ARTICULUS III.

PONUNTUR RESPONSIONES g 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est objectionibus supradictis. Et quidem Ad primuni Aureoli eontra primam conclusionem, dicitur primo, quod sacramenta veteris legis non conferebant gratiani ex opere operato, ut dictum fuit in probatione conclusionis; sacramenta vero novae legis illo modo conferunt gratiam, et non solum ex opere operante, vel ex devotione suscipientis.

Dicitur secundo, quod nec in sacramentis veteris legis conferebatur regulariter gratia, nisi in circumcisione : ita quod circumcisio erat causa sine qua

(a) Primo. - Om. Pr. non, et non causa per quam, vel aliqualiter effectiva collationis gratioe; alia vero sacramenta neutro modo erant causativa gratiae ex opere operato; licet usus eorum, et devota susceptio, esset meritoria accedentibus ad ea cum charitate, ut diffuse dicit sanctus Thomas, presenti distinctione, q. 1, art. 5, in solutione secundae quaestiuncula;, et 3 p., q. 62, art. C. - Dicitur tertio, quod, posito, sed non concesso, quod omnia sacramenta veteris legis conferrent gratiam tanquam causa sine qua non, et sacramenta novae legis conferant gratiam per virtutem eis inhaerentem, adhuc sacramenta novae legis arguuntur esse excellentiora et digniora, et utiliora sacramentis veteris legis. Et ad probationem in oppositum, dicitur quod minor est manifeste falsa : quia illa sacramenta qua nullo modo causant (a) gratiam, nec introductive, nec dispositive, nec principaliter, nec instrumentaliter, nullo modo sunt dicenda utilia ad susceptionem gratiae; licet usus talium possit esse utilis ad hanc; et sic opus operans erit utile, sed non opus.operatum. Sicut enim dicit sancius Thomas, 1 p., q. 5, art. 6, in solutione secundi : "Illa proprie dicuntur delectabilia, quae nullam habent aliam rationem appetibilitatis nisi delectationem, cum aliquando sint noxia et inhonesta. Utilia vero dicuntur, quae non hahent in se unde desiderentur, sed desiderantur solum ut sunt ducentia in alterum, sicut sumptio medicinae amarae. Honesta vero dicuntur, quae in seipsis hahent unde desiderentur."

Ilaec ille.

- Ex quo patet quod nihil dicitur utile, nisi ducat in alterum, et per consequens sit causa aliqualiter effectiva vel dispositiva illius ad quod ducit. Tunc ad primam probationem hujus minoris, dicitur quod si aliqua medicina nullo modo causat nec efficit sanitatem, sed solum in sumptione illius datur sanitas, non tamen per illam, constat quod illa nullo modo est utilis ad sanitatem ; licet aliquid concomitans illam sit utile ad sanitatem, puta illud quod sanitatem aliqualiter efficit, vel principaliter, vel ifi) dispositive. Medicina autem quae aliquo modo efficit sanitatem, utilis est, illo modo quo efficit. Ad secundam probationem dictae minoris, dicitur quod sacramenta quae nihil efficiunt ad gratiae susceptionem, nec habent respectu illius aliquam veram causalitatem, non habent appetibilitatem veram et propriam ratione sui effectus, ex quo nullum habent effectum, proprie loquendo, sed sunt signa effectus alieni, et nullo modo sui. Usus vero talium, qui dicitur opus operans, habet illam appetibilitatem et utilitatem. Et consequenter, talia sacramenta possunt dici appetibilia et utilia, ratione sui usus. Et sic, remote, et multum de per accidens, sunt appetihilia, propter gratiam, non cujus sint causa, sed occasio. Ad primam confirmationem, patet ex praedictis : quia sacramenta veteris legis nullum habent effectum spiritualem gratificum. Ideo omnia ista argumenta falsum implicant, et contradictoria, dum ex una parte dicunt sacramenta veteris legis habere effectum, et ex alia tollunt omnem effectivitatem et causalitatem veram ab eis, ut dictum est. Ad secundam confirmationem, dicitur quod in sacramentis novae legis est ponenda virtus inhaerens, ut patuit in quaestione praecedenti.

Dicitur secundo, quod virtus illa diligibilis et appetibilis et utilis est propter suum effectum; sed sacramenta nullam virtutem habentia, nullum habent effectum, et consequenter nullo modo sunt diligibilia propter suum effectum.

