ARTICULUS II.

RECITANTUR ADVERSARIORUM OBIECTIONES ij 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Scoti. - Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et primo quidem contra primam conclusionem. Contra quam arguit Scotus (dist. 9, q. 2) multipliciter, probando quod unus angelus potest naturaliter videre cogitationes alterius angeli, et consequenter multo fortius cogitationes hominis. Et arguit Primo sic. Quia non videtur quare aliquid actu intelligibile esset praesens intellectui passivo, et non posset ipsum immutare. Nec videtur major ratio, quare angelus per voluntatem suam magis posset occultare intellectionem vel intentionem suam, quam essentiam suam; quare etiam angelus alius, cui vult occultare intellectionem (a) suam, non potest videre illam volitionem, si ponatur occultari; nisi dicatur quod intellectio occultatur per volitionem, et volitio illa per aliam volitionem, et sic in infinitum. Confirmatur. Quia essentia angeli est sibi intimior quam sua intellectio; et tamen non obstante illius intimitate, unus angelus videt essentiam alterius. Igitur potest videre intellectionem seu cogitationem alterius. Secundo. Quia unus angelus videt species in intellectu alterius exsistentes; et per consequens videt illud quod repraesentant illae species. Et ita non poterit eum latere objectum quod per speciem ille angelus cognovit. Tertio. Quandocumque duo intelligibilia comparantur ad eumdem intellectum non alligatum virtuti phantasticae, magis actuale et perfectius, non excedens facultatem naturae illius, est magis intelligibile ab illo intellectu. Sed species quae est in intellectu angelico, est intelligibilis ab alio angelo virtute naturali illius. Ergo multo magis ille conceptus determinatus quem exprimit per intellectionem; quia ille conceptus determinatus, est perfectior et magis intelligibilis, et intellectus cujuslibet angeli habet speciem pro omni intelligibili exsistente in alio, nec est alligatus virtuti phantasticae. Igitur, si cognoscit speciem in alio angelo, cognoscit conceptum quem format per actum intelligendi cujus illa species est ratio. Quarto. Quia : aut est unus actus intelligendi omnium singularium unius naturae specificae, aut alius et alius. Si idem, et ille est naturaliter omnium; est enim eorum, inquantum praecedit actum voluntatis ipsius intelligentis, quia per actum intelligendi praecedit omnem imperatam intellectionem et volitionem. Ergo non potest ille actus esse unius singula) intellectionem. - intentionem Pr. Iaris, quin sit alterius singularis; sicut nec aliqua causa naturalis potestesse, quantum est de se, unius eftectus ad quem naturaliter ordinatur, quin sit alterius, et si una actione est omnium effectuum, necessario est simul omnium. Si igitur ille actus non potest simul esse omnium, non potest, inquantum naturalis, esse unus et idem omnium, quia tunc, inquantum talis, posset esse simul omnium. Si est alius et alius, igitur unus angelus, videns istum actum et illum esse alium et alium in intellectu alterius angeli, potest distincte videre cujus objecti est ille actus, et cujus sit iste; et sic non latebit eum, quod (a) singulare consideret iste, propter identitatem actus non variati in isto; esset enim alius actus. Quinto. Quia omnem actum voluntatis meae potest intellectus meus nosse. Sed alius intellectus perfectior creatus potest in illud objectum in quod potest intellectus meus, si non impediat determinatus ordo ad alia intelligibilia, nec defectus in proportione praesentia;. Intellectus autem separatus est aeque perfectus sicut conjunctus, vel perfectior; et non determinatur ab aliquo ordine ad non cognoscendum operationes alterius intellectus, vel voluntatis; nec praesentia necessario deficit, quia illa potest esse sine illapsu, alioquin angelus nullam posset habere debitam praesentiam respectu alterius a se, cum nulli illabatur, quia hoc repugnat creaturae. Sexto. Quia intellectus separatus magis est natus cognoscere intima rei spiritualis (6) quam extrinseca; ergo intimitas, quam habet operatio intellectus et voluntatis ad intelligentem vel volentem non impedit. Septimo (apud Aureolum, dist. 9, q. 1, art. 1). Potentia quae habet aliquod commune pro objecto primo et adaequato, potest ex suis naturalibus in omne contentum sub eo; sicut patet de visu, qui ex puris naturalibus potest in omne contentum sub colore, qui est primum objectum et adaequatum ejus. Sed objectum primum et adaequatum intellectus angeli est ens inquantum ens; cogitationes autem et volitiones angeli sunt quaedam contenta sub ente. Igitur, etc. Octavo. Quia Commentator, 2. Metaphysicae, comm. 1, assignat duplicem causam, quare aliquid est quod non possumus cognoscere; et dicit quod una est debilitas potentiae, alia est parvitas entis. Exemplum de primo. Propter hoc enim non possumus cognoscere, secundum eum, substantias separatas, propter intellectus debilitatem. Exemplum de secundo. Quia ideo relationes rationis, et materiam, et caetera talia non possumus cognoscere, non propter intellectus debilitatem, sed propter parvitatem objecti. Sed nulla istarum causarum est in proposito. Non enim cogitationes sunt improportionatae intellectui, propter hoc quod virtus ejus sit debilis et modica in respectu ipsarum, quoniam plus excedit substantia unius angeli intellectum alterius quam ejus cogitatio; nec sunt cogitationes ita parvae entitatis, quod intellectus angeli non possit in eas, cum possit in quantitatem, et multas alias qualitates, quae sunt minoris entitatis quam sint cogitationes angelicae. Nono. Quia ejusdem rationis est intellectus unius angeli et intellectus alterius. Sed unus angelus potest per suum intellectum naturaliter cognoscere cogitationes suas. Igitur et alius angelus poterit cognoscere illas. Decimo. Quia omne activum proportionatum debito passivo et sufficienter approximatum, potest agere in ipsum. Sed omne ens in actu est activum proportionatum intellectui angelico ut passivo. Ergo potest agere in ipsum. Undecimo. Quia sicut se habet sensus ad sensibilia, sic se habet intellectus ad intelligibilia. Sed nullum est sensibile, in quod sensus non possit ferri naturaliter. Igitur nec est aliquod intelligibile, in quod non possit ferri naturaliter intellectus. Minor patet, secundum Philosophum, 2. de Anima (t. c. 63), ubi vult quod, si esset aliquod sensibile quod non perciperetur ab aliquo quinque (a) sensuum, necessario oporteret dare sextum sensum.

