ARTICULUS II.

PONUNTUR OBJECTIONES g 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Quantum ad secundum articulum, arguendum est contra conclusiones. Et quidem contra primam arguit Scotus (dist. 49, q. 1 et 2), probando quod beatitudo non consistat in operatione. Primo (6). Quia nullum agens est perfectius ex hoc quod per actionem suam aliquid producit. Sed operans est aliquo modo causa suae operationis. Ergo non est simpliciter perfectior per suam operationem. Beatus vero est simpliciter perfectior per suam beatitudinem. Ergo, etc. Major probatur : quia effectus non est simpliciter perfectio agentis; cum agens vel sit aeque perfectum, puta si est univocum, vel est illo perfectius, puta si sit aequivocum. Confirmatur. Quia, si simpliciter fit de imperfectiori perfectius, ergo simpliciter mutatur. Inconveniens autem est agens, in eo quod agens, mutari, secundum Philosophum, 3. Physicorum (t. c. 9 et inde); quia tunc in eo quod esset in actu, esset in potentia. Confirmatur etiam. Quia beatus non est causa effectiva suae beatitudinis; quia tunc beatificaret se. Est autem causa effectiva suae operationis. Ergo etc. Dicetur forte, quod in actu sunt duo, scilicet substantia actus, et forma a qua habet perfectionem; et, secundum primum, principium ejus est potentia naturalis; quantum ad secundum, principium ejus est habitus. Si ergo ille sit acquisitus, etc, sicut tu ponis.

Contra hoc arguitur. Prius essenlialifer non potest dependere ab aliqua causa, a qua non dependeat posterius essentialiter. Sed actus est prior essentialiter sua forma; alioquin non necessario illa forma praeexigeret actum ad sui esse. Ergo, si intellectus creatus est causa substantiae actus, tunc illa forma dependebit ab intellectu creato; et nonnisi in aliquo genere causae, quia nihil videtur essentialiter dependere ab aliquo, quod non est causa ejus, loquendo de actu primo (ot) quocumque.

Item, : Illa forma non est nisi aliqua conditio ipsius actus. Potentia autem quae"elicit actum, non elicit illum nudum, sed cum tali vel tali conditione seu circumstantia. Ergo potentia non tantum est causa substantia? actus, sed etiam illius formae actus.

Item , quod habitus sit causa distincta a potentia, et alicujus distincti, non (6) videtur probabile. Tum quia non est nisi causa secunda respectu potentiae; causa autem secunda et prima non habent distinctos effectus sibi proprios; quia tunc (v) respectu neutrius esset haec prima, et illa secunda. Tum (S) quia ille effectus proprius habitui esset necessario forma absoluta, quia relatio non est per se terminus actionis vel agentis; non est autem probabile actionem attingentem objectum beatificum, includere duo absoluta. Secundo principaliter arguitur sic : Quia habitus est perfectio simpliciter nobilior actu. Sed beatitudo est perfectio nobilissima. Ergo magis consistit in habitu quam in actu. Probatur major. Tum quia, secundum Philosophum, 3. Topicoruni (cap. 1), bonum diuturnius (e), est melius; sed habitus est bonum diuturnius (Q seu permanentes quam actus, quia habitus est de difficili mobilis, actus autem statim transit. Tum quia habitus est aliqua causa actus (alioquin (vi) non facilius nec perfectius ageret habens habitum quam non habens); non autem est causa nisi effectiva (quod patet discurrendo per causas); et non effectiva univoca, ut patet; ergo aequivoca, ac per hoc nobilior. Tertio. Quia absolutum sine contradictione potest manere absque respectu fundato in eo; quia est prius naturaliter tali respectu. Sed respectus ad objectum fundatur in operatione. Ergo operatio potest esse et manere sine respectu ad objectum. Sed sine eo non est beatitudo; alioquin esset beatitudo, et non in objecto beatifico. Quarto. Quia nulla operatio immediate perficit essentiam, sed solum potentiam. Sed beatitudo (S) non. - omnino Pr. (i) diuturnius.

