ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod bonum in sua ratione includit formaliter respectum rationis, nec est mere absolutum. Hanc conclusionem probat sanctus Thomas, de Veritate, q. 21, art. 1, ubi sic dicit: " Tripliciter potest aliquid addere super alterum. Uno modo, quod addat aliquam rem quae sit extra essentiam illius rei cui (a) dicitur addi; sicut album addit super corpus, quia essentia albedinis est prater essentiam corporis. Alio modo dicitur aliquid (6) addi super alterum per modum contrahendi et determinandi; sicut homo aliquid addit supra animal : non quidem ita quod in homine sit aliqua res quae sit penitus extra essentiam animalis, alias oporteret dicere quod non totum quod est homo, esset animal, sed animal esset pars hominis; sed animal contrahitur per hominem, quia id quod determinate et actualiter continetur in ratione hominis, implicite et quasi potentialiter continetur in ratione animalis: sicut de ratione hominis est quod habeat animam rationalem, de ratione animalis est quod habeat (a) cui. - tantum Pr. (6) aliquid. - Om. Pr. animam sensitivam, non determinando ad rationalem vel irrationalem; ista tamen determinatio, ratione cujus homo super animal addere dicitur, in aliqua re fundatur. Tertio modo aliquid dicitur addere super alterum, secundum rationem tantum , quando scilicet aliquid est de ratione unius quod non est de ratione (a) alterius; quod tamen nihil est in rerum natura, sed in ratione tantum, sive per illud contrahatur illud cui dicitur addi, sive non ; caecumenim addit aliquid super hominem, scilicet caecitatem, quae non est aliquod ens in rerum natura, sed rationis tantum, secundum quod ens est comprehendens privationes (6); et per hoc homo contrahitur : non enim omnis homo caecus est; sed cum dicimus talpam caecam, non fit per hoc additum aliqua contractio. Non autem potest esse quod super ens universale, aliquid addat primo modo, quamvis illo modo possit fieri aliqua additio super aliquod ens particulare. Nulla enim res naturae est, quae sit extra essentiam entis universalis, quamvis aliqua res sit extra essentiam hujus entis. Secundo modo inveniuntur aliqua addere super ens, quia ens contrahitur per decem genera, quorum unumquodque addit aliquid super ens : non quidem aliquod accidens vel aliquam differentiam , quae sit extra essentiam entis, sed determinatum modum essendi, qui fundatur in ipsa essentia vel exsistentia rei. Sic autem bonum non addit aliquid super ens, cum bonum dividatur aequaliter in decem genera ut ens, ut patet in 1. Ethicorum (cap. 6). Et ideo oportet quod, vel nihil addat super ens, vel addat aliquid quod sit in ratione tantum. Si enim adderetur aliquid reale, oporteret quod per rationem boni contraheretur ens ad aliquod speciale genus. Cum autem ens sit illud quod primo cadit in conceptione mentis, ut dicit Avicenna, oportet quod omne aliud nomen, vel sit synonymum enti, quod de bono dici non potest, cum non nugatorie dicatur ens bonum; vel addat aliquid, ad minus secundum rationem : et sic oportet quod bonum, ex quo non contrahit ens, addat aliquid super ens, quod sit rationis tantum. Illud autem quod est rationis tantum, non potest esse nisi duplex, scilicet negatio vel aliqua relatio; omnis enim positio absoluta aliquid in rerum natura exsistens significat. Sic igitur supra ens, quod est prima conceptio intellectus, unum addit illud quod est rationis tantum, scilicet negationem ; unum enim dicitur quasi ens indivisum. Sed verum et bonum positive dicuntur. Unde non possunt addere nisi relationem, quae sit rationis tantum. Illa enim relatio, secundum Philosophum, 5. Metaphysica: (t. c. 20), dicitur esse rationis tantum, secundum quam dicitur referri illud quod non dependet ad id (6) rationis tantum, secundum quod ens ett comprehendens privationes.