Confirmatur. Quia non videtur quod illud quod est maxime intelligibile possit subterfugere intellectum nullo modo impeditum. Sed cogitatio est ens maxime intelligibile, cum sit abstractissima a materia, et intellectus angeli est maxime remotus ab omni impedimento. Igitur, etc. Duodecimo (apud Gregor., dist. 9, q. 1). Omne intelligibile in actu exsistens praesens intellectui perfecto non dependenti a phantasmatibus, et sibi proportionatum, potest ab illo cognosci; et additur non dependenti a phantasmatibus (6), quia intellectus noster pro statu isto non intelligit aliquid nisi per comparationem ad phantasmata quantumcumqde sit sibi praesens. Sed cogitatio vel conceptus in uno angelo, quantumcumque claudatur per voluntatem, est intelligibile in actu, et proportionatur intellectui alterius. Igitur potest ab illo cognosci. Deeiinotertio. Si angelus posset alteri occultare cogitationem suam, eadem ratione posset illi occultare essentiam suam, ne videretur ab illo. Consequens est falsum. Consequentia probatur; quia essentia angeli sibiipsi est intimior quam propria cogitatio. Decimoquarto. Quia non subest imperio voluntatis creatae actio agentis naturalis approximato passo; sicut quod ignis non calefaciat lignum, non subest [S] a verbo et sibi usque ad phantasmatibus, om. Pr. I. - QUAESTIO I. imperio voluntatis creatae. Sed intellectio angeli est naturaliter intelligibilis, et est motiva intellectus alterius angeli. Ergo non potest voluntas unius angeli occultare, ne intelligatur ab alio conceptus suus. Deciinoquinto. Si voluntas unius angeli posset concludere conceptum suum, ne videatur ab angelo perfectiori (a), posset eadem ratione claudere conceptum suum, ne intelligeretur a proprio intellectu. Consequens est falsum. Probatur consequentia, quia minus potest voluntas impedire ne intellectus perfectior et magis dispositus moveatur ab intelligibili praesente, quam impedire intellectum imperfectiorem, et qui non est ita dispositus ut moveatur ab intelligibili vel ab eo patiatur. Sed intellectus superioris angeli est perfectior quam intellectus illius sic occultantis; est etiam magis dispositus ut ab illo intelligibili patiatur : quia intellectus perfecte intelligens aliquod objectum, non potest perfecte simul intelligere intellectionem illius objecti, quia non intelligit intellectionem nisi per actum reflexum, et per consequens non intelligit perfecte illam intellectionem, dum est, quia tunc haberet simul duas intellectiones et duos actus intelligendi perfectos; sed alius angelus potest intelligere illam perfecte actu recto intelligendi. Decimosexto. Non minus est occultabis actus voluntatis quam actus intellectus, immo magis. Sed actus voluntatis non potest occultari intellectui alterius angeli. Igitur nec actus intellectus. Probatur minor. Quia, si claudit vel occultat volitionem suam alteri, aut hoc facit per illammet volitionem, aut per aliam. Non per eamdem volitionem, quia illa posita in esse, est multiplicativa sui et motiva potentia: sibi proportionatas; quia et hoc est de ratione minus perfectorum. Si per aliam volitionem, tunc quaeritur de illa : occultatur, vel non? Si (6) sic, ergo per aliam, et sic in infinitum. Si non, igitur est devenire ad unam quae est manifesta, et per consequens intellectio vel conceptus non potest esse occultatus per volitionem. II. Argumenta alterius.

