ARTICULUS III.

DANTUR SOLUTIONES g 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est praedictis obiectionibus. Et quidem Ad primum Scoti contra primam conclusionem respondet Durandus (dist. 12, q. 2) sufficienter : " Cum, inquit, dicitur quod omne prius, divina virtute potest esse sine posteriori, verum est in his quorum utrumque est actus, vel habens actum ; esse enim per se semper includit actum. Si vero unum sit potentia, et reliquum sit actus, non est verum : quia ex hoc quod ponitur potentia sine actu, ponitur aliquid esse actu sine actu ; quod implicat (5) contradictionem. Sic autem est, cum ponitur materia esse sine forma. Igitur, etc. " Et hoc ipse bene declarat dupliciter : " Primo, considerando materiam, quae est pars compositi, de qua nunc loquimur. Est autem ejus natura, ut breviter dicatur, quod est pura potentia ad esse; unde Commentator dicit quod ipsa substantiatur per posse. Et hoc est necessarium : nam aliter, ex ipsa et forma non fieret unum per se. Ex hoc sic arguitur : Materia, secundum se, est pura potentia; actus autem materiae est forma. Ergo, si materia esset actu sine omni forma, sequeretur quod esset actu sine omni actu ; quod implicat contradictionem. Si autem materia esset per se, esset actu. Igitur, etc. J Secundo, declarat idem sic : (( Esse exsistentiae, vel est idem quod essentia rei, vel aliud. Si sit idem, tunc debemus sic unum alteri applicare, quod actualis exsistentia incompleta, sit idem cum incompleta essentia, quae est forma ; completa vero exsistentia, sit idem cum completa essentia, quae est compositum. Tunc arguitur sic : Materia non potest actu exsistere sine actuali exsistentia; quia oppositum implicat contradictionem. Sed forma est actualis exsistentia, secundum quod dictum est. Ergo, etc. Si vero esse exsistentiae sit aliud ab essentia, sequitur idem. Quia esse exsistentiae, vel est substantia, vel accidens. Si sit substantia, cum non sit materia, nec compositum, erit forma ; et sic idem quod prius. Si vero sit accidens, adhuc sequitur idem ; quia omne accidens absolutum, forma quaedam est. Et sic semper implicat contradictionem, dicere quod materia possit esse sine omni forma substantiali et accidentali; cum saltem materia non possit esse sine esse, quod est forma aliqua substantialis vel accidentalis (a), s

Haec Durandus.

Ex quibus patet ad argumentum; quia major est falsa. Posset tamen aliter dici, quod major est distinguenda, qua dicitur, Omne absolutum prius alio absoluto, etc. Quia duplex est prius, seu dupliciter contingit A esse prius B. Primo modo, quia A habet aliquam prioritatem vel causalitatem super ipsum B, et non econtra; sicut sol est prior asino, et causa efficiens suo effectu, in per se et essentialiter ordinatis. Secundo modo, quia A habet aliquam causalitatem aut prioritatem super B, et econtra, B habet aliquam prioritatem et causalitatem super A : sicut est in proposito, de materia et de forma; nam materia uno modo est prior forma, et alio modo forma est prior materia, ut ostendit sanctus Thomas, in multis locis, potissime, A. Sentent., dist. 17, q. 1, art. A, q 1, ubi sic dicit: " Omnis prioritas secundum ordinem natura, alio modo reducitur ad ordinem causae et causati; quia principium et causa idem sunt. In causis autem, contingit quod idem est causa et causatum, secundum diversum genus causae, ut patet in 2. Physicorum (t. c. 30), et 5. Metaphysicae (t. c. 2) : sicut ambulatio est causa efficiens sanitatis, et sanatio est causa finalis ambulationis. Et similiter est de habitudine quae est inter materiam et formam : quia, secundum genus causae materialis, materia est causa formae, quasi sustentans eam ; et forma est causa materiae, quasi faciens eam esse actu, secundum genus causae formalis, etc. J Simile dicit, 1" 2", q. 113, art. 8. Hac distinctione supposita, dicitur ad argumentum, quod, si major intelligatur de priori primo modo sumpto, major est vera, et minor falsa. Si autem loquamur de priori secundo modo, tunc econtra, major est falsa, et minor vera. Ad confirmationem, patet per idem. Quia, eo modo quo materia est prior forma, prius origine dicitur causari vel concreari; sed econtra, illo modo quo materia est posterior forma, dicitur posterius concreari : quia nec materia nec forma non subsistens dicitur proprie fieri aut creari, sed concreari, ut ostendit sanctus Thomas, 1 p., q. 44, art. 2. Ad secundum respondet in virtute Durandus, ubi supra (dist. 12, q. 2), dicens : " Quidquid Deus facit mediantibus causis secundis efficientibus, potest facere sine eis. Sed non est verum de mediis causis formalibus; non enim potest facere album sine albedine. Et idem est intelligendum de materialibus; quia non potest facere animal sine corpore. Et causa est, quia materia et forma sunt intrinseca rebus, et ideo ab ipsis excludi non possunt. Agens autem, semper est extrinsecum; propter quod, virtute divina, excludi potest a causalitate rei, absque implicatione contradictionis. Forma autem se habet ad actualem exsistentiam materiae, sicut causa formalis, et non sicut causa efficiens. Ideo, etc.

Et si dicatur quod forma non est causa formalis materiae, sed ejus forma tantum; compositi autem est causa formalis, ut dicit Avicenna, 6. suae Metaphysices;

tunc argumentum de causis mediis non est ad propositum, seu contra nos. Vel dicendum quod forma non est causa formalis materiae absolutae; est tamen causa formalis materiae actu exsistentis, quae includit id quod exsistit et id quo exsistit; et hoc est necessario compositum, cujus causa formalis est ipsa forma : sicut albedo non est causa formalis corporis, sed forma tantum ; corporis vero albi, quod includit totum aggregatum ex corpore et albedine, est causa formalis. "

Haec Durandus, et bene. - Ex quibus patet ad argumentum; quia minor falsa est, juxta praemissa. Licet enim forma non sit de essentia materiae absolutae, est tamen de essentia materiae actu exsistentis. Ad tertium dicitur quod causare, dupliciter intelligitur : primo modo, de causalitate causae efficientis; secundo modo, de causalitate causae formalis. Et idem dico de conservatione. Tunc dico quod Deus se solo et immediate causat et conservat materiam, in genere causae efficientis, non autem in genere causae formalis; immo illo modo sola forma immediate causat materiam, vel saltem forma cum esse quod fluit a forma. Unde in argumento est fallacia aequi vocationis vel consequentis, ut patet faciliter. Ad quartum, negatur minor. Nam materia determinat sibi formam ; et est sic connexa formae, quoad actualem exsistentiam , quod implicat contradictionem, materiam esse sine forma, in rerum natura, extra intellectum. - Et ad probationem minoris, dicitur primo, quod si forma arguendi valet, probaretur quod non solum divina virtute, immo mere naturaliter, materia posset esse absque omni forma substantiali et accidentali, arguendo sic : Illud quod nullam speciem alicujus generis naturaliter sibi determinat, potest mere naturaliter esse sine illo genere. Sed materia, ex natura sua, nullam speciem formae sibi determinat naturaliter. Ergo nec genus formae determinat sibi naturaliter; et sic naturaliter potest esse sine forma. Major enim hujus argumenti tantam apparentiam habet, quantam habeat maxima in qua fundatur probatio minoris.

