ARTICULUS I.

PONITUR OPINIO SANCTI THOMAE PER CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit haec Prima conclusio : Quod angelus non est in loco, nisi per contactum et applicationem siiae virtutis ad locum. Istam conclusionem ponit sanctus Thomas, in 1. Quodlibeto, art. 4, ubi sic ait : " Qualiter angelus sit in loco corporeo, considerari potest ex modo quo corpus est in loco. Est enim corpus in loco, per contactum loci; contactus autem corporis, est per quantitatem dimensivam, quae in angelo non invenitur, cum sit incorporeus; sed loco ejus, est in eo quantitas virtualis. Sicut igitur corpus est in loco per contactum quantitatis dimensivae, ita angelus est in loco per contactum virtutis. Si quis autem velit contactum virtutis operationem vocare, propter hoc quod operari est proprius effectus virtutis, dicatur quod angelus est in loco per operationem ; ita tamen quod per operationem non intelligatur sola molio, sed quaecumque unitio qua sua virtute se corpori unit, praesidendo, vel continendo (a), vel quocumque alio modo. "

Haec ille. Item, in 1. Sentent., dist. 37, q. 3, art. 1, sic ait : " Circa hoc triplex opinio est. Una est Physicorum,, qui posuerunt quod intelligentis, vel angeli, nullo modo sunt in loco. Ponunt enim quod intelligentia est quaedam essentia denudata ah omni materia et ah omnihus conditionibus materialibus, et quod intelligentia movet orbem per animam ejus conjunctam orbi, sicut desideratum ab ipsa; et ideo nullam applicationem ad locum vel corpus habet, quia non operatur immediate circa aliquod corpus. Haec autem opinio haeretica est; quia, secundum fidem nostram, ponimus angelos immediate circa nos operari.

Et ideo alii dicunt quod ipsi angelo, etiam quantum ad essentiam suam, debetur locus a Deo, eo (a) quod non est intelligibile angelum esse, nisi locus esset. Dicunt tamen quod angelus non est in loco circumscriptive, sed diffinitive; quia determinatur ad locum aliquem, sic quod est in hoc loco, ita quod non est in alio. Cum enim (6) essentia ejus finita sit, eo quod creata est, oportet intelligere quod sit determinata ad locum aliquem. Sed ista est valde rudis probatio; quia procedit ex aequivocatione finis. Cum enim dicitur essentia angeli finita, accipitur finis pro fine essentiae et virtutis, secundum quod diffinitio terminus dicitur; et non pro fine dimensionis. Locus autem dicitur finiens (r), vel finitus, secundum terminos quantitatis dimensivas(5). Finis autem, secundum utramque acceptionem, nullam commensurationem seu proportionem habet; unde non oportet ut quod est finitum in essentia, ad terminos loci finiatur. Et praeterea, quod aliquid determinetur ad aliquem locum, hoc non est nisi in quantum per aliquem modum applicatur ad illum locum, et non ad alium : aut secundum contactum, aut secundum situm, aut per formam, vel secundum operationem aliquam. Secundum formam quidem, sicut anima est in corpore; quo modo angelus in re locali esse non potest, cum non sit actus corporis. Secundum determinatum situm, sicut punctus in linea quam terminat; quo modo angelus in loco non est, quia essentia ejus a situ omnino absoluta est. Secundum contactum, sicut corpus in loco. Contactus autem dicitur dupliciter, scilicet proprie, et metaphorice. Proprie tangere, est habere ultima simul; et patet quod hoc modo angelo convenire non potest. Tactus autem metaphoricus, est per actionem, sicut dicitur contristans tangere; et ille tactus angelo convenire potest. Relinquitur igitur quod angelus non potest diffiniri et determinari ad locum, nisi per actionem vel operationem. Dico autem operationem communiter, secundum quod angelus se habet ad corpus contentum in loco, per (5) terminos quantitatis dimensivae. - tres quantitatis dimensiones Pr, modum praesidentis, aut ministrantis, aut aliquo modo agentis aut patientis. Et ista opinio confirmatur auctoritate Gregorii Nazianzeni, qui hoc expresse ponit. Unde etiam subjungit quod, cum deberemus dicere, Hic operatur, abusive dicimus, Hic est.

