ARTICULUS II.

PONUNTUR ABJECTIONES jj 1.

Contra primam conclusionem Argumenta Durandi.

Quantum ad secundum articulum, arguendum est contra conclusiones. Et quidem, contra primam arguit Durandus (4. Sentent., dist. 1, q. 1), probando quod ad sacramentum novae legis non requirantur tres conditiones positio in probatione conclusionis. Priiiiofx). Quia, ut dicit, insacramentomatrimonii nulla praedictarum trium conditionum reperitur : sufficiunt enim ad matrimonium verum sola verba exprimentia consensum, in quibus illae tres conditiones reperiri non possunt. Item, de necessitate sacramenti ordinis non est consecratio materiae, nec in se, nec in suo simili, saltem quantum ad quatuor minores ordines, et quantum ad subdiaconatum; et tamen sunt sacramenta. Hem, tertia conditio, scilicet quod sacramenta contineant invisibilem gratiam, secundum Hugo-nem, vel quod sint causae gratiae, secundum Magistrum, calumniam habet apud multos. Unde diffinitio data a Magistro non videtur bona; nec similiter diffinitio Hugonis (de Sacram., lib. 1, pari. 9, cap. 2), qua dicitur : Sacramentum est materiale elementum, exterius oculis suppositum, ex institutione divina significans, ex similitudine representans, ex sanctificatione invisibilem gratiam continens. Sed diffinitio Augustini (a), qua dicitur, Sacramentum est in quo, sub tegumento rerum visibilium, virtus divina salutem nostram secretius operatur, videtur caeteris praeferenda, utputa quae nullam patitur calumniam. j; 2.

Contra secundam conclusionem Argumenta Durandi.

Contra secundam conclusionem arguit idem Durandus (dist. 1, q. 3), dicens primo (6), quod matrimonium potest contrahi sine verbis, puta per litteras inter absentes, vel nutus et signa inter mutos vel verecundos, praesupposito interiori consensu; et est aeque verum sacramentum sicut matrimonium per verba contractum. Quod pro tanto est, quia matrimonium fuit in veteri lege sicut in nova, nec aliquid reale additum est ad matrimonium in nova lege supra illud quod erat de ratione ejus in veteri, nisi forte indivisibilitas; et ideo, sicut tunc poterat contrahi sine verbis, ita et nunc.

Nec valet quod ab aliquibus dicitur, quod matrimonium, secundum quod est sacramentum, in dispensatione ministrorum consistens, requirit aliqua verba, scilicet benedictionem ab Ecclesia institutam. Quia benedictio nubentium non est de essentia matrimonii, sed solum de solemnitate; nec omne matrimonium benedicitur, sed solum primum, et tamen secundum est sacramentum sicut primum; nec Ecclesia potest statuere aliqua quae sint essentialia sacramento, etc. Item, quod non omnia sacramenta novae legis consistant in verbis et rebus, sed solum quaedam, patet. Sacramentum enim matrimonii, secundum suum potissimum esse, consistit in verbis exprimentibus consensum de praesenti. Sacramentum etiam poenitentiae, prout est sacramentum novae legis, hoc est, prout includit confessionem poenitentis et absolutionem sacerdotis, consistit in solis verbis. (oc) Haec diffinitio, quoad sensum tantummodo, Augustino attribuenda est; ac deduci potest ex Quaestionibus in Leviticum, q. 84. Reperitur vero, quoad verba, apud Isidorum, 6. Etumolog., cap. 19; necnon in Decreto, caus. 1, q. I, cap. Multi; quod quidem caput collectum est partim ex sententiis Gregorii (Reg. Post., part. 3, adm. 5; et 15. Moralium, cap. 16), partim ex verbis ipsis Isidori (loc. cit.) et Hieronymi (Comment. ad cap. 1 et 2 Malachiae).

Cfr. Editionem Lipsiensem secundam Corporis Juris Canonici, Lipsiae 1879, vol. 1, pag. 387, 388. 5 Nec requiritur in aliquo praedictorum sacramentorum aliqua res praeter verba. Igitur (a) praedicta sacramenta non consistunt in verbis et rebus. Et si dicatur quod in matrimonio verba unius conjugum tenent locum formae, et verba alterius tenent locum materiae; in poenitentia verba sacerdotis absolventis tenent locum formae, et verba poenitentis tenent locum materiae;

non valet. Quia nos non dicimus quin in quolibet sacramento sit aliquid pro forma, et aliquid pro materia (quamvis in matrimonio sit difficile assignare hoc, quia quilibet conjugum de pari se habet ad matrimonium, et ideo verba unius censenda sunt sicut verba alterius); sed quaerimus an omnia sacramenta novae legis consistant in verbis et rebus. Et constat quod non, quantum ad praedicta duo sacramenta : quia, cum dicitur sacramentum constare ex verbis et rebus, res et verba sunt duo separata, ita quod nec verba possunt accipi pro rebus, nec res pro verbis, si illud dictum debeat verificari; et ideo, quamvis in matrimonio et poenitentia sint verba et verba (6), non est propter hoc dicendum quod consistant in rebus et verbis. Nec personae (y) concurrentes ad matrimonium, aut ad sacramentum poenitentia:, possunt dici res, prout nunc loquimur; quia suscipientes sacramentum non sunt de intrinseca ratione sacramenti. Et sic patet quod non omnia sacramenta novae legis consistunt in rebus et verbis, saltem poenitentia et matrimonium.

Haec Durandus. Sj 3. -

Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Durandi. - Contra tertiam conclusionem arguit idem Durandus (dist. 1, q. 4), probando primo (o) quod, praeter gratiam, non debeat poni dispositio, aut ornatus causatus in anima per sacramenta. Constat enim, inquit, quod sine dispositione, vel ornatu quem ponis, potest haberi gratia, ut in illis qui sanctificantur in utero, vel in adultis qui justificantur ante susceptionem baptismi, et in illis qui vere conteruntur ante confessionem et absolutionem. Gratia etiam habita sine illis sufficientissime ornat animam. Quare ponere talem dispositionem, vel ornatum, videtur esse pura adinventio, ad palliandum quod sacramenta aliquid causant in anima : de nullo enim alio servit praedicta dispositio, vel ornatus; vel dicas de quo; et non erit facile fingere. Hic autem non includimus characterem, quia de illo fiet inferius mentio specialis. Item. Matrimonium verum et ratum potest contrahi inter absentes, quantumcumque distantes; si ergo per tale matrimonium conferretur contrahente) Igitur. - Om. Pr. (6) et verba. - Om. Pr. (y) personae.

per se Pr. (6) primo. - Om. Pr. T III. - QUAESTIO I. TENTURUM tibus bene dispositis gratia, qnae est a solo Deo, qui est praesens omnibus, quantumcumque inter se distantibus, qualiter tamen per verba matrimonii prolata in Hispania potest conferri alteri conjugum exsistenti in Francia aliquis ornatus, vel dispositio ad gratiam, non apparet probabile. Hem. Vere contritus habet gratiam antequam confiteatur vel absolvatur; si ergo per sacramentalem absolutionem causatur aliquis ornatus in eo, ille non poterit esse dispositio ad gratiam, quae praecessit, nec ad augmentum gratiae : quia (sicut dicit se ostendisse, lib. 1, dist. 17), forma augmentabilis potest augeri (a) ex parte solius agentis, sine nova dispositione subjecti; igitur nulla necessitas est quod per sacramentum imprimatur talis dispositio, vel ornatus; nec apparet utilitas; quare nec probabilitas. Item. Per sacramenta quae dicuntur characterem imprimere, non ponitur causari talis dispositio, vel ornatus; character ergo excludit necessitatem et etiam congruitatem cujuscumque alterius dispositionis ad gratiam. Cum ergo baptismus, confirmatio, et ordo, dicantur imprimere characterem indelebilem, sequitur, ut videtur, quod baptizatis, confirmatis, et ordinatis recipientibus alia sacramenta, non imprimitur per ea aliqua dispositio, vel ornatus; et sic illa sacramenta nihil causabunt. Et si dicatur quod character baptismi non excludit necessitatem nec congruitatem alterius dispositionis ad gratiam absolute, sed solum respectu gratiae baptismalis; et consimiliter est de charactere confirmationis, et ordinis;

