ex qua generatur corpus simplex in quo invenitur motus, necessario indiget motore essentialiter, et est illud quod est extrinsecum, scilicet generans. Generans enim est (6) illud quod in corpore simplici generat formam suam et omnia accidentia contingentia (t) formae, quorum unum est motus in loco; et ideo, cum fuerit forma completa in eo, complebitur ubi suum debitum, et alia accidentia, nisi aliud impediat. Potentia vero ad motum, quas accidit inveniri in corpore simplici, quando impeditur in tempore suae generationis quin moveatur ad locum suum naturalem ab aliquo impedimento, quando generatur in loco extraneo, aut quando exit a loco suo naturali ab aliquo extrahente, non indiget, ad hoc quod exeat in actum, motore extrinseco essentialiter, cum sit potentia accidentalis. "

Haec Commentator.

Stat igitur determinatio Commentatoris et Philosophi in hoc : quoniam corpus, aut est in potentia essentiali ad motum, quemadmodum terra; aut aliquod corpus non actu leve, est in potentia ad motum sursum, et tale indiget motore extrinseco, scilicet generante dante sibi formam quae sit principium motus sursum, et per consequens mediate, nisi impediatur dante sibi motum sursum ; aut corpus est tantum in potentia accidentali ad motum sursum, quemadmodum est corpus actu leve, quando generatur extra locum proprium, vel extrahitur de loco proprio, et tunc non indiget motore extrinseco per se. Nunc autem non est, ad praesens, questio de corpore quod est in potentia essentiali ad formam elementi a quo moveatur motu proprio illi elemento, ad cujus formam est in potentia, nec de elemento quod generatur in loco naturali; illud enim non movetur; sed est quaestio de elemento habente actualiter formam talis elementi, quod quidem non est in loco suo naturali; et de tali dicit quod non indiget motore essentiali, id est, per se extrinseco; sed, ut dicit ibi, et in de Caelo et Mundo, sufficit removens prohibens; et ab illo non per se, sed per accidens movetur tantum. Verumtamen non semper est opportunum removens prohibens distinctum ab ipso, quinimmo ipsum- (y) contingentia. - continua Pr, met (a) quandoque vi sua removet prohibens; sicut si corpus valde ponderosum debili funiculo alligetur sursum, propter ejus ponderositatem, nullo alio frangente, rupto tandem funiculo, deorsum ruet.

Haec Gregorius cum multis aliis auctoritatibus Commentatoris, quas, gratia brevitatis, omitto. III. Alia argumenta Scoti.

Contra eamdem conclusionem arguit Scotus (dist. 2, q. 10) multipliciter. Primo sic. Omnis effectus, quando est actu causatus, habet causam in actu. Quod patet per Aristo-telem, 2. Physicorum, et 5. Metaphysicae, cap. de Causa, ubi dicit quod causa efficiens in actu et causatum in actu, simul sunt et non sunt. Patet etiam, si nulla esset auctoritas, per rationem manifestam : quia quod non est, quando non est, non producit aliquid ad esse. Igitur quando descensus gravis est in actu, tunc aliquid est causans illum in actu. Non autem tunc est in actu a removente prohibens; nec per consequens, ab impellente (6) ipsum grave fertur ad deorsum, quia pellens per se movet illum ad deorsum; quia in hoc est quasi removens prohibens, et tale movens, secundum Philosophum, 8. Physicorum (t. c. 32), est quasi movens per accidens, et praeter movens per accidens, oportet ponere movens per se efficiens; quia omne per accidens, habet reduci ad per se. Nec istud potest esse centrum trahens : quia, si, per impossibile, nullum grave esset in centro, adhuc grave moveretur deorsum ; sic enim terra amota esset ab eo, et, manente centro sub respectu vel ratione centri, ut prius, adhuc naturalitertenderetad centrum. Quid igiturattrahit? Numquid ubi mathematicum (y)? Constat quod non ; quia non est forma activa. Nec etiam coelestis influentia, vel alia universalis : quia hoc videtur esse fuga recurrens ad agens universale ; quod est negare effectus et causas particulares. Influentia enim cceli, quantum est de se, uniformis est in toto medio; quare ergo unam parlem moveret sursum in toto medio, et aliam deorsum, nisi poneretur agens particulare determinans? Nec istud actu movens, quando movetur actu grave, potest poni actu grave motum : quia, eadem ratione, quaererem de illo movente, quod movet ipsum; quia nihil movet se univoce ad id quod habet, et, praeter hoc, motus est extrinsecum gravi. Nec generans grave; quia tunc potest non esse. Igitur oportet dare quod sit aliquid intrinsecum gravi, vel ipsummet grave per aliquid intrinsecum.

Dicetur forte, quod generans virtute manet in gravi, et per hoc movet ipsum grave.

Contra. Non manet in virtute, nisi sicut causa in suo effectu; et quod sic manet, non est ens in se (a), sed tantum quia manet in suo effectu; et tunc virtus ista, respectu motus, pertinet ad genus causae efficientis. Et tunc (6), si generans dicatur efficere, et non efficit nisi secundum quod est actu, necesse est igitur quod efficiens efficiat actu; quia illud quod est efficiens in virtute tantum, non efficit (y). Et ita adhuc sequitur propositum. Secundo. Quia illud quod non movet aliquid, nisi prius ab aliquo naturaliter motum, ab eodem habet quod moveat et quod sit motum. Sed grave cui alligatum est leve, cujus levitas non excedit gravitatem ejus, movet idem leve trahendo ipsum secum ad centrum, et non movet nisi quia motum. Igitur prius est motum naturaliter quam moveat; et ab eodem movetur, a quo movet illud sibi alligatum. Movet autem illud per gravitatem suam. Igitur et seipsum. Tertio. Confirmatur ista ratio. Quia quando aliquid habet potentiam activam respectu alicujus formae, potest eam causare in quocumque passo approximato et proportionato. Sed grave habet potentiam activam respectu ubi deorsum, sicut habet respectu illius quod trahit secum; et ipsummet, quando est extra locum suum, est receptivum hujusmodi formae, carens ea; et est approximatum et proportionatum sibi. Igitur potest illam formam causare in seipso.

