ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod omne malum in rebus voluntariis consideratum, est paena vel culpa. Hanc ponit sanctus Thomas, 4 p., q. 48, art. 5, ubi sic dicit : " Malum est privatio boni, quodin perfectione et actu consistit principaliter et per se. Actus autem est duplex : scilicet primus, et secundus. Actus quidem primus, est forma et integritas rei; actus autem secundus, est operatio. Contingit igitur malum esse dupliciter : uno modo, per subtractionem formae, vel alicujus partis quae requiritur ad integritatem rei, sicut caecitas malum est, et carere membro; alio modo, per subtractionem debitae operationis, vel quia omnino non est, vel quia debitum modum vel ordinem non habet. Quia vero bonum simpliciter est objectum voluntatis, malum, quod est privatio boni, secundum specialem rationem invenitur in creaturis rationalibus habentibus voluntatem. Malum igitur quod est per subtractionem formae vel integritatis rei, habet rationem poenae, et praecipue supposito quod omnia divinae providentiae et justitiae subdantur; de ratione enim poenae est quod sit contraria voluntati. Malum autem quod consistit in subtractione debitae operationis in rebus voluntariis, habet rationem culpae; hoc enim imputatur alicui in culpam, cum deficit a perfecta actione cujus est dominus secundum voluntatem. Sic igitur omne malum in rebus voluntariis consideratum, est paena vel culpa. "

Haec ille. Ex quibus potest formari talis ratio : Tot sunt differentiae malorum in rebus voluntariis, quot sunt differentiae bonorum quibus privari possunt res habentes voluntatem. Sed tantummodo sunt duae differentiae bonorum principalium in natura habente voluntatem : scilicet actus primus, et actus secundus. Igitur tantummodo sunt duae differentiae malorum talis naturae. Unum autem dicitur culpa, et aliud dicitur paena. Igitur culpa et paena sufficienter dividunt malum naturae habentis voluntatem. Similem probationem ponit, de Malo, q. 1, art. 4. Item, 2. Sentent., dist. 35, q. i, art. 1. Secunda conclusio est quod omnis poena, inquantum poena est, infligitur propter aliquam culpam. Hanc ponit sanctus Thomas, l 2 , q. 87, art. 7, ubi sic dicit : " Paena potest dupliciter considerari : scilicet simpliciter, et inquantum est satisfactoria. Poena quidem satisfactoria, est quodammodo voluntaria. Et quia contingit eos qui differunt in reatum poenae, esse unum secundum voluntatem, unione amoris, inde est quod interdum aliquis qui non peccavit, poenam voluntarius pro alio portat; sicut etiam in rebus humanis videmus quod aliquis in se transfert debitum alterius. Si vero loquamur de paena simpliciter, secundum quod habet rationem pcenae, sic semper habet ordinem ad culpam propriam ; sed quandoque quidem ad actualem culpam; quandoque vero ad culpam originalem, et hoc quidem vel principaliter, vel consequenter. Principaliter quidem paena originalis peccati est quod natura humana sibi relinquitur, destituta auxilio originalis justitiae; sed ad hoc consequuntur omnes poenalitates, quae ex defectu naturae in hominibus contingunt. Sciendum tamen est quod quandoque aliquid videtur esse poenale, et tamen non habet simpliciter rationem poenae. Paena enim est species mali; malum autem est privatio boni. Cum autem sint plura bona hominis, scilicet animae, et corporis, et exteriorum rerum, contingit interdum quod homo patiatur detrimentum in minori bono, ut augeatur in majori; sicut cum patitur detrimentum pecuniae propter sanitatem corporis, vel in utroque horum propter salutem animae et propter gloriam Dei; et tunc tale detrimentum non est simpliciter malum hominis, sed secundum quid; unde non habet simpliciter rationem pcenae, sed medicinae : nam et medici austeras potiones propinant infirmis, ut inferant sanitatem. Et quia hujusmodi non proprie habent rationem paenae, non reducuntur (a) ad culpam sicut ad causam, nisi pro tanto quia hoc ipsum quod oportet naturae humanae medicinas poenales exhiberi, est ex corruptione naturae, quae est paena peccati a) reducuntur. - deducuntur Pr. originalis. In statu enim innocentias non oportuisset aliquem ad profectum virtutis inducere per exercitia poenalia. Unde hoc ipsum quod est poenale in talibus, reducitur ad culpam originalem sicut ad causam. "