Dicitur tertio, quod positio quae ponit sacramenta novae legis habere veram rationem causalitatis effectivis respectu gratiae, et quod habent veraciter effectum gratificum, verius salvat dignitatem et excellentiam eorum supra sacramenta veteris legis, quam contraria opinio, quae nullo modo potest salvare praedicta. Cum vero ulterius arguens recitat quamdam responsionem ad dicta sua, dicitur quod non necessario habemus sustinere praedictam responsionem; quia non lego alicubi sanctum Thomam illam responsionem posuisse, scilicet quod sacramenta veteris legis differant a sacramentis novae legis principaliter et duntaxat in hoc quod nova conferunt gratiam in majori gradu quam vetera, sed potius quod nova conferunt gratiam effective, vetera vero nequaquam. Item, quia in susceptione novorum datur gratia excellentior, et forte alterius speciei quam in susceptione veterum, appellando large gratiam characterem et ornatum et alios effectus sacramentales in novorum susceptione collatos. Et per hoc patet responsio ad ambas improbationes dictae responsionis, si eam oporteat sustinere. Verumtamen, sicut recitatum fuit in probatione (a) secundae conclusionis, sanctus Thomas, 3 p., q. 70, art. 4, dicit quod copiosiorem gratiam confert baptismus quam circumcisio, et quod imprimit characterem, quem non conferebat circumcisio. Et sic ex praedictis patet quod quidquid conferebatur in sacramentis veteris legis, confertur in sacramentis novae legis, et adhuc plus. Item, quod sacramenta novae legis conferunt gratiam , et ex opere operato, et ex opere operante, in adultis rite suscipientibus ea; et duplam gratiam conferant, vel in duplici gradu, ad gratiam collatam in sacramentis veteris legis, in quibus solum conferebatur unica gratia, vel simpla, scilicet ex opere operante. Et sic patet quod opinio nostra salvat convenienter differentiam utrorumque sacramento- DISTINCTIO I. II. ET III. - QUAESTIO II. 59 rum, et excellentiam novorum super vetera. Et plura alia circa hoc dicentur in sequenti quaestione. g 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contra.secundam conclusionem, dicitur primo, quod responsio ibi data, est bona et sufficiens. Illam enim ponit sanctus Thomas in multis locis. Nam, de Veniale, q. 28, art. 2, arguit sic, in quarto loco : " Contrariorum mediatorum unum potest removeri sine hoc quod aliud inducatur; sicut nigredo potest expelli absque inductione albedinis. Sed inter statum culpae et statum gratiae est aliquod medium, scilicet status naturae conditae, in quo, secundum quosdam, homo neque gratiam habuit neque culpam. Ergo non est necessarium ad remissionem culpaequod aliquis gratiam accipiat.)) Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod, supposita illa opinione, quod Adam aliquo tempore neque gratiam neque culpam habuerit (quamvis hoc a quibusdam non concedatur), dicendum est quod nihil prohibet aliqua contraria esse mediata respectu alicujus subjecti simpliciteraccepti, quae sunt immediata quantum ad tempus determinatum ; sicut caecum et videns sunt mediata in cane, non tamen post nonum diem. Similiter et homini, respectu status naturae conditae, gratia et culpa comparantur ut contraria mediata; sed post illud tempus quo Adam gratiam accepit, vel accipere potuit, ita etiam quod in omnes ejus posteros transiret, nullus caret gratia nisi per culpam actualem vel originalem. "

Haec ille.

Item, l 2 , q. 113, art. 2, in solutione primi, sic dicit : " Plus requiritur ad hoc quod offendenti remittatur offensa, quam ad hoc quod simpliciter aliquis non offendens non habeatur odio. Potest enim apud homines contingere quod unus homo aliquem alium nec diligit nec odit; sed, si eum offendat, quod ei dimittat offensam, hoc non potest contingere absque speciali benevolentia. Benevolentia autem Dei ad hominem reparari dicitur per donum gratiae. Et ideo, licet, antequam homo peccet, possit esse sine gratia et sine culpa; tamen, post peccatum, non potest esse sine culpa, nisi gratiam habeat. "

Haec ille.

Et est responsio directe ad argumentum praerecitatum.

Similem responsionem ad simile argumentum ponit, 4. Senteni., dist. 17, q. 1, art. 3, q 1, in solutione secundi, ubi sic dicit : " Quamvis non sequatur positio gratiae ad remotionem vel negationem culpae, tamen destitutio culpae prius exsistentis non potest fieri nisi per gratiam. Quia illa innocentia? bonitas, quae inter utrumque media videtur, non sufficeret ad hoc quod dignum redderet immunitate ab infinita offensa commissa prius; quamvis sufficeret ut immunem redderet illum in quo (a) peccatum non praecessit. In eo enim qui peccavit, requiritur quod non solum peccatum absit actu, sed etiam quod peccatum prius commissum expietur, et quodammodo tegatur; quod fieri non potest, nisi ab aliquo habente infinitam virtutem. "

Haec ille.

Unde, ad hujusmodi declarationem, notandum est quod ipse, in principali responsione, sic dicit : a. Necessilas ponendi habitus virtutum infusos in anima, est ex hoc quod illi actus qui homini necessarii sunt ad vitam aeternam consequendam, sunt supra humanae naturae facultatem : quia propriae vires non sufficiunt ad merendum infinitum bonum. Sicut autem beatitudo summa habet infinitatem ex objecto, et per consequens actus suos meritorios oportet esse aliquo modo infinitae virtutis, ut sint tali fini proportionati; ita offensa in Deum commissa habet quamdam infinitatem ex eo in quem commissa est. Ideo ad culpae remissionem non sufficit humana natura; et, propter hoc, oportet quod ad ejus remissionem, sicut ad merendum vitam aeternam, gratia infundatur. "

Haec ille.