Hoc etiam satis potest patere, si consideretur quod quies requirit causam actualiter causantem, sicut motus. Tunc enim oporteret dare causam coaeve causantem quietem naturaliter gravis cum ipso gravi (o); nulla autem talis causa coaeve causans quietem cum gravi, est nisi grave; et per consequens, grave effective movet se; et per consequens, movetur ad illam quietem a seipso (e), hoc est, effective causat motum ad istam quietem ; quia ista duo sunt ab eadem causa. Quarto. Quia grave impeditum a motu, removet prohibens, si gravitas ejus vincat virtutem illius impedientis vel resistentis : puta, si superponatur alicui continuo, et gravitas ejus vincat virtutem continuitatis, frangit illud; et sic, solvendo continuitatem ejus, solvit impedimentum descensus ejus. Hujus autem fractionis, cum sit motus violentus, oportet ponere causam extrinsecam efficientem; et non videtur rationabile fingere aliquam aliam causam, quam ipsum grave. Non autem frangit illud, nisi quia intendit facere se esse in centro. Igitur ab eodem principio habet se facere in centro, a quo habet istud impediens removere. Quinto. Hoc etiam declarari potest aliter. Quia gravius movetur velocius; et tamen ab eodem generante generari potest aliquid gravius, et aliquid minus grave; et possent ista duo esse in eadem distantia ad centrum, et in eadem influentia coeli. Igitur difformitas motuum in istis est ab aliquibus causis (a) intrinsecis. Sexto. Quia motus naturalis intenditur in fine, secundum Philosophum, 1. Caeli et Mundi (t. c. 88 et 89). Cujus difficile esset assignare causam, si effectivum hujus motus esset praecise aliquid extrinsecum. Septimo. Nam Aristoteles, 8. Physicorum (t. c. 32), solvens dubitationem de gravibus et levibus, dicit quod, quia potentia dicitur dupliciter, imma-nifestum est a quo movetur grave. Distinguit autem potentiam ad actum primum, et ad actum secundum, ut patet de potentia ad scientiam, et de potentia ad considerationem. Et applicando ad propositum, dicit quod ignis est in potentia essentiali ut fiat frigidus, prout scilicet aqua generatur ex eo; cum autem generata fuerit aqua, est in potentia accidentali ad agendum (6), id est, ad infrigidandum, nisi impediatur. Et ita dicit de gravi et levi. Leve enim (y) fit ex gravi, ut ex aqua aer fit. Cum autem est jam leve, operabitur mox, nisi prohibeatur. Actus autem levis, est alicubi esse (3) et sursum; prohibetur autem, cum in contrario loco fit (e). Unde nihil valet exponere quod, cum sit in actu leve, est actu sursum, ita quod levis est ascendere; quia tunc idem est dicere quod leve est, et dicere quod, quia leve est, actu ascendit; quod nihil aliud est nisi causaliter dictum (Q. Dicit enim quod mox operabitur, nisi prohibeatur; quod non potest intelligi de actu levis primo ; quia actus levis non potest prohiberi vel impediri, dum est actualiter talis (vi). Similiter, dicit quod prohibitum est in contrario loco; non autem est non leve, quando est in contrario loco; igitur intelligit de actu secundo, scilicet quod actus ejus est alicubi esse, id est, actus qui est sursum ferri, sit operatio ejus. Sicut igitur ignis habens calorem ut actum primum, vere effective se habet ad calefactionem, quae est operatio ejus secunda (0); ita et ignis, actu exsistens levis, effective se habet ad esse sursum, sive ad operationem qua fertur sursum. Octavo. Nam, 4. Physicorum, cap. de Vacuo (t. c. 85), dicit quod densum et rarum concomitante causis.

eis Pr. tur duae contrarietates, scilicet grave et leve, durum et molle; et loquens de contrarietate levis et gravis, dicit quod secundum hanc contrarietatem erunt activa motus, secundum autem durum et molle passiva. Igitur, etc. Nono. Quia Commentator, 3. Coeli, comm. 28, dicit sic : " In simplicibus idem est secundum speciem (oc) motor et motum, sed differunt secundum modum. Lapis enim movet se inquantum est gravis in actu, et movetur inquantum est in potentia inferius; et sic invenitur uno modo in actu, et alio modo in potentia. Et causa hujus est, quia componitur ex materia et forma. "

Haec Scotus. ij 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Scoti et quorumdam aliorum.

Contra secundam conclusionem arguit Scotus, et quidam alii (apud Gregorium, dist. 6, q. 2), probantes quod impossihile sit angelum quacumque virtute moveri localiter, nisi solum per potentiam divinam. Primo sic. Si hoc esset possibile, sequeretur magnitudinem, motum et tempus, componi ex indi-visihilibus, contra demonstrata, 6. Physicorum (t. c. 1). Probatur consequentia. Quia, si indivisibile moveretur per se, mensuraret totum spatium super quod moveretur (6); et indivisibilia in illo essent immediata, sicut patet; et consequenter, magnitudo constaret ex indivisibilibus. Et quia ejusdem rationis sunt motus et tempus, quoad divisionem, cum magnitudine, ex eo quod eisdem divisionibus (y) dividantur, ut ibidem patet, sequitur etiam quod motus et tempus ex indivisibilibus componantur. Seeundo (o). Si sic, tunc angelus in suo motu nullam haberet resistentiam; et per consequens, non esset in illo motu aliqua successio, cum omnis successio in motu sit propter resistentiam, ut patet, 4. Physicorum, cap. de Vacuo, et per Commentatorem, ibidem, coram. 71. Tertio. Tunc angelus perfectior et majoris virtutis, non posset se movere velocius quam angelus minoris virtutis. Consequens est falsum. Probatur consequentia. Quia, secundum hanc positionem, quilibet angelus posset se movere per quantamcumque distantiam in quantocumque tempore, eo quod non esset sibi difficilius movere se per magnam quam per parvam, cum nullam habeat resistentiam; et ita non posset se movere velocius unus quam alius. Falsitas consequentis probatur. Quia ponatur quod duo angeli, unus fortior et alius debilior, moveant se quam citius possunt : si moventur aeque velociter, ergo virtus major et minor agunt actiones aequales in aequali tempore, quando agunt secundum ultimum suae potentiae; quod non est intelligibile, et, cum hoc, est contra Philosophum et Commentatorem, ubi supra, et 7. Physicorum (t. c. 85 et seq.), et multis aliis locis. Quarto. Quia sequeretur quod aliqua virtus minor virtute angeli, posset cum aliqua resistentia velocius moveri quam angelus sine resistentia; quod est absurdum, et impossibile. Probatur consequentia. Nam sumatur unus angelus qui moveatur de terra usque ad concavum lunae, quam velocius potest; et ponatur quod in tempore A. Constat quod aliquis ignis potest per idem medium usque ad eumdem locum moveri in aliquo tempore; et sit illud B. Tunc aliqua est proportio temporis A ad tempus B. Sit, gratia exempli, decupla. Tunc sic : Ignis decu-plus ad priorem, potest moveri in hoc medio , tempore decuplo minori quam sit B; igitur in tempore aequali A. Igitur (a) ignis centuplus potest moveri in tempore minori quam A. Et constat quod ignis in suo motu habet resistentiam ex medio in quo movetur, angelus autem nullam. Quinto. Quia tunc, eadem ratione, anima humana, quando vellet esse alicubi, primo moveretur sicut angelus; et ita esset primum motum ex se in homine, contra determinationem Philosophi et Commentatoris, 8. Physicorum, in multis commentis, ubi volunt quod primum motum ex se, sit compositum ex duabus partibus, quarum una movet aliam. II. Argumenta aliorum.