Secundo, dicitur quod illa propositio, Quidquid determinat sibi genus aliquod, determinat sibi speciem sub illo genere, falsa est, ut potest patere per multa exempla. Nam quantitas finita determinat sibi genus figurae, et tamen nullam speciem figurae sibi determinat ; visus determinat sibi genus coloris, et tamen nullam speciem coloris sibi determinat. - Tertio, dicitur quod materia determinat sibi certam speciem formae, large loquendo de specie; non enim potest esse sine forma corporeitatis, aut sine forma quae nata est esse pars compositi. Ad confirmationem, negatur major. Et ad probationem , dicitur quod illud quod dependet essentialiter a natura alicujus generis, non oportet quod dependeat ab aliquo uno illius generis certo et signato. Nec etiam oportet quod essentialiter dependeat a pluribus illius generis collective seu copulative. Potest enim dependere a pluribus sub disjunctione : puta quod essentialiter dependeat ab hoc, vel ab hoc; nec tamen essentialiter dependeat ab A, nec essentialiter dependeat a B, etc. Exemplum : Quantum, ut quantum est, determinat sibi genus figurae, et essentialiter dependet a natura illius generis, saltem quoad esse terminatum actu ; nec tamen dependet a figura cum angulis, nec a figura sine angulis, sed ab ambabus sub disjunctione. Et multa alia exempla dari possent, in quibus appareret nullitas argumenti. II. Ad alia argumenta Scoti. - Ad primum ejusdem secundo loco, dicitur quod, destructo composito, possibile est partes remanere, saltem per divinam potentiam ; sed non oportet quod quaelibet pars actu remaneat (a) nullo sibi superaddito. Sic in proposito : resoluto composito, remanet materia; non tamen sine forma noviter superaddita. Ad secundum dicitur quod illa maxima quae ibidem assumitur, non plus apparentiae habet quam sta, Omne incorruptibile potest per naturam exsistere sine corruptibili; quam constat esse falsam. Ideo dicitur quod illa major debet restringi ad illa incorruptibilia quae sunt quidam actus, vel includunt essentialiter actum tanquam partem sui.

Ulterius, dicitur quod argumentum solum concludit quod materia potest exsistere sine hac forma signata, quae est corruptibilis; et similiter, potest exsistere sine hac, etc.; et ita de qualibet divisim; quia quaelibet talis est corruptibilis, praeter animam rationalem. Non tamen concludit quod possit esse sine forma communi; quia forma in communi, non est corruptibilis, nec generabilis; omnis enim actio, et generatio, et corruptio, est circa singularia. Ad tertium dicitur quod principia non sunt ex alterutris, ita quod unum sit pars alterius, vel de essentia alterius; quin tamen unum principium sit necessarium ad esse alterius, aut quin unum eorum sit causa alterius, et econtra, secundum aliud et aliud genus causae, non negat sed asserit Philosophus, ut ex supradictis patet. Ad quartum, negatur consequentia, qua infertur quod Deus cum causa secunda excedit seipsum praecise sumptum, in causalitate effectiva. Conceditur tamen quod Deus cum causa secunda, sunt plura genera causarum quam solus Deus : quia Deus non potest esse materia, nec forma intrinseca, aut informativa creatura; quam tamen causalitatem creata entitas habet, puta materia ligni et ejus forma. Et quia aliquis effectus requirit causam efficientem, et ultra hoc formalem vel materialem, ideo tales effectus non possunt dependere a solo Deo, nisi loquamur de dependentia a causa efficiente. Ad quintum, negetur antecedens, tanquam positio extranea, et totius philosophiae Peripateticorum subversiva.

Et ad primam ejus probationem, dicitur quod materia prima, nec est actus objectivus, nec potentia objectiva, proprie loquendo; quia nec est entitas facta, nec factibilis, sed entitas con-facta, vel confactibilis. Non enim potest sibi correspondere propria factio, cum contradictionem implicet. Et de hoc sanctus Thomas, in de Potentia Dei, q. 4, art. 1, in solutione tertii argumenti in contrarium, ubi arguit sic : i Deus plus potest operari quam natura. Sed natura facit de ente in potentia ens in actu. Igitur Deus potest facere de ente simpliciter ens in potentia ; et ita potuit facere materiam sine forma exsistentem. " Ecce argumentum. Sequitur solutio : a, Dicendum, inquit, quod, si Deus faceret ens in potentia tantum, minus faceret quam natura, quae facit ens in actu. Actionis enim perfectio magis attenditur secundum terminum ad quem, quam secundum terminum a quo. Et tamen hoc ipsum quod dicitur, contradictionem implicat, ut scilicet aliquid fiat, quod sit in potentia tantum : quia quod factum est debet esse, ut probatur, 6. Physicorum (t. c. 42); quod autem est tantum in potentia, non simpliciter est. j

Haec ille.

Simile dicit, i p., q. 45, art. 4 : " Accidentia, inquit, et formae, et hujusmodi quae non subsistunt, magis sunt coexsistentia, quam entia ; et ita magis debent dici concreata quam creata. Proprie vero creata, sunt subsistentia. "

Simile dicit, de Veritate, q. 3, art. 7.

Ad secundam probationem, dicitur quod solum concludit quod materia prima non sit in potentia objectiva; sed ex hoc non sequitur quod sit actus objectivus, vel quod habeat intrinsece aliquem gradum actualitatis. Item, potest dici quod ipsa, secundum quid est in potentia objectiva; quia, dum compositum per se generatur, materia generatur per accidens. Et cum dicitur quod talis potentia numeratur, etc,

dicitur quod, licet materia maneat eadem secundum essentiam sub diversis formis, tamen non manet eadem secundum esse; quia sub diversis formis acquirit diversa esse.

Ad tertiam, dicitur quod potentia receptiva, seu subjectiva, fundatur in aliquo actu, isto modo quod inseparabilis est ab omni actu; quia ens in potentia nunquam est sine ente in actu, nec ens secundum quid sine ente simpliciter, nec ens rationis sine ente reali. Non tamen fundatur in actu sibi essentialiter intrinseco de necessitate, nisi loquamur de potentia subjectiva quae recipit accidentia, ut dictum est in secunda conclusione.

Ad quartam, dicitur quod solum concludit quod materia prima habet aliquam entitatem positivam, actualem vel potentialem; sed non concludit quod illa sit actualis; immo contrarium. Nullus enim actus est receptivus alterius actus ejusdem generis, nec potentia potentiae; sed potentia est receptiva actus sui generis.

Ad quintam, dicitur quod distinctio realis requirit extrema realia; non tamen requirit necessario extrema quorum quodlibet sit actus. Sufficit enim quod unum extremum sit actus, et aliud sit sub actu, vel actuatum per aliquid intrinsecum suae essentiae, vel extrinsecum.

Ad sextam, negatur antecedens : quia materia non est quid secundum se productum, vel producibile; sed quid comproductum, vel compro-ducibile, ut superius dictum est.

Ad septimam, negatur minor. Quia non solum pura potentia est pars compositi, immo aliter esse non potest, ut probat sufficienter Durandus, et aegidius : quia ex duobus actibus impossibile est fieri aliquid per se unum, potissime si sint unius generis; et similiter ex duabus potentiis; sed oportet unum esse puram potentiam, et alterum esse actum, et quod sint unius generis.

Ad aliud quod additur, dicitur quod materia fuit creata sub pluribus formis a principio, saltem sub formis quatuor elementorum. Nec sequitur quod (a) fuerit una creatio, unitate tanta et tali, quanta et quali terminus ad quem erat unus, puta unitate ordinis, quam unitatem mundus et univeris quod. - quando Pr. sitas creaturarum habet. - Utrum autem prima distinctio posita in capite hujus argumenti, scilicet de potentia objectiva et subiectiva, valeat, vel non? Puto quod, si intelligatur sic quod potentia objectiva sit potentia realiter distincta a potentia subjectiva, distinctio illa est fictitia, et praeter mentem philosophorum adinventa, qui nunquam fecerunt mentionem de aliqua reali potentia, nisi de potentia activa et passiva. Si autem intelligatur sic quod potentia objectiva dicat non repugnantiam ad fieri, et non aliquid positivum reale, stare potest. Et similiter, si dicat idem absolutum, cum potentia subjectiva, tamen cum diversis respectibus, ut puta quod dicatur subjectiva in ordine ad actum cujus est capax per informationem, et dicatur objectiva in ordine ad agens, vel in ordine ad compositum quod ex ipsa fieri potest per sui transmutationem ab agente. Eadem namque est potentia quae est pars compositi, et potentia qua forma dicitur esse in potentia, et potentia qua forma vel etiam totum compositum dicitur posse fieri, vel esse factibile, et potentia passiva respectu agentis, et susceptiva respectu formae.