Item, l 2 , ubi supra (q. 113, art. 2), sic dicit (in corp. art.) : "Homo peccando Deum offendit. Offensa autem non remittitur alicui, nisi per hoc quod animus offensi pacatur offendenti. Et ideo secundum hoc peccatum nobis remitti dicitur, quod Deus nobis pacatur. Quae quidem pax consistit in dilectione qua Deus nos diligit. Dilectio autem Dei, quantum est ex parte actus divini, est aeterna et immutabilis; sed, quantum ad effectum quem nobis imprimit, quandoque interrumpitur, prout scilicet ab ipso quandoque deficimus, et quandoque iterum recuperamus. Effectus autem divinae dilectionis in nobis, qui per peccatum tollitur, est gratia, qua homo fit dignus vita aeterna, a qua peccatum mortale excludit. Et ideo non posset intelligi remissio culpae, nisi esset infusio gratiae. "

Haec ille.

Item, in solutione secundi, sic dicit : a Sicut dilectio Dei non solum consistit in actu voluntatis divinae, sed etiam importat quemdam gratiae ellectum; ita etiam hoc quod est Deum non imputare peccatum homini, importat quemdam effectum in illo cui (S) peccatum non imputatur. Quod enim alicui non imputatur peccatum a Deo, ex divina dilectione procedit, t

Haec ille. -

Item, de Veritate, ubi supra (q. 28, art. 2), sic dicit : a Remissio peccatorum nullo modo sine gratia gratum faciente esse potest. Ad cujus evidentiam, sciendum est quod, cum in peccato sint duo, scilicet aversio et conversio, remissio et retentio peccati non respiciunt conversionem, sed magis aversionem, et illud quod ad aversionem sequitur. Et ideo, cum aliquis desinit habere voluntatem peccandi, non ex hoc ipso est sibi peccatum remissum, (a.) quo.

quem Pr. (6) cui. - cujus Pr. etiamsi in contrariam transeat voluntatem. Dicit enim Augustinus, in libro de Nuptiis et concupiscentia (lib. 1, cap. 26) : Si a peccato desistere hoc esset non habere peccata, sufficeret ut hoc nos moneret Scriptura (Eccli., cap. 21, v. 1) : a Fili, tu peccasti? non adjicias iterum. " Non autem sufficit, sed addidit : a Et de pristinis deprecare, ut tibi remittantur. " Secundum hoc ergo peccatum remitti dicitur, quod aversio, et ea quae consequuntur illam, ex actu peccati praeterito consequens, sanatur. Sunt autem tria ex parte aversionis, sese concomitantia, ratione quorum sine gratia peccatorum remissio fieri non potest : scilicet aversio, offensa Dei, et reatus. Aversio autem intelligitur a bono incommutabili, quod quis poterat habere, respectu cujus se impotentem fecit; alias aversio non esset culpabilis. Non ergo potest praedicta aversio removeri, nisi fiat conjunctio ad bonum incommutabile, a quo homo per peccatum discessit. Haec autem conjunctio non est nisi per gratiam, per quam Deus mentes inhabitat, et mens ipsi Deo per amorem charitatis inhaeret. Unde ad sanandum praedictam aversionem requiritur gratiae et charitatis infusio; sicut ad sanationem caecitatis requiritur restitutio potentias visivae. Offensa etiam, quae ex peccato sequitur, sine gratia aboleri non potest; sive accipiatur offensa ex parte hominis, inquantum homo peccando Deum offendit; sive ex parte Dei, secundum quod peccatori est offensus, secundum illud Psalmi (5, v. 7): Odisti omnes qui operantur iniquitatem. Quicumque enim rem aliquam digniorem indigniori supponit, injuriam ei facit; et tanto amplius, quanto res est dignior. Quicumque autem (a) in re temporali finem (6) sibi constituit (quod facit omnis mortaliter peccans), ex hoc ipso, quantum ad effectum suum, praeponit creaturam Creatori, diligens plus creaturam quam Creatorem : finis enim est quod maxime diligitur. Cum ergo in infinitum Deus creaturam excedat, erit (7) peccantis contra Deum infinita offensa ex parte dignitatis ejus cui per peccatum quodammodo fit injuria, dum ipse Deus contemnitur, et ejus praeceptum. Unde ad hanc offensam abolendam non sufficiunt vires humanae, sed requiritur munus divinae gratiae. Ipse etiam Deus dicitur peccatori offensus, vel eum odire, non odio quod opponitur amori quo diligit omnia (sic enim nihil odit eorum quae fecit, ut dicitur, Sapien. 11, v. 25), sed quod (S) opponitur amori quo diligit Sanctos, bona aeterna eis praeparando. Hujus autem amoris effectus est donum gratiae gratum facientis. Unde offensa qua Deus homini offenditur, non removetur nisi per hoc quod gratiam dat. Reatus etiam peccati non solum est obligatio ad poenam sensibilem, sed praecipue ad damni poenam, quae est carentia gloriae. Unde reatus non tollitur quamdiu non datur homini unde possit ad gloriam pervenire. Hoc autem est gratia. Ideo sine gratia peccatorum remissio fieri non potest. "

Haec ille.