Arguunt etiam alii (apud Gregorium, dist. 6, q. 1, art. 3), quod angelus non moveat seipsum. Primo. Quia Philosophus, 7. Physicorum (t. c.1), probat, ex intentione, quod omne quod movetur, ab alio et non a seipso movetur; quod utique esset falsum, secundum te; et, eo negato, non remaneret via ad probandum primum motorem esse omnino immobilem. Secundo. Quia potentia activa, 5. (t. c. 17) et 9. Metaphysicae (t. c. 2), diffinitur per esse principium transmutandi aliud. Nihil igitur transmutat seipsum. Tertio. Quia, si idem moveret seipsum primo, idem, secundum idem, esset simul sub oppositis dispositionibus. Consequens est impossibile. Sed probatur consequentia. Quia semper movens est in opposita dispositione ad motum, et econtra : nam movens assimilat sibi motum, et trahit illud ad dispositionem similem sibi; igitur motum est sibi dissimile, dum movetur; et ideo, in 1. de Generatione (t. c. 50 et seq.), dicitur quod agens et passum sunt dissimilia in principio, et similia in fine. III. Argumenta Gregorii.

Item, contra quoddam inclusum in probatione conclusionis, quod scilicet illud quod proprie movetur localiter, acquirat ubi, quod est quid distinctum ab ipso loco, arguit Gregorius (dist. 6, q. 1, art. 2) multipliciter. Primo sic. Si corpus motum localiter, inquantum sic movetur, acquirit novum ubi, intelligendo per ubi aliquam rem sibi formaliter inhaerentem, sive sit absoluta, sive respectiva, igitur perdit aliquod ubi (a), ita quod ab aliquo ubi movetur ad aliud ubi, sicut ab uno loco ad alium. Et si sic, vel igitur movetur de uno ubi in aliud in tempore, vel in instanti. Neutro modo. Igitur, etc. Quod autem non in tempore, probatur. Quia, si sic, igitur partibiliter et successive, id est, prius secundum unam partem, et posterius secundum aliam, et prius secundum partem, quam secundum totum. Vel igitur secundum partes ipsius mobilis, vel secundum partes ubi; et hoc, vel secundum partes dimensionales, seu quas habet secundum extensionem mobilis, vel secundum partes essentiales intrinsecas, scilicet secundum intensionem, quemadmodum ponitur forma quae intenditur habere tales partes non situ distantes. Si dicatur primum, scilicet quod mobile prius secundum unam partem sui movetur ab ubi quod habet, quam secundum aliam, et quam secundum totum, quaero tunc de alia parte ipsius mobilis. Aut enim habet adhuc suum ubi totum, vel partem quam prius habuit; et tunc sequitur quod ipsa quiescet, alia parte mota actualiter; quod est impossibile, supposito quod ipsum sit continuum totum perfecta continuitate. Aut habet aliquam partem ubi primi (S), non tamen illam quam prius habebat; quod non potest esse, nisi habendo aliquam quam prius habebat alia pars mobilis; et tunc sequitur quod illa pars ubi quam habet, migravit de subjecto in subjectum ; quod non est possibile naturaliter. Si vero detur secundum, scilicet quod mobile ideo partibiliter movetur ab ubi, quia prius ab una parte dimensio-nali ipsius ubi quam ab alia, tunc quaeritur de alia parte ubi, in qua parte mobilis remaneat subjective per tempus illud in quo ab alia movetur mobile. Vel siquidem in ea in qua primo erat; et per consequens, illa pars mobilis quiescit, et sic, una parte quiescente, movetur totum; quod naturaliter non contingit. Vel in alia parte mobilis; et tunc sequitur quod de subjecto in subjectum migraverit aut transierit. Si detur tertium, puta quod totum ipsum mobile simul prius movetur ab una parte essentiali ipsius ubi quam ab alia;

contra (v). Primo : Quia (8) ubi, secundum opinionem tuam (e), non habet tales partes, alioquin susciperet magis et minus; cujus oppositum dicit Auctor Sex Principiorum. Praeterea, patet hoc esse falsum ratione : nam nunquam aliquod corpus dicitur magis esse in uno eodem primo et adaequato loco quam prius fuit, nec minus in uno tempore quam in alio. Secundo : Quia, secundum hoc, sequeretur quod quaslibet pars mobilis haberet (a) aliquam eamdem partem primi ubi, quam habuit prius, licet non omnem habeat, nec ubi ita intensum; et per consequens, adhuc est in eodem loco in quo prius. Non enim mutat ubi, nisi mutando locum, etiam secundum opinionem tuam. Ex quo sequitur quod quaelibet pars quiescit.

