ARTICULUS III.

DANTUR SOLUTIONES S 1.

AD ARGUMENTA CONTRA SECUNDAM CONCLUSIONEM I. Ad argumentum Gregorii.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis. Et quidem Ad primum contra secundam conclusionem, quod est Gregorii, negatur prima et principalis consequendi singularis. - superioris Pr. (6) quia. - ?""

tia. Et ad probationem, dicitur quod sanctus Thomas non ponit ea quae ibidem sibi imponuntur, ljcet Durandus talia ponat. Unde dicitur, primo, quod cogitatio angeli loquentis non causat ullo modo notitiam effective sui in intellectu angeli ad quem vel cui loquitur. Secundo, dicitur quod cogitatio angeli loquentis, bene est objectum et terminus cognitionis angeli audientis. Tertio, dicitur quod illa cogitatio est causa sine qua non cognitionis suae in intellectu audientis, isicut et positio rerum materialium singularium in esse, potest dici causa cognitionis suae in intellectu angeli. Et hunc modum causalitatis tangit sanctus Thomas, 1 p., q. 107, art. 1, in solutione tertii, ubi sic dicit : " Sicut sensus movetur a sensibili, ita intellectus movetur ab intelligibili. Sicut ergo per sensibile signum excitatur sensus, ita per aliquam virtulem intelligibilem potest excitari mens angeli ad attendendum. "

Haec ille.

Quarto, dicitur quod nulla cogitatio angeli loquentis movet intellectum audientis mere naturaliter, sicut dicit arguens; sed totum est per imperium voluntatis antecedenter vel concomitanter, ut dictum est in probatione conclusionis. Et sic patet quod aliqua cogitatio movet, et aliqua non movet; quia aliqua est ordinata ad hoc, et aliqua non. Item, aliqua movet istum angelum, et non alium ; quia a.l hunc et non ad alium ordinatur. II. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi, dicitur quod signa quae unus angelus cognoscit in alio naturaliter, non sunt significativa pure ad placitum, id est, ex institutione, nec pure naturaliter, hoc est, sine imperio voluntatis; sed utrumque ibidem concurrit, natura scilicet et voluntas. Talia enim signa, ut ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 9, art. 4, in solutione duodecimi argumenti, non sunt nisi species intelligibiles. Unde, ibidem, sic dicit : " Secundum Augustinum, visus et auditus solum exterius differunt. Interius autem sunt idem in mente; quia in mente non est aliud videre et audire, sed in sensu exteriori lautum. Unde, apud angelum, qui sola mente utitur, non differt audire et videre. Sed tamen dicitur in angelis locutio, ad similitudinem ejus quod in nobis fit. Nos enim scientiam per auditum ab aliis acquirimus. Nutus autem et signa hoc modo possunt in angelis distingui, ut signum dicatur ipsa species, nutus autem ordinatio ad alium, sed possibilitas hoc faciendi dicitur lingua. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod, cum signum in proposito sit species intelligibilis in angelis, quae aliquid repraesentat ex necessitate naturae, puta objectum suum principale, aliquid autem ex imperio voluntatis, puta actualem cogitationem, vel conceptum rei specialem et determinatum, quod tale signum partim naturaliter et partim ex imperio voluntatis repraesentat. Unde, ibidem sanctus Thomas, in solutione 15, sic dicit : " Lux corporalis manifestat seipsam ex necessitate natura; unde uniformiter se manifestat, quantum ad omnia quae in ipsa sunt. In angelis autem est voluntas, cujus conceptus manifesti esse non possunt, nisi secundum imperium voluntatis. Et ideo opus est locutione. " Item, in solutione undecimi, sic dicit: " Unus angelus cogitationem alterius cognoscit per speciem innatam per quam alium angelum cognoscit; quia per eamdem cognoscit omne quod cognoscit in alio angelo. Unde, quamcito angelus se ordinat ad alium angelum secundum actum alicujus formae, ille angelus cognoscit ejus cogitationem. Et hoc quidem dependet ex voluntate angeli. Sed cognoscibilitas naturae angelicae non dependet ex voluntate angeli. Et ideo non requiritur locutio in angelis ad cognoscendum naturam, sed ad cognoscendum cogitationem. "

Haec ille.