- non valet : quia eadem est gratia secundum speciem per quam in baptismo tollitur culpa originalis, et in poenitentia culpa actualis, et per quam meritorie exercemus actus ad quos deputamur per confirmationem, et ordinem, et alia sacramenta; et ideo, si character tollit necessitatem vel congruitatem dispositionis, vel ornatus, respectu unius, tollit etiam respectu cujuscumque alterius. Et sic non videtur quod sit ponenda talis dispositio, vel ornatus.

Heec Durandus, in forma. II. Argumenta Scoti. - Contra eamdem conclusionem arguit Scotus (4. Sentent. , dist. 1, q. 5), probando quod nullum sacramentum, etiam in virtute Dei, attingat ad characterem, vel dispositionem ad gratiam, vel ornatum effective inducendum. Primo sic. Creatura non potest agere instrumentaliter ad terminum creationis, secundum te; et hoc, ut tu dicis alibi, maxime est verum de substantia corporea, cujusmodi est sacramentum. Dispositio autem prima, vel pravia ad gratiam, qualem ponis, est terminus creationis. Ergo, etc. Minor probatur : quia illa dispositio est forma simpliciter supernaturalis; et quaelibet talis est aeque inducibilis de potentia naturali subjecti recipientis; aeque etiam subjectum est in potentia obedientiali ad quamcumque talem formam. Secundo. Quia ista dispositio, cum, secundum te, sit necessitans respectu gratiae quando non est impedimentum in suscipiente, sequitur quod simul fiant in anima non indisposita ista dispositio et gratia. Igitur fit in instanti, sicut et gratia.

Hoc etiam patet (a): Quia non est successio in inductione alicujus formae, nisi penes partes mobilis, vel formae. Neutrum autem est hic. Non primuni : quia subjectum est indivisibile. Non secundum : quia tunc gradus formae non possent esse, nisi talis dispositio continue fieret major et major; sed possibile est in aliquo suscipiente sacramentum minimam dispositionem induci, sicut et minimam gratiam infundi, ad illam autem gratiam non requiritur nisi minima dispositio; non est igitur ibi successio penes gradus secundum quos dispositio successive inducatur.

Patet etiam tertio illa propositio : Quia instrumentum non agit nisi in virtute principalis agentis; igitur, si instrumentum potest agere in tempore ad illam dispositionem, sequitur quod Deus agat in tempore vel successive ad eamdem. Consequens videtur inconveniens : tum propter infinitatem potentiae agentis; tum propter summam capacitatem suscipientis, non habentis contrarium.

Sic ergo supponitur ex istis tribus rationibus, quod illa dispositio praevia ad gratiam, quam tu ponis, inducatur vel induci possit in instanti. Sacramenta autem communiter non possunt habere actionem suam in instanti. Probatio (6) : quia communiter in sacramentis requiruntur multa verba; illa autem non possunt habere esse in instanti; igitur in tempore; quare nec agere actione sua naturali; igitur nec supernaturali, quia, secundum te, quando instrumentum habet actionem excedentem suam virtutem , habet etiam actionem propriam.

Si autem fingatur unam (y) illarum syllabarum totius orationis sacramentalis habere esse in instanti (quod ideo fictio est, quia formatio hujus syllabae est cum motu locali aeris, et motus non est in instanti), adhuc non salvatur propositum. Quia : aut illa esset prima syllaba; aut ultima; aut intermedia. Quoecumque ponatur, ex quo habet actionem ad illam dispositionem quae causatur in instanti, et nulla alia, sequitur quod illa sola sufficeret, et illa sola inter alias haberet rationem sacramenti; quia omnes aliae, praeter illam, nec instrumentaliter, nec quocumque modo agunt illam dispositionem praeviam. Quod est inconveniens : quia, in tali oratione sacramentali , non una (5) syllaba ponitur sacramentum . DISTINCTIO I. II. ET II). - QUAESTIO I. 7 sed tota oratio.

Quod si ultra fingas ultimam syllabam esse sacramentum completive, et habere actionem quae attribuitur sacramento non in virtute propria, sed in virtute omnium praecedentium, sicut ultima gutta in virtute omnium praecedentium cavat lapidem, 8. Physicorum (t. c. 23);

hoc nihil est. Numquam enim in talibus ultimum completive causat effectum in virtute praecedentium, nisi quia praecedentia dereliquerunt aliquam dispositionem praeviam ad illum terminum; hae autem syllabae praecedentes, nullam talem dispositionem derelinquunt ante ultimam; igitur, etc. Tertio. Quia in aliquo sacramento, scilicet in Eucharistia, non videtur ista causalitas esse possibilis : et hoc, sive loquamur de sacramento pleno, sive Eucharistia jam consecrata; vel de ipsa consecratione sacramentali, quae est via ad sacramentum. Nam, primo modo loquendo, illa species panis non videtur esse causa instrumentalis attingendo effectum, scilicet exsistentiam realem corporis Christi hic, neque etiam aliquam dispositionem ad illum effectum. De consecratione etiam patet quod illa verba prolata non attingunt transsubstantiationem, quae est terminus principalis illius consecrationis; cum illa transsubstantiatio non fiat nisi virtute Dei infinita; quod aeque vel magis patet quam de creatione. Neque attingit aliquam dispositionem praeviam ad illam transsubstantiationem. Quia aut illa dispositio esset in pane, aut in corpore Christi. Neutrum potest dici. Non enim in corpore Christi; quia jam non esset dispositio. Nec in pane : quia, cum illa dispositio esset necessitas ad transsubstantiationem, in eodem instanti cum transubstantiatione esset; et tunc in illo instanti esset panis, quia quando est dispositio, est ejus subjectum; sic ergo panis esset (a) in illo eodem instanti in quo est illa dispositio et transsubstantiatio; quod includit contradictionem.

Similiter, pura fictio videtur quod per ista verba, Hoc est corpus meum, magis atteretur panis quam per alia verba prolata, puta. Iste panis est panis, et hujusmodi; cum sonus non habeat virtutem activam ad causandum realem alte-rationem, ut apparet, in pane.

Potest etiam hoc argui ut prius. Quia illa verba sacramentalia habent esse in tempore; igitur et actionem suam in tempore. Illa autem dispositio ad Eucharistiam, si fingatur, non potest causari in tempore, propter ea quae supra dicta sunt.