Item, ibidem, sexto loco, arguit sic : (t Peccatum, postquam actu transit, dicitur remanere, secundum Augustinum, libro de Nuptiis et concupiscentia (lib. 1, cap. 26), inquantum actus peccati praeteritus imputatur ad pcenam. Ergo, e converso, dicitur remitti, secundum quod non imputatur ad pcenam, secundum illud Psalmi (31, v. 2) : Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum. Sed imputare vel non imputare ponit aliquid tantum in Deo imputante vel non imputante. Ergo ad remissionem peccati non requiritur gratia in eo cujus peccatum remittitur. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : c( Dicendum, inquit, quod sicut dilectio Dei qua diligit nos, consequenter aliquem effectum in nobis relinquit, scilicet gratiam, per quam digni reddimur vita aeterna, ad quam nos diligit; ita hoc ipsum quod est Deum non imputare nobis delicta, ex consequenti relinquit aliquid in nobis, per quod a reatu praedicto digni simus absolvi; et haec est gratia. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod anima creatura? rationalis potest creari sine culpa, et sine gratia; tamen, ex quo peccavit, non potest esse immunis a culpa, et reatu et offensa Dei, et ab aversione, sine infusione gratiae gratum facientis. Et puto, sine temeraria assertione, quod hoc non solum est impossibile potentiae Dei ordinatae, immo potentiae Dei absolutae. Tamen, ut securius loquamur, restringamus dicta et dicenda ad potentiam Dei ordinatam. Et tunc, ad improbationem praedictae responsionis, et ad secundum principale, juxta verba arguentis, dicitur primo, quod argumentum peccat in forma, cum sit ex puris negativis..

Dicitur secundo, quod, dato quod posset reduci ad bonam formam, major est falsa, scilicet quod forma non habens esse alterius rationis, non habet aliam irreparabilitatem, si loquatur de irreparabilitate quocumque modo dicta. Constat enim quod vita nullo modo potest reparari per naturam in eodem subjecto, in quo mors praecessit, nisi per multa media; et idem est de caecitate, post visum; et de multis habitibus, post suas privationes. Et de hoc Aristoteles, in fine 8. Metaphysicae, in illo cap. Cum autem quaedam (t. c. 14); ubi sanctus Thomas (lect. 4), sic dicit : " Quaecumque sic transmutantur ad invicem, sicut ex vino fit acetum, et ex animali fit mortuum, non fit conversio transmutationis, nisi redeatur ad materiam. Sicut si ex mortuo debet fieri animal vivum, oportet quod redeatur in materiam primam, inquantum corpus mortuum resolvitur in elementa; et iterum, ordine debito, venitur ad constitutionem DISTINCTIO I. 11. ET III. - QUAESTIO 11. animalis. Et simile est de aceto et vino. Et hujus ratio est, quia materia ^quandocumque se habet ad diversa secundum ordinem, non potest ex posteriori redire in id quod praecessit secundum ordinem : sicut, in generatione animalis, ex cibo fit sanguis, et ex sanguine fit menstruum et semen, ex quibus generatur animal; non potest autem mutari ordo, ut scilicet ex semine fiat sanguis, aut ex sanguine cibus, nisi per resolutionem in primam materiam, eo quod cujuslibet rei est determinatus modus generationis. Et similiter, quia materia vini non comparatur ad acetum nisi per vinum, scilicet inquantum est corruptio vini. Et similiter est de mortuo et vivo, et de caeco et vidente, et caeteris hujusmodi. Et ideo a talibus privationibus non fit reditus ad habitum, nisi per resolutionem ad primam materiam. Si autem sit aliqua privatio ad quam materia ordinatur immediate, quae scilicet nihil significet nisi negationem formae in materia, sine ordine ad formam, a tali privatione potest fieri reditus ad formam, sicut a tenebris ad lucem, quae nihil aliud sunt quam absentia lucis in diaphano. "

Haec ille.