Similiter, de secunda divisione quam ponit de actu, dicitur quod quartum membrum non potest ponere in numerum cum aliis tribus : quia omne quod est actu, oportet quod vel sit forma et actus, vel sit materia sub actu, vel sit compositum intrinsece ex actu et potentia; quia pura potentia non potest esse sua actualis exsistentia, ut DurandMS deducit. Ad sextum dicitur quod ens potest sumi multipliciter. Primo modo, proprie, pro eo quod subsistit per actum essendi; et sic sola supposita de genere substantiae dicuntur entia. Secundo modo, pro eo quod est subjectum actus essendi, licet non subsistat; et sic essentia vel natura specifica completa in genere substantiae, est ens. Tertio modo, pro eo quod nec subsistit, nec est subjectum actus essendi, sed est formale principium rei subsistentis per actum essendi, et etiam ipsius actus essendi simplicis et substantialis; et sic forma substantialis dicitur ens. Quarto modo, pro eo quod est qualitercumque pars intrinseca rei subsistentis per actum essendi; et sic materia potest dici ens, quia aliqualiter est principium essendi. Quinto modo, pro eo quod pertinet aliqualiter ad rem subsistentem, et actuat illam ; et sic accidentia possunt dici entia. Sexto modo, pro omni eo de quo potest formari una propositio affirmativa de inesse, sive sit de secundo,,sive de tertio adjacente; et sic privationes et negationes et entia rationis, entia dici possunt. Et ista distinctio potest colligi ex dictis sancti Thomae in diversis locis : ut puta, 2. Sentent., dist. 37, q. 1, art. 1; item, 1. Sentent., dist. 19, q. 5, art. 1; item, Contra Gentiles, lib. 1, cap. 12; item, de Potentia Dei, q. 7, art. 2; item, 1 p., q. 17, art. 2; et in multis aliis locis. Hac distinctione praesupposita, dicitur quod materia prima est per se ens quarto modo, et sexto modo; non autem primo, nec secundo, nec tertio, nec quinto. Quod autem sic est ens, non oportet quod possit per se esse sine forma. III. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum Gregorii contra eamdem conclusionem, negatur minor; immo, materiam esse actu sine forma, implicat contradictionem, ut superius fuit deductum. Ad secundum, negatur consequentia, si intelligatur de conservatione activa, in genere causae efficientis ; tali enim conservatione, quodlibet ens potest a Deo, sine alia causa coefficiente, conservari. Si autem consequens intelligatur de conservatione formali, conceditur consequens tanquam verum, ut patet ex praedictis. Et tunc, ad probationem consequentiae, in sensu quo negatur, dicitur quod divisio ibi data, est insufficiens. Quod enim una res non possit esse sine alia, non solum contingit quia est efficiens causa illius, nec quia est effectus illius, nec quia est propria passio illius, nec quia est pars intrinseca illius, vel econtra; sed propter aliud, puta quia una illarum est formalis entificalio vel actuatio alterius : sicut in proposito, quia materia prima nullam actuationem aut actualem entificationem vel exsistentiam formaliter habet aut habere potest nisi a forma, ideo repugnat sibi esse actu, aut exsistere in rerum natura, sine forma. Quia ergo materias primae ex natura sua repugnat esse actum, vel per se exsistere, ideo, etc.

Item, posset dici quod forma, licet non sit pars intrinseca materiae absolute sumptae, est tamen intrinseca pars et causa formalis materiae, exsistentis, ut supra dictum fuit. Et haec solutio in idem redit cum priori. Ad tertium respondet sanctus Thomas, 1 p., q. 66, art. 1, in solutione tertii argumenti, ubi sic dicit : c( Accidens, cum sit forma, est actus quidam. Materia autem, secundum id quod est, estens in potentia. Unde magis repugnat esse in actu materiae sine forma, quam accidenti sine subjecto. "

Haec ille.

Eamdem solutionem ponit, 3. Quodlibeto, q. 1.

Quod additur de miraculis, etc;

dicitur quod miracula non se extendunt ad ea quae implicant contradictionem ; cujusmodi est hoc quod dico, materiam esse actu sine forma, ut supra patuit. Ad quartum dicitur quod probatio conclusionis solida est; et sua solutio non valet. Et cum dicit quod non est aliqua contradictio, materiam esse actu primo modo, et tamen non habere actum qui est forma, etc;

dicitur quod illa copulativa implicat contradictionem apud quemcumque intelligentem quid nominis materiae. Per hoc enim nomen intelligimus puram potentiam ad omnem actum. Ponere autem puram potentiam ad omnem actum, esse actum, est ponere puram potentiam non esse puram potentiam, et sic materiam non esse materiam. Si autem materia non est actus, nec habet formam aut alium actum, et cum hoc exsistit in rerum natura, tunc ipsa est actu sine actu ; quod implicat.

Cum autem distinguit de ente in actu dupliciter, et dicit quod omne illud potest dici ens in actu, de quo contingit vere enuntiare esse per propositionem de inesse et de praesenti, dicendo, Hoc est, etc;

dicitur quod illa distinctio fictitie adinventa est, contra mentem omnium philosophorum peripateticorum et sanctorum et doctorum; et est consona erroribus antiquorum, ponentium principium materiale esse aliquid actu exsistens. Praeterea : si omne tale, de quo contingit affirmare esse, potest dici ens actu, tunc negationes et privationes essent, et dici possent entia in actu; quod nullus philosophus unquam concessit. Item, tunc posset concedi quod infinita multitudo partium est in actu, et infinita multitudo punctorum et linearum et superficierum, et quod quaelibet pars continui et quilibet punctus est ens in actu ; et multa alia absona in philosophia sequerentur. Ulterius, dicitur quod, proprie loquendo, ista est falsa, Materia est, si ly est dicat exsistentiam actualem et actum exsistendi. Est autem vera, si ly est dicat veritatem propositionis, ut puta quod de materia prima potest aliquid vere enuntiari : ut puta quod materia est substantia, est potentia, est pars compositi, principium, causa, subjectum, receptivum, transmutabile, et hujusmodi.

Quod si arguatur, materia est substantia, igitur materia est,

est fallacia consequentis, ut alias dictum est. De hoc sanctus Thomas, in tractatu de Natura accidentis (a), sic dicit : " Esse formalius se habet ad rem constituendam in genere entis, quam ipsa forma rei, quae hoc esse dat, vel materia, cui datur tale esse, ex quibus compositum resultat, cujus est hoc esse ut entis. Intimius ergo ad rem ipsam, quae (6) ens est, inter omnia est ipsum esse ejus; et post ipsum, ipsa forma rei, qua res habet esse ipsum; et ultimo, ipsa materia, quae, licet (v) sit fundamentum in re, inter omnia ab ipso esse rei magis distat. Cui propinquissimum est ipsa res, cujus est ut entis; cum per rem sit forma et materia; nisi in homine, ubi esse (S) animae communicatur toti, et illud esse est formae ut a qua est, quia ipsa (s) est principium ipsius esse, et ultimo est materiae ut ejus in quo recipitur. Materia igitur rei cujus esse est, plus a re distat quam ipsa forma a qua est esse. Et ideo materia non est ens de natura sua, sed per ipsum compositum, et per ipsam formam. "

Haec ille.

Et ideo omnes hae probationes adductae, prolix) accidentis. - materies Pr. bant quod haec sic concedenda, Materia est, laigo modo accipiendo ly est, secundo adjacens, non autem quod proprie sit aut exsistat.

Prima enim probatio concludit quod materia est pars compositi; quod conceditur. Et cum postea infertur, Compositum est, vel totum est, igitur quaelibet ejus pars est;

negatur consequentia, loquendo de ly est prout dicit quid exsistens. Conceditur autem ut dicit aliquid exsistentis, quod est potius quo aliquid est, quam quod est. Et similiter, si ly est dicit veritatem propositionis.

Secunda probatio concludit quod materia est concreata, non autem quod proprie sit creata.

Tertia probatio concludit quod materia non est generabilis tanquam quod, non aute"m quin possit generari tanquam quo.