Haec ille. Ex quibus potest sic argui : Illud quo i-ei-ioto removetur aliud, et quo posito ponitur, habet aliquem modum causalitatis ad illud aliud quod sic ponit et removet. Sed, culpa originali posita, ponuntur paenae; illa vero penitus remota, id est, non praesupposita, nulla poena posita fuisset. Igitur omnis poena causatur ab aliqua culpa, et potissime originali, licet non solum ab illa. Similia ponit, 2. Sentent., dist. 36, q. 1, art. 4. Tertia conclusio est quod omnis paenae Deus est auctor (a). Hanc ponit sanctus Thomas, 2. Sentent., dist. 37, q. 3, art. 1 , ubi sic dicit : " Paenaduo habet in se : scilicet rationem mali, secundum quod est alicujus boni privatio; et rationem boni, secundum quod justa est et ordinata. Quidam ergo considerantes poenam tantummodo ex illa parte in qua defectus est et malum, dixerunt poenas a Deo non esse; in quem etiam errorem Tullius incidisse videtur, ut patet in lib. de Officiis. Hujusmodi enim homines providentiam Dei negaverunt de humanis actibus. Unde ordinem qui est in poena respectu culpae, non dicebant per divinam providentiam esse, sed per justitiam hominis poenam infligentis; defectum autem qui est in poena, non esse a Deo ordinatum, sed ex necessitate causarum secundarum incidere : ponebant enim Deum res in esse produxisse sicut producit agens ex necessitate naturae, ut scilicet ex uno primo, in quo scilicet nullus defectus est, unum primum procederet ab ejus perfectione distans, et secundum quod longior fit distantia ab uno primo per ordinem causae et causati, magis dicebant defectum incidere. Haec autem positio erronea est, sicut in 1. libro, dist. 39 (q. 2, art. 2), patet, ubi dictum est providentiam divinam ad omnia se extendere. Et ideo dicendum est poenas a Deo esse, nullam autem culpam a Deo esse, quamvis utrumque dicatur malum. Cujus ratio est, quia unicuique rei assignatur causa agens, secundum quod ab agente res illa producitur. Culpa autem rationem mali et defectus habet, etiam secundum quod ab agente suo producitur, quod actionem suam in debitum finem non ordinat. Et ideo culpae causa non potest assignari, nisi talis in quam defectus cadere potest. Poena autem non habet rationem mali vel defectus, secundum quod ab agente procedit, quia per ordinatam actionem agentis poena infligitur; sed habet rationem defectus vel mali in ipso recipiente actionem tantum, quia per justam actionem aliquo bono privatur. Et ideo paenae Deus est auctor; diversimode tamen diversarum. Quaedam enim est paena damni, ut subractio gratiae, et hujusmodi; et harum poenarum Deus est causa, non quidem agendo aliquid, sed potius non agendo; ex eo enim quod Deus gratiam non influit, consequitur in isto privatio gratiae. Quaedam vero poena sensus est (a), quae per aliquam actionem infligitur; et hujus etiam agendo Deus auctor est. "

Haec ille. Ex quibus potest sic argui : Omnis effectus cujus productio non arguit in efficiente defectum, sed perfectionem, reducitur in Deum sicut in causam. Sed omnis paena est hujusmodi. Igitur. Simile ponit, 1 p., q. 49, art. 2. Et in hoc primus articulus terminatur.