ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : O"od anima separata potest naturaliter aliquid intelligere. Secunda est quod anima separata nihil intelligit per species acceptas a rebus cognitis, aut abstractas ab eis post suam a corpore separationem, vel in statu talis separationis. Tertia est quod anima separata quandoque intelligit per species quas recepit a rebus dum erat in corpore. Quarta conclusio est quod anima separata quandoque intelligit per species in ipsa sui separatione a corpore sibi divinitus infusas. Quinta conclusio est quod anima separata quandoque intelligit videndo substantias separatas, et in eis rerum species. Has quinque conclusiones ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 19, art. 1, ubi sic dicit : " Philosophus dicit, 1. de Anima (t. c. 13) : Si nulla operationum animae est ei propria, ut scilicet possit eam sine corpore habere, impossibile est eam animam a corpore separari. Operatio enim cujuslibet rei est quasi finis ejus, cum sit optimum in ipsa. Unde, sicut firmiter secundum fidem catholicam sustinemus quod anima post mortem remaneat a corpore separata, ita etiam sustinere necesse est quod sine corpore exsistens intelligere possit. Sed modum intelligendi difficile est considerare, eo quod necesse est ponere eam habere alium modum intelligendi quam nunc habeat, cum manifeste appareat quod intelligere non possit nisi ad phantasmata convertatur, quae post mortem omnino non remanent.

Quidam enim dixerunt quod, sicut nunc a sensibilibus rebus species accipit mediantibus sensibus, ita tunc accipere poterit nullo sensu interveniente. Sed hoc videtur impossibile. Quia ab extremo in extremum non fit transitus nisi per medium. Species autem in ipsa re sensibili habet esse maxime materiale, in intellectu autem summe spirituale. Unde oporiet quod in hanc spiritualitatem transeat mediantibus quibusdam gradibus, utpote quia (a) in sensu habet esse spiritualius quam in re sensibili, in imaginatione autem adhuc spiritualius quam in sensu, et sic deinceps ascendendo.

Unde alii dicunt quod per species rerum a sensibilibus receptas dum erat in corpore, et in ipsa anima conservatas post mortem intelligit. Sed haec opinio a quibusdam sequentibus opinionem Avieennae improbatur. Cum enim anima intellectiva non utatur organo corporali ratione intellectus, non potest aliquid esse in parte intellectiva animae nisi in ratione intelligibilis. In virtutibus autem utentibus organo corporali potest aliquid conservari non in ratione cognoscibilis, sed sicut in quodam corporali subjecto; ratione cujus contingit quod quaedam potentini sensitivae sunt, quae non semper apprehendunt species vel intentiones in se conservatas, sicut patet in imaginatione et memoria. Et sic videtur quod in parte intellectiva nihil conservetur nisi quod actu apprehenditur; et sic nullo modo per species prius receptas a rebus anima possit post mortem intelligere. Sed hoc non videtur verum. Quia omne quod recipitur in aliquo, recipitur in eo per modum recipientis. Cum autem substantia immateriatis habeat esse magis fixum et stabile quam substantia corporea, in parte intellectiva recipiuntur species firmius et immobilius quam in aliqua re materiali. Et quamvis recipiantur in ea secundum rationem intelligibilis, non tamen oportet quod semper actu intelligantur : quia non semper sunt in ea in actu perfecto, nec in potentia pura, sed in actu incompleto (6), qui est medius inter potentiam et actum, quod est esse aliquid habitualiter in intellectu. Unde Philosophus vult, 3. de Anima (t. c. (3), quod anima sit locus specierum, utpote eas recipiens et conservans. Sed tamen hujusmodi species receptio prius, et conservatae, non sufficiunt ad cognitionem quam necesse est ponere in anima separata : tum propter animas puerorum; tum etiam propter hoc quod multa erunt cognita ab anima separata, quae nunc non cognoscuntur a nobis,ut poenae inferni,et alia hujusmodi.

Et ideo alii dicunt quod anima separata, quamvis a rebus non accipiat, habet tamen potestatem ut seipsam rebus cognoscendis conformet apud rerum praesentiam ; sicut videmus quod imaginatio aliquas formas componit ex seipsa, quas nunquam per sensus accepit. Sed hoc non potest stare. Quia impossihile est quod sit idem aliquid quod educat se de potentia in actum. Anima autem nostra est in potentia ad similitudines rerum quibus cognoscit. Unde oportet quod efficiantur in actu non per ipsam animam, sed per aliquid quod habet illas similitudines in actu, vel per res ipsas, vel per Deum, in quo sunt omnes formae in actu. Unde nec etiam imaginatio aut intellectus aliquam formam componit de novo nisi ex aliquibus praeexsistentibus ; sicut componit formam montis aurei ex praeexsistentibus (y.) similitudinibus auri et montis.