Ex quibus apparet quod aliquam irreparabilitatem habet forma, ex hoc quod suum oppositum et sua privatio praecessit in eodem subjecto; potissime ubi talis privatio importat non solum negationem formae in subjecto, immo depravationem, corruptionem, inhabilitatem subjecti ad talem formam; tunc enim forma non potest reparari, nisi subjectum prius reparetur, et habilitetur, et idoneum reddatur ad recipiendum formam. Sic autem est in proposito. Nam privatio naturalis rectitudinis per peccatum originale, importat negationem talis rectitudinis in anima; et, cum hoc, tria indispo-nentia animam ad recipiendum naturalem rectitudinem, scilicet aversionem a Deo, offensam Dei, et reatum paenae; ad quorum abolitionem requiritur infusio gratiae gratum facientis, ut patet per predicta. Et ideo argumentum non concludit quod naturalis rectitudo possit reparari post peccatum sine gratiae infusione. Concediturtamenquod potest reparari cum infusione gratiae. Et ideo non est simpliciter irreparabilis; sed est irreparabilis secundum quid, quia scilicet non sine addito, nec immediate. Dicitur ulterius, quod, posito, sed non concesso, quod rectitudo naturalis posset restitui vel reparari sine gratiae infusione, non tamen sequitur ex hoc quod peccatum originale possit remitti simpliciter et perfecte sine gratiae gratum facientis infusione. Cujus ratio est : quia, ut dictum est, tale peccalum non solum importat negationem talis rectitudinis, verum etiam quaedam alia; et ideo positio naturalis rectitudinis non tolleret peccatum originale simpli- i citer, sed secundum quid, utputa quantum ad deordinationem subjecti in se, non quoad deordinationem subjecti in ordine ad Deum, nec quoad reatum I paenae extrinseca:. Sciendum autem quod rectitudo naturalis animae rationalis potest intelligi et accipi tripliciter : primo modo, prout importat aliquid positivum absolutum, vel respectum naturalem animae humanae ante peccatum Adae, sine pluri; secundo modo, prout importat praedictum positivum, et, cum hoc, negationem et carentiam omnis obliquitatis culpae originalis et actualis in potentiis animae susceptivis vitii et peccati; tertio modo, prout importat duo praedicta, et, ultra hoc, carentiam cujuslibet effectus et sequelae peccati, sive sit macula, sive reatus, sive diminutio boni naturae, sive inclinatio habitualis vitiosa, sive offensa Dei, aut quodcumque aliud ex peccato derelictum. Hac distinctione praemissa, dicitur quod naturalis rectitudo primo modo dicta, potest a Deo post peccatum reparari sine infusione gratiae gratum facientis; et de illa probant argumenta Scoti, quae praetendunt rectitudinem naturalem esse quamdam formam absolutam, sine cujuscumque respectus aut negationis importatione. Sed rectitudo naturalis secundo et tertio modo dicta, non potest post peccatum reparari sine infusione gratiae gratum facientis; nec de tali rectitudine procedunt argumenta Scoti; quia rectitudo taliter dicta non est quid pure positivum absolutum, sed quaedam alia includit. Et ex hoc melius intelliguntur praedicta et post dicenda. Et sic potest patere responsio ad primum principale Scoti, et similiter ad replicam contra responsionem sancti Thomae, et ad secundum principale contra secundam conclusionem. Ad tertium principale contra eamdem, dicitur primo, quod forte forma arguendi peccat per sophisma figurae dictionis, quia mutatur quid in quale: quia major loquitur de forma absoluta, et minor de forma pure et praecise accepta; ideo non recte subsumitur minor sub majori.

Dicitur secundo, quod si forma arguendi debite ordinetur, oportet quod major sic intelligatur, quod, secundum qualemcumque formam absolutam, et solam praecisam puram, potest Deus hominem creare, secundum talem solam praecisam puram, hoc est, sine pluri, potest illum post culpam mortalem, originalem vel actualem, recreare, absque aliquo addito. Et in hoc sensu major negatur, ut patet per praedicta. Nec valet probatio majoris, cum falsum assumat, scilicet quod culpa non reddat naturam aliquo modo incapacem illius cujus prius capax fuerit, loquendo de capacitate immediata : quia, ut prius visum fuit, natura ante culpam fuit capax immediate innocentiae a culpa, et immunitatis a poena; post culpam autem non est capax talium, nisi mediante gratia gratum faciente, et, per consequens, nec rectitudinis naturalis, quae laeditur per peccatum tam originale quam actuale (ut ostendit sanctus Thomas, l 2", q. 85, ait. 3), nec sanatur nisi per gratiam (ut idem ostendit, ibidem, q. 109, art. 2).