Quarta concludit propositum nostrum, et oppositum illius quod arguens intendit; quia scilicet, secundum Commentatorem, materia, cum non sit actu, est non ens, accipiendo non ens prout opponitur enti actualiter per se exsistenti. Philosophus enim, 5. Physicorum, distinguit de triplici non ente; et Commentator, comm. 8, ibidem, dicit : a Non ens dicitur tribus modis. Quorum unus est secundum compositionem et divisionem (a), id est, affirmationem et negationem : verbi gratia, Chimaeranon est natura. Secundus vero est cum dicimus, in individuo substantiae demonstrato, esse non ens; et est ens in potentia, oppositum ei quod est in actu ens per se. Tertius modus est ut cum dicimus, in individuo accidentis, ipsum esse non ens : verbi gratia, non album et non coloratum; et hoc est non ens non simpliciter, sed non ens aliquid, etc. " Et post multa, ostenso quod non ens primo modo non potest esse subjectum motus, non ens autem tertio modo potest esse subjectum motus per accidens, ostendit quod non ens secundo modo, scilicet materia prima, non potest esse subjectum motus per se, nec per accidens. Unde, ibidem, sic dicit : " Illud quod est per accidens, accidit enti per id quod est per se. Et quia per non ens non simpliciter, disponitur subjectum in actu, ut cum dicimus quod iste homo non albus fit albus, possibile est ut attribuatur transmutatio non enti per accidens per subjectum suum, quod est ens in actu. Ad non ens vero exsistens in substantia, scilicet ex qua fit transmutatio simpliciter, impossibile est ut attribuatur transmutatio per accidens, nedum per se : quia subjectum ejus est ens in potentia; et ens illic in actu, non est idem demonstratum in duabus extremitatibus ejusdem motus. Quoniam non aer, quando fit aer, accidit aquae, quando aqua, verbi gratia, corrumpitur; deinde succedit ei aer. Igitur hic non est idem subjectum formae aquae et aeris, super quod succedant sibi formae, sicut album et nigrum succedunt sibi in individuo demonstrato. Et potentia non est in actu ; IV. - 3 ^V. CUO^ et quod non est in actu, impossibile est moveri. Et quia, cum esse primae materiae non admiscetur actus, omnino impossibile est ut moveatur. Quia igitur in duabus extremitatibus illius motus, scilicet generationis et corruptionis exsistentis in substantia, non est aliquid idem demonstratum, dispositum per motum a principio usque ad finem, impossibile est ut generatio sit motus. Et causa in hoc (ac) quod generatio in substantia non est motus, est (6) quoniam generatum in ea, est non ens simpliciter, et est ens in potentia; quoniam transmutatur, et exit de potentia in actum ; quod non est ita de generatione accidentium; transmutatum enim in ea, est actu, etc. " Ex quibus patet quod, secundum Commentatorem, materia prima, quae est subjectum generationis et corruptionis, est non ens simpliciter; quia est ens in potentia, cui non admiscetur actus omnino. - Quinta denique probatio concludit quod materia prima potest dici ens cum additione, scilicet ens in potentia, vel secundum quid; quia hoc sufficit ad hoc quod aliquid sit causa intrinseca compositi, ut supra dictum fuit. Et est advertendum quod arguens iste, more Goliae, affert secundum multas auctoritates Commentatoris, quibus sua positio totaliter annullatur. Primo enim adducit illud Commentatoris, 1. Physicorum, coram. 69, ubi sic dicit : n Et ista natura quae est prima materia, est unum principium, commune omnibus entibus transmutabilibus quae atterantur in (f) invicem. Sed non est una in se, ita quod sit substantia simplex exsistens actu, neque ita quod sit aliquod compositum ex materia et forma; nam, si haberet formam propriam, nullam aliam reciperet, ipsa permanente. " Secundo, adducit aliud dictum Commentatoris, 4. Physicorum, comm. 59 : " Cum dicimus, inquit, quod in materia nihil demonstratur in actu, non intelligimus quod possit denudari a rebus demonstratis in actu; sed intendimus quod in sua substantia non est aliquid demonstratum, quoniam, si ita esset, non reciperet res demonstratas, s Tertio, adducit aliud dictum Commentatoris, in de Substantia orbis, cap. 1, qui dicit : " Transmutatio individuorum in suis substantiis, invenitur cogere subjectum non esse ens actu, et non habere formam qua substantiatum Si enim haberet formam, nullam aliam reciperet; et, si esset substantia simplex exsistens in actu, esset impassibile et non receptivum. Unde natura hujus subjecti recipientis formas substantiales, necesse est esse naturam potentiae, scilicet quod potentia est ejus differentia substantialis. Et ideo nullam habet formam propriam et naturam, exsistentem in actu; sed ejus substantia est posse. " Ex TENTURUM istis autem, addito eo quod adductum est de 5. Physicorum (comm. 8), manifeste patet quod dicere materiam primam, secundum seipsam, praecise ab omni forma sumptam, esse ens in actu, contra mentem philosophorum est. Nec valet glossa hujus arguentis, dicentis quod per illa verba non negat materiam esse ens actu primo modo suae distinctionis supra posita, sed solum quod non est ens actu secundo modo ; nam ista contradicunt, Materia est pura potentia cui non admiscetur actus omnino, et, Materia secundum se est ens actu quocumque modo. g 2.

Ad argumenta, contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum Gregorii contra secundam conclusionem, dicitur quod responsio quam recitat, bona est, scilicet quod in instanti inductionis novae formae substantialis, et corruptionis formae antiquae, non remanet aliquod accidens idem numero, quod fuit cum forma corrupta ; sed succedunt alia in numero. Et hoc dictum fuit in probatione conclusionis. Tunc, ad improbationem hujus responsionis, negatur prima consequentia ibidem facta. Et ad probationem consequentiae, dicitur quod dispositiones quae sunt in materia, in illo instanti quod est primum non esse formae corruptae et primum esse formae generate, illae eaedem sunt causa corruptionis prioris formae, et cum hoc sunt sequelae formae novae. Et cum (a) dicitur quod hoc est impossibile, quia prius natura praecedens forma corrumpitur, quam sequens forma praecedens tales dispositiones, inducatur, etc;

dicitur quod expulsio praecedentis formae et inductio sequentis se habent ut causa et effectus mutuo ad invicem, ita quod uno modo expulsio est prior, et alio modo est posterior. Et de hoc sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 4, q 1, sic dicit : " Omnis prioritas secundum ordinem naturae, aliquo modo reducitur ad ordinem causae et causati, etc, " ut supra dictum est, in solutione primi argumenti Scoti contra primam conclusionem. Sequitur postea : " Ex parte autem causae materialis, se tenet, secundum quamdam reductionem, omne illud per quod materia efficitur propria hujus formae, sicut sunt dispositiones et remotiones impedimentorum. Et ideo, in generatione naturali, quando corruptio unius est generatio alterius, et per hoc quod forma una inducitur, alia expellitur, remotio formae praeexsistentis se tenet ex parte causae materialis. Et ideo, secundum ordinem causae materialis, praecedit naturaliter introductionem alterius formae. Sed secundum ordinem causae formalis, est e converso. Et quia forma et finis et agens incidunt in idem numero vel specie, ideo et in ordine causae efficientis introductio formae prior est, quia forma introducta est similitudo formae agentis, per quam agens agit; et similiter in ordine causae finalis, quia natura principaliter intendit introductionem formae, et ad hanc ordinat expulsionem omnis ejus cum quo stare non potest formae introductio. "

Haec ille.

Simile dicit, l 2 , q. 113, art. 8, in solutione primi, ubi sic : " Recessus a termino a quo, et accessus ad terminum ad quem, dupliciter possunt considerari. Uno modo, ex parte mobilis. Et sic naturaliter recessus a termino praecedit accessum ad terminum : prius enim est in subjecto mobili oppositum quod abjicitur, et postmodum est id quod per motum assequitur mobile. Sed ex parte agentis, est econtra. Agens enim per formam quae in eo praeexsistit, agit ad removendum contrarium : sicut sol per suam lucem agit ad removendum tenebras. Et ideo ex parte solis, prius est illuminare quam tenebras removere, ex parte autem aeris, prius est purgari a tenebris quam consequi lumen, ordine naturae ; licet utrumque sit simul tempore. "

Haec ille.

Simile dicit, 3 p., q. 85, art. 6, in solutione secundi : " In motibus, inquit, successivis, recedere a termino est prius tempore quam pervenire ad terminum, et prius natura, quantum est ex parte subjecti, sive secundum ordinem causae materialis; sed secundum ordinem causae agentis et finalis, prius est pervenire ad terminum. "

Haec ille.

Ex quibus patet ad argumentum. Nam in instanti inductionis sequentis formae est talis ordo naturae, quod primo inducitur nova forma, secundo sequuntur dispositiones sibi convenientes, tertio expellitur forma antiqua. Et primum est causa secundi, et secundum causa tertii, secundum ordinem causae formalis, efficientis et finalis; licet omnia ista sint simul tempore. Ad secundum principale, dicitur quod agens naturale duplices dispositiones (a) inducit in materiam suae actioni subjectam : quasdam quidem praecedentes inductionem formae substantialis, et haec omnes corrumpuntur in instanti corruptionis formae praecedentis et inductionis formae sequentis; alias autem inducit simul cum forma substantiali sequenti, et hae manent cum forma. Et quia argumentum loquitur de primis; ideo negatur consequentia argumenti, qua infertur quod praecedentes dispositiones maneant cum forma sequenti, sicut manserunt cum praecedenti.