- Eodem modo potest argui quod non acquirat novum ubi partibiliter. Quia : vel hoc esset secundum partibilitatem mobilis, ita quod una pars ejus prius acquireret novum ubi quam alia; et tunc sequitur quod una pars movetur, alia non mota; vel secundum partibilitatem ubi praecise, ita quod totum mobile simul prius acquirat unam partem essentialem novi ubi quam aliam, quia de parte dimensio-nali non potest accipi; et tunc, aut simul cum secunda parte remanet prima, aut non. Si sic, igitur per tempus habet eamdem partem ubi; et per consequens, totum est in eodem loco primo in quo prius fuit; igitur, dum movetur, quiescit. Si non, igitur in quolibet instanti habet novum ubi, et perdit; et per consequens, non partibiliter et successive movetur ad ubi, cujus oppositum dabatur. Relinquitur ergo quod mobile localiter motum, non movetur in tempore, seu partibiliter, et successive, de uno ubi ad aliud. Quod autem nec in instanti, primo probatur. Et exempli gratia, sit P aliquod corpus quiescens in aliquo loco determinato, et habens ubi quod sit A; et incipiat P moveri continue. Si ergo in aliquo instanti P movetur ab A, sit illud instans B. Tunc sic : Aut per instans B, est in eodem loco primo ipsum et partes ejus omnes, in quo erat tempore quieto; aut non. Si sic, igitur habet idem ubi A in instanti B; et per consequens, simul est mutatum ab A, et non mutatum ab A. Si non, ergo est mutatum ad aliquid novi loci vel magnitudinis. Aut ergo ad aliquid divisibile; aut praecise ad aliquid indivisibile. Non primum : quia in motu continuo cujuslibet partis divisibilis, prius acquiritur pars, et nulla tota simul acquiritur, ut patet ex 6. Physicorum. Nec secundum, scilicet ad aliquid indivisibile : quoniam tunc sequitur quod in motu locali continuo sit dare primum magnitudinis, ad quod mobile est mutatum; et, juxta consuetum modum loquendi (6), est dare primum mutatum esse, quod nullum moveri vel nullum mutatum esse praecessit; quae reprobata sunt, 6. Physicorum. Secundum hoc etiam tollitur omnis motus continuus : nam oportet dicere quod semper mobile est totum in termino a quo, vel totum in termino ad quem. Secundo sic. Ponatur quod P moveatur continue; et sit A, unum ubi a quo movetur, seu quod perdit in instanti B. Tunc sic : Aut P acquirit in instanti B, aliquod ubi; aut non. Si non, igitur in instanti Ii non perdit A ubi; simul enim in motu locali mobile perdit terminum a quo, et acquirit terminum ad quem. Si vero in B instanti acquirit aliud ubi novum, sit illud C; et tunc quaeritur, utrum P perdit G in instanti B, aut in alio? Si in alio, igitur P babet ubi C per tempus; et per consequens, vel in illo tempore simul movetur et quiescit, vel movetur et nullam talem rem perdit, ac, per hoc, nec etiam acquirit; quod est propositum. Si vero in instanti B, igitur in eodem instanti perdit et acquirit ubi C; et simul est mutatum ab ipso C et mutatur ad ipsum. Et ulterius, sequitur quod in illo instanti babet C et non habet C; quod est impossibile. Patet consequentia per illam conclusionem declaratam, 6. Physicorum (t. c. 40) : Omne quod mutatum est, quando primo mutatum est, est in eo ad quod mutatum est. Et similiter, ibi probatur quod nullum quod mutatum est, quando primo mutatum est, est in eo a quo mutatum est. Praeterea : In eodem instanti, P est primo motum ad ubi C, et ipsum C est primo genitum; et in eodem instanti P est primo motum a C, et ipsum C est primo corruptum. Igitur, si in eodem instanti P est primo motum a C et ad C, in eodem instanti C est primo genitum et corruptum, et est et non est. Praeterea : Secundum hoc, generatio et corruptio ejusdem numero declarati, sine medio sibi succedunt et continuantur; quod Philosophus reputat impossibile, 8. Physicorum, et Commentator, conim. 63. Praeterea : Si P in instanti B perdit ubi C, igitur, ut prius, in eodem instanti acquirit aliud ubi, puta D ; et ultra, arguendo ut prius, sequitur quod inulta, immo omnia ubi acquirit in instanti B; et per consequens, totus motus continuus ipsius P fit in unico instanti; quod est impossihile. Tertio. Si a quolibet ubi P movetur vel mutatur (non euro pro nunc) in instanti, et ad quodlibet (a) mutatur in instanti, sequitur quod tutus motus continuus ipsius P componatur ex mutatis esse prae-cise; et sic tempus mensurans ipsum componitur ex instantibus. Consequens est reprobatum, 6. Physicorum. Consequentiam probo sicut probata est in primo, dist. 17, in reprobatione unius opinionis. Seeundo principaliter arguitur contra opinionem tuam. Coelum primum (6), secundum Philosophum, vere movetur localiter; et tamen nullum ubi acquirit, cum ipsum non circumscribatur neque (a) ad quodlibet. - a quolibet Pi-. (.;) primum. - Om. IV. contineatur loco; et per consequens, secundum illam viam, non habet in se aliquod ubi. Confirmatur per Auctorem Sex Principiorum, qui expresse dicit ultimam sphaeram non habere ubi, eo quod nihil ipsam contineat. Igitur non omne quod movetur localiter, talem rem in se acquirit. Ex quo ulterius infero quod, cum in nullo alio moto localiter experiamur talem rem acquiri, nec aliqua auctoritas assertione digna hoc dicat, irrationabiliter hoc dicitur. Tertio. Si quodlibet mobile motum, etc, sequitur quod localiter motum simul moveretur motibus distinctis, et esset dare quintum genus motuum, praeter illa quatuor quae Philosophus posuit, 5. Physicorum, et quae communiter ponuntur. Consequentia probatur. Nam quod movetur localiter de loco ad locum, acquirit partibiliter locum, et movetur secundum locum; si ergo simul acquirit continue ubi, movetur secundum ubi etiam, et sic duobus motibus distinctis ; quod erat primum inferendum. Rursus : Secundum te, motus ad ubi pertinet ad praedicamentum ubi; motus autem secundum locum, vel ad locum, cum ubi non sit locus, non pertinebit ad praedicamentum ubi; et constat quod non ad praedicamentum substantiae vel qualitatis, nec etiam quantitatis, cum non sit augmentum nec decrementum, nec mobile mutetur secundum propriam quantitatem. Igitur oportet dare quintum praedicamentum, in quo motus ille ponatur; et certe difficile, ne dicam impossibile, erit reperire, salvato communi numero praedicamentorum. Quarto. Si sic, igitur possibile est aliquid in eodem tempore primo moveri continue secundum ubi alicujus loci, et quiescere secundum locum illum; et econtra, quiescere secundum ubi, et moveri secundum locum. Hoc autem falsum est : nam quiescere, secundum ubi, non est aliud quam ipsum et omnes partes ejus esse ubi erant prius; et hoc ipsum non est aliud quam ipsum et omnes partes ejus esse in eodem loco quo prius. Si ergo aliquid quiesceret secundum ubi, quiesceret secundum locum, et econtra. Consequentia declaratur. Quia, secundum hypothesim, ubi est res essentialiter ac etiam substantia et situ distincta ab ipso loco; nec aliquam causalitatem habet unum super alterum, quam Deus non possit plene supplere. Potest ergo Deus locatum transferre partibiliter de suo loco, conservando totaliter ubi in ipso locato; et econtra poterit in locato innovare continue ubi, et ipsum in eodem loco adaequatoet primo retinere. Quinto sic. Si ubi sit talis res, possibile esset, per potentiam Dei, idem locatum esse in eodem loco quo prius erat, et non esse ubi prius; et econtra, esse ubi prius, et non in eo loco quo prius; quae non sunt intelligibilia. Sexto. Si ubi est talis res, annihilet Deus ubi i quod habet Socrates exsistens in loco isto demonstrato, verbi gratia, A; et nullam aliam mutationem faciat in Socrate, aut in alia re; quod bene est possibile suae omnipotentiae. Quo facto, quaeritur utrum Socrates sit in A, vel non. Si non, ergo Socrates est mutatus secundum aliquam mutationem, quia prius fuit in A; quod est contra positum. Si sic, igitur, ad hoc quod Socrates sit in A, non requiritur aliqua alia talis res; et, cum nulla experientia de illa habeatur, nec Dei revelatio, nec ratio aliqua propter quam debeat poni, sequitur quod inutiliter et irrationabiliter ponitur. Septimo. Quia, si est talis res : aut est absoluta ; aut respectiva. Non absoluta; non enim est substantia, aut quantitas, aut qualitas, sicut patet. Nec respectus : quia, ut videtur, non esset nisi loci ad locatum ; vel econtra, respectus locati ad locum ; vel tam hic quam ille. Non primum, nec tertium, secundum illam viam ; alioquin locus haberet ubi, et posset convenienter quaeri ubi est locus iste; et ultra, etiam loci esset locus; quod opinio tua non concederet. Nec secundum dici posset; quod tamen tua opinio dicit. Probatur : Quia respectus loci ad locatum, est de genere relationis; igitur et respectus locati ad locum. Antecedens patet; non enim pertinet ad aliud praedicamentum, secundum te. Consequentia probatur : Quia, ut dicit Augustinus, 7. de Trinitate, cap. 1, et Philosophus, in Prxdicamen-tis, omnia relativa dicuntur ad convertentiam; et per consequens, secundum doctrinam eorum, habent respectus mutuos. Omnes autem mutui respectus pertinent ad idem praedicamentum. Ergo, si unus est de praedicamento relationis, et alter. Sed, secundum te, ubi non est res praedicamenti relationis. Igitur ubi non est talis res, a loco et a locato distincta. Octavo. Omnis quaestio facta per interrogativa pertinentia ad praedicamentum ubi, quaerit de loco, et omnis responsio data ad hujusmodi interrogationem, respondet de loco. Igitur ubi erit locus, et econtra. Consequentia patet. Et antecedens probatur quoad primam partem : Nam istae interrogationes aequivalent in significando, ubi est Socrates, et, in quo loco est Socrates; et istae similiter, quo ivit Socrates, et, ad quem locum ivit Socrates; et similiter istae, unde venit Socrates, et, a quo loco venit Socrates; nec aliud intelligit quis per unam, quam per aliam, ut puto quemlibet confiteri. Quo etiam ad secundam partem, patet. Nam idem penitus respondet qui dicit, est hic, et qui dicit, est in isto loco. Item, qui dicit, illuc ivit, vel, UU71C venit, et qui dicit, ad illum locum ivit, et, ab isto loco venit. - Confirmatur. Nam, si quis interroget de Socrate, ubi est, et respondeatur, in ecclesia, vel, in scholis, convenienter respondetur, et bene, si vere ibi sit. Sicut igitur in ecclesia, in scholis sunt termini pertinentes ad praedicamentum ubi, alioquin non sic convenienter responderetur; igitur ejusdem est interrogativum hoc adverbium ubi, quod ista significant. Haec autem significant loca ipsa extrinseca, et non aliquam rem, formaliter loco vel locato inhaerentem. Ergo nec ubi de aliqua tali re interrogat; et per consequens, nec aliqua talis est ubi.

