ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod gratia uilfert realiter a virtute. Hanc ponit sanctus Thomas, 2. Sentent., dist. 26, q. 1, art. 4, ubi sic dicit : " Circa hoc sunt diversae opiniones. Quidam dicunt quod gratia et virtus sunt omnino idem per essentiam secundum rem, sed differunt tantum ratione : quia gratia dicitur secundum quod hominem Deo acceptum reddit; virtus autem dicitur secundum quod est principium recti operis. Sed hoc non videtur conveniens. Quia, si virtus ab eodem haberet quod esset virtus, et quod hominem Deo gratum redderet, oporteret quod omnis virtus hoc faceret; et cum quaedam virtus per actus acquiratur, sequeretur, secundum haeresim Pelagii, quod ex libero arbitrio homo efficeretur gratus Deo. Si autem ab alio habet (a), quod sit virtus, et quod gratum Deo reddat, oportet quod gratia et virtus non sint omnino idem secundum rem ; diversis enim effectibus qui divisim inveniuntur, diversa erunt principia. Et ideo alii dicunt quod virtus et gratia realiter differunt, non autem ita quod sint diversa per essentiam, sed quod ex gratia et virtute efficitur unum, sicut ex forma et ex eo cujus est forma. Dicunt enim quod hoc modo gratia se habet ad virtutem, sicut lumen manifestans colorem ad ipsum colorem : unde, sicut lumen efficitur quodammodo unum cum colore, exsistens cum eo in eodem subjecto, ita etiam dicunt quod gratia conjungitur virtuti in eodem subjecto (6), ut informans ipsum. Ponunt enim quod, proprie loquendo, subjectum gratiae est potentia. Sed istud etiam non videtur conveniens. Quia, cum dicitur quod ex colore et lumine efficitur unum, aut accipitur lumen quod est de compositione coloris, cum hypostasis coloris sit lux : et sic reditur in primam opinionem, scilicet quod gratia et virtus sint idem secundum rem : non enim lumen quod est de compositione (6) a verbo ita usque ad subjecto, om. Pr.. coloris (a), re differt a colore. Aut accipitur lumen quod est in aere circumstanti; et hoc constat quod est in alio subjecto a colore, et per essentiam ab eo differt. Similiter etiam, si accipiatur lumen prout participatur in superficie corporis terminati, in quo est color, de necessitate per essentiam a colore differt : quod patet ex hoc quod, adveniente et recedente lumine, nihilominus idem color manet; quod non esset, nisi per essentiam a colore differret. Similiter etiam oportet quod : vel virtutes efficiantur Deo gratae per aliquid a Deo influxum ; et sic oportet illud per essentiam differre a virtute, cum etiam quaedam virtutes infusae, ut fides et spes, recedente gratia maneant informes; vel oportet quod virtutes Deo sint gratae, sine hoc quod (6) aliquid addatur a Deo infusum ; et sic gratia nihil creatum in anima ponit, vel nihil aliud realiter a virtute distinctum. Et ideo dicunt alii, quod gratia essentialiter differt a virtute. Oportet enim perfectiones perfectibilibus esse proportionatas. Unde sicut ab essentia animae fluunt potentiae ab ipsa essentialiter differentes, sicut accidens a subjecto, et tamen omnes uniuntur in essentia animae sicut in radice; ita etiam a gratia, quae est perfectio essentiae animae, fluunt virtutes., quae sunt perfectiones potentiarum, ab ipsa gralia essentialiter differentes; ingratia tamen conjunctae sunt, sicut in sua origine, per modum quo diversi radii ab eodem corpore lucente procedunt. "

Haec ille. Simile dicit, 1" 2", q. 110, art. 3 : " Quidam, inquit, posuerunt idem esse gratiam et virtutem secundum essentiam, sed differre solum secundum rationem : ut gratia dicatur secundum quod facit hominem Deo gratum, vel secundum quod gratis datur; virtus autem, secundum quod perficit ad bene operandum. Et hoc videtur sensisse Magister, in 2. Sententiarum. Sed si quis recte consideret rationem virtutis, hoc stare non potest. Quia, ut dicit Philosophus, 7. Physicorum (t. c. 17), virius est dispositio perfecti (y) : dico autem perfectum, quod est dispositum secundum naturam. Ex quo patet quod virtus uniuscuj usque rei dicitur in ordine ad aliquam naturam praeexsistentem, quando scilicet unumquodque sic est dispositum, secundum quod congruit naturae suae. Manifestum est autem quod virtutes acquisite per actus humanos, sunt dispositiones quibus homo convenienter disponitur in ordine ad naturam qua homo est. Virtutes autem infusae disponunt hominem altiori modo, et ad altiorem finem; unde etiam oportet quod in ordine ad aliquam altiorem naturam. Hoc autem est in ordine ad divinam naturam participatam, secundum quod dicitur, 2 Petri, 1 (v. 4) : Maxima et pretiosa