Tunc, ad primam probationem consequentiae jam negatae, dicitur quod agens quod induxit praecedentes dispositiones, corrumpit eas, non per se, sed per accidens : quia de per se agit ad inductionem formae sequentis, ad cujus inductionem sequitur expulsio praecedentis, ac per hoc corruptio substantialis compositi, cujus illa erat pars; corrupto autem composito, corrumpuntur omnia accidente dispositiones. - positiones Pr. tia sibi inhaerentia subjective, cujusmodi erant omnia accidentia praecedentia. Unde sanctus Thomas, in tractatu de Virtutibus, q. 2, scilicet de Charitate, art. 12, ubi quaerit, utrum charitas semel habita possit amitti, in quodam argumento, scilicet undecimo, ponit quatuor modos quibus unum accidens potest deficere vel corrumpi : uno quidem modo, per corruptionem subjecti; alio modo, per defectum suae causae, sicut lumen in aere per absentiam solis; tertio, propter defectum sui objecti vel termini, sicut paternitas deficiente filio; quarto modo, per actionem contrarii agentis.

Ad secundam, dicitur quod illae dispositiones non frustra destruuntur; quia de per accidens earum destructio confert inductioni formae sequentis, sicut destructio subjecti illarum per se confert. Et iterum, non frustra, quia illa necessario evenit, destructo suo subjecto. Et iterum, quia, illis destructis, sequuntur potiores, et formae congruentiores. Illae namque violente sunt in suo subjecto, aliae vero naturales. Dispositio namque remotior, est via et medium ad illam dispositionem quae est propinquior; ideo necessarium est illam prius induci, quia non est transitus de extremo ad extremum nisi per inedium.

Per idem patet ad confirmationem ; quia non est simile de artifice et de natura. Quia forma inducenda per artem, non requirit destructionem compositi naturalis, in quo praecessit forma contraria vel privatio; et ideo permittit secum accidentia et dispositiones praecedentes, cum non corrumpat subjectum illarum. Secusautem est de forma naturali, in cujus adventu corrumpitur substantia composita, quae erat subjectum omnium praecedentium formarum accidentalium.

Ad tertiam, negatur consequentia ibidem facta; quia, licet tales dispositiones non maneant cum forma sequenti, inducuntur tamen ab eodem agente a quo inducitur illa. Illud enim agens principaliter agit ad inductionem formae; et illa est principalis intentio. Secundaria vero est expulsio formae praecedentis, et qualitatum sibi connaturalium, contrariarum tamen formae sequenti. Et quia hoc non potest fieri sine inductione dispositionum repugnantium primae formae, et congruentium secundae, ideo agens illud inducit qualitates et dispositiones repugnantes primae, et congruentes secundae. Quod autem postea illas destruat, contingit praeter ejus intentionem, propter corruptionem subjecti; quia, si possent remanere cum secunda, non destruerentur.

Ad quartam, negatur similiter consequentia. Et de hoc satis dictum est in probatione secundae conclusionis et tertiae. In qualibet enim forma substantiali, quae potest materiam actuare, est (x) considerare diversos gradus perfectionis. Et quidem quoad primum, qui est esse corporeum, conceditur quod materia, secundum se, praecise, et nude sumpta ab omni accidente, capax est cujuslibet formae, et est sibi proportionata. Et si forma nullum alium gradum perfectionis daret praeter illum, non esset necessaria quaecumque accidentalis dispositio praecedens aut consequens productionem forniae. Sed quia nulla forma dat praecise illum perfectionis gradum, ideo, propter gradus sequentes, necessaria est remotio (oc) quorumdam accidentium, et inductio (6) aliorum. Nec quaecumque materia est proxima, nec appropriata cuilibet formae. Et ad hunc sensum loquuntur Aristoteles et Commentator. Et de hoc satis diffuse dictum est supra.

Ad quintam, similiter negatur consequentia, et consequens. Et ad probationem ibidem factam, dicitur quod in casu ibidem posito, in instanti corruptionis formae ligni, inducetur forma terrae, et non forma ignis : quia ignis in illo instanti non aget, sed incipiet agere per negationem de prasenti et positionem de futuro; agens autem quod disposuit ad formam terrae, removendo dispositiones extraneas et disconvenientes, et inducendo convenientes, in illo instanti aget inducendo formam terrae in illam materiam; et hoc prius natura quam corrumpat formam ligni, quia, ut prius dictum fuit, ex parte agentis prius natura est inductio formae sequentis quam corruptio praecedentis; unde primum agens, vel nullo modo corrumpet lignum, in illo instanti quo ignis est approximatus, vel, si corrumpet, hoc non erit nisi inducendo prius natura formam terrae. Ideo arguens fallitur, supponens quod tale agens prius natura destruat formam ligni quam inducat formam terrae; quod est falsum, et ab eo nulliter probatum. Quod si quaeritur : Cur in illo instanti potius aget in materiam ligni primum agens quam secundum, quod ponitur esse ignis, cum sint aeque proxima? dicitur quod hoc ideo erit, quia actio subita et instantanea, cujusmodi est inductio formae substantialis, naturaliter esse non potest, nisi ipsa sit terminus alicujus actionis vel mutationis successivae. Et ideo, cum primum agens, tempore praecedente egit in lignum per motum alterationis, in instanti terminante illud tempus, potest agere instantanee in illud, vel in materiam ligni. Secus autem est de igne, qui non prius egit, etc. Ideo nec in illo instanti aget: nec inducendo formam accidentalem, quia illa inducitur successive et non instantanee, vel per successivam mutationem praecedentem, secundum arguentem, et, secundum veritatem, non potest induci in instanti tanquam primus terminus, ut post dicetur; nec formam, substantialem, quia materia ligni non est in illo instanti capax illius, cum sit sub forma terrae et qualitatibus consequentibus formam terrae. Ex quo patet quod arguens fallitur, nec intelligit positionem sancti Thomae. Imaginatur enim quod mens sancti Thomae sit quod, in casu illo, in instanti corruptionis ligni, prius natura sit corruptio ligni quam generatio terrae, et quod in illo instanti materia non habeat aliquam dispositionem ad formam terrae ; quae omnia falsa sunt.

Sed hic est una bona difficultas : Si in illo instanti non est ibi aliqua dispositio praecedens, quomodo in illo instanti produci possunt omnes dispositiones convenientes illi formae ? Respondet sanctus Thomas, 1. Quodlibeto, art. 6, in solutione secundi. Arguit sic : " Necesse est quod anima sit in corpore formato et disposito multis dispositionibus. Si igitur adveniens omnes praecedentes formas et dispositiones amovet (a), sequitur quod in instanti anima formet totum corpus; quod videtur esse solius Dei. "

Haec ille.

Sequitur responsio : ((Dicendum, inquit, quod anima, cum advenit corpori, non facit esse corpus effective, sed formaliter tantum. Effective autem facit corpus esse, omne illud quod dat corpori formam, ut perficiens; ut disponens autem (6), illud quod praeoperatur ad formam, paulatim autem et ordine quodam inducendo materiam ad propinquiorem formam aut dispositionem : quanto enim propinquior fuerit forma aut dispositio, tanto minor erit resistentia ad introductionem formae et dispositionis completae; facilius enim fit ignis ex aere quam ex aqua, quamvis immediate utraque forma adsit materiae. "

Haec ille.