Nono. Quia haec est mens Commentatoris. Quod patet. Nam, 5. Metaphysicae, comm. 28, dicit quod, secundum quod locus habet locatum, est praedicamentum ubi. Et, 4. Physicorum, comm. 34, pluries dicit locum corporis locati esse ubi ejus. Unde ait quod Philosophus intendit distinguere inter locatum esse in corpore, quod est ubi ejus, et inter partem esse in toto. Et eadem verba repetit in eodem commento. Igitur, secundum eum, corpus in quo est locatum, est ubi ejus. Decimo. Quia ista est intentio Boetii, in libro suo de Trinitate, ubi ait sic : a Ubi vel de Deo, vel de homine praedicari potest: de homine, ut in foro; de Deo, ut ubique; sed ita ut non quasi sit ipsa res, id quod praedicatur, de qua dicitur. Non enim homo ita dicitur esse in foro, quemadmodum esse albus, vel longus, vel quasi circumfusus et determinatus proprietate aliqua, qua designari secundum se possit; sed tantum quod sit informatus aliis rebus, per hanc proprie praedicationem ostenditur. " Quae verba sic exponit commentator, ibidem : " Ubi, id est, locus, potest quidem praedicari, etc. " Et sequitur : " Sed ita dicitur homo esse in foro, vel Deus ubique, ut, quamvis in predicando ea dicatur est , non tamen ita dicitur, quasi ipsa res de qua dicitur, sit illud, id est, habeat esse in illo quod praedicatur. " Et infra : " Sic igitur per (a) hoc quod dicitur, homo est in foro (6), nequaquam homini inhaerens, qua ipse vere sit proprietas grammaticorum vel dialecticorum, propria significatione notatur; sed per hanc praedicationem hoc tantum consequens ostenditur, scilicet quod circumfusum et determinatum per esse in foro, de rebus aliis quam sit circumfusio et determinatio vere sit informatum ; et hoc quidem sensu, locus de homine praedicatur. " Ex his apparet evidenter, secundum intentionem Boetii, quod ubi significat locum; et quod per propriam praedicationem illius praedicamenti, nulla proprietas, vel res subjecto inhaerens denotatur, sed tantum extrinseca, quae est locus. Si autem aliquis calumnietur ex hoc quod ait informatum aliis rebus, et velit inferre quod per hujusmodi praedicationem importetur aliquid quod proprie informet locatum et inhaereat illi, attendat quod subdit infra Boetius. Ait enim : " Simul de actione (7), habitu, ubi, quando, omnis haec praedicatio exterioribus datur; omniaque haec quodammodo referuntur ad aliud. " Ubi commentator : " Haec omnia, id est, habitus et actiones, de quibus loquemur nunc, et loca et tempora, de quibus praediximus, quodammodo referuntur ad aliud, id est, aliis quam his quibus subsistens est aliquid. " Et infra : " Sic igitur praedicatio alia est qua vere inhaerens inhaerere praedicatur, alia est quae, quamvis forma inhaerentium fiat, tamen ita exterioribus datur, ut ea nihil inhaerere intelligatur. " Haec ipse.

Ubi patet quod non praedicatur per talem praedicationem aliqua forma inhaerens subjecto, sed res extrinseca tantum. Haec sunt argumenta Gregorii, in forma, contra conclusionem et suppositum in ea. fj 3.

Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Corruptoris veritatis.

Contra tertiam conclusionem arguit Corruptor veritatis, qui probare nititur quod in probatione conclusionis contineatur error, scilicet in hoc quod dicit, quod possibile est angelum transire de extremo ad extremum, non transeundo per medium. Dicit enim Primo, quod ex hoc sequitur error condemnatus Parisiis, scilicet quod angelus aliquando nusquam est; quod est contra evangelium Matthaei, 18 (v. 10): Angeli, inquit, eorum, qui in caelis sunt.

Secundo. Quia hoc est contra Damascenum (de Fid. Orth.), lib. 1, cap. 13 : Circuniscriptibile est, inquit, quod loco, vel tempore, vel apprehensione comprehenditur. Incircumscriptibile est solus Deus. Angelus enim et tempore circumscribitur; incipit enim esse; et loco similiter, ut praediximus; et apprehensione, nam et naturam suam invicem sciunt.