Et ideo, hanc (a) opinionem sequendo, quae rationabilior est, dico quod angelus, et quaelibet substantia incorporea, non potestesse in corpore, vel in loco, nisi per operationem, qua effectum in eo facit, praesidendo vel ministrando, ut dictum est, vel etiam a corpore patiendo, quod in passione spirituum accidit. Unde de hoc nihil ad praesens. Effectum autem facit in loco, multipliciter. Substantia enim spiritualis potest alicui conferre, non quidem esse, sed aliquid aliud ad esse superadditum ; et sic angelus est in loco, in quantum operatur circa aliquod corpus locatum, vel motum, vel lumen corporale, vel aliquid hujusmodi; cui tamen esse non confert. Aliquando vero substantia spiritualis, per operationem dat corpori esse, non tamen suum esse, sed aliud ; et hoc modo Deus est in omnibus creaturis; quia dat eis esse, sed non suum. Aliquando autem dat corpori ipsum suum esse. Sed hoc contingit dupliciter; quia esse et est actus forniae, et est actus hypostasis. Unde substantia spiritualis conferre potest rei corporali suum esse, in quantum est actus ibriiiae, ut sic forma efficiatur ipsius; et hoc modo anima est in corpore; aut secundum quod esse est actus hypostasis, et non formae; et hoc modo natura humana in Christo est assumpta ad esse divinae persona?, quia facta est unio in hypostasi, et non confusio in natura. "

Haec ille. Item, 1 p., q. 5 2, art. 1 : " Corpus, inquit, est in loco, per hoc quod applicatur loco secundum contactum dimensivae quantitatis ; quae quidem in angelis non est, sed est in eis quantitas virtualis. Per applicationem ergo virtutis angelicae ad aliquem locum qualitercumque, dicitur angelus esse in loco. Nec tamen oportet quod commensuretur loco, vel quod habeat situm in continuo; haec enim conveniunt corpori locato, prout est quantum quantitate dimensiva. Similiter etiam non oportet quod contineatur a loco. Nam substantia incorporea (6), sua virtute contingens rem corpoream, continet illam, et non continetur ab illa ; anima enim est in corpore ut continens, et non ut contenta. Et similiter, angelus dicitur esse in loco corporeo, non ut contentum, sed ut aliquo modo continens. "

Haec ille. Et idem ponit, Contra Gentiles, lib. 2, c. 56. Ex praedictis potest formari talis ratio : Illo solo modo dicitur angelus esse in loco corporeo, quo locum illum attingit, et ei applicatur. Sed angelus non aliter potest locum corporeum contingere, nec illi applicari, nisi per contactum virtutis. Igitur, illo modo, et non alio, est in loco corporeo. Major et minor patent ex praedictis. Secunda conclusio est quod angelus potest esse Indillerenter in loco divisibili et indivisibili, et potest esse quandoque in nullo loco, et quandoque in convexo caeli empyrei. Quod enim angelus esse possit in loco divisibili, et in loco indivisibili, ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 52, art. 2, circa medium : " Quidam, inquit, imaginationem transcendere non valentes, cogitaverunt indivisibilitatem angeli ad modum indivisibilitatis puncti; et crediderunt quod angelus non posset asse nisi in loco punctali. Sed manifeste decepti sunt. Nam punctum est indivisibile, habens situm ; sed angelus est indivisibile, extra genus quantitatis et situs exsistens. Unde non est necesse quod determinetur ei unus locus indivisibilis secundum situm; sed vel divisibilis vel indivisibilis, major aut minor, secundum quod voluntarie applicat suam virtutem. "

Haec ille. Consimile ponit, praefato Quodlibeto, art. 5, ad argumentum in contrarium. Quod autem angelo non repugnet nullibi esse, ostendit, 1. Senteni., ubi supra (dist. 37, q. 3, art. 1), ad4 : " Non reputo, inquit, inconveniens, quod angelus sine loco esse possit, et non in loco, quando nullam operationem circa locum habet. Nec est inconveniens, ut tunc nusquam vel in nullo loco esse dicatur; sicut etiam non est inconveniens quod nullo colore coloratus dicatur. Sed tamen hoc non est imaginabile; quia imaginatio continuum non transcendit. "

Haec ille. Quod etiam angelus possit esse, si vult, in convexo caeli empyrei, ponit ipse, in 6. Quodlibeto, art. 3 : " Apud antiquos, inquit, duae fuerunt opiniones de loco, maxime probabiles. Quarum una fuit, quod locus sit quoddam spatium, sive dimensiones subsistentes et per se exsistentes. Quae quidem opinio, si vera esset, omni corpori deberetur locus, ex hoc ipso quod corpus est habens dimensiones, quas necesse est aliquas dimensiones occupare. Sed haec opinio de loco, est a Philosopho, 4. Physicorum, reprobata. Unde alia opinio est ejus, quod locus sit superficies corporis continentis, sed non in quantum est hujus corporis quod immediate continet; alioquin sequeretur quod corpus quiescens, non esset continuo in eodem loco; puta si homo staret in fluvio, per cujus decursum continue renovarentur superficies aquae circa ipsum ; sed superficies immediate continens, habet quod sit locus, ex ordine ad primum continens. Unde accipitur idem locus, secundum eumdem situm ad primum continens ; et propter hoc, locus est immobilis, secundum Philosophum. Secundum igitur hanc opinionem, quae vera est, necessitas exsistendi in loco convenit - QUAESTIO I. iU