Dicitur tertio, quod, posito quod Deus recrearet hominem secundum rectitudinem naturalem, hoc est, cum omnibus formis absolutis in quibus creatus fuit, hoc non sufficeret ad remissionem vel deletionem peccati originalis postea subsecuti simpliciter dictam, ut saepe dictum est : quia, adhuc cum omnibus illis, possent stare illa quae sunt principalia in peccato originali, scilicet aversio, offensa, et reatus paenae ; et ideo, ad perfectam deletionem peccati originalis, vel actualis mortalis, requiritur restitutio non solum formarum absolutarum prius habitarum, vel consimilium in specie, verum etiam multarum negationum et respectuum, qui sine gratia gratum faciente nequeunt reparari, ut dictum est. - Dicitur quarto, quod, licet virginitas corporalis, importans solam integritatem carnis, possit post ejus amissionem per Deum reparari sine gratia gratum faciente; non tamen virginitas spiritualis, si contingat eam per culpam mortalem amitti, potest sine praedicta gratia reparari, sicut nec aliae virtutes, vel status virtutum Deo accepti. Vel, brevius, ad haec, et ad omnia praecedentia in hoc argumento, dicitur, juxta praemissam distinctionem de rectitudine naturali, quod hoc argumentum solum concludit quod Deus potest reparare virginitatem sicut et naturalem rectitudinem, si utrumque horum importet praecise formam absolutam, sine infusione gratiae, non autem si dicant absolutum cum negatione : quia rectitudo naturalis, hoc modo sumpta, nullo modo sine gratia potest reparari; virginitas autem nec cum gratia nec sine gratia reparari potest. Ad quartum ejusdem, dicitur quod, qualitercumque gratia gratum faciens opponatur peccato originali, sive formaliter, sive virtualiter, sive demeritorie, aut alio modo, tamen constat quod ad peccatum originale et actuale mortale consequuntur multa, quae sine gratiae gratum facientis infusione deleri et aboleri non possunt. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra eamdem conclusionem, patet solutio per superius dicta (ad l Scoti). Quia, licet status culpae et gratiae non sint contraria immediata respectu humanae naturae simpliciter acceptae, sunt tamen contraria immediata post tempus innocentiae, et in statu naturae lapsae, et tempore nunc currenti, quoad descendentes ab Adam modo naturali. Nec propter hoc sequitur quod gratia sit naturalis homini; nec culpa.

Dicitur secundo, quod argumentum non est proprie contra conclusionem. Quia, dato quod aliquis de statu culpae transferretur ad statum rectitudinis naturalis, quoad omnia absoluta quae includit, non transeundo per statum gratiae, non tamen ex hoc habetur quod peccatum mortale, originale vel actuale, sine gratia gratum faciente possit deleri: quia pura naturalia tali puritate, scilicet per remotionem quorumcumque positivorum absolutorum contrariorum naturae, non excludunt peccatum mortale praeteritum, quoad omnes ejus effectus relictos; quidquid sit de peccato mortali praesenti. Ad secundum ejusdem, dicitur primo, quod illud dictum quod arguens impugnat, non continetur formaliter vel virtualiter in nostra conclusione. Verumtamen illud dictum ponit sanctus Thomas, 4. Sentent., praesenti distinctione, q. 2, art. 4, in solutione secundae quaestiunculae, ubi sic dicit : " Peccatum quod ex alio contrahitur, conveniens est ut per alium tollatur. Et ideo, in quocumque statu, post peccatum, fuit aliquod remedium, per quod originale peccatum ex virtute passionis Christi tolleretur. Et iterum, quia non poterat puer natus, antequam haberet usum liberi arbitrii, se ad gratiam praeparare, ne omnino sine remedio relinqueretur, oportuit aliquod remedium dari, quod ex ipso opere operato peccatum aboleret; et tale remedium fuit circumcisio. Et ideo ab omnibus conceditur quod peccatum auferebatur, sicut significabat (a) ablationem. Et in hoc cum sacramentis novae legis quodammodo conveniebat, quod efficiebat hoc quod figurabat. Operabatur autem circumcisio peccati dimissionem a posteriori. In peccato enim originali sunt tria : scilicet culpa, reatus carentia (6) divinae visionis, et fomes. Prima duo totaliter tolluntur; sed tertium per sacramenta diminuitur. Et ideo circumcisio,quae erat particularis abscissio, directe significabat et causabat diminutionem fomitis, et per consequens auferebat reatum carentiae divinae visionis, et per consequens culpam. In baptismo autem est e converso : quia prius destruit culpam, cujus ablutionem significat ablutio exterior, et etiam causat, et per consequens destruit alia. "

Haec ille.