est tantummodo etis rationis comprehendentis privationem Pr. TENTURUM ad quod dicitnr referri, sed e convorso, eum ipsa relatioquaedam dependentia sit; sicut patet in scientia et scibili, sensu et sensibili : scientia enim (y.) dependet a scibili, sed non e converso; unde relatio qua scientia refertur ad scibile, realis est, relatio vero qua scibile refertur ad scientiam, est tantum rationis : dicitur enim scibile relativum, secundum Philosophum (ibidem), non quia ipsum referatur, sed (lilia aliquid refertur ad ipsum. Et ita est in omnibus aliis quae se habent ut mensura et mensuratum, vel perfectivum et perfeclibile. Oportet igitur quod verum et bonum super intellectum entis (S) addant respectum perfectivi. In quolibet autem ente est duo considerare, scilicet ipsam rationem speciei, et esse ipsum quo aliquid subsistit in specie illa. Et sic aliquod ens dicitur perfectivum dupliciter. Uno modo, secundum rationem suae speciei tantum; et sic ab ente perficitur intellectus qui recipit rationem entis; nec tamen ens est (j) in eo secundum esse naturale. Et ideo hunc modum perficiendi addit verum super ens : verum enim est in mente, ut dicit Philosophus, 6. Metaphysicae (t. c. 8), et unumquodque ens in tantum dicitur esse verum inquantum est conformatum vel conformabile intellectui; et ideo omnes recte diffinientes verum, ponunt in ejus diffinitione intellectum. Alio modo, ens est perfectivum alicujus, non solum secundum rationem speciei, sed etiam secundum esse quod habet in rerum natura; et per hunc modum est perfectivum bonum : bonum enim in rebus est, ut dicit Philosophus infi. Metaphysicis (t.c.8). Inquan-tumautem unum ens est perfectivum alterius secundum suum esse, et consummativum, habet rationem finis respectu illius quod ab eo perficitur. Et inde est quod omnes recte diffinientes bonum, ponunt in ratione ejus aliquid quod pertineat ad habitudinem finis; unde Philosophus dicit, i. Ethicorum (cap.l), quod bonum optime difpnierunt dicentes quod bonum est quod omnia appetunt. Sic ergo bonum primo et principaliter dicitur ens perfectivum alterius per modum finis. Sed secundario dicitur aliquid bonum, quod est ductivum in finem, prout utile dicitur bonum; vel quod natum est consequi finem, sicut et sanum non solum dicitur habens sanitatem, sed perficiens, et conservans, et significans, s

Haec ille. Ex quibus potest sic argui: Illud quod includit rationem entis, nec est enti synonymum, et differt ab ente ratione, nec addit enti aliquid ab eo diversum, nec differentiam contrahentem, nec solam negationem, addit respectum supra rationem entis. Sed bonum est hujusmodi. Igitur, etc. Secunda conclusio est quod bonum importat respectum ad appetitum. De hoc sanctus Thomas, 1 p., q. 5, art. 1, sic dicit : " Bonum et ens sunt idem secundum rem, sed differunt secundum rationem tantum. Quod sic patet : Ratio enim boni in hoc consistit, quod aliquid sit appetibile ; unde Philosophus dicit, 1. Ethicorum (cap. 1), quod bonum est quod omnia appetunt. Manifestum est autem quod unumquodque est appetibile secundum quod est perfectum; nam omnia appetunt suam perfectionem. Intantum autem est perfectum unumquodque, inquantum est actu. Unde manifestum est quod intantum est aliquid bonum inquantum est ens; esse enim est actualitas omnis rei, ut ex superioribus (1 p., q. 3, art. 4) patet. Unde manifestum est quod bonum et ens sunt idem secundum rem; sed bonum dicit rationem appetibilitatis, quam non dicit ens. "

Haec ille. Item, de Veritate, q. 1, art. 1, sic dicit : " Sicut in demonstrationibus vel demonstrabilibus oportet fieri reductionem in aliqua principia per se nota intellectui, ita in investigando unumquodque, alias utrobique iretur in infinitum, et sic periret omnis scientia et cognitio rerum. Illud autem quod intellectus primo concipit, quasi notissimum, et in quo conceptiones omnes resolvit, est ens, ut dicit Avi-cenna, 1. suae Metaphysice. Unde oportet quod omnes aliae conceptiones intellectus accipiantur ex additione ad ens. Sed enti non potest addi aliquid quasi aliqua extranea natura, per modum quo differentia additur generi, vel accidens subjecto : quia quaelibet natura essentialiter est ens; unde Philosophus probat in 3. Metaphysicis (t. c. 10) quod ens non potest esse genus. Sed secundum hoc aliqua dicuntur addere super ens inquantum exprimunt modum ipsius entis, qui nomine entis non exprimitur. Quod dupliciter contingit. Uno modo, ut modus expressus sit aliquis specialis modus entis. Sunt enim diversi gradus entitatis, secundum quos accipiuntur diversi modi essendi; et juxta hos modos accipiuntur diversa genera rerum. Substantia enim non addit supra ens aliquam differentiam, quae significet aliquam naturam superadditam enti; sed nomine substantiae exprimitur quidam specialis modus essendi, scilicet per se ens. Et ita est in aliis generibus. Alio modo, ita quod modus expressus sit modus generalis consequens omne ens. Et hic modus dupliciter (a) accipi potest. Uno modo, secundum quod consequitur unumquodque ens in se. Alio modo, secundum quod consequitur unum ens in ordine ad aliud. Si primo modo, hoc dupliciter, quia: vel exprimitur in ente aliquid affirmative, vel negative. Non autem invenitur aliquid affirmative dictum absolute, quod possit accipi in omni ente, nisi essentia ejus, secundum quam esse dicitur; et sic imponitur hoc nomen res, quia in hoc differt ab ente, secundum Avicenna, inl. Metuphysicae, quod ens sumitur ab actu essendi, sed nomen rei exprimit quidditatem et essentiam entis. Negatio autem quae est consequens omne ens absolute, est indivi-sio ; et hanc exprimit hoc nomen unum : nihil enim aliud est unum quam ens indivisum. Si autem secundo modo accipiatur modus entis, scilicet secundum ordinem unius ad alterum, hoc potest esse dupliciter. Uno modo, secundum divisionem unius ab altero, vel ad alterum; et hoc exprimit hoc nomen aliquid : dicitur enim aliquid quasi aliud quid; unde, sicut ens dicitur unum, inquantum est indivisum, ita dicitur aliquid, inquantum est ab aliis divisum. Alio modo, secundum convenientiam unius entis ad aliud ; et hoc quidem (a) non potest esse nisi accipiatur aliquid quod natum sit convenire cum omni ente. Hoc autem est (6) anima, quae quodammodo est omnia, sicut dicitur, 3. de Anima (t. c. 37). In (j) anima autem est vis cognitiva et appetitiva. Ergo convenientiam entis ad appetitum exprimit hoc nomen bonum; unde, 1. Ethicorum (cap. 1), dicitur bonum est, quod omnia appetunt; convenientiam vero entis ad intellectum exprimit hoc nomen verum. "