Tertio. Quia hoc est contra Philosophum, 2. Caeli et Mundi (t. c. 2) : Omnes, inquit, homines consentiunt in loco hujus corporis primi moti, quod est locus spirituum. Cum igitur Graeci et alii ex gentibus qui confitentur Deum et ejus potentiam creandi, etiam (a) non confitentur hoc, nisi inquantum res super quam non cadit corpus, nec ingreditur eam remotio, oportet quod sit in loco. Quarto. Quia Tullius, in libro de Tusculanis quaestionibus (lib. 1, cap. 6), loquens de animabus miserorum separatis, dicit sic : Si apud inferos miseri non sunt, nec sunt quidem apud inferos ulli (6), ubi ergo sunt illi quos miseros existimas ? aut quem locum incolunt ? Si enim nusquam sunt, dum nusquam eos pono, puto, ergo non esse eos quidem. Ergo, a simili, qui ponit eos nusquam esse, ponit eos non esse. Qui autem ponit eos transire de extremo ad extremum , ita quod non sit aliquando in medio, ponit eos aliquando nusquam esse; ergo aliquando non esse. Hoc vero est contrarium fidei, et bonis moribus; tamen alias falsum, Quinto, quia, si hoc verum esset de angelis, pari ratione de animabus exutis; quod utique non videtur. Nam dicit Hieronymus, in epistola ad Paulam et Eustachium, de assumptione Beatae Virginis Mariae, quod credendum est militiam angelorum cum suis agminibus obviam venisse Beatae Virgini in sua assumptione, etiam ipsum Dominum Nostrum Jesum Christum filium ejus; obviatio autem ejus non est nisi in spatio medio. Nec potest dici, hoc dixisse Hieronymum, quia assumpta fuit in corpore; cum ipse dicat id incertum esse, an sic fuerit, an abierit relicto corpore. Praeterea : Non videtur illud factum esse dispensative. Si enim subito et sine transitu medii potuit pervenire ad thronum gloriae, sibi in aeternis mansionibus praeparatum, qua utilitate transivisset medium tantae distantiae? Sexto. Quia legimus de anima beati Martini episcopi, quod diabolus voluit eam detinere, cum perduceretur in caelum. Sed hoc non potuisset esse, nisi pertransisset medium spatium. Et, si potuit pervenire ad locum gloriae sine transitu medii, quare transivit medium, ubi paratum erat impedimentum ? Septimo. Quia in officio commendationis mortuorum, dicitur : Splendidus angelorum chorus occurrat. Et infra : Ministri Satanae iter tuum impedire non audeant. Et in exsequiis mortuorum, cantat Ecclesia : Subvenite sancti Dei, occurrite angeli Domini, etc. Occursus autem et impedimentum non possunt fieri, nisi illis qui transeunt per medium. Pari ratione et angeli. Et non est credendum auctoritatem officii condemnandam quasi falsam, erroneam aut vanam. Octavo. Quia sint duo extrema, A, D, et sit medium, B, C, et transeat angelus ab A in D. Quaero : ubi est, dum transit? Non in A : quia, quamdiu est in A, quiescit in A. Necdum est in D : quia, dum est in D, non transit; sed quam cito est in D, quiescit. Ergo, dum transit, nusquam est, vel est in B, C. Sed non est dicendum quod nusquam; quia dicit Augustinus, de Immortalitate animae (cap. 4) : quidquid est, nusquam esse non potest. Restat ergo quod angelus, dum transit, est in medio. Ergo angelus, transeundo de extremo in extremum, transit per medium. Nono. Res mobilis magis indiget loco, dum movetur, quam dum quiescit. Hoc patet per hoc quod dicitur, 4. Physicorum, (t. c. 32), quod non quaereretur locus, nisi motus aliquis esset secundum locum. Ubi Commentator dicit quod motus magis proprie significat locum esse, quam quies. Et ita patet major. Sed minor probatur, scilicet quod angelus indiget loco, dum quiescit. Patet de se; quia oppositum est condemnatum, scilicet quod angelus non indiget loco.

Haec ille. - QUAESTIO 1. II. Argumenta Scoti.

Contra eamdem conclusionem arguit Scotus (dist. 2, q. 12). Primo sic. Quia nulla pars temporis potest transire a futuro in praeteritum, nisi per tempus praesens. Sed ita videtur esse ordo inter partes loci, sicut inter partes temporis. Ergo non poterit transiri ab extremo in extremum, nisi per medium. Seeundo sic. Ordo praefixus a superiori agente, videtur esse necessarius cuilibet agenti inferiori, quando habet actionem praecise circa talia ordinata. Exemplum : Ordo formarum naturalium succedentium sibi in generatione naturali, determinatus est ab instituente naturam; et ideo, respectu cujuslibet agentis naturalis, necessarius est; ita quod nullum agens naturale potest immediate facere acetum, nisi de vino. Igitur, cum a Deo sit ordo principalium partium universi, cuilibet agenti creato et virtuti activae causatae videtur ille ordo esse necessarius, quando debet agere circa illa quorum est talis ordo. Igitur angelus, quando movet se per corpora, quorum est talis ordo, non potest absque omni ordine de quocumque ubi in quodcumque ubi immediate transire ("); tunc enim nulla distantia vel distincta viderentur impedire actiones. 5j 4.

Contra quartam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra quartam conclusionem arguit Scotus (dist. 2, q. 11) tripliciter. Primo contra positionem conclusionis; quia dicit quod videtur sibimet contradicere. Ponit enim angelum esse in loco per operationem. Aut ergo intelligit de operatione transeunte in corpus; et tunc illa operatio erit in tempore, vel in instanti temporis communis. Si autem intelligat de operatione immanente (6), scilicet intellectione vel volitione, illa operatio (y) non est in aliquo tempore, sed in aevo. Igitur, etc. Secundo. Quia ratio non videtur concludere; quia tunc sequitur quod, in ultimo instanti prolationis verborum in consecratione, esset ibi vera forma panis, qua? praefuit in toto tempore illius prolationis. Similiter, cum aer quievit (8) in esse tenebroso per totum tempus, sequitur quod, in ultimo instanti illuminationis illius aeris tenebrosi, esset aer tenebrosus ; et ila sequitur quod illuminatio non fieret in instanti.

Et si dicas quod illuminatio illa est terminus motus localis, quo sol fit praesens medio;

Contra. Ponatur sol creatus de novo, et medium praeexsistens; modo, etiam licet cum ubi terminante motum localem concurrat illuminatio medii a sole sic facto praesente, tamen illa illuminatio non est per se terminus motus localis, sed aliquod ubi acquisitum ipsi soli; nec enim potest hoc evadi, quin aer quieverit (a) sub esse tenebroso, usque ad prae sens instans. Tertio. Si oportet angelum, in quocumque tempore quiescentem (6), in ultimo illius temporis immutatum (y), esse in eodem ubi; igitur nunquam mutatur, nec in tempore continuo, nec in tempore discreto. Probatur consequentia. Quia accipio aliquam partem temporis in quo quiescit; et per consequens, in ultimo illius temporis non est mutatus. Si etiam in aliquo instanti temporis discreti debeat moveri localiter, quaeritur : aut illud est immediatum instans nostro instanti terminanti tempus quietis ; aut mediatum. Si mediatum, igitur inter instans nostrum in quo fuit angelus immutatus, et istud instans, est tempus medium, in quo etiam quiescit angelus; ergo, in illo et cum isto instanti ultimo temporis illius, immutatus erit angelus; et ita, in illo instanti mediato, quo ponebatur moveri, non movetur, nec mutatur. Si autem est instans immediatum instanti nostri temporis, quaero : quid respondet ei in tempore nostro?Si instans, igitur, in tempore nostro (5), instans est immediatum instanti, et sic est tempus discretum. Si tempus, igitur, in illo instanti, non mutatur angelus instantanee; quia illud instans, per te, coexsistit parti temporis nostri, in qua vel cum qua potest continue moveri vel quiescere. II. Argumenta Gregorii.