Verumtamen hunc modum loquendi non legi in Summa, nec aliis dictis suis ubi loquitur de efficacia circumcisionis. Ideo tale dictum non habemus necessario sustinere, ratione praecedentium conclusionum. Dicitur secundo, quod qui vult dictum illud sustinere, potest probabiliter dicere quod ille ordo quem praetendunt dicta beati Thomae inter sublationem reatus et deletionem culpae, non est ordo durationis, sed ordo naturae, vel rationis et naturalis intelligentiae, vel figurationis, aut alicujus significationis voluntarie a Deo institutae. Et si contra istum ordinem objicitur, dicitur Ad primam abjectionem, quod quia causalitas Dei est realis effectiva et principalis, ideo Deus prius delet culpam, quam tollat reatum. Sed quia causalitas circumcisionis respectu talium effectuum erat mere significativa, vel figurativa, et non realiter effectiva, ideo, sicut prius secundum naturam et rationem significabat diminutionem fomitis quam sublationem reatus, et prius sublationem reatus DISTINCTIO I. II. ET III. - QUAESTIO II. quam deletionem culpae, ita et prius dicebatur hoc quam illud causare vel efficere. Ad secundam abjectionem dicitur quod, secundum praedicta, nihil aliud concludit, nisi quod in aliquo instanti rationis, vel naturae, significatur sublatio reatus, in quo non significatur deletio culpae; et hoc non est inconveniens. Sciendum etiam est, quod non est inconveniens aliquid esse prius secundum ordinem causae materialis, quod est posterius secundum ordinem causae efficientis vel finalis, ut saepe dicit sanctus Thomas (") de remissione culpae et infusione gratiae. Et similiter, non est inconveniens aliquid esse prius secundum ordinem causae instrumentalis, quae non efficit nisi signiG-cando, quod tamen est posterius secundum ordinem causae principalis, etc. III. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi contra eamdem conclusionem, respondet Petrus de Palude (dist. 1, q. 5, art. 4), dicens quod et illa objectio non valet. Quia, licet culpa actualis et gratia non opponantur privative, sed demeritorie; tamen culpa originalis nihil aliud est formaliter nisi privatio gratiae, propter peccatum Adae. Et non est meritum aliquod, nec demeritum in parvulo, qui, sicut propter alienum et non suum meritum salvatur, sic propter alienum et non suum demeritum damnatur. Et licet posset Deus de limo tente producere hominem sine culpa et gratia, in puris naturalibus; tamen Deus dedit Adae, pro se, et pro sua tota posteritate, gratiam infundendam, et justitiam transfundendam, sub pacto non peccandi. Unde quicumque est de posteritate Adae, aut est in peccato Adae, aut suo, aut habet gratiam. Et ideo, mox ut sibi aufertur culpa, datur gratia, j

Haec Petrus, in forma; et quidem bene, et conformiter dictis sancti Thomae, de Veritate, q. 28, art. 2, in solutione quarti, quae recitata fuit superius, in solutione primi argumenti Scoti contra secundam conclusionem. Verumtamen quod dicit Petrus, peccatum originale non esse aliud formaliter nisi privationem gratiae, propter peccatum Ad ie, oportet sane intelligi. Dicit enim sanctus Thomas, 1" 2", q. 82, art. 3, quod a privatio originalis justitia?, per quam voluntas subdebatur Deo, est formale in peceato originali; omnis autem alia inordinatio virium animus se habet in peccato originali sicut quoddam materiale. Inordinatio autem aliarum virium animae praecipue in hoc attenditur, quod inordinate convertuntur ad bonum commutabile; quae quidem inordinatio communi nomine potest dici concupiscentia. Et ita peceatum originale materialiter quidem est concupiscentia, formaliter autem defectus originalis justitiae. "

Haec ille.

Et, 1 p., q. 95, art. 1, ostendit quod originalis justitia includebat donum (ot) Cfr. praesertim de Veritate, q. 28. gratiae gratum facientis.

Ex quibus apparet quod nec peccatum originale, nec actuale, est formaliter sola privatio gratiae; licet omne peccatum mortale, actuale vel originale, includat talem privationem, in recto vel in obliquo, intrinsece vel extrinsece. Et cum dtcit arguens quod probatio nostra? conclusionis fundatur in hoc quod peccatum originale et gratia privative opponuntur;

dicitur quod ad probationem conclusionis sufficit quod peccatum originale includat privationem gratiae aliquo modo; et ideo tolli non potest sine collatione gratiae; presertim quia omne peccatum mortale, originale aut actuale, relinquunt in anima quaedam, quae sine infusione gratiae tolli non possunt, sicut saepe dictum est (Y). Ultra hoc sanctus Thomas, de Veritate, q. 28, art. 2, arguit sic, quinto loco : " Plus potest Deus in reparando, quam homo possit in corrumpendo. Sed homo potuit a statu natura?, in quo gratiani non habebat, corruere in statum culpae. Ergo Deus potest hominem a statu culpae reducere in statum naturae, sine infusione gratiae. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod, etsi Adam, in statu suae conditionis, gratiam non habuerit, secundum quosdam; ponitur tamen ab eisdem, quod, ante casum, gratiam adeptus est. Unde a statu gratiae cecidit, et non solum a statu natura?. Et, si a solo statu naturae cecidisset, nihilominus, ad expiationem infinitae offensae, donum divina? gratiae requireretur. "