diurnius Pr, immediate perficit essentiam animae. Ergo beatitudo non consistit in operatione. Minor probatur quintu-pliciter. Primo. Quia nobiliori perfectioni correspondet nobilius perfectibile. Sed beatitudo est nobilissima perfectio; essentia autem est nobilius perfectibile quam potentia, secundum rem, si differant realiter, et saltem ratione, si differant ratione; quia qualis est ordo aliquorum distinctorum realiter, talis est ordo eorumdem secundum rationem, quando sola ratione distinguuntur. Prima propositio, licet habeat instantiam de perfectionibus alterius rationis secundum genus, puta de substantiali et accidentali (siquidem perfectio substantialis, quia dat esse simpliciter, requirit perfectibile secundum quid, ens scilicet in potentia; perfectio autem accidentalis, quia dat esse secundum quid, requirit perfectibile simpliciter, ens in actu); tamen de perfectionibus accidentalibus comparatis inter se, videturesse vera, comparando ad perfectibilia receptiva accidentium (a); quia, si imperfectius est capax alicujus accidentis quod maxime perficiat illud accidentaliter, superius non potest summe perfici accidentaliter illa perfectione, nec alia, nisi excellentiori (6). Secundo probatur eadem minor. Quia quidquid est immediatum susceptivum alicujus accidentis (7), si possit per se esse, posset per se recipere illud, et non aliud, nisi mediante illo. Ergo, si potentia animae posset esse separata ab essentia, posset recipere beatitudinem, et per consequens esset beata; essentia autem non sine illa; et ita natura non intellectualis posset esse beata, quia accidens, et natura intellectualis manens in se non posset esse beata, quia carens immediato susceptivo beatitudinis. Tertio ad idem. Quia natura intellectualis non esset beata nisi per accidens, sicut lignum calefacit quia calidum. Consequens est inconveniens : quia perfectio per accidens, non est essentialiter perfectio illius cujus est per accidens. Consequentia probatur: Quia ita inesset naturae beatificabili beatitudo per accidens medium, sicut calefacere inest ligno mediante calore. Quarto ad idem. Gloria est gratia (0) consummata. Sed gratia est principaliter in essentia animae, et redundat in potentia sub ratione habitus et virtutis. Ergo, etc. Quinto. Quia beatitudo est per quemdam illapsum vel circumincessionem (e) objecti beatifici respectu beatificabilis. Et iste illapsus, vel circumincessio (?), potius est in essentia quam in potentia. Nam ex illapsu in essentiam, redundat vel derivatur in potentias; non autem e converso, quia a priori fit redundantia vel derivatio in posterius, et non econtra; illud enim est principalius tale, a quo aliud est tale, et non econtra. Assumptum probatur. Quia beatitudo principalius consistit in objecto increato, inquantum est bonum voluntatis creatae. Ipsa autem anima, vel natura angelica, mediante voluntate transformatur, ut convertatur in illud, prout est possibile, vi amoris, secundum quod dicit Dionysius (de Ccel. Hierarcli., cap. 4 et 7), quia (x) amor est vis transformativa et convei^iva amantis in amatum. Et Hugo, super illud (Cael. Hierarcli., cap. 7), calidum, acutum, et semper fervidum (S) : Amor unum facere vult dilectum cum ipso, scilicet amante. Et post : Dilectivus (y) ingerit se, ut, si fieri possit, hoc ipse sit quod ipse, scilicet quem (8) amat; et sic miro quodam modo incipiat expelli et exire a se. Ex his arguitur sic : Ut natura amans exeat ex se et incipiat esse quod amat, non potest(e) fieri nisi per circumincessionem (Z,), non autem animae aut naturae creatae illabentis divinitati (t)), sed potius econtra, ut in natura tali nihil appareat nisi summae vel divinae dispositiones, immo ut non appareat aliud esse quam Deus; sicut ferrum candens igne lucet et ardet ut ignis, quasi non sit nec appareat esse aliud quam ignis.

Haec Scotus. II. Argumenta Henrici.