In proposito etiam est ratio specialis quare verba consecrationis hostiae non possunt habere actionem respectu transsubstantia-tionis, seu dispositionis necessariae ad illam transsubstantiationem. Quia non prius agunt circa passum, quam tangant illud, secundum te, et secundum Philosophum, 3. Physicorum (t. c. 16, etc; et 7. Phys., t. c. 8), de simultate agentis et passi. Nunc (a) autem, in instanti completae prolationis, nondum species hujusmodi objecti verborum tangunt speciem panis; quia multiplicatio soni non fit nisi in tempore, secundum Philosophum, in de Sensu et Sensato, objectione penultima. Igitur per tempus, post ultimum instans completae prolationis, nondum transsubstantiatio facta est; nec dispositio praevia ad ipsam. Igitur panis per totum illud tempus permanet; quod est contra communem opinionem de Eucharistia. Quarto arguitur. Quia ista opinio ponit pluralitatem sine necessitate; quod est contra doctrinam philosophorum, ut patet, 1. Physicorum (t. c.6 et seq., et 56), de opinione IJelissi et ejus commentatorum, contra Anaxagoram, et 8. Physicorum (t. c. 48), et 3. de Anima (t. c. 45 et 60); quia natura nihil facit frustra. Semper enim paucitas, si sufficiat ad salvandum apparentiam, est magis ponenda. Sed talem dispositionem fieri universaliter in sacramentis, omnino videtur superfluum; nec hujusmodi pluralitatis videtur esse aliqua necessitas : ut patet in Eucharistia; quia fictio purissima videtur esse ponere aliquam dispositionem praecedentem, vel interspecies panis, quae fiunt sacramentum, et inter exsistentiam corporis Christi, quae est res significata. In aliis etiam sacramentis hoc probatur. Nam in illis quae non imprimunt characterem, nulla necessitas videtur ponendi talem dispositionem, quae dicitur ornatus, secundum te; immo hoc videtur contra communem doctrinam theologorum. In quibuscumque enim sacramentis imprimitur dispositio ad effectum principalem, si, propter obicem in suscipiente, non causatur tunc effectus finalis, cessante obice, sufficit dispositio ad illum effectum principalem. Apparet etiam in sacramentis imprimentibus characterem, quae propter hoc sunt inite-rabilia. Sed in ficte poenitente, cessante fictione, nihil est quod sufficiat ad effectum verae poenitentiae ; alioquin non oporteret talem ficte confessum , de eisdem peccatis iterum confiteri (6). Igitur in tali sacramento nulla imprimitur dispositio, quae sit dispositio necessitans ad effectum sacramenti.

Haec Scotus, in forma. III. Argumenta Aureoli.

Contra eamdem conclusionem arguit Aureolus (4. Sentent., dist. 1, q. 1, art. 1) multipliciter. Et Primo sic. Si sacramentum haberet talem efficaciam et virtutem,- hoc deberet poni in sacramento dignissimo, puta Eucharistiae. Sed talem efficaciam et virtutem impossibile est poni in sacramento Eucharistiae. Igitur non oportet ponere in aliis ad salvandum eorum dignitatem. Minor probatur. Quia transsubstantiatio est actio incomprehensibilis intel- 8 lectui creato : puta quod aliquid transeat in aliud, et nihil ponat in eo, nec maneat in se, nec annihiletur, hoc videtur incomprehensibile omni creato intellectui. Et ratio est : quia passio in secundo modo dicendi per se, hic separatur a subjecto, cum tamen subjectum in natura sua determinet sibi hanc passionem.

Dicetur forte quod istam transubstantiationem dupliciter possumus considerare : scilicet quantum ad terminum ad quem, scilicet corpus Christi; et terminum a quo, puta substantiam panis. Licet ergo sacramentum non habeat efficaciam circa terminum ad quem, habet tamen circa terminum a quo; omnia autem illa miracula sunt circa terminum ad quem.

Contra istam responsionem arguitur sic : Quia non intelligo quod ista opinio velit dicere quod virtute transsubstan-tiationis fiat aliquid in pane, puta dispositio aliqua, sicut aliqua mollities, vel aliqua alia qualitas, vel respectus, quo panis aptius transeat in corpus Christi : si enim mille tales qualitates fiant, non propter hoc apparet panis magis aptus ad transsub-stantiationem in corpus Christi. Secundo, quia illa qualitas et dispositio induceretur in pane in ultimo instanti prolationis verborum sacramentalium; sed ultimo instanti prolationis verborum, panis non est, sed desinit esse; et sic illa dispositio et qualitas fieret in non ente. Sic igitur intelligo istam responsionem : non quod sacramentalia verba (a) sic agant in transitum panis in corpus Christi, quia sic agerent in termino ad quem; sed quia agunt in panem, non positive, causando dispositionem aliquam in pane, sed privative, agendo in desinitionem panis, ita quod virtute eorum desinit esse panis. Et si opinio sic intelligatur, arguitur contra eam; et probo quod, si sacramentalia verba (g) agunt ad desinitionem panis, necessario agunt ad transitum in corpus Christi. Et arguitur sic Primo (y). Eadem actione et motu quo quis recedit a termino a quo, accedit ad terminum ad quem : nam nihil aliud est recessus ab hoc, quam accessus ad hoc; per hoc enim quod accedo ad hoc, recedo ab hoc. Sed, per te, virtute verborum fit recessus a substantia panis. Igitur, virtute eorum, fit accessus ad corpus Christi. Secundo. Quia, si verba sacramentalia agunt ad desinitionem panis, igitur actio eorum erit annihi-lativa. Sed impossibile est quod annihilare conveniat alicui creaturas. Tum etiam quia per hoc Doctores evadunt quod panis in transsubstantiatione non annihilatur, quia transsubstantiatio non terminatur ad non esse panis, sed ad esse corporis Christi; quia panis non desinit esse, sed convertitur in corpus Christi. Tertio. Quia desinitio esse panis, nihil aliud est quod substractio influxus Dei in esse panis. Igitur agere ad hoc, est agere ad hoc quod Deus subtrahat influxum respectu panis; et tunc, si illa virtus potest agere ad hoc quod Deus subtrahat influxum respectu panis, ita et posset agere ad hoc quod subtraheret (a) influxum respectu alterius creatura;. Ergo illud sacramentum non potest agere ad desinitionem panis. - Confirmatur. Quia panis sic desinit esse, quod totum esse panis, scilicet materia et forma, desinit esse. Tunc sic : Impossibile est aliquam creaturam sic agere ad desinitionem alicujus. Igitur, etc. Assumptum probatur : quia nullum accidens primo agit ad desinitionem sui subjecti; omnis autem actio creatura? est accidens, habens creaturam pro subjecto; ergo nullius creatura; actio est primo ad desinitionem materiae. Quarto sic. Suppono (6) primo, quod omnis actio creatura; est accidens. Secundo, suppono (y) quod in transsubstantiatione sunt duo signa : primum est non entitas panis; secundum est entitas corporis Christi. Quaero igitur de actione verborum sacramentalium : in quo est subiective ? Aut in primo signo substantias ipsius panis; aut in signo substantia; corporis Christi; aut est actio sine subjecto subsistens. Non potest dici primum : quia in illo signo est non entitas panis. Probatur : quia in instanti in quo est transsubstantiatio, primo non est panis; quia tunc primo conversus est in corpus Christi. Nec potest dici secundum : quia, per te, actio procedens virtute illorum verborum non attingit terminum ad quem. Relinquitur igitur tertius modus, quod actio illa sit subsistens; vel oportet dicere quod talis actio est impossibilis.

Dices quod actio illa est in substantia panis, quae desinit esse : substantia enim panis est in aliquo ultimo, in toto tempore praecedente conversionem; et actio est in pane, pro instanti desinitionis,ad quod immediate sequitur totum tempus in quo panis habet non esse.

