ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit Prima conclusio : Quod ignis inferni affliget corpora damnatorum, non tamen alterabit ea a sua naturali qualitate. Hanc ponit sanctus Thomas, praesenti distinctione, q. 3, art. 4, in solutione tertiae quaestiunculae, ubi sic dicit : " Principalis causa quare corpora damnatorum ab igne non consumentur, erit divina justitia, qua eorum corpora ad poenam perpetuam sunt addicta. Sed divinae justitiae servit etiam naturalis dispositio ex parte corporis patientis, et ex parte agentium, etc, " prout allegatum fuit in quaestione de impassibilitate beatorum (dist. praes., q. 2), respondendo ad argumenta Scoti secundo loco inducta. Require ibi. Item, ibidem, in solutione tertii argumenti, sic dicit : " Nec tamen oportet quod, quia corpora damnatorum ab igne inferni per aliquam corruptionem non laeduntur, quod propter hoc ab igne non affligantur : quia sensibile non solum est natum delectare vel affligere sensum, secundum quod agit actione naturae, confortando vel corrumpendo organa, sed etiam secundum quod agit actione spirituali ; quia quando sensibile est in debita proportione ad sentientem, delectat; e contrario autem quando se habet in superabundantia vel defectu; unde etiam colores medii delectant, et voces inconsonantes offendunt auditum. "

Haec ille. Item, 4. Contra Gentiles, cap. 89, sic dicit : " Forte autem alicui potest impossibile videri quod malorum corpora sint passibilia, non tamen corruptibilia, cum omnis passio magis facta abjiciat a substantia : videmus enim quod, si corpus diu in igne permaneat, finaliter consumetur; dolor etiam, si sit nimis intensus, animam a corpore separat. Sed hoc totum accidit, supposita transmutabilitate materiae de forma in formam. Corpus autem humanum, post resurrectionem, non erit transmutabile de forma in formam, neque in bonis, neque in malis : quia in utrisque totaliter perficietur ab anima quantum ad esse naturae, ita ut jam non sit possibile hanc formam a tali corpore removeri, neque aliam introduci, divina virtute corpus animae totaliter (a) subjiciente; unde et potentia quae est in (a) totaliter - tali Pr. materia prima ad omnem formam, in corpore humano remanebit quodammodo ligata per virtutem animae, ne possit in actum alterius formae reduci. Sed quia corpora damnatorum, quantum ad aliquas conditiones, non erunt animae totaliter subjecta, affligentur secundum sensum a contrarietate sensibilium ; affligentur enim ab igne corporeo, inquantum qualitas ignis, propter sui excellentiam, contrariatur aequalitati complexionis et harmoniae quae est sensui connaturalis, licet eam solvere non possit; non tamen talis afflictio animam a corpore poterit separare, cum corpus sub eadem forma semper necesse sit remanere. "

Haec ille. Ex quibus potest formari ratio pro utraque parte conclusionis.

Pro prima siquidem, scilicet quod ignis affliget corpora damnatorum, arguitur sic : Tangibile improportionatum harmoniae tactus, approximatum sensui et corpori non omnino subjecto dominio animae, natum est affligere sensum. Sed ignis inferni taliter se habebit ad corpora damnatorum et tactum illorum. Ergo affliget ea.

Pro secunda parte arguitur sic : Cessante primo motu, cessabit omnis motus corporum alterativus a sua naturali dispositione. Sed, post resurrectionem, cessabit primus motus, scilicet qui est primi mobilis. Igitur, etc. Secunda conclusio est quod anima separata potest pati et affligi ab igne corporeo. Hanc conclusionem probat sanctus Thomas, praebenti distinctione, q. 3, art. 3, in solutione tertiae quaestiunculae. Dicit enim sic : cc Supposito quod ignis inferni sit verus ignis corporeus, oportet dicere quod anima ab igne corporeo paenas patiatur, cum Dominus illum ignem diabolo et angelis ejus paratum esse dicat, Matth. 25 (v. 41), qui incorporei sunt, sicut et anima. Sed quomodo pati possit, multipliciter assignatur.

Quidam enim dixerunt quod hoc ipsum quod est ignem videre, sit animae ab igne pati; unde Gregorius, in 4. Dialogorum (cap. 29), dicit : Ignem eo ipso patitur anima, quo videt. Sed istud non videtur sufficere : quia quodlibet visum, ex hoc quod videtur, est perfectio videntis; unde non potest in ejus poenam cedere, inquantum visum est. Sed quandoque est punitivum vel contristans (a) per accidens, inquantum scilicet apprehenditur ut nocivum ; unde oportet quod, praeter hoc quod anima illum ignem videt, sit aliqua comparatio animae ad ignem, secundum quam ignis animae noceat.