vobis promissa donavit, ut per hoc efficiamini divinae naturas consortes. Et secundum acceptionem hujus naturae, dicuntur regenerari in filios Dei. Sicut igitur lumen naturale rationis est aliquid praeter virtutes acquisitas, qiiae dicuntur in ordine ad ipsum lumen naturale; ita etiam ipsum lumen gratioe, quod est participatio divinae naturae, est aliquid praeter virtutes infusas, quae a lumine illo derivantur, et ad illud lumen ordinantur. Unde et Apostolus dicit, Ephes. 5 (v. 8) : Eratis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domnio ; ut filii lucis ambulate. Sicut enim virtutes acquisitae perficiunt nominem ad ambulandum congruenter lumini naturalis rationis, ita virtutes infusa? perficiunt hominem ad ambulandum congruenter lumini gratioe. "

Haec ille. Simile dicit, de Veritate, q. 27, art. 2, ubi sic ait : " Quidam dicunt quod gratia est idem per essentiam quod virtus secundum rem, differtautem secundum rationem : ut virtus dicatur secundum quod perficit hominem ad operandum; gratia vero, secundum quod reddit hominem et ejus actum Deo acceptum ; et inter alias virtutes, praecipue charitas est gratia, secundum eos. Alii vero dicunt econtrario, quod charitas et gratia per essentiam differunt. Ei haec opinio rationabilior est. Cum enim diversarum naturarum sint diversi fines, ad consecutionem alicujus finis in rebus naturalibus tria praeexiguntur, scilicet: natura proportionata ad finem illum; et inclinatio in finem illum, quae est naturalis appetitus finis; et motus in finem : sicut patet in terra, in qua est natura quaedam, per quam competit sibi esse in medio; et hanc naturam sequitur inclinatio in locum medium, secundum quam appetit naturaliter talem locum, etiam cum extra ipsum per violentiam detinetur, et ideo, remoto prohibente, deorsum movetur; Homo autem secundum naturam i suam proportionatus est ad quemdam finem, cujus i habet naturalem appetitum ; et secundum naturales vires operari potest ad consecutionem illius finis; qui finis est aliqua contemplatio divinorum, qualis est homini possibilis secundum facultatem naturae, I in qua etiam philosophi ultimam hominis felicitatem posuerunt. Sed est alius finis ad quem homo a Deo praeparatur, naturae humanae proportionem excedens, scilicet vita aeterna, quae excedit proportionem cujuslibet naturae creatae, soli Deo connaturalis exsistens. Unde oportet quod homini detur aliquid, non solum per quod operetur ad finem, vel per quod inclinetur ejus appetitus in finem illum, sedetiam per quod ipsa natura hominis elevetur ad quamdam dignitatem, secundum quam talis finis sit ei competens : et ad hoc datur gratia; ad inclinandum autem affectum in hunc finem, datur charitas; I ad exequendum autem opera quibus praedictus finis acquiritur, dantur aliae virtutes. Et ideo, sicut in rebus naturalibus est aliud natura ipsa quam inclinatio naturae, et ejus motus vel operatio; ita, in gratuitis, est aliud gratia a charitate et aliis virtutibus. Et quod haec comparatio sit recte accepta, patet per Dionysium, in 2. cap. Coelestis Hierarchiae, ubi dicit quod non potest aliquis habere spiritualem operationem, nisi prius esse spirituale accipiat; sicut nec operationem alicujus naturae, nisi prius habeat esse in illa natura. "

Haec ille. Ex quibus potest formari talis ratio : Perfectiones gratuite proportionantur perfectionibus naturalibus, praesertim in eodem supposito. Sed in perfectionibus naturalibus ejusdem suppositi sic est, quod aliud est natura per quam suppositum proportionatur fini, et aliud est inclinatio in finem, et aliud est illud per quod operatur ad finem consequendum. Igitur ita erit in perfectionibus gratuitis : quod alia perfectio supernaturalis erit, per quam creatura rationalis proportionata est beatitudini supernaturali, et hanc dicimus gratiam ; aliud vero erit inclinatio in illum finem, quam (") dicimus charitatem ; et aliud erit virtus executiva motus in finem.