^ Contra istam responsionem arguitur sic. Suppono (5) quod panis non desinit esse per motum, sed in instanti completae prolationis verborum, in quo primo est actio divina, respectu termini ad quem. Tunc sic : Aut actio illorum verborum est in eodem instanti in quo est actio divina; et tunc, cum actio illa, per te, sit subjective in pane, habeo quod in eodem instanti erit ibi substantia panis et esse corporis Christi. Aut actio divina et actio verborum est in alio et alio instanti.Et tunc: vel inter illa duo instantia est tempus medium, et tunc cadit medium interesse panis et esse corporis Christi, ita quod est tempus in quo nec est ibi panis nec corpus Christi; vel inter illa duo instantia non cadit tempus medium, DISTINCTIO 1. 11. ET III. - QUAESTIO I. 9 et sic erunt duo instantia immediata. Igitur oportet dicere quod actio illorum verborum sit in instanti in quo est actio divina circa corpus Christi, et per consequens quando panis primo non est; et sic non est subjective in pane. Igitur vel est subjective in termino ad quem, scilicet in corpore Christi; vel est subsistens. Utrumque autem est impossibile. Sic igitur patet quod in sacramento Eucharistiae non potest esse aliqua activitas respectu cuiuscumque dispositionis in pane; nec respectu desinitionis panis; nec respectu termini ad quem, quia tunc actio creatura haberet in termino ad quem multa miracula, quae sunt possibilia soli divinae virtuti. Secundo principaliter arguit sic (ibid., art. 2) : Ad salvandum veram efficaciam sacramentorum respectu gratiae et sanctificationis quam attribuunt eis sancti, non oportet ponere talem virtutem inhaerentem , per quam attingant ad aliquam dispositionem praeviam ad gratiam, puta characterem, vel ornatum. Igitur conclusio falsa. Consequentia tenet. Sed assumptum probatur. Quia illi de alia opinione ita bene salvant efficaciam et activitatem sacramentorum, sicut tu. Quod probatur duplici ratione. Prima est : Quia quando duae dispositiones ita se habent ad aliquam formam, sic quod una non est magis dispositio vel necessitas ex natura rei quam alia, immo neutra est dispositio ex natura rei, sed utraque est dispositio tantummodo per voluntatem agentis, aeque bene salvat causalitatem dispositivam qui ponit quod inducitur tantum per secundam dispositionem, sicut ille qui ponit quod inducitur per primam. Probatio istius est : Nam, per te, causalitas sacramentorum non est nisi dispositiva, per hoc quod inducunt dispositionem ad gratiam. Si igitur hoc quod tu ponis, non est magis dispositio ex natura rei quam illud quod ponitur ab aliis, sed utrumque est dispositio quia placet principali agenti, sequitur quod ita bene agit aliquid inducendo aliam dispositionem, quaecumque sit illa, sicut agit inducens praeviam dispositionem, quam tu ponis. Sed character, vel ornatus, qui, perte, ponitur dispositio ad gratiam in anima, non est magis dispositio vel necessitas ex natura rei, quam sit illa extrinseca operatio naturalis sacramenti, puta ablutio, vel aliquid hujusmodi; immo utrumque est dispositio, quia placet divinae voluntati; et aeque bene placet divinae voluntati quod sola ablutio sit dispositio, sicut ponunt alii, sicut character, vel ornatus, quem (a) tu ponis. Ergo non magis tua positio salvat efficaciam sacramentorum, quam illi qui ponunt in sacramentis tantum naturalem operationem exteriorem. Major nota est. Minor probatur, scilicet quod character non est magis dispositio ad gratiam ex natura rei, quam sit naturalis operatio extrinseca sacramentorum. Primo : quia, dato opposito, sequitu quem.

quam Pr. tur quod habens summam gratiam, deberet habere summum characterem. Probatur : Quia habens formam aliquam in summo, necessario habet dispositionem quae necessitat ad illam formam, in summo; verbi gratia, habens formam ignis in summo, habet dispositionem quae ad illam necessitat, in summo. Sed consequens est falsum : quia in Christo fuit gratia in summo, quia non est ei datus Spiritus ad mensuram; et tamen Christus non habuit characterem; quia character est spiritualis potestas a Christo derivata (a), haec autem potestas spiritualis non est in Christo.

Secundo ad idem : Quando aliquid est dispositio ex natura rei, ubicumque est forma, ibi est dispositio. Si igitur character esset dispositio ad gratiam ex natura rei, tunc esset character in quocumque esset gratia. Sed consequens est falsum: quia in antiquis patribus, puta Ahraham et aliis, non est dubium quin fuit gratia; et tamen in eis nullus ponitur ornatus, aut character.

Tertio ad idem : Quia gratia praecedit characterem. Nulla autem forma praecedit suam dispositionem. Assumptum patet : Quia in catechumeno (6) adulto contrito est gratia; et tamen non est character, nisi postquam est baptizatus. Tum quia communiter tenetur quod ex contritione cordis dimittitur (y) culpa; ergo tunc datur gratia, quia de facto nullus est sine culpa, nisi sit in gratia; et tamen character non datur ei ex sola contritione, sed post susceptionem sacramenti.

Quarto ad idem : aeque immediate anima est susceptiva gratias, sicut gloria?. Sed anima secundum solam essentiam suam est susceptiva gloriae; secundum Augustinum (14. de Trinitate, cap. 8), eo enim anima est capax (5) beatitudinis, quo est imago Trinitatis. Ergo similiter, secundum suam substantiam est capax gratiae.

Confirmatur. Quia quamdiu manet dispositio quae est necessitans (s) ad formam, manet forma. Sed non tamdiu manet gratia, quamdiu manet character. Patet de malo sacerdote, quo cadente in peccatum mortale, manet character, non tamen manet gratia. Sic igitur apparet quod character non est dispositio ad gratiam, nisi sola divina voluntate, quia placet Deo. Sed aeque bene sola ablutio, vel quaecumque alia operatio naturalis sacramenti, potest esse dispositio : ut puta, si placeret Deo quod cuicumque fuerit talis operatio applicata, detur gratia. Igitur non magis sacramenta erunt causa dispositiva gratiae, per hoc quod fuerint activa respectu characteris, quam per hoc quod habent proprias operationes naturales. (j) Verba Augustini sunt: Eo quippe ipso imago ejus est, quo ejus capa.c est, ejusque particeps esse potest; quod tam magnum bonum, nisi per hoc quod imago ejus est, non potest.

Secunda ratio pro principali assumpto est talis : Ille modus qui salvat efficaciam sacramentorum cum pluribus pactis et pluribus inconvenientibus, non salvat aeque bene efficaciam sacramentorum sicut ille modus qui salvat cum paucioribus pactis et nullis inconvenientibus. Sed ponentes sacramenta agere tales characteres et ornatus praevios ad gratiam per virtutes infusas, ponunt plura et superflua pacta. Quod probatur. Nam ad minus oportet quod ponant quatuor pacta. Primum est de infusione virtutis : puta quod Deus, accedente verbo ad elementum, pepigerit infundere hujusmodi virtutem. Secundum pactum est in electione : nam, si sacerdos habeat tres hostias coram se, et proferat verba sacramentalia, dirigendo actionem suam ad unam illarum, illa sola convertitur in corpus Christi; ergo oportet quod hic sit novum pactum, ut Deus pepigerit quod virtus quam infundit verbis, non agat nisi in illud ad quod dirigitur intentio proferentis. Tertium pactum est in exspectatione : nam in sacramento baptismi, quod integratur ex ablutione et verbo, non (a) oportet quod idem instans sit finis ablutionis et prolationis verborum; igitur, si prius finiantur verba quam ablutio, oportet quod Deus pepigerit quod exspectabit quousque sit facta ablutio et finita; vel, si prius sacerdos ablueret puerum quam verba finiantur, si, finita ablutione, puer habet characterem, igitur nihil faciunt ulterius verba illa; si vero nondum habet characterem et gratiam Christi, igitur Deus exspectat, ita quod pepigit quod non dabit gratiam, quousque verba finiantur. Quartum pactum est, quia Deus pepigit quod habenti characterem dabit gratiam; quod pactum aliud est a praedictis. Iste modus similiter ponit multa inconvenientia, quae superius sunt adducta.