Unde alii dixerunt quod, quamvis ignis corporeus non possit animam exurere, tamen anima apprehendit ipsum ut nocivum sibi, et ad talem apprehensionem afficitur timore et dolore, ut in eis impleatur quod dicitur (Psani. 13, v. 5), Trepidaverunt timore, ubi nonerat timor; unde Gregorius, 4. Dialogorum (ibid.), dicit quod anima, quia cremari se conspicit, cruciatur. Sed hoc iterum non videtur sufficere. Quia, secundum hoc, passio animae non esset secundum rei veritatem, sed tantum secundum apparentiam : quamvis enim possit esse vera passio tristitiae, vel dolorum, ex aliqua falsa imaginatione, ut Augustinus dicit, 12. super Genesim ad litteram; tamen non potest dici quod secundum illam passionem vere patiatur a re, sed a similitudine rei quam concipit. Et iterum, iste modus passionis magis recederet a reali passione, quam ille qui ponitur per imaginarias visiones : cum ille dicatur esse per veras imaginationes rerum, quas anima secum defert (a), iste autem per falsas conceptiones, quas anima errans fingit. Et iterum, non est probabile quod animae separatae, vel doemones, qui (S) subtilitate ingenii pollent, putarent ignem corporeum posse sibi nocere, si ab eo nullatenus gravarentur.

Unde alii dicunt quod oportat ponere animam etiam realiter ab igne corporeo pati; unde etiam Gregorius, in 4. Dialogorum (ibid.), dicit: Colligere ex dictis evangelicis possumus, quia incendium anima, non solum videndo, sed etiam experiendo, patiatur. Sed haec tali modo fieri possunt. Dicunt enim quod ignis ille corporeus considerari potest dupliciter. Uno modo, secundum quod est res quaedam corporea; et hoc modo non habet quod in animam possit agere. Alio modo, secundum quod est instrumentum divinae justitiae vindicantis : hoc enim divinae justitiae ordo exigit, ut anima quas peccando rebus corporalibus se subdit, eis etiam in poena subdatur. Instrumentum autem non solum agit in virtute propriae naturae, sed etiam in virtute principalis agentis; et ita non est inconveniens, si ille ignis, cum agat in vi principalis agentis, in spiritum agat hominis, vel daemonis, per modum etiam quo de sacramentis dictum est, quod animam sanctificant.

Sed istud etiam non videtur sufficere. Quia omne instrumentum in illud circa quod instrumentaliter operatur, habet propriam actionem sibi connaturalem, et non solum illam actionem secundum quam agit in virtute principalis agentis; immo, exercendo propriam actionem, oportet quod efficiat hanc secundam (j); sicut aqua lavando corpus in baptismo sanctificat animam, et serra secando lignum perducit ad formam domus. Unde oportet dare igni aliquam actionem in animam, quae sit connaturalis, ad hoc quod sit instrumentum divinae justitiae peccata vindicantis.

Et ideo dicendum est quod corpus in spiritum naturaliter agere non potest, nec ei aliquo (x) defert. - differt Pr. modo obesse, vel ipsum gravare, nisi secundum quod aliquo modo unitur corpori : sic enim invenimus quod corpus quod corrumpitur, aggravat animam, Sapientiae, cap. 9 (v. 15). Spiritus autem unitur corpori dupliciter. Uno modo, ut forma materias, ut ex ipsis fiat unum simpliciter; et sic spiritus unitur corpori, et vivificat corpus, et a corpore aliqualiter aggravatur; sic autem spiritus hominis vel daemonis igni corporeo non unitur. Alio modo, sicut movens mobili, vel sicut locatum loco, eo modo quo incorporalia (a)sunt in loco; et, secundum hoc, spiritus incorporei creati loco diffiniuntur, ita exsistentes in uno loco, quod non in alio. Quamvis autem res corporea ex sua natura habeat quod spiritum incorporeum loco diffiniat, non tamen habet ex natura sua quod spiritum incorporeum loco diffinitum detineat, ut ila alligetur illi loco, quod ad alia divertere non possit; cum spiritus non sit in loco naturaliter, ita quod loco subdatur. Sed super hoc additur igni corporeo, inquantum est instrumentum divinae justitiae vindicantis, quod sic detineat spiritum;.et ita efficitur ei poenalis, retardans eum ab executione propriae voluntatis, ne scilicet possit operari ubi vult, et secundum quod vult. Et hunc modum ponit Gregorius, 4. Dialogorum (cap. 29). Exponens enim quomodo anima incendium experiendo patiatur, sic dicit : Dum Veritas peccatorem divitem cruciari perhibet, quis sapiens (mimas reproborum teneri in ignibus neget? Ei hoc etiam Julianus (Prognost., lib. 2, cap. 17) dixit, ut in littera Magister dicit: Si viventis hominis spiritus incorporeus tenetur in corpore, cur non etiam post mortem corporeo igne teneatur? Augustinus, 21. de Civitate Dei (cap. 10) dicit quod, sicut anima in hominis conditione conjungitur corpori,ut danseivitam,quamvis illud sit spirituale, et hoc corporale, et ex illa conjunctione concipit vehementem amorem ad corpus; sic ligatur igni, ut accipiens ab eo poenam, et ex illa conjunctione concipit horrorem. Oportet ergo omnes praedictos modos colligere in unum, ut perfecte videatur quomodo anima ab igne corporeo patiatur : ut scilicet dicamus quod ignis secundum naturam suam habet quod spiritus incorporeus ei conjungi possit, ut loco locatum ; sed inquantum est instrumentum divinae justitiae, habet ut ipsum quodammodo teneat alligatum ; et in hoc veraciter ignis ille est spiritui noxius; et sic anima ignem ut nocivum sibi videns, ab igne cruciatur. Unde Gregorius, in 4. Dialogorum, omnia per ordinem tangit, ut ex praemissis ejus auctoritatibus patet, s