Contra eamdem conclusionem arguit Gregorius (dist. 6, q. 3, art. 1) multipliciter. Primo sic. Angelus, secundum tuam opinionem, deserit simul totum locum a quo discedit. Sit ergo locus a quo discedit, A; et locus ad quem accedit, sit B. Tunc : angelus deserit totum A simul; igitur in instanti deserit illum. Sit igitur illud instans, C. Tunc sic : Aut angelus, in instanti C, est in locoB; aut in loco A. Hoc patet; quia alias non mutaretur ex A in B, ut supponitur, sed ex A in alium locum quam B, vel simpliciter in non A. Si vero est in A, ergo non deserit A totum simul : quia quod totum aliquid simul deserit, simul deserit et deseruit; quod autem dimisit aliquid, non est in illo; igitur, si est in A, in instanti C, non deserit simul totum A, in instanti C, eontra positum. Si est in B, igitur, in instanti C, mutatur ex A in B : quia non mutatur ex A, nisi dum praecise dimittit A; immo, non est aliud, ipsum dimittere A, quam mutari ex A. Patet etiam, in simili : quia, dum materia simul totam unam formam substantialem deserit seu perdit, aliam simul totam recipit; ideo dicimus quod, in instanti, ex una mutatur in aliam. Sicigitur in proposito. Secundo. Quia, esto quod nec angelus, nec suus motus, dependeat ex motu coeli, nihilominus tamen sibi coexsistit, ut vere dici possit quod, dum sol est in tali loco, angelus est in tali situ, et, dum sol movebatur a tali loco ad talem, angelus movebatur a tali loco ad talem, supposito quod movebatur continue ab uno ad alium. Sic ergo, quidquid fit de illo tempore angelico, sumo lotum tempus nostrum in quo sol tamdiu movebatur quamdiu angelus quiescebat in A, et totum tempus in quo sol movebatur quamdiu angelus est in 13. Constat quod inter ista duo tempora nullum tempus est inedium. Copulantur ergo, secundum communem modum loquendi, in uno instanti; et sit illud, C. Tunc sic : Aut, in instanti C, angelus est in A tantum; aut in B tantum ; aut in utroque; aut in neutro. Non in neutro, propter rationem predictam. Nec in utroque ; quia non potest simul esse in duobus locis, secundum opinionem tuam. Si in A, igitur, in instanti C, non est mutatus ex A. Et cum, secundum te, sit dare primum instans in quo est in termino ad quem, qui est, exempli gratia, B : aut illi instanti correspondet, in tempore nostro, ipsummet instans C; aut aliud sequens. Si C, igitur est mutatus ad B, quando nondum mutatus est ab A ; ac per hoc, non est mutatus ex A in B, contra positum. Si vero correspondet aliud instans post C, cum, in tempore nostro, non sint instantia immediata, erit aliquod tempus post C, in quo angelus adhuc erit in A; et per consequens, totum tempus ante instans C, non fuit totum tempus in quo angelus fuit in loco A; et tamen sumptum (a) fuit totum. Relinquitur ergo quod angelus, in instanti C, non sit in A. Erit igitur in B. Ex quo ulterius sequitur quod, in toto tempore ante C, fuit in loco A, et in instanti C terminante illud tempus, est in loco B; ac per hoc, in instanti est mutatus ex A in B; quod est propositum. Nam quaerentes communiter, utrum angelus de loco ad locum mutari possit in instanti, loquuntur de instanti temporis nostri; unde, sive tali instanti mensuretur mutatio illa, sive tantummodo ei coexsistat, idem est. Et ideo respondere de alio instanti vel tempore, non est ad communem intentionem quaerentium loqui. Terlio. Contra illud quod ponit tua opinio, scilicet quod est dare ultimum instans in quo quievit in termino a quo,quando dimittit totum simul, arguitur sic. Quia jam probatum est quod, in casu posito, angelus per totum tempus terminatum ad instans C, fuit in termino a quo; et in instanti C, non fuit in illo, sed in termino ad quem. Ex hoc enim patet propositum. Nam, si fuit aliquod instans ultimum su;e quietis in termino a quo : vel fuit (6) immediate ante C; et hoc non contingit; vel post ipsum, et ante C, fuit tempus medium, in quo adhuc quievit in termino a quo; et per consequens, illud non fuit instans in quo ultimo quievit in termino a quo. Nec valet hic refugere ad aliquod aliud instans, praeter tempus nostrum communiter nobis notum; cum in omni quiete, etiam mensurata tempore nostro, ad ipsum cogatur dicere, ex ratione quam facit opinio tua. Quarto. Si in omni quiete est dare ultimum instans, igitur, cum materia transmutatur ex una forma substantiali indivisibili ad aliam substantialem indivisibilem, erit dare ultimum instans, in quo fuit sub forma a qua transmutatur. Aut igitur in eodem instanti est sub forma ad quam; et patet quod non. Aut in altero sequenti; et, cum nullum instans sequatur aliud instans sine medio, erit tempus in quo materia utraque forma substantiali carebit. Quinto. Quia, secundum hoc, erit dare ultimum instans (a) rei permanentis, post quod nihil erit ejus (6), contra Philosophum, 8. Physicorum (t. c. 62), et contra probata in diversis locis philosophia?. Sexto. Contra rationem qua probas conclusionem. Illa enim assumit quod sit dare ultimum instans quietis, in tali mutatione indivisibili. Hoc autem negatur tanquam falsum, et improbatum jam. Nec tua probatio valet. Cum enim dicis quod in omni instanti temporis mensurantis quietem, mobile est in eadem dispositione qua prius, et per consequens in ultimo instanti,

hoc non est verum; sed tantummodo in quolibet instanti in quo est verum dicere quod illud quiescit. Sed praeter quodlibet tale, est dare aliquod aliud instans, in quo non est verum dicere quod quiescit, sed desinit quiescere, exponendo per negationem proesentis et positionem praeteriti. Et illud instans, est illud quod terminat tale tempus. Et ideo non est de ratione quietis, quod in quolibet instanti temporis, etc; sed quod in quolibet in quo quiescit, seu potius (y) in quo est verum dicere quod quiescit.

Istud apparet, in simili, ex dictis tuis. Nam, secundum te, ita est de ratione motus, quod illud quod movetur, se babeat aliter quam prius, sicut de ratione quietis, quod se habeat similiter. Sed non in quolibet instanti temporis mensurantis motum continuum, mobile se habet aliter quam prius : quia non in instanti initiante; alioquin daretur primum mutatum esse, in tali motu; quod est impossibile. Et iterum, si in illo instanti se haberet aliter quam prius, cum idipsum instans sit terminus temporis mensurantis quietem praecedentem, et, quando post quietem movetur aliquid motu continuo, in illo habeat ultimo quietum esse, et per consequens non se habeat aliter quam prius, sequitur (et) quod, in eodem instanti, se habeat aliter quam prius et non se habeat aliter quam prius; quae mutuo contradicunt. Sunt ergo illa vera de instanti continuante, tam in motu quam in quiete. In motu autem continuo, non est verum de instanti initiante ; nec in quiete praecedente mutationem indivisibilem, de instanti terminante. Septimo arguit (ibid., art. 2) contra conclusionem de directo, probando quod angelus possit mutari in instanti de loco ad locum, transeundo per totum medium. Et hoc sic : Si aliquod grave descenderet de loco ad locum per vacuum, illud descenderet in instanti. Igitur angelus potest se mutare de loco ad locum in instanti per medium. Antecedens patet ex 4. Physicorum, capit, de Vacuo, et per Commentatorem, com. 71. Consequentia probatur : Quia tota causa veritatis antecedentis, ut ibi patet, est quia tunc in tali medio vel descensu nullam resistentiam inveniret; cum igitur nullum corpus resistat angelo, et angelus possit se movere per medium, sequitur quod possit se mutare per medium in instanti. Forte, inquit, dicetur, sicut dicit quidam doctor, quod resistentia propter quam ponitur tempus in motu, est duplex : una est medii ad mobile; alia mobilis ad motorem. Et haec est, quotiescumque mobile est distinctum a motore; nam eo ipso quod mobile est in alio loco quam motor, velut (6) quaedam ibi attenditur resistentia. Prima tantum est in motu corporum simplicium. Secunda tantum est in motu corporum coelestium ; et esset in motu animalium per medium vacuum. Sed utraque simul est in motu animalium per medium plenum. Angelus autem dupliciter potest moveri, scilicet: in corpore assumpto; et in tali motu apponitur tempus, et (y) propter resistentiam mobilis ad motorem (quoniam est distinctum ab eo, et est in alio loco quam velit ipsum esse), et similiter propter resistentiam (8) medii ad mobile. Et potest angelus moveri per applicationem virtutis ad diversa spatia; et haec est etiam quaedam resistentia, pro quanto ipsum applicans est alibi distinctum ab eo cui debet applicare virtutem suam ; et propter talem resistentiam cadit tempus in motu angeli, quamvis tempus alterius rationis ab eo quod est passio motus coeli. Sed haec, inquit, responsio falsa est, ut mihi apparet, in eo quod dicit quod quotiescumque mobile est distinctum a motore, ibi est resistentia, ratione cujus apponitur (e) tempus. Si enim hoc esset verum, sequeretur quod Deus nil posset (y) et.