Contra eamdem conclusionem arguit Henricus, 13. Quodlibeto, q. 12, ubi quaerit : Utrum beatitudo principalius perficiat essentiam animae vel potentiam. Et respondet sic : Dicendum, inquit, quod, secundum Avi-cennam et alios philosophos, bonum quod est beatitudo hominis, non respicit essentiam animae, sed solum potentiam, mediante operatione. Sed isti non viderunt verani (6) beatitudinem, qua? consistit non solum in actu intellectus et voluntatis, in quibus non est nisi beatitudo creata, sed principalius consistit in objecto, quod est beatitudo increata, quae Deus est, inquantum est bonum voluntatis, quae se transformat in illud quantum possibile est secundum naturam, et hoc vi amoris, secundum quem elicitur ut habitu voluntatis volitio vera. Unde Hugo, super septimum capitulum Coelestis Hierarchia, dicit : Si enim in (t) dilectum non vadis, adhuc foris arnas. Et sequitur : Amor enim te facere vult unum cum illo : quoniam dilectio supereminet scientiae, et major est intelligentia; plus enim diligitur quam intelligitur; et intrat

(a.) quia.

quod Pr. dilectio et appropinquat, ubi scientia foris stat. Quod fit non per hoc quod homo illabatur divinitati, sed divinitas animae; sicut ferrum candescit ex hoc quod ignis profundat se in ferro, et non per hoc quod ferrum profundat se in igne. Illapsus autem magis fit in essentia animae quam in potentiis : sicut gratia, et gloria, quae est gratia consummata, principaliter est in essentia, et ex redundantia in potentiis, sub ratione habitus et virtutis. Per talem enim illapsum anima inflammatur et illuminatur ardore charitatis, et, prout est possibile, Dei formalitatem habet, ut quasi non sit nec appareat aliud esse quam Deus : sicut ferrum candens in igne lucet et ardet, ut quasi non appareat esse aliud quam ignis, nec distinctum quid abeo. Deinde per derivationem divinitas illabitur potentiis, idest, substantiae prout habet rationem potentiae. Unde est unus illapsus; nec potest fieri illapsus in essentia, quin redundet in potentiis. Dico ergo quod beatitudo principalius perficit essentiam quam potentias : quia in illa principalius habetur Deus, qui est beatitudo; et perficit illam quodammodo per suam essentiam, potentias autem animae nonnisi per illas operationes terminatas ad essentiam sub ratione veri et boni; licet perceptio hujus perfectionis non conveniat animae nisi per potentias.

Haec ille. III. Argumenta Aureoli.

Contra eamdem conclusionem arguit Aureolus (dist. 49, q. 1, art. 1), probando quod beatitudo non consistat in operatione secundum suam rationem absolutam, prout est quaedam qualitas absoluta, sed potius prout est exhibitiva objecti in esse praesentiali. Primo sic. Operatio nostra sub illa ratione est beatificativa, sub qua est satiativa (a) : quia beatitudo est summa satietas, juxta illud Augustini, Beatus est qui habet quidquid vult. Sed operatio non est satiativa, ut est talis qualitas, sed ut exhibitiva objecti beatifici in esse praesentiali. Ergo, etc. Major nota est, et probata per Augustinum, 13. de Trinitate (cap. 5). Minor patet. Quia solum finis habet satiare, non autem illud quod est ad finem, ut sic; operatio autem, in ratione qua est qualitas, praecisa exhibitione objecti, est ens ad finem, et non ipse finis. Similiter, ut sic, est bonum finitum et limitatum; nullum autem tale bonum satiat. Item, ut sic, distinguitur a Deo; nullum autem bonum satiat nisi Deus, ex 1. Confessionum (cap. 1). Item, ut sic, relinquit potentiam ad aliam operationem, puta aliam visionem; non ergo, ut sic, continet omnem formam, et, per consequens, ut sic, non satiat. Ergo, per oppositum, ipsa satiat inquantum est finis; et hoc habet inquantum est exhibitiva finis; et, ut sic, est infinita, et summum bonum, et virtualiter continens omne bonum. Ista tamen non competunt operationi formaliter, sed extrinsece, inquantum est exhibitiva summi boni et infiniti. Ex quo patet quod, ut sic, non relinquit potentiam ad aliud; quia omne bonum continetur eminenter (a) in eo quod exhibet. Secundo sic: Philosophus, i. Ethicorum (cap. 6), distinguit de bono (6); et dicit quod bonum accipitur pro utili; qualis est omnis bonitas ordinabilis in finem. Ulterius, objectum beatificum, est ultimus finis; actus vero est finis sub fine. His suppositis, arguo sic : In omni ordinabili in finem, et in omni eo quod est finis sub fine, ratio ejus quod est ordinabile in finem, non accipitur penes absolutum, sed in connexione ad finem; quae connexio consistit in exhibitione ipsius finis. Haec propositio apparet in exemplo. Si enim appeto potionem exhibentem sanitatem, non eam appeto propter absolutum, sed praecise ut ordinatur et connectitur sanitati; si enim appeteretur ratione absoluti, jam non appeteretur propter aliud, sed propter se. Sed bonitas actus beatifici est bonitas ordinabilis in finem ; nec appetitur propter se, sed propter aliud; nec beatificat propter se, sed propter objectum quod exhibet praesens. Ergo non beatificat, nec ratio ejus, inquantum est beatitudo, sumi debet penes ejus absolutum, sed penes exhibitionem finis. Confirmatur. Quia quando aliquid non competit alicui per se et primo, sed per aliud, non competit sibi per rationem sui absoluti, sed ex connexione ad illud. Sed beatificare non competit operationi per se et primo, sed ex ratione objecti. Ergo, etc. Unde, si Deus faceret absolutum operationis sine exhibitione objecti, non beatificaret. Si autem, per impossibile, faceret exhibitionem objecti remoto absoluto ipsius actus, beatificaret. Unde ex hoc potest sic argui: Illud essentialiter consistit in eo quo posito, et remoto omni alio, ponitur, et quo remoto, omni alio posito, removetur. Sed sic est de exhibitione objecti. Ergo, etc. Confirmatur. Quia, secundum Augustinum (13. de Trinitate, cap. 5), beatus est qui habet quidquid vult, et nihil male vult, id est, qui habet quidquid recte vult. Ista autem habitio non consistit in absoluto operationis, quia, illo volito, non ex hoc habetur volitum omne (v) bonum; sed consistit in exhibitione objecti, qua exhibitione habetur praesentialiter omne bonum in quadam ratione eminenti.