Confirmatur. Quia aut illa verba causant characterem ad prolationem ultimae syllabae, aut per omnes simul. Non secundum : quia impossibile est quod omnes syllabae simul proferantur; nihil autem causat quando non est. Nec primum potest dari : quia tunc primae fuerunt superfluae, nec fuerunt dignae; et si non per primam, eadem ratione nec per ultimam. Quod si dicas quod per ultimam, in virtute praecedentium, jam venis ad aliud pactum; quia oportet te dicere quod sic est, quia Deus sic statuit. Cur igitur Deus non posset sic statuere, quod cui fuerit applicata exterior ablutio, immediate conferat ei gratiam?

Confirmatur adhuc. Quia non apparet, si ponatur talis virtus in verbis, ubi sit subjective. Non enim in voce, aut sono : quia est quaedam qualitas; qualitas autem non est subjectum qualitatis. Nec in aere fracto, vel gutture, aut toto spatio; quia omnia ista sonant in quamdam inconvenientiam. Non igitur ista sacrata) enim. - Ad. Pr. menta plus faciunt per virtutem infusam, quam per solam ablutionem exteriorem. Tertio principaliter arguit (ibid., art. 3), probando quod distinctio facta de causa principali et instrumentali non juvet. Quia instrumenta non aliter agunt, nisi quia recipiunt primum effectum ipsius agentis principalis, qui non est alius quam motus localis; nec habent aliquam virtutem impressam a principali agente, sed solum motum localem. Ponere autem sacramenta illo modo agere, est inconveniens. Assumptum probatur. Quia sicut est in aliis motibus, sic, suo modo, in motu locali. Sed in aliis motibus, puta in motu ad formam, agens active expellit formam per se, et per suum principium intrinsecum; forma autem inducta ab agente, non expellit illam formam active, sed actio agentis terminatur ad inductionem albedinis, qua inducta, propter ^compossibilitatem, sequitur non esse nigredinis; quod quidem est ab agente effective, formaliter vero ab ipsa albedine. Ergo sic est in motu locali, quod per illud quod movetur ad ubi non expellitur aliud corpus active, sed tantum propter ^compossibilitatem subjectivam, qua impossibile est eumdem situm numero esse in duabus dimensionibus; active autem expellitur per movens tale mobile. Imaginandum est ergo (a) quod in omni actione artis per instrumentum, primus effectus agentis est motus localis ordinatus ad ulteriorem effectum; iste autem motus localis recipitur in instrumento, per quem acquiritur instrumento aliquis situs, et ex consequenti excluditur ab eodem situ aliud corpus, eodem modo quo, acquisita aliqua forma alicui subjecto, ex consequenti fit exclusio effectus formalis alterius formae ab illo subjecto; et sic, per hoc, in corpore fit alius et alius situs; et, per consequens, alia et alia figura, quia alietas figurae sequitur ad alietatem situs partium (quia figura non est aliud quam terminatio quantitatis, terminatio vero variatur ad variationem situalem partium quantitatis); et quia partes variant situm active ab agente, ex quadam autem repugnantia et incompossibilitate subjectiva ab instrumento quod primo recipit motum localem ab agente, ideo alia et alia variatio situs partium exigit aliud et aliud instrumentum. Cum ergo sacramenta non agant sicut instrumenta artificialia (per hoc quod recipiunt motum localem, et causant ex quadam incompossibilitate alium et alium situm), nec per modum instrumentorum naturalium (nam talia non sunt aliud quam qualitates complexionales, facientes consimiles qualitates, ad quas necessario sequitur forma substantialis; non sic autem potest poni de sacramentis), sequitur quod improprie dictum est quod agant ad gratiam instrumentaliter; sed, si agant, hoc est applicando activa passivis. - Haec Aureolus, in forma, contra tertiam et aliqualiter contra quartam conclusiones. g 4.

Contra quartam conclusionem I. Argumenta Durandi.

Contra quartam arguit Durandus (dist. 1, q. 4), probando Primo (a), quod nec in rebus, nec in verbis sacramentalibus, sit ponenda aliqua virtus spiritualis, a Deo influxa, quae causet instrumentaliter dispositionem vel ornatum in anima. Quod enim, inquit, in rebus spiritualibus, sicut est anima rationalis cum suis potentiis separabilibus, possit esse dispositio spiritualis, consonum est rationi. Sed quod in rebus pure corporalibus, quales sunt res sacramentales, possit esse virtus seu qualitas spiritualis, non videtur consonum rationi. Non enim quodlibet accidens natum est esse in quolibet subjecto, sed determinatum in determinato : actus enim activorum sunt in patiente disposito. Subjectum autem receptivum virtutis spiritualis, non est res corporalis; sicut subjectum susceptivum accidentis corporalis, non est res spiritualis. Unde, sicut angelus non potest esse subjectum quantitatis corporalis, vel coloris; sic res corporales (6), sicut sunt res sacramentales, non sunt susceptivae activitatis seu virtutis spiritualis. Ad hoc dicunt quidam, quod, licet res spiritualis, ut angelus, non possit (7) esse subjectum quantitatis, vel albedinis, vel alterius qualitatis corporalis, denominatur tamen a conditione corporali, ratione effectus quem facit in corpore : dicimus enim angelum esse in loco, ratione effectus quem facit circa corpus exsistens in loco. Et similiter, ut dicunt, quamvis virtus quae est in sacramento, non sit spiritualis per essentiam, nec ratione subjecti, potest tamen dici spiritualis, ratione effectus quem facit in anima, quae est spiritualis; sicut etiam herba dicitur sana, ratione sanitatis quam facit.