Item, sic : Virtutes infusae altiores, ad altiorem finem disponunt, et in ordine ad altiorem naturam. Sed virtutes infusae altiores sunt virtutibus acquisitis. Ergo ad altiorem, etc. Illa autem natura ad quam disponunt, non est nuda essentia creaturae rationalis. Erit ergo quaedam participatio divinae natura;. Hanc autem vocamus gratiam, etc. Secunda conclusio est quod gratia non est subiective in aliqua potentia animae, sed in essentia animae. Hanc ponit sanctus Thomas, l 2 , q. 110, art. 4, ubi sic dicit : " Ista quaestio ex proecedenti dependet. Si enim gratia sit idem quod virtus, necesse est quod sit in potentia animae sicut in subjecto ; nam potentia animae est proprium subjectum virtutis. Si autem gratia differt a virtute, non potest dici quod potentia animae sit gratiae subjectum ; quia omnis perfectio potentiae animae habet rationem virtutis. Unde relinquitur quod, sicut gratia est prior virtute, ita habeat subjectum prius potentiis animae : ita scilicet quod sit in essentia animae. Sicut enim per potentiam intellectivam homo participat cognitionem divinam, per virtutem fidei; et secundum potentiam voluntatis, amorem divinum, per virtutem charitatis; ita etiam per naturam animae participat, secundum quamdam similitudinem, naturam divinam per quamdam regenerationem sive recreationem. "

Haec ille. Item, ibidem : " Per gratiam regeneramur in filios Dei. Sed generatio prius terminatur ad essentiam quam ad potentias. Ergo gratia (fi) prius est in essentia animae quam in potentiis. " IV. - 17 Eamdem conclusionem tenet, 2. Senteni., ubi supra (dist. 26, q. 1), art. 3, ubi sic : " Ab omnibus, inquit, communiter dicitur quod gratia respicit essentiam animae, virtus vero potentiam. Sed qualiter hoc intelligendum sit, a diversis diversimode traditur. Quidam enim boc accipere volunt secundum appropriationem quamdam, et non proprie dictum. Cum enim virtus dicatur secundum quod est operationis principium, operatio autem potentiam sequatur, convenienter virtus ad potentiam refertur. Gratia; autem effectus, est ut Deo acceptum faciat. Hoc autem per prius respicit ipsam animam quam operationes ejus; unde, Genes. 4 (v. 4), dicitur quod Deus respexit ad Abel et ad munera ejus, quasi per prius acceptans offerentem quam ea quae offeruntur. Quidam vero accipiunt hoc proprie dictum, dicentes quod proprium et (a) primum subjectum gratiae est essentia animae, virtutis autem est potentia. Et hoc rationabilius est, et dictis Dionysii consonat. Cum enim operatio supra facultatem naturae operantis non extendatur, oportet quod, si operatio alicujus supra id quod naturaliter potest, extenditur, quod etiam natura quodammodo supra seipsam elevetur. Cum ergo actus meritorii facultatem liumanae naturae excedant, quia in eos solis naturalibus homo non potest, non possunt isti actus ab homine procedere, nisi quodammodo natura humavit in esse altius esset sublevata, vel sublimata. Et ideo dicit Dionysius, in 2. cap. Caelest. Hierar., quod sicuti in rebus naturalibus est, quod illud quod non habet speciem per generationem acceptam, non potest habere operationes speciei debitas; ita ille qui non est adeptus divinum esse per spiritualem regenerationem, non potest participare divinas operationes. Oportet ergo quod primum donum quod homini divinitus infunditur gratis, hunc habeat effectum, quod ipsam essentiam animae in quoddam divinum esse elevet, ut idonea sit ad omnes operationes divinas. Et ideo, quia unumquodque simpliciter dicitur, quod per prius dicitur, sicut substantia ens, ideo tale donum quod essentiam animae nobilitat, principaliter gratia vocatur; et etiam quia non determinatur per aliquem specialem actum, unde speciale nomen sortiatur. Et ideo proprie et per se gratia respicit essentiam animae sicut subjectum. "

Haec ille. Idem ponit, de Veritate, q. 27, art. 6. Ex quibus potest formari talis ratio : Omnis perfectio inhaerens subiective potentiae, habet rationem virtutis. Sed gratia non habet rationem virtutis. Ergo non est perfectio inhaerens potentiae. Restat ergo quod inhaeret essentiae. Et in hoc primus articulus terminatur. (a) et. - erit. Pr.