Et ideo alii dicunt quod forinae quibus anima separata intelligit, sunt ei impressae a Deo ab ipsa sui creatione, per quas, secundum quosdam, intelligimus et nunc : ita quod persensus non acquirunturnovaespeciesanimae, sed tantummodo excitatur anima ad species quas habet apud se intuendas, secundum quod Platonici dixerunt, quod addiscere nihil erat nisi reminisci. Sed huic opinioni experientia contradicit. Videmus enim quod qui caret uno sensu, caret una scientia, utpote carens visu non potest habere scientiam de coloribus; quod non esset, si anima non indigeret a sensibus accipere species quibus cognoscat.

Secundum alios vero, per has species concreatas anima corpori conjuncta nihil intelligit a corpore impedita; intelliget autem per eas a corpore separata. Sed hoc etiam durum videtur, ut species quae naturaliter inditae sunt animae, totaliter a corpore impediantur, cum tamen conjunctio corporis ad animam non sit accidentalis animae, sed naturalis. Non enim invenimus duorum quae sunt naturalia uni rei, esse unum totaliter impeditivum alterius; alias alterum esset frustra. Dissonat etiam haec positio ab opinione Philosophi, 3. de Anima (t. c. 14), qui comparat intellectum animae humanae tabulae in qua nihil est scriptum.

Et ideo aliter dicendum est, quod unumquodque recipit influentiam a suo superiori, per modum sui esse. Esse autem animae rationali acquiritur quodam modo medio inter formas separatas et formas materiales : formae enim separate, scilicet angeli, recipiunt a Deo esse non dependens ab aliqua materia, nec in aliqua materia; formae vero materiales esse a Deo recipiunt et in materia exsistens, et a materia dependens, quia sine materia conservari non potest; animae vero rationali acquiritur esse a Deo in materia quidem exsistens, inquantum est.forma corporis (ac, per hoc, secundum esse corpori est unita), non autem a corpore dependens, quia esse animae sine corpore (a) a verbo sicut usque ad praeexistentibus, om. Fr. conservari potest. Et ideo influentiam a Deo medio modo recipit anima rationalis inter angelos et substantias materiales. Recipit enim intellectuale lumen hoc modo, ut ejus intellectiva cognitio habeat ordinem ad corpus, inquantum a corporeis potentiis accipit, et ad eas respicere habet in actu considerando; in quo inferior angelo invenitur. Et tamen hoc lumen non est corpori obligatum, ut ejus operatio per organum corporeum compleatur; in quo invenitur superior omni forma materiali, quae non operatur nisi operatione cui communicat materia. Sed quando anima erit a corpore separata, sicut esse suum habebit neque a corpore dependens neque in corpore exsistens, ita etiam influentiam intellectualis cognitionis recipiet, ut nec sit corpori obligata quasi per corpus exerceatur, neque omnino aliquem ordinem ad corpus habeat. Et ideo, quando anima primo creata corpori infunditur, non datur ei aliquid de intellectuali cognitione nisi per ordinem ad corporeas potentias : utpote quod per intellectum agentem possit facere phantasmata intelligibilia in actu, quae sunt potentia intelligibilia, et per intellectum possibilem recipere species intelligibiles sic abstractas. Et inde est etiam quod, quamdiu habet esse conjunctum corpori in statu hujus viae, non cognoscit etiam illa quorum species in ipsa conservantur, nisi inspiciendo ad phantasmata. Et, propter hoc, etiam nec aliquae revelationes ei divinitus fiunt nisi sub speciebus phantasmatum ; nec etiam ipsas substantias separatas intelligere potest, utpote quae sufficienter per sensibilium species cognosci non possunt. Sed quando habebit esse a corpore separatum, tunc recipiet influentiam intellectualis cognitionis hoc modo quo angeli recipiunt, sine aliquo ordine ad corpus : ut scilicet species rerum ab ipso Deo recipiat ; nec oporteat ad intelligendum in actu per has species, vel per eas quas acquisivit prius, ad aliqua phantasmata converti. Poterit (a) nihilominus ipsas substantias separatas, vel angelos, vel daemones, naturali cognitione videre; quamvis non Deum; quod nulli creatura? conceditur sine gratia. - Ex quibus colligi potest quod anima post mortem tribus modis intelligit: uno modo, per species quas recepit a rebus dum erat in corpore; alio modo, per species in ipsa sua separatione a corpore sibi infusas; tertio modo, videndo substantias separatas, et in eis species rerum intuendo. Sed hoc ultimum non subjacet ejus arbitrio, sed magis arbitrio substantiae separatae, quae intelligentiam suam aperit loquendo, et claudit tacendo. "