Sed hoc non valet : quia rationi bene consonat quod corpus agat in corpus, et spiritus in corpus, et quod denominentur ab effectu quem faciunt; sed non consonat rationi quod corpus agat in spiritum; nec, per consequens, habet ibi locum denominatio ab effectu. Secundo arguit. Quia, qua ratione esset aliqua virtus in verbis, eadem ratione esset in aliis rebus sacramentalibus, et in ministro; quia haec omnia sunt de necessitate sacramenti. Sed hoc non potest esse, ut probatur. Igitur, etc. Probatio minoris : Quia, si in quolibet praedictorum sit aliqua virtus, tunc multiplicabuntur virtutes, secundum multiplicationem eorum. Hoc autem non videtur conve- III. - QUAESTIO I. ii niens. Quia, in genere causae efficientis, plura non occurrunt immediate ad unum effectum, nisi propter imperfectionem cujuslibet eorum; supplent enim omnia vicem unius perfecti agentis. Si ergo sunt plures virtutes, secundum pluralitatem eorum quae concurrunt ad necessitatem sacramenti, sequitur quod quaelibet sit imperfecta et de se insufficiens ad producendum effectum sacramenti; et sic Deus daret plures virtutes rebus sacramentalibus, quia non posset esse unica quae totum produceret; quod est fictitium; vel, si posset esse aliqua una talis, melius esset quod illa daretur sacramentis, quam quod aliae imperfectae multiplicarentur. Tertio arguitur sic, quod nec in ipsis verbis videtur esse talis virtus. Quia, cum oratio sit quantitas discreta, impossibile est unam virtutem numero esse in tota oratione. Oportet igitur quod vel sint tot virtutes quot sunt syllabae in oratione, vel quod solum in ultima syllaba sit virtus illa. Non potest dici quod in qualibet syllaba sit specialis virtus. Quia, cum sacramenta non habeant efficaciam suam nisi in ultimo instanti quo verba complentur, ante quod instans praecedentes syllabae desierunt esse, et, per consequens, virtutes exsistentes in eis, sequitur quod illae virtutes nihil faciunt ad effectum sacramenti : nec in inducendo ipsum, quia tunc non sunt; nec in disponendo (sicut dicitur de guttis praecedentibus cavationem lapidis, quae disponunt ad illud quod ultima perficit), quia ante characterem, vel ornatum quem sacramenta efficiunt, nulla dispositio praecedit in anima, quae fiat per sacramenta. Item, nec talis virtus est solum in ultima syllaba : quia, per eamdem rationem, virtus quae est in aqua baptismi, esset solum in ultima parte aquae quae tangit corpus baptizati; quod satis assimilatur fictitio. Quarto arguitur sic : Nullum instrumentum agit in virtute alterius circa aliquam materiam, nisi exercendo circa eamdem suam propriam actionem : licet enim Deus posset immediate facere lectum, si tamen faciat mediante dolabra ut instrumento, necesse est quod dolabra suam propriam actionem exerceat circa materiam de qua fit lectus. Sed res sacramentales, cum sint corporales, suam propriam actionem non possunt habere circa animam, in qua recipitur effectus sacramenti, ut probat Augustinus, 6. Musicae (cap. 5). Igitur impossibile est quod res sacramentales agant aliquid in anima nostra in virtute alterius. Ad hoc respondent aliqui, quod res sacramentales agunt de se circa totum compositum : sicut aqua baptismi corpus animatum abluit, et oleum ungit; et, per consequens, agunt in quamlibet partem; propter quod, ut instrumentum Dei (a), possunt agere in animam, quae est pars totius compota) Dei. - dici Pr. siti. - Sed istud non valet. Quia illud quod agit in totum compositum, non potest agere in quamlibet partem, nisi quantum ad id in quo partes sibi invicem communicant in composito; quia actio et passio communis requirunt aliquam causam communem. Sed anima, ut est susceptiva gratiae, vel characteris, vel alterius dispositionis causatae per sacramentum, in nullo communicat cum corpore, quantum ad aliquam conditionem pertinentem ad compositum. Igitur res sacramentalis quae agit in totum compositum, non propter hoc agit in animam ut est susceptiva gratiae vel alterius spiritualis effectus. Et sic idem quod prius. Quinto arguit contra illud quod dicitur, quod omne instrumentum, dum movetur a principali agente, recipit ab eo aliquam virtutem. Advertendum est, inquit, quod instrumentum vocatur aliquid dupliciter. Uno modo, id quod non agit nisi motum localiter; sicut est instrumentum artis, ut dolabra, vel securis, respectu artificis. Et in talibus recipitur proprie nomen instrumenti. Et tale instrumentum non agit nisi motum, et per virtutem receptam a principali agente; vocando virtutem receptam motum localem in eo causatum, et non aliquid aliud; quia per motum localem nulla forma fit in mobili, ut dicitur, 8. Physicorum (t. c. 59); ipse tamen motus localis potest dici virtus, quia motus localis unius est ratio movendi aliud, sicut motus localis baculi est causa motus localis lapidis vel aeris. Et quia pura forma artificialis, ut est forma domus, vel scamni, potest acquiri per solum motum localem, cum non sit aliud quam ordo vel compositio, in talibus instrumentum agit motum localiter, et per virtutem receptam, quae est ipsemet motus localis; nec est quaerenda alia, ratione jam dicta. Virtus autem quae est motus localis, vel per talem motum acquisita, non est sacramentis a Deo influxa; quia omnis motus localis qui est in rebus sacramentalibus, fit praecise a virtute pure naturali ipsius ministri. Alio modo capitur instrumentum minus proprie, pro agente secundario : sive conjuncto, sicut calor naturalis dicitur instrumentum animae, et omnis qualitas activa naturalis dicitur esse instrumentum formae substantialis; sive separato, sicut agentia naturalia inferiora dicuntur instrumenta superiorum agentium, a quibus habent formas suas et virtutes operandi. Instrumentum autem conjunctum, ut calor animae, non movetur localiter a principali agente, ut de se patet. Nec recipit ab eo aliquam virtutem : quia, eadem ratione, virtus illa reciperet quamdam aliam ad hoc ut attingeret ad eductionem formae substantialis, cum ipsa sit accidens sicut et prima, nec agat ultra suam speciem nisi virtute alterius; et sic esset processus in infinitum in virtutibus receptis; quod est inconveniens. Dicitur igitur istud instrumentum agere in virtute alterius, quatenus est ei conjunctum ; et actio ejus ordinatur sub actione principalis agentis, ut disponens. Instrumentum autem separatum, quod est secundarium agens, recipit a principali agente formam et virtutem operandi. Non tamen oportet quod, quando agit de novo, recipiat novam virtutem; sed agit per virtutem prius receptam, secundum cursum naturae. Et per hoc non potest dici quod res sacramentales recipiant aliquam virtutem a Deo, quando applicantur ad usum. Non tamen est negandum quin Deus possit eis aliquam virtutem influere, illam dumtaxat cujus a natura sunt capaces; sed nulla necessitas aut congruitas apparet quod ita sit de facto. Sexto arguit sic : Sacramenta novae legis dicuntur esse signa et causac. Et quod sint signa, non habet calumniam ; sed de causalitate, et modo causalitatis, dubitatur. Arguitur igitur (a) sic : Sicut rebus sacramentalibus competit ratio signi, sic et ratio causae, et non plus. Sed res sacramentales non sunt signa gratiae, nisi ex pactione, ordinatione, seu institutione. Ergo non sunt causa gratiae, nisi ex pactione, et ordinatione, et institutione divina (6); et non per aliquam virtutem eis inhaerentem, vel in eis exsistentem. Septimo sic : Secundum omnes, circumcisio in veteri lege conferebat gratiam. Sed hoc fuit solum ex quadam pactione divinae ordinationis, sicut habetur, Genes. 17 (v. 10) : Hoc est pactum meum quod observabitis, circumcidetur in vobis omne masculinam. Et ibidem (v. 14) : Masculus cujus caro praeputii circumcisa non fuerit, delebitur anima ejus de popido suo; quia pactum meum irritum fecit. Et similiter videtur quod in aliis sacramentis non conferatur gratia, nisi ex pactione divina.