Haec ille. Ex quibus potest sic argui : Illud quod ponitur in diffinitione alicujus, est de ratione illius. Sed appetibiles ponitur in diffinitione boni. Igitur est de ratione boni. Tertia conclusio est quod bonum convertitur cum ente, nec est inferius aut superius ad ens. Hanc ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 21, art. 2, ubi sic dicit : n Cum ratio boni in hoc consistat, quod aliquid sit perfectivum alterius per modum finis, omne illud quod invenitur habere rationem finis, habet etiam rationem boni. Duo autem sunt de ratione finis, scilicet ut sit appetitum (o) seu desideratum ab his quae nondum attingunt (e) finem, et ut sit dilectum et quasi delectabile ab his quae finem participant, cum ejusdem rationis sit tendere in finem et in fine quodammodo quiescere, sicut per eamdem naturam lapis movetur ad medium et quiescit in medio. Haec autem duo inveniuntur competere ipsi esse. Quae enim nondum esse participant, in esse tendunt quodam naturali appetitu ; unde et materia appelit formam, ut dicitur, 1. Physicorum (t. c. 81). Omnia autem quae jam esse habent, illud esse suum naturaliter amant, et ipsum tota virtute conservant. Unde Boetius dicit, 3. de Consolatione: Dedit divina providentia creatis a se rebus hanc vel maximam manendi causam, ut, quoad (a) possunt, naturaliter manere desiderent. Quare nihil est quod ullo modo queas dubitare, cuncta qux sunt, appetere constantiam permanendi, devitare perniciem. Ipsum igitur esse habet rationem boni. Unde, sicut impossibile est quod aliquid sit ens, quod non habeat esse, ita necesse est ut omne ens sit bonum, ex hoc ipso quod esse habet; quamvis etiam in quibusdam entibus multae rationes bonita-tatis superaddantur supra suum esse quo subsistunt. Cum autem bonum rationem entis includat, ut ex predictis (ibid., art. 1) patet, impossibile est aliquid esse bonum, quod non sit ens. Et ita relinquitur quod bonum et ens convertuntur. "

Haec ille. Item, 1 p., q. 5, art. 3, sic dicit : "c Omne ens, inquantum est ens, est bonum. Omne enim ens, inquantum est ens, est in actu, et quodammodo perfectum ; quia omnis actus perfectio quaedam est. Perfectum autem habet rationem appetibilis et boni. Unde sequitur omne ens, inquantum hujusmodi, bonum esse. " Item, in solutione primi, sic dicit : " Substantia, et quantitas, et qualitas, et ea quae sub eis continentur, contrahunt ens, applicando ens ad aliquam naturam seu quidditatem. Sic autem non addit (6) aliquid bonum ad ens, nec super ens; sed tantummodo rationem appetibilitatis et perfectionis; quod convenit ipsi esse, in quacumque natura sit. Unde bonum non contrahit ens. "

Haec ille. Ex quibus potest sic argui : Illa convertuntur, quorum utrumque de altero universaliter praedicatur. Sed ens et bonum sunt hujusmodi. Igitur. Major nota est. Minor probatur : quia omne ens est bonum, cum habeat aliquid appetibile, saltem suum proprium esse. Rursum : omne bonum est ens, cum ens in ratione boni includatur. Et in hoc primus articulus terminatur.