tam Pr. movere in instanti; quod non reputo bene theologice dictum. Patet consequentia : quia omne quod mutaret, esset ab eo distinctum.

Praetcrea. Sequeretur quod quodlibet corpus aequaliter resisteret omnibus angelis, quando ab eis moveretur; quia aequaliter ab omnibus distinguuntur, et per consequens, nullus posset corpus aliquod movere in non tempore, nec idem corpus, per idem spatium, in minori tempore quam alius; nec fortissimus angelorum posset movere sphaeram lunae velocius quam potest ille qui actu movet eam, cum tamen ille, secundum responsionem, non possit nisi in tempore movere, cum sit virtutis finitae, et per consequens sit dare minimum tempus in quo potest illam movere.

Praeterea. Sequeretur quod, posito vacuo, si aliquod animal esset in cacumine turris, et inde se projiceret ad terram per vacuum, quod non descenderet in instanti, sed in tempore : quia ibi mobile esset distinctum a motore, et esset alibi quam ubi vellet motor ejus illud esse; nam esset in turri, et vellet esse in terra. Sed consequens est falsum, etiam secundum opinionem. Nam dicit quod tota causa quare in motu corporum simplicium, et similiter in motu naturali animalium (qualis est, cum animal de alto cadit), requiritur tempus, est resistentia medii; medio igitur sublato, non movebitur in tempore. Constat autem quod, si animal, ultra vim naturalem descendendi, scilicet gravitatem , applicat suam virtutem animalem ad descensum, non ex hoc apponitur tempus; cum, etiam in pleno, non ex hoc moveretur tardius, quinimmo velocitaretur ad descendendum. Quod autem dicitur, quod animal moveretur in tempore per vacuum, -non de naturali motu aut mixto, sed de voluntario seu animali intelligendum est.

Praetcrea. Si sola distinctio mobjlis a motore sufficit ad resistentiam, propter quam apponitur tempus in motu locali, ita deberet esse in aliis motibus; et per consequens, nullum alterativum posset alterabile, quantumcumque dispositum, a se distinctum alterare in instanti; cujus oppositum patet, etiam secundum sic opinantem, in eadem quaestione, in illuminatione medii, et causatione speciei in medio et visionis in oculo. Secundum etiam quod dicit opinio, scilicet quod in motu locali angeli per applicationem virtutis, distinctio ejus a loco cui virtutem vult applicare, est sufficiens resistentia, propter quod tempus requiritur, non est bene dictum :

Tum quia ad aequalem distantiam omnes angeli aeque velociter possent se movere, nec unus alio velocius; quod est inconveniens, supposito quod nullus possit moveri in non temporo, ut vult ille doctor.

Tum quia, etiam in vacuo, angelus non posset se nisi in tempore mutare de loco; quod nullus nisi absurde videtur posse concedere, qui dicat quod grave descenderet in non tempore.

Tum etiam, quia non minus talis distinctio loci cui vult applicare se animai, debet esse sufficiens causa ut in ejus motu requiratur tempus, ut in motu angeli; et sic, casu posito prius, animal de turri ad terram, non in instanti, sed in tempore descenderet. Sic ergo patet quod responsio non est sufficiens. Octavo arguit sic. Si totum medium contentum in ista domo esset corpus glorificatum dote subtilitatis, qua unum corpus alteri non resistit, et aliquod grave poneretur superius, sibi relictum descenderet non minus quam nunc de facto, quando medium non est glorificatum; et non descenderet intempore, sed in instanti, eo quod nulla esset resistentia. Igitur angelus potest se movere de loco ad locum in instanti. Patet consequentia : quia nullam omnino patitur resistentiam, sicut nec illud pateretur. Nono. Si homo vel angelus haberet unicum corpus glorificatum tam gloria subtilitatis quam agilitatis, posset illud de loco ad locum mutare in instanti. Igitur angelus nunc de facto potest se mutare sic. Antecedens probatur. Quoniam omnis causa propter quam requiritur tempus, deesset : nam, propter dotem subtilitatis, medium non resisteret mobili; et propter dotem agilitatis, mobile non resisteret motori; et per consequens, nulla resistentia esset, propter quam apponeretur tempus. Secundo probatur : Quia, secundum veritatem, illi qui habebunt tales dotes post resurrectionem, poterunt in instanti transire de loco ad locum; alioquin, si nonnisi in tempore, necessario igitur majus tempus apponerent in transeundo spatium majus, quam in transeundo spatium minus; quod est expresse contra Augustinum, in quaestionibus de Resurrectione (Epist. 102, q. 1), ubi ait quod corpus gloriosum utraque intervalla pari celeritate pertingit, ut radius solis. Et per exemplum suum etiam patet antecedens. Consequentia principalis nota est (et), eo quod in motione angeli nulla sit omnino resistentia. III. Argumentum Corruptoris veritatis. -Contra probationem conclusionis arguit Corruptor veritatis, probando quod ibi falsum assumatur, cum dicitur quod non est possibile quod aliquid in toto tempore praecedenti quiescat in uno termino, et postea in ultimo instanti illius temporis sit in alio termino. Dicit enim hoc esse falsum in sacramento Altaris. Constat enim quod est dare primum instans, in quo est ibi primo corpus Christi; cum forma corporis sit forma quiescens, et fiat, simul cum hoc, quod illud idem instans quod est principium temporis mensurantis esse corporis Christi in altari, est finis temporis praecedentis in quo est ibi panis. Idem enim instans quod est principium futuri, est finis praeteriti, in quo toto tempore fuit panis. Ergo, cum in toto tempore in quo panis fuit, non fuerit abjectio (a) formae panis per transmutationem in aliam, manifestum est quod in toto tempore praecedenti quievit panis in forma sua, hoc est, sub forma panis; et tamen, in ultimo instanti illius temporis, est sub forma corporis Christi.

Haec ille. Et in hoc secundus articulus terminatur.