Et si dicatur quomodo potest esse, quod eadem forma repraesentet naturaliter et voluntarie;

dico quod, sicut visibile, licet naturaliter repraesentet seipsum visui, quamdiu est debite praesens et oppositum visui, tamen, cum non est debite praesens aut oppositum, non repraesentat se, vel si (a) sit sermo de specie quae apparet in speculo, quae aliquando repraesentat visui suum objectum, et aliquando non, sic est de specie quae est in intellectu angeli loquentis; ipsa enim, quantum est ex se, semper repraesentat quidquid repraesentat, dummodo sit debite praesens, et opposita intellectui audientis; sed non semper sic est praesens illi, sed quandoque. Hoc autem fit per imperium voluntatis ordinantis illam sic vel sic. Unde sanctus Thomas, ubi supra (de Veritate, q. 9), art. 5 : " Locutio, inquit, proprie est, qua aliquis ducitur ad cognitionem ignoti, per hoc quod fit ei praesens, quod alias erat sibi absens; sicut apud nos patet, dum unus alteri refert aliquid quod ille non vidit, et sic illa sunt ei quodammodo praesentia per loquelam. "

Haec ille. Tunc, ad hujusmodi improbationem primam, dicitur quod falsum assumit, scilicet quod signa naturaliter significativa, solummodo significent naturales animi passiones; hoc enim nullam veritatis habet apparentiam. Cum enim species intelligibilis sit signum naturale rei cujus est signum, non solum autem intellectus angeli habeat species passionum, immo omnium naturalium quidditatum, sequitur quod in eo non solum sint species repraesentantes naturales animae passiones, sed etiam species repraesentantes naturalium rerum quidditates (6). Unde probatio illa penitus nihil valet apud ponentes species praevias (y) actibus; tamen arguens illas negat, et male, ut alias visum est.

Nec similiter valet secunda improbatio hujus partis; quia, licet per signa naturalia, de quibus arguens loquitur, non fiat proprie locutio, tamen per signa de quibus nos loquimur, fieri potest, isto modo : quia scilicet species intelligibilis potest esse principium locutionis qua quis loquitur sibiipsi vel alteri, ut in probatione conclusionis dictum est. Unde sanctus Thomas, ubi supra (de Veritate, q. 0), art. 4, in solutione deci-mitertii, sic dicit : cc Locutio est motus cognoscitivae, non qui sit ipsa cognitio, sed est cognitionis manifestatio ; unde oportet quod sit ad alium ; et ideo dicit Philosophus, 3. de Anima (t. c. 68), quod lingua est ut significet alteri. "

Haec ille. Ad probationes vero, quas inducit pro alia parte, scilicet quod in angelo non sint signa significativa ex institutione, non oportet respondere; quia nos non ponimus hoc. Sed arguens deceptus est per fallaciam consequentis, arguendo sic : A signum significat ex imperio voluntatis; igitur ex institutione, etc. Hoc enim non sequitur, sed hoc quod infertur, vel aliud sub disjunctione, ut scilicet inferatur : ergo A signum significat ex institutione voluntaria, vel ex ordinatione, aut praesentatione voluntaria signi ad intellectum, ut dictum est. Ad secundum respondit sanctus Thomas, ubi supra (de Veritate, art. 4), in solutione quarti;, ubi sic dicit : a Signum, proprie loquendo, non potest dici nisi aliquid ex quo deveniatur in cognitionem alterius, quasi discurrendo; et secundum hoc, signum in angelis non est, cum (a) eorum scientia non sit discursiva. Et propter hoc etiam in nobis signa sunt sensibilia; quia nostra cognitio, quae discursiva est, a sensibilibus oritur. Sed communiter possumus signum dicere, quodcumque notum, in quo aliud cognoscatur; et secundum hoc, forma intelligibilis potest dici signum rei quae per ipsam cognoscitur. Et sic angeli cognoscunt per signa res; et sic unus angelus per signum aliis loquitur, scilicet per speciem, in cujus actu intellectus ejus perfecte fit in ordine ad alium. "

Haec ille.

Quod autem adducitur de locutione hominis ad Deum, respondit sancius Thomas, 1 p., q. 107, art. 3, in solutione primi, dicens : a Locutio non semper est ad manifestandum alteri, sed quandoque ad hoc finaliter ordinatur, ut loquenti aliquid manifestetur, sicut cum discipulus quaerit aliquid a magistro. "

Haec ille.

Vide totum articulum. Ideo dicitur quod locutio interior angeli ad angelum requirit signum ; non autem locutio angeli ad Deum, quia Deus aliter audit quam angelus. Nec enim intelligit res per species intellectui superadditas, nec cognoscit unam creaturam per aliam ; sed omnia per essentiam suam. Ideo illae auditiones, scilicet angeli et Dei, aequivocae sunt; nec sequitur, si una fit sine signo, quod etiam alia fiat sine signo. - QUAESTIO I. 49ij 8 2.