corpori, ex hoc quod dependet a primo continente; et propter hoc, primum continens non est in loco, nisi de per accidens, et secundum partes, ut dicitur, 4. Physicorum (t. c. 45). Angelus autem non dependet a primo continente; nec etiam corpus gloriosum, quod perficitur per animam ex divina fruitione beatilicatam. Et ideo nulla necessitas est quod corpus glorificatum, aut angelus, ab aliquo locali corpore ambiatur. Et propter hoc, nihil prohibet corpus gloriosum, vel etiam angelum, in convexo caeli empyrei esse. "

Haec ille. Ex praedictis possunt formari rationes pro qualibet parte conclusionis.

Pro prima, sic. Quod non est in loco nisi per applicationem aut contactum suae virtutis ad locum, et ejus virtus potest contingere locum, aut applicari loco, indifferenter, tam divisibili quam indivisibili, illud tale potest esse indifferenter in loco divisibili aut indivisibili. Sed angelus est hujusmodi. Igitur. Major et minor patent ex dictis.

Pro secunda parte, potest ratio sic formari. Illud quod non necessario indiget superficie ambiente se ipsum, nec spatio separato sibi aequali, nec aliquo modo dependet a corpore continente, potest esse sine loco. Sed quilibet angelus est hujusmodi. Igitur. Major et minor patent ex praedictis.

Pro tertia parte, arguitur sic. Quod nullatenus dependet a corpore, et indifferenter potest se applicare puncto, et lineae, et superficiei, et corpori, et se a quolibet abstrahere, illud tale potest aeque esse in puncto, in linea, in superficie, in corpore, et tam superficiei convexae quam concavae. Sed angelus est hujusmodi. Igitur, etc. Major et minor patent ex praedictis. Tertia conclusio est haec : Quod plures angeli non possunt esse simul in eodem loco. Hanc conclusionem probat sanctus Thomas, i . Sen-tent., dist. 37, q. 3, art. 3 : " Locus, inquit, potest dici proprie et metaphorice. Locus metaphorice dicitur locus spiritualis angeli, scilicet ipse Deus, qui ad similitudinem loci continet. Et sic omnes angeli, immo omnia entia, sunt in uno loco. Sed de loco proprie dicto, qui est locus corporalis, dico, secundum communem opinionem, quod plures angeli non possunt simul esse in eodem loco. Cujus ratio accipienda est ex parte operationis, secundum quam angelus in loco esse dicitur. Quia, secundum Philosophum, in 4. Physicorum (t. c. 31), tunc pulcherrime unumquodque diffinitur, quando per diffinitionem manifestatur natura rei, et demonstrantur omnes passiones consequentes, et solvuntur omnes dubitationes incidentes. Secundum hoc ergo, dicendum quod impossibile est idem pati et moveri a diversis agentibus et motoribus, si utrumque sit perfectae virtutis ad inducendum effectum illum. Sed hoc contingit quando plures movent in virtute NTENTIAltUM unius moventis, quorum quodlibet est imperfectum movens; sicut patet in trahentibus navem. Et hoc ideo, quia ab agente perfecto passum ducitur in actum perfectum, quo habito, non remanet in putentia ad recipiendum aliquid plus. Cum igitur unus angelus, in virtute divini imperii, sit sufficiens virius, vel sufficientis virtutis ad educendum in actum, totum illud quod divina virtute operandum est circa corpus aliquod supra actus naturales, ad quorum operationes mittuntur angeli, non potest esse quod circa idem operatum conveniant immediatio operationes duorum angelorum. Et ideo non possunt esse in eodem loco; quia alter superflueret. Unde et philosophi uni orbi non attribuunt nisi unum motorem. "