Confirmatur per Bedam, qui dicit in Homilia de Circumcisione Domini, quod idem salutifera: curationis auxilium, circumcisio, in lege, contra originalis peccati vulnus, agebat, quod nunc baptismus agere, revelatis gratiae tempore, consuevit. Ecce quod etiam similem actionem attribuit circumcisioni et baptismo. Si ergo circumcisio nihil agebat nisi ex pacto, et ut causa sine qua non, sequitur quod nec baptismus, nec alia sacramenta. Octavo sic : Sicut se habet lex vetus ad legem novam, sic sacramenta novae legis ad sacramenta veteris legis. Sed lex vetus sic se habet ad novam legem, quod illud quod promittebatur in lege veteri, solvitur in nova, non per legem, sed a Deo in lege. Igitur similiter est in sacramentis, quod gratia in sacramentis veteris legis promissa, vel figurata, exhibetur in sacramentis novae legis, non quidem per ipsa, sed a Deo in ipsis. Et in hoc sufficienter excellunt sacramenta novae legis sacramenta veteris DISTINCTIO I. II. ET III. - QUAESTIO I. legis, sicut lex nova legem veterem; nec est quaerenda major excellentia, quia ista sufficit. Nono. Quia ratio in qua videtur potissime fundari contraria opinio, est quia causa sine qua non, si nihil faciat ad effectum, inducendo, disponendo, vel meliorando, quantum ad rationem causandi, nihil habet supra causas per accidens; sicut albedo domificatoris non est causa domus, nisi per accidens. Nec pactio dat aliquid de ratione causae, sed solum de ratione signi, ut patet in exemplo de denario plumbeo. Quod autem est per accidens, omittitur ab arte, nec ponitur in diffinitione, ut dicitur in 6. Metaphysicis (t. c. 4 et seq). Unde videtur quod, si sacramenta non essent nisi causa sine qua non, in diffinitione sacramenti non poneretur ista causalitas; nec sancti fuissent ita solliciti ponere istam causalitatem in diffinitione sacramenti.

Sed hoc non valet. Quia nullus sanctus posuit in diffinitione sacramenti, quod esset causa gratiae, sed solum Magister Sentent., qui accepit ab Augustino, ex secundo libro Augustini de Doctrina christiana, quod sacramentum est invisibilis gratiie visibilis forma; et addidit de suo illud quod sequitur, scilicet ut ejus imaginem gerat, et causa exsistat. Nullus autem potest melius exponere Magistrum, quam ipse semetipsum. Ipse autem exponit seipsum in littera, dicens quod homo non quierit salutem in sacramentis, quasi ab eis, sed per illa a Deo. Nec videtur valere illud quod aliqui dicunt quod in illis verbis Magistri, luce praepositio " denotat principale agens, sed haec praepositio per denotat causam instrumentalem. Quia talis causa instrumentalis accipienda est de causa sine qua non, secundum descriptionem beati Augustini (a), dicentis quod sacramentum est in quo, sub tegumento rerum visibilium, divina virtus salutem nostram secretius operatur.

Quod autem additur, quod illud quod est per accidens, dimittitur ab arte, nec debet poni in diffinitione vel descriptione;

dicendum est quod dupliciter est accidens. Unum, accidens per accidens, quod est separabile, et nihil penitus facit, nec ad operationem rei, nec ad ejus notificationem, sicut est de albedine respectu aedificatoris; de quo accidente procedit argumentum. Aliud est accidens proprium : vel ex natura rei, sicut risibile est proprium homini; vel ex ordinatione humana, sicut denarius plumbeus accipit rationem signi et causa? sine qua non respectu eleemosyna; regis; vel ex ordinatione divina, sicut res naturales accipiunt rationem signi et causx sine qua non respectu gratiae. Et tale accidens multum facit ad notificationem rei. Et ideo debet poni in descriptione notificante rem, praecipue quantum ad quid nominis, sicut est descriptio sacramenti. Decimo. Quia auctoritas Augustini (tract. 80 in (a) Cfr. supra, pag. 5, col. 1, liot. a. Johan.), vel Bedae (cap. 10 in Lucam i, in qua fundatur contraria opinio, non juvat.

Non quidem Augustini. Quia non est ejus intenlio, quod in aqua baptismi sit aliqua virtus inhaerens ei, sed quod ibi est sola virtus divina assistens, sicut ipse dicit in notificatione sacramenti, dicens quod sacramentum est in quo, sub tegumento rerum scnsiliilium, virtus divina salutem nostram secretius operatur. Unde verba sua sunt ista :. Unde est haec tanta vis aquae, ut corpus tangat, et cor abluat, nisi faciente verbo; non quia dicitur, sed quia creditur? Ecce quod non dicit aliquam virtulem esse in aqua, nisi quam facit fides verbi quo baptismus confertur, hoc est, fides qua credimus Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, in cujus invocatione confertur baptismus, remittere peccata in baptismo. Et sic dicitur esse virtus in aqua per verbum, quia vere credimus quod virtus Patris et Filii et Spiritus Sancti invocata per verbum, sanctificat baptizatum in aqua. Nec oportet imponere aliam virtutem inhaerentem. Nec unquam hoc intellexit Augustinus.

Item auctoritas Bedae non juvat; quia est contra tenentes aliam opinionem. Dicunt enim quod illa virtus est a Deo sicut a principali agente, et a passione Christi sicut a causa meritoria, et ex fide Ecclesiae sicut ex continuante instrumentum principali agenti; sed caro Christi, vel ejus contactus, neutrum praedictorum est; igitur ex contactu cum aquis, in suo baptismo, nulla vis data est aquis. Item, si ex tactu carnis Christi esset data aliqua vis aquis, esset data tunc, et illis aquis quas caro Christi tetigit; et tunc illae aquae habuissent in se talem virtutem; quod iterum est contra eos; quia dicunt quod illa virtus non est in sacramentis, nisi quando applicantur per usum ad illum qui recipit sacramentum. Et ideo dicendum est quod Beda non intelligit quod aliqua virtus inhaeserit aquis ex contactu carnis Christi : cum ipse expresse dicat quod idem agebat circumcisio, quod nunc agit baptismus; et tamen nullus tenet quod circumcisio haberet aliquam virtulem inhaerentem. Sed intelligit quod baptismus Christi, in quo caro Christi aquam tetigit, fuit signum et repraesentatio quod per Christum effective, inquantum Deus, et meritorie, inquantum homo, baptismus per ipsum institutus, esset sacramentum regenerationis spiritualis, quae fit per aquam sub praescripta forma verborum tanquam per sacramentum, et per solum Deum tanquam per causam immediate efficientem quidquid ad spiritualem regenerationem pertinet. Et istud satis insinuatur, Johan. 3, ubi Christus, loquens de baptismo, dicit (v. 5) : Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest intrare in (a) regnum Dei; ubi, postquam fecit mentionem de aqua baptismi, nomine aquae, postea totam ejus efficaciam attribuit Spiritui Sancto, et nullam aquae, dicens (v. 6): Quod natum est ex carne, caro est; et quod natum est ex Spiritu, spiritus est. - Haec Durandus, in forma. II. Argumenta Scoti. - Contra eamdem conclusionem arguit Scotus (dist. 1, q. 5), probando quod nulla virtus supernaturalis sit in sacramento. Primo sic : Quia, si illa virtus supernaturalis, est in sacramento : aut est ibi indivisibiliter; aut divisibiliter (id est: tota in toto et in qualibet parte; aut tota in toto, et pars in parte). Non primo modo : quia inter omnes formas perficientes materiam corporalem, sola intellectiva ponitur talis. Nec secundo modo : quia tunc extenderetur per accidens in subjecto; quod est contra rationem virtutis spiritualis. Secundo. Quia in sacramentis requiruntur multa verba. Vel ergo in qualibet syllaba esset eadem virtus omnino; vel in alia et alia syllaba esset alia et alia virtus. Si primo modo, tunc oportet dicere quod idem accidens migraret, et remaneret postquam subjectum desinit. Si secundo modo, sequitur quod sacramentum consistens in tota oratione, non haberet aliquam virtutem unam. Et si dicas quod habet aliquam virtutem aggregatam ex multis virtutibus partium,