Haec ille. Ad secundum Durandi, patet per praedicta. Ad argumentum pro quaestione, respondet sanctus Thomas, 3 p., q. 62, art. 6, in solutione tertii, ubi sic dicit : " De hoc, inquit, multiplex fuit opinio. Quidam enim dixerunt quod per circumcisionem non conferebatur gratia, sed solum auferebatur peccatum. Sed hoc non potest esse, quia homo non justificatur a peccato nisi per gratiam, secundum illud Romanor. 3 (v. 24), Justificati gratii per gratiam ipsius. Et ideo alii dixerunt quod per circumcisionem conferebatur gratia quantum ad effectus remotivos culpae, sed non quantum ad effectus positivos. Sed hoc etiam videtur esse falsum : quia per circumcisionem dabatur pueris facultas perveniendi ad gloriam, quae est effectus ultimus positivus gratiae. Praeterea, secundum ordinem causae formalis, priores sunt naturaliter effectus positivi quam privativi, licet, secundum ordinem causae materialis, sit e converso; forma enim non excludit privationem nisi informando subjectum. Et ideo alii dicunt quod circumcisio conferebat gratiam etiam quantum ad aliquem effectum positivum, qui est facere dignum vita aeterna, non tamen quantum ad hoc quod est reprimere concupiscentiam impellentem ad peccandum; quod aliquando etiam mihi (a) Cfr. ad l" et ad 2"m Scoti, et ad l Aureoli, contra hanc secundam conclusionem. visum est. Sed diligentius consideranti apparet hoc etiam non esse verum : minima enim gratia potest resistere cuilibet concupiscentias, et mereri vitam aeternam. Et ideo melius dicendum videtur quod circumcisio erat signum Dei justificantis. Unde Apostolus dicit, Rom. 4 (v. 11), quod Ahraham accepit signum circumcisionis, signaculum justi- tiaefidei. Et ideo in circumcisioneconierebaturgratia, inquantum erat signum passionis Christi futura;. " - Haec ille. - Et nota quod non dicit quod circumcisio causaret gratiam, vel daret, aut conferret; nec quod per eam daretur, aut conferretur; sed quod in ea conferebatur; quia sic erat signum, et non efficiens, nisi sicut causa sine qua non. Similia dicit, q. 70, art. 4, prout recitatum fuit in probatione secundae conclusionis.

In de Veritate autem, q. 28, art 2, in solutione duodecimi, sic dicit : t Sacramenta significando causant;hoc enim causant, quod figurant. Et quia circumcisio habet significationem in removendo, ideo ejus efficacia directe ordinabatur ad remotionem culpae originalis, sed ex consequenti ad gratiam : sive ex virtute circumcisionis gratia daretur, per modum quo datur ex virtute baptismi, ut quidam dicunt; sive daretur a Deo concomitante circumcisionem. Et sic remissio culpae non fiebat sine gratia. Tamen illa gratia non ita perfecte reprimebat concupiscentiam sicut gratia baptismalis. Unde difficilius erat concupiscentiae resistere circumciso quam baptizato; et, occasione hujus, lex vetus dicebatur occidere occasionaliter; quamvis circumcisio intra legis mosaicae sacramenta non contineatur, eo quod non est ex Moyse, sed ex patribus, ut dicitur, Joan. 7 (v. 22). Et sic, si in (a) circumcisione aliqua gratia dabatur, non est contra hoc quod dicitur, quod lex vetus non justificabat. " - Haec ille.

Item, in praesenti distinctione, q. 2, art. 4, in solutione primi argumenti tertiae quaestiunculae (6), sic dicit, ut prius (in probat. 2 concl.) recitatum fuit : " Sicut in Sacramento Altaris est aliquid ex vi sacramenti, aliquid autem ex naturali concomitantia; ita circumcisio principaliter ordinata erat ad ablationem culpae, sed ex consequenti ad collationem gratioe. "

Haec ille.

Ex quibus omnibus apparet quod, licet sanctus Thomas, in aliquibus locis, visus fuerit sensisse quod circumcisio, ex opere operato, et per virtutem inhaerentem, delebat culpam, vel conferret gratiam, aut utrumque; tamen, in tertia parte, determinavit quod nec circumcisio, nec aliquod sacramentum veteris legis contulit gratiam, nec abstulit culpam ex opere operato, nec per virtutem inhaerentem. Tamen in circumcisione remittebatur culpa, et conferebatur gratia, ex divina virtute concomitante; (6) in solutione primi argumenti lerliae quaestiunndir.

- in solutione tertuc ijuaestiunculae, vel primi argumenti illius Pr. non autem in aliis sacramentis veteris legis. Aliter autem est in baptismo et aliis sacramentis novae legis. Tunc, ad dictum Bedae, qui videtur assimilare circumcisionem baptismo in modo conferendi gratiam , dicitur quod dictum illud est sic intelligendum , quod scilicet in utroque datur vel dabatur gratia, non tamen per utrumque : quia in baptismo datur per baptismum, sicut per coefficiens instrumentale dispositivum gratiae; non autem in circumcisione, quae nihil penitus coefficiebat. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.