Et videtur velle quod ideo agens inducens formam substantialem in instanti, simul inducit omnes dispositiones illi formae convenientes, quia, in illo instanti, inducta forma substantiali, et per eam expulsa forma praecedente, cum omni resistentia ad formam et ejus dispositiones, potest illas in instanti inducere tanquam sequelam formae et praecedentis alterationis. Ad tertium principale, negatur antecedens. Et ad probationem ex dictis Philosophi, 2. de Generatione, etc, dicitur quod mens Aristotelis est quod ideo in habentibus symbolum facilior est transitus, quia pauciora resistunt agenti, scilicet una sola qualitas : puta, cum de aere fit ignis, sola humiditas resistit igni agenti, non autem caliditas. Utraque tamen corrumpitur in instanti generationis ignis, sed alio et alio modo : humiditas quidem, ex actione contrarii; caliditas autem, ex sola corruptione subjecti. Unde, quia illa caliditas quasi per accidens desinit, et remanet in suo simili, ideo quandoque dicunt Philosophus et Commentator, quod sola qualitas contraria corrumpitur, et qualitas symbola manet, non quod velint illam remanere eamdem numero, cum in eodem libro saepe uterque dicat quod corruptio est mutatio hujus totius in hoc totum, nullo sensibili remanente. - Ad dicta vero Commentatoris, potest dici dupliciter. Primo, quod mens sua est, quod quantitas et alia accidentia communia generato et corrupto manent eadem in specie, non autem eadem in numero. Vel, si voluerit quod maneant eadem numero, negandus est in hoc, sicut et in multis quae in libello allegato, de Substantia Orbis, posuit male probata. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra eamdem secundam conclusionem, dicitur quod quantitas noviter genita educitur de materia compositi corrupti, non (a) tanquam de subjecto primo et remoto, sed, tanquam de subjecto proximo et immediato, de composito noviter producto, virtute praecedentis alterationis, quae terminatur ad inductionem formae substantialis primo, et secundario terminatur ad omnia accidentia consequentia formam substantialem. Et ideo inquisitio argumenti, qua scilicet quaerit utrum illa nova quantitas educatur de uno indivisibili vel de aliquo divisibili, posset subterfugi, dicendo quod, cum materia non sit subjectum quantitatis, sed ipsum compositum, non educitur de aliquo uno et eodem materia?, nec de alio et alio, sed solum de ipso composito. Sed quia eadem quaestio posset fieri de ipso composito, ideo dicitur quod illa quantitas educitur (6) de subjecto suo, quodcumque illud sit, quod ex se divisibile est in potentia sed non in actu, fit autem divisibile actu per quantitatem ; et sic educitur de eo quod est unum et multa, aliter tamen et aliter. Et tunc, cum arguitur : quantitas recipitur in uno et eodem, igitur recipitur in indivisibili; aut quod materia non extenditur per illam quantitatem;

negatur consequentia : quia materia illa, vel compositum, ut praecedit quantitatem, est indivisibile et unum in actu, divisibile tamen et multiplex et plura in potentia. Potest etiam dici quod nova quantitas recipitur in diversis partibus materiae, hoc est, in partibus quae fuerunt sub priori quantitate. Nec ex hoc sequitur quod materia secundum se sit divisibilis, et habens alietatem aut partibilitatem actu; nec quod duae quantitates simul informent idem subjectum; sed quod partes materiae, quae prius habebant unam quantitatem, postea habent aliam. Ad secundum potest dici dupliciter. Primo, quod quantitas nova invenit materiam indivisibilem actu, hoc est, non actu divisibilem; invenit autem eam divisibilem in potentia. Nec valet ulterior consequentia, qua infertur quod accidens divisibile esset in subjecto indivisibili :

quia potentia et actus non se praecedunt ibi duratione, sed natura; nec subjectum, aut materia quantitatis, est indivisibile in aliqua mensura reali, sed imaginaria. Secundo, potest dici quod quantitas secunda invenit materiam divisibilem, non ex se, sed per piaecedentem quanti- (t) educitur.

educit Pr. tatem, quae destruitur, adveniente respectu.

Ad confirmationem, potest similiter dici dupliciter. Primo, quod tota quantitas et partes ejus inveniuntur in materia, totum et partes, non quidem ex ipsa materia secundum se, sed ex quantitate praecedente. Secundo, potest dici quod quantitas invenit materiam divisibilem potentia, non actu. Ad tertium dicitur quod argumentum supponit falsum, scilicet quod sit eadem alteratio, vel idem motus, cujus terminus a quo sit prima quantitas, et terminus ad quem sit secunda quantitas. Hoc enim falsum est; quia non est idem (a) motus, cum non sit unitas mobilis. Prima enini quantitas erat subjecti ve in corrupto, secunda vero in genito noviter; et ideo non est unus motus, sed motus successivus, terminatus ad mutationem subitam. Ulterius dicitur quod antecedens argumenti falsum est, si universaliter intelligatur; quia in motu augmenti, terminus a quo et ad quem sunt unius speciei. Ad quartum, negatur prima consequentia. Et ad probationem consequentiae, dicitur quod fundatur in falso, scilicet quod sit una et eadem alteratio, aut motus vel mutatio, a principio usque ad finem, in corruptione praecedentis compositi, et generatione novi. Hoc enim falsum est; quia alia est alteratio per quam dispositiones praecedentes formam inducendam intenduntur et acquiruntur, et alia est per quam dispositiones sequentes formam inducuntur. Primae enim corrumpuntur in instanti generationis secundae formae, aliae vero incipiunt in illo (S) instanti. Et cum dicit arguens, quod nullum accidens corrumpitur in fine alterationis per quam acquiritur;

dicitur quod hoc est verum, loquendo de fine alterationis intrinseco, et qui est ejusdem generis : ut cum alteratio sistit in aliqua qualitate, et non sequitur mutatio alterius generis, puta generatio aut corruptio substantiae. Sed falsum est quod dicitur, si loquamur de fine extrinseco alterationis, qui est alterius generis : sicut cum alteratio terminatur ad corruptionem vel generationem alicujus substantiae. Tunc enim accidens quod acquirebatur per praecedentem alterationem desinit esse in termino extrinseco alterationis, propter desinitionem sui subjecti, et oportet quod sequantur alia accidentia, propter alietatem subjecti praecedentis et sequentis; argumentum autem sic procedit, ac si esset idem subjectum primorum accidentium et sequentium.

Potest etiam dici quod accidentia sequentia formam ultimam inducuntur potius per generationem substantialem, tanquam terminus secundarius, quam per alterationem praecedentem ; unde et inducuntur in instanti, sicut terminus primarius, qui est forma substantialis quam consequuntur. III . Ad argumentum ex dictis sancti Thomae .

Ad argumenta ultimo inducta contra dictam conclusionem ex dictis sancti Thomae, dicitur quod, licet sanctus Thomas, in scriptis et in aliquibus opusculis, dum esset juvenis, tenuerit opinionem Commentatoris de quantitate interminata, tamen in Summa et in opusculis posterioribus, illam penitus refutavit, sicut potissime patet in tractatu qui intitulatur de Principio individicationis, vel de Natura materiae, ubi arguit contra positionem Commentatoris multipliciter; et ejus argumenta alias recitabuntur. Et si ultra objicitur : quia, in dicto tractatu de Natura materiae, tenet expresse quod eadem quantitatis essentia manet in vivo et mortuo, et in aliis generatis et corruptis;

dicendum quod contenta in illo tractatu, inquantum concordant cum Summa, tenenda sunt, non autem quoad illa in quibus discordant; quia Summa est quasi liber retractationum. Secundo, dicitur quod in dicto tractatu, non asserit quod eadem quantitas in numero maneat in vivo et mortuo, sed quod eadem manet quoad essentiam, non autem quoad esse; vel eadem in radice, non autem in se; vel quod manet eadem in specie, non in numero; aliter contradiceret sibiipsi : nam ibi expresse dicit quod quantitas humani corporis non potest eadem numero, per agens naturale, homine mortuo, reparari, sed solum per miraculum. Vel forte ille tractatus vitio scriptorum corruptus est quoad aliqua. Sed quod dixi de concordia cum Summa, vel discordia cum ea, debet esse regula et directorium in talibus. S 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Gregorii. - Ad primum contra tertiam conclusionem, quod est Gregorii, dicitur quod, si antecedens intelligatur sic, quod illa pars essentialis compositi sit praecisum et proximum ac immediatum subjectum accidentium, per quam ipsum compositum est in potentia ad talia recipiendum, sicut per primam rationem et primum principium passivum (ad quem sensum videtur procedere argumentum),

negatur dictum antecedens. Non enim oportet quod primum quo receptionis, sit primum quod recipiens. Et hoc manifeste patet, secundum Philosophum : nam materia non est proximum et immediatum subjectum motus, ex 5. Physicorum (t. c. 15 et seq.); et tamen prima ratio mobilitatis est materia, secundum eumdem, 2. Meta-physicx (t. c. 5). Si autem antecedens intelligatur quod illa eadem pars compositi est ratio substandi accidentibus, per quam ipsum compositum est primo in potentia ad accidentia, - conceditur antecedens. Sed tunc consequens, ad hunc sensum, non est contra nos : nam non negamus quin materia sit prima ratio substandi accidentibus; sed solum quod non est proximum, nec immediatum, nec totale subjectum accidentium, sed potius ipsum compositum. Dicimus ulterius, quod, licet materia prima sit prima potentia ad accidentia, cum hoc stat quod substantia composita, est potentia proxima, vel habet potentiam proximam ad accidentia.