Ad argumenta contra tertiam conclusionem Ad argumenta Scoti. - Ad primum Scoti contra tertiam conclusionem, negatur consequentia. Nec valet probatio; quia conceptus per angelum loquentem expressus non ordinatur ad quemlibet angelum, sed ad aliquem in particulari, et ideo ab illo solo percipitur, et per consequens illi fit locutio, et non aliis, ille audit, et non alii. Ad secundum dicitur quod angelus loquens, nihil causat effective in angelo audiente; sed tantum praesentat ei objectum quod prius erat ei absens modo praeexposito. Angelus autem audiens causat aliquid in seipso, scilicet actualem intellectionem respectu objecti sibi praesentati, et sic aliquid novi fit in eo, et aliquid novi in objecto tuo. Immo, verius loquendo, in tali nova locutione potius objectum fit actu intelligibile quam angelus audiens fiat actu intelligens de novo; et hoc contingit propter novam ordinationem conceptus angelici ad alium angelum, quae aequipollet novae praesentationi objecti ad potentiam in sensu. Ad tertium dicitur quod aliud est de illuminatione, et aliud de locutione : quia illuminans aliquid causat vel agit in illuminato; non autem loquens in audiente, ut dicetur in sequenti quaestione. Item, aliud est de illuminatione quae immediate est a Deo, et de illa quae fit immediate ab angelo. Non enim oportet quod per omnia sint similes aut aequales : quia Deus actor est luminis naturalis, et gratuiti, et gloriosi, immo totius substantioe angeli; non sic alius angelus : alias posset concludi quod angelus sua naturali virtute posset infundere alteri angelo vel etiam homini scientiam, sicut contra Scotum arguit Gregorius de Arimino (di^t. 9, q. 2). Ad quartum negatur minor. Nec valet probatio; immo habet multas instantias, ut probat contra eum Gregorius (ibid). Quarum prima est. Quia, " si probatio illa valet, sequitur quod angelus loquens posset in seipso causare talem auditionem qualem causat in alio angelo, cum suus intellectus sit, per eum, ejusdem rationis cum intellectu alterius in quo potest causare auditionem de A. Et sic simul et semel habebit duas notitias de A : unam, quae non est auditio, per quam ipse intelligit A, quando causat auditionem in alio, quae, secundum eum, est effectus prior sine quo auditio causari non potest; et aliam quae est auditio. Sed hoc est contra eum : quia, secundum ipsum, intellectus audientis se habet mere passive respectu auditionis, igitur se haberet mere passive ad illam; et cum auditio, secundum eum, efficiatur a loquente, non se haberet mere passive ad illam ; quod est contradictio. Item : quia, secundum eum, impossibile est in intellectu esse duos actus perfectos simul; sed (a) ponatur quod ista auditio sit tam perfecta quam possit in alio causare, quod oportet drcere esse possibile secundum rationem suam, sequitur propositum (a). Secunda instantia est. Quia, si probatio valet, sequitur quod aliquis poterit habere distinctam notitiam in particulari et determinate de aliquo non exsistente, esto quod nullam habeat propriam speciem illius, aut unquam noverit illud intuitive; quod non videtur naturaliter possibile, quia talis nolitia non esset intuitiva, nec abstractiva. Probatur consequentia. Ponatur enim quod aliquod singulare praeteritum aliquis angelus non noverit, quod tamen alius novit, et habet speciem, et potest distincte et determinate recordari. Iste qui sic potest recordari (6), et est sufficienter in actu primo ad faciendum se in actu secundo recordationis, poterit in alio angelo causare similem recordationem, secundum ista (y) dicta; et sic aliquis recordabitur illius quod nunquam novit, quod implicat. Tertia instantia est. Quia, si unus angelus haberet scientiam unius conclusionis quae non potest cognosci nisi per alias priores, et esset sufficienter in actu primo, respectu talis considerationis et scientiae praedicite conclusionis, poterit hujusmodi notitiam causare in alio qui nunquam priores conclusiones novit. Et sic aliquis cognosceret scientifice aliquam conclusionem, qui tamen non cognosceret actu nec habitu principia illius; quod est impossibile. Quarta instantia est. Quia, secundum illam viam, una creatura posset habere scientiam per infusionem ab alia creatura. Quinta instantia. Quia, cum visio Dei cum intellectu videntis possit causare in vidente cognitionem reflexam, sequitur, ex illa probatione, quod idem poterit causare in intellectu daemonis; et sic diabolus videbit Deum intuitive, ex actione purae creaturae. Sexta instantia est. Quia unus homo est suflicienter in actu primo ad causandum in suo intellectu actualem intellectionem secundum aliquem habitum quem habet, nec tamen potest causare similem intellectionem in intellectu alterius hominis. Septima est. Quia aliquis homo potest in sua voluntate causare volitionem, et non in voluntate alterius; quod etiam de angelis verum est; et ita potest instari de inferioribus potentiis. Oportet ergo quod major assumpta in probatione minoris principalis intelligatur de illis receptivis, quae sunt ejusdem rationis, et cum hoc eodem modo se habent vel comparantur ad id quod est in actu primo respectu illius eftectus. Et ad istum intellectum, minor sumpta sub tali majore sic intellecta, erit patenter falsa. Nam ad angelum habentem notitiam actualem et speciem alicujus objecti, non eodem modo se habet intellectus alterius angeli sicut intellectus proprius, ut patet; nec eodem modo se habet ad notitiam et speciem illam; nam hic informatur per istas, et ille non. Praeterea. Falsum est quod omnes intellectus angelici sint ejusdem speciei; et ideo, si minor esset universalis, esset defectuosa. "