Arguit quidam alius (apud Greg., dist. 9, q. 1) sic. Primo. Omne activum totale vel partiale respectu unius passivi, potest esse causa partialis respectu cujuslibet passivi ejusdem rationis, et respectu cujuslibet effectus ejusdem rationis. Sed una intellectio angeli potest esse causa partialis respectu actus reflexi in eodem angelo; nam potest intelligere se intelligere. Igitur illa intellectio potest esse causa partialis respectu alterius angeli, si debito modo approximetur, et eodem modo est de intellectione nostra, ac etiam de affectione. (a) modo. - Ad. IV. (6) Si.-Om. IV. Secundo. Quilibet angelus potest naturaliter cognoscere distincte et intuitive cujuslibet alterius angeli et hominis essentiam, et intellectum ac voluntatem. Igitur quilibet potest cognoscere cujuslibet angeli et hominis cogitationes et volitiones. Consequentia videtur clara : quia non minus cogitatio et volitio sunt de se actu intelligibiles quam intellectus et voluntas; immo plus : nam nos per hujusmodi operationes devenimus in notitiam potentiarum tanquam in minus nola per notiora. Antecedens probatur : quia quilibet angelus cognoscit essentiam suam intuitive; igitur et quilibet superior cognoscit essentiam inferioris intuitive. Patet consequentia; quia omne intelligibile vel cognoscibile ab inferiori, potest esse cognoscibile a superiori, aeque perfecte vel perfectius. Et simili modo probatur de voluntate et intellectu. Et ita etiam de homine; quoniam et homo essentiam animae suae novit intuitive. Tertio. Sicut se habet visibile ad visum, sic intelligibile ad intellectum. Sed omne visibile potest videri a potentia visiva perfecta, si debito modo approximetur. Ergo omne intelligibile potest intelligi ab intellectu angelico, qui est potentia intellectiva perfecta. III. Argumenta Durandi.