Haec ille. Eamdem sententiam ponit, 4. Sentent., dist. 50, q. 1, art. i, ubi sic dicit : " Ponentibus intellectum a potentiis sensitivis differre, necesse est ponere intellectus substantiam incorruptibilem esse, eo quod necesse est eum immaterialem ponere, nec secun- (a) Polerit. - Possit Pr. dum esse a materia dependentem. Omnem autem hujusmodi substantiam necesse est incorruptibilem esse : quia materia, inquantum potest esse subjectum privationis et fornice, est corruptionis causa in rebus materialibus. Ideo dicit Philosophus, 1. de Anima (t. c. 65): Intellectus videtur esse quaedam substantia, et non corrumpi. Quidam vero hunc intellectum incorruptibilem dixerunt non esse partem animae humanae, sed esse aliquam substantiam omnino a corpore separatam; animam vero humanam non dici intellectivam, nisi secundum quamdam participationem intellectualitatis, ex refulgentia intellectus separati super ipsam; unde, destructo corpore, anima humana nec remanebat, nec intelligere aliquid poterat. Sed hoc videtur esse contra intentionem Philosophi. Dicit enim in 2. de Anima (t. c. 21), de intellectu loquens, quod intellectus videtur alterum genus animae esse; et hoc solum contingit separari, sicut perpetuum a corruptibili. In 12 etiam Metaphysica (t. c. 17), dicitquod anima est talis dispositionis, ut scilicet possit separari non tota, sed intellectus. Ex quo patet quod intellectum, qui est pars animae, ponit a torpore separari. Et ideo oportet animam intellectivam, quae est anima humana, post corpus remanere, sicut fides ponit; et, per consequens, necesse est quod intelligat, cum intelligere sit ejus propria operatio. Sed quomodo intelligat, diversimode a quibusdam ponitur.

Quidam enim dicunt quod anima separata, a rebus cognitionem accipit, sicut et nunc facit. Sed haec opinio videtur omnino irrationabilis. Anima enim humana a corpore separata non polerit uti potentiis sensitivis, cum harum potentiarum actus per organa corporea necesse sit exerceri; unde non erit nisi in usu potentiarum intellectiva: pariis. Intellectus autem non est natus accipere cognitionem a rebus sensibilibus immediate, sed mediantibus potentiis sensitivis ; cum oporteat esse quamdam convenientiam inter recipiens et receptum. Species autem in sensibus exsistentes habent convenientiam et cum intellectu, inquantum sunt sine materia, et cum rebus materialibus, inquantum sunt cum conditionibus materia:. Unde convenienter sensus a rebus materialibus accipit, et intellectus a sensibus; non autem intellectus immediate a rebus materialibus. Et ideo non potest poni quod anima separata cognitionem accipiat a rebus materialibus. Nec sufficit in ea ponere solam cognitionem quae fuit a sensibus accepta in corpore, propter animas puerorum decedentium in maternis uteris, quae a sensibus cognitionem non acceperunt.

Et ideo alii dicunt quod, sicut angelus habet apud se formas innatas causarum uni verei, ita et anima a sua creatione; sed, dum est in corpore, a corpore opprimitur, ut illis formis uti non possit ad intelligendum, sed utitur formis quas a sensu accipit, vel etiam ipsis formis innatis, secundum quosdam qui posuerunt quod addiscere non est aliud quam reminisci; sed postquam fuerit a corpore separata, utetur illis formis innatis. Sed illud contradicit sententias Philosophi, qui dicit (3. de Anima, t. c. 14) intellectum humanum esse sicut tabulam in qua nihil scriptum est. Contradicit etiam experientiae, qua experimur nos nihil posse intelligere, nisi ex praeacceptis a sensu manuducamur ad intelligendum. Nec esset probabile quod, cum anima naturaliter corpori uniatur, totaliter impediretur per conjunctionem ad corpus ne formis innatis uti possit; sed hoc consonum videretur opinioni illorum qui posuerunt animam ante corpus creatam, et postea corpori accidentaliter (a) conjunctam; nonenim eaquaeunieteidem rei naturaliter insunt, ita se habent, quod unum totaliter impediat alterum, alias in natura esset aliquid otiosum.