Ilaec est responsio Gregorii, quae bona est, et ad propositum , licet in instantiis allatis aliqua assumat repugnantia dictis sancti Thomae, quae patent de facili. Ad quintum dicitur negando primam consequentiam ibi factam, qua infertur quod angelus superior cognoscit inferiorem per essentiam inferioris, sic quod. essentia angeli inferioris immediate causat notitiam sui in angelo superiore, et non aliqua species ejus causat eam. Hoc enim falsum est; quia angelus inferior nihil causat in superiori, ut dictum fuit, sed superior cognoscit inferiorem per speciem concreatam sibi. Nec valet probatio consequentiae; quia, licet superior cognoscat inferiorem per speciem, illa tamen cognitio est aeque intuitiva, sicut cognitio qua inferior se cognoscit per essentiam suam, immo perfectius intuitiva. Non enim cognitio ex hoc dicitur abstractiva, quia fit per speciem, sed quia terminatur ad speciem. Nec aliqua dicitur intuitiva, quia immediate causatur ab objecto, sed quia immediate terminatur ad objectum; vel propter aliquas alias rationes, de quibus in proposito non est curandum, scilicet propter quas (a) notitia dicitur intuitiva vel abstractiva. Hoc enim generaliter dicitur, quod nulla intellectio nec in angelo nec in homine immediate causatur ab objecto, sic quod nulla species intermedia sit principium illius intellectionis, nisi illud objectum sit forma intellectus supplens vicem speciei, sicut convenit in visione beatifica, et in visione qua angelus videt seipsum. Cum autem vult probare quod omnis cognitio causata per speciem sit abstractiva, quia potest esse re non exsistente, etc.

negatur, tanquam falsum, nisi vocet cognitionem factam per speciem, illam quae terminatur ad speciem et non ad rem in se. De tali enim conceditur quod potest esse re non exsistente, ut patet in notitia recordativa vel notitia confusa et universali. Sed nos non dicimus quod omnis notitia causata per speciem, terminetur ad speciem. Caetera quae dicit non sunt ad propositum ; quia fundantur in principio jam negato; nisi quod ultima consequentia quam facit, non valet, scilicet : Essentia angeli inferioris potest gignere notitiam sui in alio angelo; igitur et cogitatio ejus. Licet enim nos non concedamus antecedens nec consequens, tamen multi concedentes antecedens, negarent consequentiam et consequens, sicut patet de Gregorio. Ad sextum patet solutio per ea quae dicta sunt in solutione quarti : quia angelus superior nec speciem intelligibilem, nec actualem intellectionem potest causare in intellectu angeli inferioris. Non quidem I (oc) quas.

quem Pr. speciem intelligibilem, quia non habet intellectum possibilem qui sit in potentia ad species intelligibiles. Item. Dato quod esset in potentia ad illas, negatur quod angelus superior posset in eo gignere aliquam speciem plus quam in intellectu humano possit. Nec valet probatio : Est in actu primo sufficienter; igitur, etc.; quia nullus intellectus est receptivum proportionatum talis actus secundi, nisi ille qui habet actum primum; et ideo non sequitur : Angelus superior potest gignere in se actum secundum, ex hoc quod est sufficienter in actu primo; igitur potest gignere in alio intellectu ; quia intelligere et velle sunt actiones immanentes suis principiis elicitivis, ut patet, 9. Metaphijsicae (t. c. 16). Ad rationem factam in pede quaestionis, palet solutio ex praedictis, quia in angelis sunt verba et nutus suo modo, ut dicium est. Et haec de quaestione sufficiant. Benedictus Deus. Amen.