hoc non valet. Quia non esset dare quae istarum esset principium causandi illum effectum spiritualem in anima. Nec videtur probabile quod sacramentum unum formaliter, cum hujus formalis ratio sit ex ratione virtutis supernaturalis (-.), habeat tot virtutes supernaturales aggregatas. Tertio. Quaero: quando ista virtus supernaturalis causatur in isto sensibili pertinente ad sacramentum? Aut enim ante applicationem ejus ad actum, sive usum; aut in ipsa applicatione. Si ante, igitur ejus causatio (6) est pure miraculosa : quia est per actum divinum, et non per aliquam pactionem perpetuam cum Ecclesia; nam non sequitur ad aliquid propter quod possit dici quasi consequens naturaliter, sine miraculo, sicut est de animatione hominis. Si vero causetur in applicatione ad usum, sequitur inconveniens. Nullum enim instrumentum ideo est formaliter aptum ad usum quia aliquis utitur eo ut instrumento. Patet inductione, et ratione : nam idoneitas instrumenti praecedit naturaliter usum instrumenti, ut instrumentum est. Igitur non quia immergo puerum, sive utor aliquo sensibili ad actum sacramenti, ideo recipit illam virtutem spiritualem. Non est ergo dare quando recipiat. Quarto. Quia hic ponitur pluralitas sine necessitate. Non enim patet necessitas talis virtutis, quae fingitur in sacramento. Neque secundum rationem naturalem; manifestum est. Neque secundum fidem: quia, sicut, sequendo rationem naturalem, non sunt ponenda plura, nisi quae ratio naturalis concludit, ita, sequendo fidem, non sunt plura ponenda quam veritas fidei requirat; veritas autem fidei non requirit ponere talem virtutem supernaturalem in aqua, vel in verbis; nec aliqua ratio cogit ad hujusmodi pluralitatem, praesertim quia, si poneretur talis virtus, ipsa non causaretur (a) regulariter nisi ex pactione divina cum Ecclesia. Et ita, sine tot superfluis, in aqua et anima intermediis, potest salvari quod pactio divina sit immediata causa respectu effectus conferendi recipienti sacramenta. Quinto. Quia exempla quae adducuntur de virtute recepta in instrumento, non concludunt. Non quidem illud exemplum de sensibili sermone : nam accipit manifeste falsum. Nam sermo audibilis non habet formaliter in se aliquam intentionem animae. Quod probatur : quia sermo non impositus ad significandum, nullam talem formam habet in se (patet omnibus); per impositionem autem non recipit aliquam absolutam formam, nec relationem, nisi forte rationis.

Hoc (6) etiam probatur aliter : quia, eodem exsistente agente principali, et instrumento sufficiente, sequitur eadem actio; sed, si latinus proferat verba latina graeco, idem est agens principale et instrumentum, quod esset si loqueretur alicui latino, et tamen effectus non sequitur, quia nullus conceptus causatur in graeco audiente; igitur sermo non erat instrumentum ex se sufficiens ad causandum animae conceptum in audiente. Fallit ergo exemplum pro tanto, quia sermo audibilis est signum remotum respectu conceptus : ita quod, facta immutatione sensus ab ipso sermone, et ulterius, intellecta natura ejus (y), inquantum talis natura est, intellectus cognoscens ipsum esse impositum ad significandum talem naturam, ex collatione ejus ad illud aliud, intelligit illud aliud; non ita quod sermo per aliquam formam causet conceptum de aliqua re; sed ejus conceptus est praevius ad conceptum de re, qui (8) causatur per propriam speciem rei, vel phantasma in anima. Quod patet : quia quantumcumque sermo proferretur, si audiens non haberet in se speciem rei prolatae, non causaretur in eo conceptus de illa re. Unde per voces non intelligimus res, nisi quarum species habemus; sed quod eas actualiter consideremus, hoc est propter collationem signi ad signatum. Item, exemplum de instrumento artificis non concludit. Valde enim impossibile videtur quod aliqua forma spiritualis toties causaretur in serra, quoties moveretur ab artifice, et toties desinat esse, quoties desinit actu moveri. Item, exemplum de motu non cogit : quia, quota) causaretur.

crearetur Pr. DISTINCTIO I. II. ET III. - QUAESTIO I. cumque modo substantiae causentur a coelo, saltem (a) motus localis coeli non potest esse formale principium producendi eas; igitur, etc. Sexto. Quia instrumenta artificialia non sunt formaliter activa, sed tantum receptiva unius effectus prioris ordinati ad ellectum ultimum. Serra enim non habet in se nisi quantitatem, figuram, et motum localem; de quibus omnibus patet quod non sunt formae activae. Et probatur : quia aliter mathematicus considerans quantitatem et figuram, non abstraheret a motu. Si autem ponatur quod durities sit qualitas activa,

hoc non valet : quia, si Deus, de potentia sua absoluta, aliquod quantum molle conservaret, et in eadem quantitate et figura, movendo ipsum localiter, aeque divideret aliquod corpus, sicut modo instrumentum durum illud dividit; ergo durities, quae est qualitas, non est formale principium agendi. Apparet tamen esse, pro eo quod est quaedam impassibilitas (6) resistens corrumpenti. Manente autem quantitate corporis et figura, non mutato alio, nec corrupto, si localiter movetur, oportet quod expellat aliud proportionatum quantitati suae et figurae; quod non oporteret, si ejus quantitas non maneret, sed cederet.

Probatur etiam propositum. Quia ubicumque est formalis incompossibilitas inter aliqua, unum eorum non expellit aliud active, sed tantummodo formaliter; agens autem quod inducit unum effective, expellit aliud effective. Corpora autem videntur habere ^compossibilitatem respectu ejusdem ubi, sicut qualitates contrariae respectu ejusdem subjecti. Sicut igitur illud agens effective inducit calorem, ita frigus expellit; non autem effective calor expellit frigus, sed tantummodo formaliter. Ita in proposito, de expulsione unius corporis ab ubi per aliud corpus. Divisio autem ligni per serram, vel securim, non est nisi quaedam expulsio partium ab ubi ad quod movetur securis ab ipso artifice caedendo. Tenendo ergo quod instrumenta artificialia non sunt formaliter activa, sed tantum receptiva cujusdam prioris effectus ordinati ad effectum ultimum, apparet quo modo sacramentum potest dici instrumentum, licet non habeat proprie virtutem activam respectu termini, sed sic quod sit effectus prior ordinatus ad gratiam. Et si dicatur quod non est simile, quia sacramentum non suscipit illum effectum priorem, sicut securis recipit motionem;

hoc non obstat. Quia, sicut totum quod recipit effectum priorem, potest dici instrumentum; ita et quodammodo effectus ipse, receptus potest dici instrumentum; vere enim potest dici quod per motum serrae lignum dividitur. Sacramentum autem, sive susceptio sacramenti, est effectus ille prior, in proposito. Igitur, etc. III. Argumentum Aureoli.

Arguit Aureolus (4. Sentent., dist. 26, q. 1, art. 1). Quia in sacramento matrimonii nulla est talis virtus possibilis poni. Igitur nec in aliis. Assumptum patet. Quaero enim ubi est illa virtus infusa in sacramento isto subjective? Quia : aut in conjunctione mutua; aut in verbis, vel in signis. Et patet quod in nullo istorum ; quia sola copula carnalis cum verbis de futuro, quandoque causat matrimonium. Item, posito quod talis virtus sit in aliquo praedictorum, quaero: quid causabit? Aut enim causat primam rem sacramenti, scilicet obligationem; et hoc non potest dici, cum illa sit relatio rationis, et respectu talium non oportet ponere virtutem activam. Nec etiam causat secundam rem sacramenti, scilicet gratiam. Igitur nihil.

Haec ille.