Haec ille. Idem ponit, 1 p., q. 52, art. 3, ubi dicit sic : a Duo angeli non sunt simul in eodem loco. Et hujus ratio est : quia impossibile est quod duae causae completa:, sint immediatae unius et ejusdem rei. Quod patet in omni genere (a) causarum : una enim est proxima forma unius rei, et unum est proximum movens, licet possint esse plures motores remoti. Nec habet instantiam de pluribus trahentibus navem : quia nullus eorum est perfectus (6) motu] , cum virtus iiniuscujusque sit insufficiens ad movendum, sed omnes simul sunt loco unius motoris, in quantum omnes virtutes eorum congregantur ad unum motum faciendum. Unde, cum angelus dicatur esse in loco, per hoc quod virtus ejus immediate contingit locum per modum continentis (y) perfecti, non potest nisi unus angelus esse in eodem loco. )) - Haec ille. Ex praedictis potest talis ratio sic formari : Impossibile est unius effectus esse plures proximas perfectas causas in eodem genere causae. Sed ponere plures angelos esse in eodem primo et adaequato loco, est ponere unius effectus plures proximas immedietas et perfectas causas in eodem genere causae. Igitur hoc est impossibile naturaliter. Quarta conclusio est quod unus angelus non potest esse naturaliter in diversis locis. Istam ponit Beatus Thomas, 1 p., q. 52, art. 2, ubi ait : " Angelus est virtutis et essentiae finita?. Divina autem virtus, et essentia, est infinita, et est universalis causa omnium; et ideo virtute sua omnia contingit, et non solum in pluribus locis est, sed ubique. Virtus autem angeli, quia linita est, non extendit se ad omnia, sed ad aliquid unum determinatum. Oportet enim quidquid comparatur ad unam virtutem, ut unum aliquid comparari ad illam. Sicut igitur universum ens comparatur ut aliquid unum ad universalem Dei virtutem, ita et aliquod particulare ens comparatur ut aliquid unum ad angeli virtutem. Unde, cum angelus sit in loco per applicationem suae virtutis ad locum, sequitur quod non sit ubique, nec in pluribus locis simul, sed in uno loco tantum. "

Haec ille.

Et post pauca, subdit quod (a) " totum corpus cui per suam virtutem applicatur angelus, correspondet ei ut unus locus. Nec tamen oportet quod, si aliquis angelus movet coelum, quod sit ubique. Quia non applicatur virtus ejus, nisi ad illud quod primo movetur ab ipso; una autem pars cceli est in qua primo est motus, scilicet pars orientis; unde etiam Philosophus, 8. Physicorum (t. c. 84), virtutem moloris coelorum attribuit parti orientis. Secundo, quia non ponitur a philosophis quod una substantia separata moveat omnes orbes immediate. Unde non oportebit quod sit ubique. Sic igitur patet quod esse in loco, diversimode competit corpori, et angelo, et Deo. Nam corpus dicitur esse in loco circumscriptive; quia mensuratur loco. Angelus autem non circumscriptive, cum non commensuretur loco, sed diffinitive; quia ita est in uno loco, quod non in alio. Deus autem neque circumscriptive, neque diffinitive; quia est ubique "

Haec ille. Item, 1. Senteni., ubi supra (dist. 37, q. 3), art. 2, sic ait : " Angelus est in uno loco tantum. Sed ille locus potest esse divisibilis vel indivisibilis, magnus vel parvus, secundum quod ejus operatio immediate ad magnum vel parvum determinatur. Unde, si immediate operetur circa totam domum, tota domus correspondet sibi sicut unus locus, ita quod in qualibet parte erit; sicut etiam dicimus quod anima est in qualibet parte corporis. Et dico immediate, quia, si (6) angelus moveret lapidem, ex cujus motu alia moverentur, non oporteret quod esset nisi ubi esset primum motum ab eo; sicut patet etiam in motore corporali, quem necesse est tangere solum illud quod immediate movetur ab eo. Ideo autem dico quod non potest simul in pluribus locis esse, quia estessentiae finite, et per consequens virtutis finitae. Impossibile est autem quod ab una virtute finita procedat nisi una operatio. Operatio autem est una, quae terminatur ad unum operatum. Et ideo oportet quod operatum angeli sit unum, circa quod immediate operatur. Unde, sicut anima non est simul in pluribus corporibus, ita nec angelus in pluribus locis. Deo autem soli convenit esse in pluribus locis simul, immo in omnibus; quia ipse est infinitae virtutis. Et quamvis operatio ejus sit una, secundum quod est in ipso, quia est ipsemet; tamen effectus operationis sunt infiniti, in quantum est primum dans esse, et per consequens causans omnia quae sunt ad esse superaddita. Unde est in omnihus, non solum sicut in uno operato, immo sicut in pluribus ; quia etiam ea per quae res distinguuntur, in quibus operatur, ab ipso sunt. "

Haec ille. Ex praedictis potest formari talis ratio : Cui repugnat naturaliter simul operari circa diversa et nullo modo unita nec unum facientia operata, et non aliter est in loco nisi per hoc quod contingit sua virtute operatum, quod est locus vel corpus in loco, eidem repugnat simul esse in pluribus locis naturaliter. Sed angelus est hujusmodi. Igitur, etc. Major et minor patent ex praedictis. Et in hoc primus articulus terminatur.