Ad dicta Commentatoris, dicitur quod sunt gladius Goliae quoad arguentem; quia ex illis manifeste patet, cum Commentator dicit quod subjecta omnium accidentium sunt individua substantiae, quae sunt in actu, etc, quod materia non est immediatum subjectum accidentium, nec totale. Alia vero dicta concludunt quod non quaelibet pars compositi est ratio substandi accidentibus, sed sola materia; non tamen quod illa sola sit subjectum. Utrum autem aliqua forma sit subjectum transmutationis? Constat quod non, si loquamur de motu qui est actus imperfecti. Nullus tamen catholicus negare potest animam rationalem esse subjectum multorum accidentium et multarum transmutationum, potissime de animabus damnatis.

Quod addit de quantitate, procedit ex falso fundamento, scilicet quod aliqua quantitas sit perpetuo in materia : hujusmodi ejus oppositum, supra probatum est; et alias de hoc latior erit sermo. Ad secundum, negatur antecedens. Nec valet probatio, cum procedat ex insufficienti divisione, scilicet quod subjectum accidentium hominis non potest esse nisi materia sola, vel forma sola, vel aliquod accidens hominis. Constat enim quod in homine non solum est materia, nec solum forma substantialis, nec sola accidentia; immo, praeter illa, est in homine totum compositum, vel tertia entitas, quae dicitur forma totius, scilicet humanitas, vel homo. Illud autem totum compositum, non est materia, nec anima, nec accidens, sed entitas resultans ex materia et forma, exsistens quid tertium, ab utroque distinctum. Et de hoc sanctus Thomas, in tractatu de Natura materiae, diffuse loquitur, ostendens quid sit subjectum quantitatis in homine, et quomodo quantitas hominis potest dici interminata, potius quam alia quantitas (cap. 6) : s Sciendum, inquit, est quod dimensiones sunt quaedam accidentia, quae sequuntur materiam in ordine ad formam quam primo nata est materia induere. Haec autem est forma corporis; quia totam materiam necesse est sub forma corporis contineri. Quod non est quasi una esset certa forma corporis, qua prima materia primo informaretur; quia, secundum Commentatorem, prima materia primam habilitatem habet ad formas elementares, et postea ad formas mixtorum. Ex quo manifestum est quod non eadem erit forma corporis simplicis, vel etiam mixti corporis; sed oportet quod primo per has formas constituatur gradus corporis, deinde specierum perfectarum. Materia namque in quidditate sua indivisibilis est penitus ; ablata enim quantitate, materia remanet indivi- I. - QUAESTIO I. sibilis, ut dicitur, 1. Physicorum. Sed ex corporeitate quam sequuntur quantitates in actu, sequitur divisio materia?, per quam materia ponitur in diversis sitibus. Et secundum hoc acquiruntur in ea diversae formae. Ordo enim in situ corporum ostendit ordinem nobilitatis eorum; sicut ignis est super aerem. Haec autem acquisitio formarum non ostendit ordinem temporis, sed naturae. Patet igitur quod dimensiones quantitatis non trahunt originem a quocumque gradu perfectionis quem facit forma ignis in igne, sed a primo tantum. Nihilominus ignis secundum totum est subjectum dimensionum, et secundum totum mensuratur. Et idem necessario invenitur in formis corporum mixtorum. Sed considerandum est quod in mixtis corporibus quaedam formae trahuntur de potentia materiae, et quaedam non, ut animae hominum, quae nullo modo divisionem patiuntur, cum non sint dimensionatae per se, nec per accidens. Formae enim quae non sunt de potentia materiae eductae, nullo modo dimensiones capiunt, etiam in materia exsistentes. Unde animae humanae aliter terminant ordinem materiae ad dimensiones, quam formae quae de materia educuntur. Cum enim accidentia inseparabilia oriantur a principiis rei, in ipsa re constituta in actu erunt ipsa accidentia, ut in subjecto. Si autem forma rei sit educta de materia ipsa, quam sequuntur dimensiones ipsae, forma erit dimensionata et divisibilis per accidens; sicut est in lapide vel in ligno, in quibus dimensiones redeunt vel redundant super formam ipsarum rerum. Si vero forma non sit educta de materia, non redeunt dimensiones super formam ; et ideo anima hominis est omnibus modis indivisibilis. Patet igitur quod anima hominis non terminat ordinem materias ad formam in acquirendo divisiones, nisi altero modo tantum, constituendo scilicet eas in actu; et hoc in homine, ut in subjecto. Ordo vero materiae in acquirendo divisiones ut redeuntes super formam, solum terminatur per formam quae de ea educitur. Nec propter hoc minus potest anima quam ista alia forma : quia hoc accidit illi formae inquantum est educta de potentia materiae ; quod non est formae ut forma est; aliter omnis forma educeretur de materia, quod est falsum. Quidquid enim potest aliqua forma imperfectior ut forma est, hoc potest anima, et amplius. Quia igitur dimensionabilitas, sive divisibilitas formae, potentiam sonat, et non actum, possibile est ponere ordinem materiae ad talem formam terminari in potentia, et divisiones in potentia sequi ordinem materiae ad talem formam, etc. " Multa alia ponit ibi de dimensionibus interminatis, quae suo loco recitabuntur. Et haec sufficiant ad ostendendum insufficientiam divi-sionisargumenti, ila quod oporteat subjectum quantitatis esse materiam, vel formam, vel aliquod accidens, ut (a) arguens supponebat. (a) ut.

nec Pr. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra eamdem conclusionem, dicium est supra. Nam per illa verba solum concluditur quod materia prima sit primum subjectum quo substandi accidentibus de quibus loquimur, non autem quod sit proximum, aut immediatum, aut totale subjectum accidentium. Nulla enim res substat ex ea parte qua est actualis, sed ex ea qua est potentialis. Ad secundum dicitur quod materia prima est in potentia proxima solum ad formam substantialem, sed in potentia remota ad accidentia. De hoc sanctus Thomas, in praefato tractatu, sic dicit (cap. 5) : (C Nihil penitus est commune formae et privationi, nisi materia nuda. Quia terminus actionis physicae, scilicet generatio, attingit nudam essentiam materiae; quia generatio non est motus, ut dictum est. Alteratio autem non attingit ipsam essentiam materiae : quia nullum accidens transcendit suum subjectum ; subjectum autem alterationis est ens actu, habens diversas partes, quia alteratio motus est. Loquimur enim de alteratione quae est semper abjiciendo aliquid a re alterata; talis namque alterationis terminus est generatio. Materiam autem habere partes diversas per se, non est possibile; quia diversitas partium est proprie ipsius compositi constituti ex diversis partibus. Unde materia, sicut est in potentia ad formam in cujus acquisitione est generatio compositi constituti ex diversis partibus, ita est in potentia ad diversitatem partium ejusdem compositi ex ea generati. Ex materia enim non generatur forma, secundum Philosophum, per se : quia illud ex quo generatur aliquid per se, est pars ejus; materia autem non est pai"s formae, sed ipsius compositi; ideo compositum generatur per se, ut dicitur, 7. Metaphysicae (t. c. 53). Compositum autem dicitur, quia diversas partes habet. Unde diversitas partium non est materiae, nec formae, per se, sed compositi. Compositum vero esse, non est aliud quam materiam transmutari ad formam ad quam erat in potentia. Ex quo manifestum est quod non aliunde materia est in potentia ad partes terminatas et distinctas, quam per illud quod est in potentia ad formam, cujus inductio est generatio compositi ex diversis partibus. Et ex hoc ulterius manifestum est quod nulla potentia est a parte materiae, nisi illa quae perficitur per formam substantialem ; cum ad idem genus spectent materia et sua forma. Potentia autem in qua praedictae dimensiones ponuntur, non informatur forma substantiali; cum ad idem genus substantiae non (i) pertineat. Impossihile est igitur aliam potentiam ponere a parte materiae respectu formae substantialis, et respectu diversitatis partium ipsius compositi generati per inductionem formae in materia. Et ideo manifestus est error Averrois, qui posuit dimensiones interminatas habere quamdam potentiam ad dimensiones termi-(a) non. - Olii. Pr. natas, aliam a potentia materiae ad formam substantialem. Quando igitur aliqua forma substantialis perficit materiam, sicut potentia materiae ad formam est reducta ad actum, ita per virtutem ejusdem formae est transmutata materia ad determinationem et distinctionem partium totius : in forma enim substantiali non solum est vis perfectiva materiae, sed etiam distinctiva totius per partes; et huic necesse est respondere potentiam a parte materiae, quae respiciat ipsam perfectionem suam per formam, et etiam ipsam partium sequentem diversitatem. "