Et ideo aliter dicendum, quod anima in sua creatione nullas habet formas concreatas; nec ad hoc quod post separationem a corpore intelligat, requiruntur aliquae formae a rebus acceptae vel tunc vel prius; sed intelliget, loquendo de naturali cognitione, per influentiam a substantiis superioribus, Deo scilicet vel angelis (et loquor de naturali influentia). Et hoc sic patet. Intellectus enim noster est medius inter substantias intellectuales et res corporales; unde anima intellectiva dicitur esse creata in orizonte aeternitatis, ut dicitur in libro de Causis (prop. 2); et hoc ideo, quia ipsa per intellectum attingit ad substantias intellectuales; inquantum vero est (6) actus corporis, contingit res corporales. Omne autem medium quanto magis appropinquat uni extremorum, tanto magis recedit ab alio; et quanto magis recedit ab uno, tanto magis alteri appropinquat. Unde, cum anima nostra in statu viae maxime appropinquat ad corpus, utpote ejus (f) actus exsistens, non habet respectum ad res intellectuales nisi aliquo modo contingendo corpus. Et, propter hoc, anima in statu hujus viae non recipit influentiam a superioribus substantiis, nisi ut cognoscat sub speciebus a sensibus acceptis. Unde dicit Dionysius, primo capitulo Coelestis Hie-rarchix, quod non est possibile nobis aliter in hac vita superlucere divinum radium, nisi cum varietate formarum sensibilium. Et ideo, etiam in hac vita, quanto anima a corpore magis abstrahitur, tanto magis a substantiis spiritualibus influxum cognitionis recipit. Et inde est quod quaedam occulta cognoscuntur in dormiendo, et in excessu mentis, quando anima a sensibus corporalibus abstrahitur. Unde quando actu erit a corpore separata, erit paratissima ad recipiendum influentiam a substantiis superioribus, scilicet Deo et angelis. Et sic per hujusmodi influentiam cognitionem habebit, majorem vel minorem, secundum modum naturalis capacitatis ipsius. Et sic (a) etiam Commentator, super librum de Anima (lib. 3, com. 5), qui ponit intellectum possibilem esse substantiam separatam quamvis in hoc erret, tamen quantum ad hoc recte dicit, quod ex hoc quod ponitur substantia separata, habet respectum ad alias substantias spirituales superiores, ut eis intelligat, sed, secundum illum respectum quo comparatur ad corpus nostrum, recipiendo species a phantasmatibus, non conjungitur substantiis altioribus. "

Haec ille. Similes probationes ponit, 1 p., q. 89, art. 1; et in Quaestionibus de Anima, q. 15. Ex quibus possunt formari rationes pro praedictis conclusionibus. Pro prima quidem arguitur sic : Philosophus dicit, in 2. Coeli et mundi (t. c. 17), quod omnis res est propter suam operationem; unde, re remanente, remanet ejus operatio. Et hoc est quod Avicenna dicit, quod nulla substantia est otiosa. Si ergo anima post mortem remanet, sicut fides ponit, oportet quod aliqua ejus operatio remaneat : quia, ut dicitur, 1. de Anima (t. c. 13), si nulla propria est ei operatio sine corpore, non contingit eam separari. Sed intelligere est operatio maxime propria animae. Ergo anima separata aliquid intelligere potest.

Pro secunda conclusione arguitur sic : Nulla substantia carens organis sensuum et omni potentia sensitiva, potest abstrahere aliquam speciem ab objectis materialibus. Sed anima separata, est hujusmodi. Ergo, etc.

Pro tertia conclusione arguitur sic : Quod recipitur in aliquo, recipitur in eo ad modum recipientis. Sed anima rationalis, est incorruptibilis et perpetua. Ergo species intelligibiles, quas a sensibus accipit, remanent, in ea post separationem a corpore. Frustra autem remanerent, nisi per eas intelligeret. Ergo anima separata intelligit per formas prius in corpore a sensibus acceptas.

Pro quarta conclusione arguitur sic : Omnis substantia intellectualis separata recipit influxum specierum intelligibilium a Deo, quibus intelligit. Sed anima intellectiva separata a corpore est hujusmodi. Ergo.

Pro quinta conclusione arguitur in eadem virtute : Quia substantia; separatae inferiores intelligunt per illuminationem substantiarum separatarum superiorum. Sed anima a corpore separata assimilatur angelis in modo essendi et recipiendi et intelligendi. Igitur. Et in hoc primus articulus terminatur.