Contra eamdem conclusionem arguit Durandus (dist. 8, q. 5), et potissime contra fundamentum probationis, dicens quod illa probatio multas patitur calumnias. Primo. Quia, dato quod voluntas hominis vel angeli soli Deo subjaceat quoad causalitatem, non tamen sequitur quod soli Deo subjaceat quoad cognitionem, alioquin non cognosceremus ea quae a solo Deo creata sunt, ut coelum et astra et materiam primam et hujusmodi. Secundo. Quia, dato quod voluntas soli Deo subjaceat quoad motionem, non tamen sequitur quod non subjaceat aliis quoad cognitionem, quia per eamdem rationem motus coeli, qui est a voluntate angeli moventis, non esset notus (a) nobis. Tertio. Quia ratione libertatis voluntatis non potest nos latere motus ipsius; quia libertas ejus non est impedita (6) ab alterius cognitione, sed ab alterius coactione. Quarto. Si cogitationes nostrae laterent angelum, quia dependent a voluntate, per eamdem rationem et operationes transeuntes in materiam exteriorem quae imperantur a voluntate, laterent ipsum. Non enim est differentia in his et illis quoad cognitionem angeli, cui aeque nota sunt, caeteris paribus, intrinseca sicut extrinseca, eo quod non accipiat cognitionem a sensibilibus. Quinto. Quia indeterminato voluntatis non potest no

hoc facere; quia, etsi voluntas indeterminata sit respectu futurorum, tamen respectu praesentium quae vult, et cogitationum ad quas actualiter movet, determinata est; et ideo haec ratio sufficeret ad probandum solum quod angelus per certitudinem non cognosceret cogitationes et affectiones nostras futuras, sed non sufficit ad probandum quod non cognosceret cogitationes et affectiones praesentes. I 2.

Contra secundam et tertiam CONCLUSIONES Contra secundam conclusionem arguit Scotus multipliciter, probando quod unus angelus potest causare cogitationem vel intellectionem alicujus objecti in intellectu alterius angeli, et per consequens et in intellectu nostro. Sed argumenta ejus recitabuntur dist. 11, ubi erit sermo de mutua locutione angelorum. Argumenta Aureoli et Scoti. - Contra secundam et tertiam simul arguit Aureolus (dist. 11, q. 1, art. 2), et Scotus (dist. 11, q. 1), probando quod angelus non possit immutare phantasiam humanam illo modo quo ponit secunda et tertia conclusio. Primo sic. Quia lumen intellectus agentis non est aliqua qualitas, sicut imaginatur conclusio; ergo falsa est imaginatio, quod (a) lumen intellectus angelici illustret phantasmata hominis, et illustrando intellectum confortet. Secundo. Quia actio intellectus agentis non est nisi quoddam coagere phantasmati ad gignitionem speciei in intellectu, et ad transferendum rem de ordine ad ordinem secundum esse cognitum ; ergo fictio est ponere, quod angelicus (6) intellectus confortet intellectum humanum, vel actionem nostri intellectus agentis. Tertio. Quia fictio estillud quod dicit de ordinatione phantasmatum et transpositione eorum per angelum. Aut enim angelus movet speciem et ponit eam extra spiritum; et tunc accidens migrat de subjecto in subjectum. Aut mutat localiter ipsum spiritum. Quomodocumque autem mutetur spiritus, semper sunt in eo species praedictae. Aut offert spiritum in quo est una species, et abscondit spiritum in quo est alia species; et hoc non potest intelligi, nisi ponatur quod illac species habeant diversa subjecta, et exigant aliam et aliam partem spiritus pro subjecto. Sed hoc est inconveniens. Tum quia non posset recipi tanta multitudo specierum in tam parva quantitate spirituum exsistentium in parva cellula. Tum quia tunc qui habet majus caput, posset plus phantasiari. Tum quia tunc ex aliquo numero specierum posset occupari tota quantitas illorum spirituum, et omnes (z) quod. - quia Pr. partes repleri, et tunc sequitur quod homo postquam acquisivisset certam multitudinem specierum, non posset plus addiscere, nec prolicere, quia non posset plures species recipere.

- Haec ille. Et in hoc secundus articulus terminatur.