Haec ille, in forma. Ad tertium patet per praedicta; quia materia prima est materia decem praedicamentorum, et in potentia ad formas illorum, ordine quodam, quia potentia sua immediate est susceptiva formarum substantialium, mediate vero accidentium, ut satis tactum est. Ex quo non sequitur quod ipsa sit immediatum subjectum accidentium, sed quod sit pars subjecti, ex qua habet naturam substandi accidentibus. Ad quartum dicitur quod materia prima nullo modo potest esse subjectum alterationis, aut alicujus motus, ut probatur, 5. Physicorum; sed solum ens actu, quod est ipsum compositum ex materia et forma. Et cum hoc improbatur, per hoc quod nullum accidens destruit suum subjectum, etc; ad hoc respondet sanctus Thomas, in praefato tractatu (cap. 1 j : a Quia, inquit, alteratio est actio physica; actio autem physica per instrumentum corporeum perficitur, et omnis talis actio per motum exercetur; ideo alteratio cujus terminus est generatio, requirit subjectum actu exsistens, et mobile per grave vel leve ; alteratio namque motus est, ut dicitur, 5. Physicorum (t. c. 18). Quia igitur in termino cujuslibet motus est quies quaedam secundum naturam illius motus, ut in motu locali invenitur quies secundum locum terminans ipsum motum; in motu vero dealbationis, per modum quietis est ipsa albedo terminans dealbationem; ideo in fine alterationis, quies est inductio formae substantialis. Alteratio igitur per quam spoliatur materia a forma priori, in se requirit subjectum actu exsistens, quia ipsa est motus; in suo vero termino non requirit subjectum actu exsistens. Terminus autem ejus est generatio. Unde generatio non requirit subjectum, nisi in potentia tantum. Hoc enim solum manet in generatione, quia subjectum necessario manet cum eo cujus est subjectum. Inde igitur manifestum est quod generatio non est motus, sed mutatio. Cum igitur generatio sit terminus actionis physicae, scilicet alterationis, quae, propter naturam motus, semper requirit subjectum actu exsistens, (a) materia, quae est subjectum generationis, nunquam est sine forma. Agens vero, in cujus actione non oportet aliquid praecedere terminum actionis, potest aliquid ex materia educere sine alteratione, sicut potest aliquid educere vel facere ex nihilo sine aliquo motu. Actio namque sua, cum non sit motus, nec terminus motus, ens in potentia tantum transmutare potest subito, nulla alteratione praecedente, quae tempus requirit, quod mensurat actionem rei naturalis, propter motum ei adjunctum. Unde non foret necesse formam uniri materiae propter actionem Dei, ut subjiceretur formae unitae (a), sed propter actionem , ei physicae, quae non attingit ens in potentia tantum in se, sed solum in suo termino, ubi cessat motus. " - Haec ille.

Ex quibus patet responsio ad argumentum. Dicitur enim quod nullum accidens, nec aliquis motus, per se et directe perimit suum subjectum ; quod patet, quia quamdiu manent accidens et motus, manet subjectum accidentis et motus. Sed indirecte et per accidens potest perimere subjectum, non quidem effective, nec formaliter, sed ratione sui termini, qui est generatio; generatio vero unius, est corruptio alterius. Unde sanctus Thomas, ubi supra (cap. 2) : " Cum non requiratur subjectum aliquod in actu exsistens, in actione physica, nisi propter motum, sicut de alteratione dictum est, et subjectum necesse est manere in toto motu , sequitur necessario, quamdiu sit aliquid de ratione alterationis et motus, subjectum esse actu; cum vero alterationis ratio desinit, transibit et (6) actualitas subjecti. Hoc autem est in ejus termino, qui quidem est generatio. Unde in generatione tota actualitas subjecti alterati peribit. Solum ergo ens in potentia, manet in generatione. Ens autem solum in potentia, est materia. Et ideo materia nuda est subjectum generationis. "

Haec ille. Patet igitur, ex praedictis, vanam esse opinionem Gregorii et Aureoli ponentium dimensiones interminatas praecedere formam substantialem in materia. Quam etiam Scotus sufficienter improbat quotupliciter : " Primo. Quia Commentator, de Substantia Orbis, dicit quod Aristoteles scivit dimensiqnes. terminatas non posse esse in materia, nisi postquam forma substantialis fuerit in ea, sicut est dispositio de accidentibus exsistentibus in actu. Ergo videtur per (y) hoc, quod quantitas et omne accidens sequantur formam in materia. Hoc idem dicit, 1. Physicorum (t. c. 80), quod materia et forma sunt causa omnium accidentium.

Secundo. Quia illud accidens quod ponitur commune generato et corrupto, necessario migrabit a subjecto in-subjeetum. Corpus enim corruptum, erat subjectum illius accidentis ; et non solum materia, quia materia simul cum forma est causa omnium accidentium, sicut habetur, 1. Physicorum, in fine.

Tertio. Quia tunc 1(a) unitae.

unita Pr. (6) transibit et. - et transibit Pr. (t) P - - super Pr. sequitur quod forma generata, non immediate et primo unitur materiae; sed, per te, uniretur ei, mediante trina dimensione.

Quarto. Quia tune esse secundum quid praecederet esse simpliciter, et materia esset prius quanta quam esset ens simpliciter in actu per formam. Forma enim substantialis dat materiae esse simpliciter, quantitas autem esse secundum quid. In illo ergo priori materia exsistens quanta habebit esse secundum quid. Impossibile est enim quantitatem formaliter inhaerere subjecto, et quod illud non sit quantum formaliter per eam. Consequens autem est impossibile, et contra mentem Aristotelis, 7. Metaphysicis (t. c. 12).

Quinto. Quia accidentia sunt consequentia formam, et non econtra, sicut frequenter dicit Commentator, 3. Coeli; unde accidentia sunt sequela formae. Quod autem sequela praecedat illud cujus est sequela, videtur omnino impossibile. Igitur, etc. "

Haec Scotus, et bene. Ad idem propositum arguit Durandus (dist. 12, q. 2), et bene, sic : " Ex materia, inquit, et forma quae primo ei advenit, semper lit unum per se. Sed ex materia et forma accidentali non potest fieri unum per se. Ergo forma accidentalis non potest primo materiae advenire, sed necessario supponit advenisse formam substantialem. Major patet. Quia ubi non est nisi unus actus, ibi non est nisi simpliciter unum ; propter hoc enim subjectum et accidens non sunt unum per se et simpliciter, quia sunt ibi plures actus. Sed in composito ex materia et prima forma quae ei advenit, non est nisi unus actus; quia materia est pura potentia secundum se. Igitur, etc. Minor similiter probatur, scilicet quod ex materia et forma accidentali non possit fieri unum per se. Tum quia sunt diversorum generum, et talia non constituunt unum per se. Tum quia, si ex materia et forma accidentali fieret unum per essentiam, quod est unum simpliciter et per se, jam illa forma non esset accidentalis. Quia accidens nunquam dat primam entitatem rei; ex hoc enim dicitur accidens, quia est accidens ad rem jam in esse constitutam. Et iterum : nullum compositum ens per accidens est unum, nisi per accidens, quia ab eodem habet res esse et unum esse; sed compositum ex materia et sola forma accidentali, non haberet esse nisi per accidens, scilicet per ipsam formam accidentalem; ergo non esset unum nisi per accidens, et non per se sive per essentiam, etc. j Ad argumentum factum in pede quaestionis, patet solutio per praedicta. Et haec sufficiant de quaestione (a). De qua benedictus Deus. Amen. (a) de questione. - Om. Pr.