Haec Aureolus. Sj 2.

Contra secundam conclusionem Argumenta Scoti.

Contra secundam conclusionem arguit Scotus (dist. 49, q. 6), probando quod visio beatifica non mensuretur aeternitate. dicit,

Primo. Quia, secundum te, principium actus, quantum ad substantiam, est potentia; sed, secundum formam suam, principium ejus est habitus; et, si habitus sit infusus, perfectio actionis erit a causa exteriore, quae causat habitum. Ex hoc arguitur sic : Impossibile est actum, inquantum informatum, secundum quam rationem tu dicis actum beatificum (a), magis permanentem vel immutabiliorem esse quam secundum substantiam; quia impossibile est illud quod inest alicui (6) per accidens, esse immutabilius eo cui inest. Ergo, si actus secundum substantiam mensuratur aevo, quia esse ejus, secundum te, mensuratur aevo, sequitur quod actus inquantum informatus, vel habituatus, haberet majorem immutabilitatem quam aevi. Item. Quia apparet manifeste falsum quod aliquod creatum mensuretur aeternitate, ut distinguitur contra aevum. Quia, si aevum includat successionem sive potentialitatem ad deficiendum (y), hoc videtur competere cuilibet creato, quod non est proprie temporale. aeternum enim, sicut est totum simul actu, ita caret potentia non essendi. Tertio. Quia tua probatio non valet. Non enim sequitur : Creatura intellectualis non potest ex suis naturalibus in beatitudinem; ergo beatitudo in sua natura est (S) eminentioris permanentiae quam creatura intellectualis. Quia est accidens ejus; et, licet (e) tale accidens quod non consequitur principia subjecti nec subest causalitati hujus subjecti, est tamen in se quoddam minus nobile et minus permanens. Quarto. Quia non aliter visio quam tristitia damnatorum est aeterna. Patet : quia, Matth. cap. 25 (v. 41), dicitur, Ite maledicti in ignem aeternum; et multa talia ponuntur in Scripturis. Constat autem quod illa poena non est aeterna, aliqua aeternitate distincta ab aevo vel tempore perpetuo. Ergo consimiliter perpetuitas beatitudinis non est proprie aeternitatis, nec necessarii (0 esse, sed aevi, possibilis esse et non esse, tamen perpetuo conservati.

Haec ille. Et in hoc secundus articulus terminatur.