Haec ille. Similia dicit, Quodlibeto 2, ait. 13. " Pati, inquit, multipliciter dicitur. Uno modo, pati communiter dictum idem est quod recipere, secundum quod sentire et intelligere est quoddam pati. Et hoc Vll. - 7 modo anima conjuncta corpori patitur a rebus corporeis, sentiendo et intelligendo. Sed an separata a corpore possit hoc modo a rebus corporeis pati, alterius quaestionis est, propter quosdam qui dicunt quod anima separata a corpore, et etiam angelus, potest accipere cognitionem a rebus sensibilibus. Sed, si etiam haec opinio esset vera, tamen pati sentiendo, vel intelligendo, est perfici, non puniri; nisi forte per accidens, inquantum illud quod sentitur, vel intelligitur, repugnat voluntati; sed ipsum sentire, secundum se consideratum, poenale non est. Alio modo dicitur pati proprie loquendo, secundum contrarietatem agentis ad patiens, prout scilicet pati dicimur, cum aliquid nobis adveniat, quod est contrarium naturae vel voluntati nostrae (a). Et, secundum hoc, infirmitas et tristitia passiones dicuntur. Et haec quidem passio dupliciter esse potest. Uno modo, per receptionem formae contrariae : sicut aqua patitur ab igne, inquantum calefit; et, per consequens, diminuitur ejus qualitas naturalis. Et hoc modo anima separata non potest pati ab igne corporeo : quia nec calefieri potest, nec desiccari, nec secundum formam aut qualitatem quamcumque ignis corporei immutari. Alio modo dicitur pati omne illud quod quocumque modo impeditur a suo proprio impetu, vel inclinatione : sicut si dicamus lapidem descendentem pati, cum impeditur ne deorsum perveniat; et sicut dicimus hominem pati, cum detinetur, vel ligatur, ne vadat quo vult. Et ita per modum alligationis cujusdam anima patitur ab igne corporeo, ut Augustinus dicit, 21. de Civitate Dei (cap. 10). Non enim hoc est contra naturam spiritus corpori alligari, cum videamus animam naturaliter alligari corpori ad vivificandum ipsum. Daemones etiam per necromantiam potestate superiorum daemonum alligantur aliquibus imaginibus, vel aliquibus aliis rebus. Unde multo magis possunt spiritus alligari divina virtute igni corporeo, non ut dent vitam, sed ut accipiant poenam, ut Augustinus (ibid.) dicit. Sed quia quod est minoris virtutis, non potest sua virtute ligare illud quod est majoris virtutis, inde est quod nullum corpus potest ligare spiritum, qui est majoris virtutis, nisi aliqua superiori virtute. Et, propter hoc, dicitur quod ignis corporeus agit in animam separatam non propria virtute, sed inquantum est instrumentum divinae justitiae vindicantis, "

Haec ille. Simile dicit, tertio Quodlibeto, art. 23; et4. Contra Gentiles, cap. 90. Ex quibus potest formari talis ratio pro conclusione : Quidquid impeditur a suo proprio motu vel inclinatione ab aliquo, patitur ab illo. Sed anima separata impeditur per ignem corporeum a sua propria inclinatione. Ergo, etc. ("l ncitrae. - inest. Pr. Tertia conclusio est quod privatio dlvinae visionis est principalis poena damnatorum. Hanc ponit sanctus Thomas, in multis locis. Nam, in quaestionibus de Anima, q. 21, sic dicit : " Maxima ergo afflictio damnatorum erit ex eo quod separabuntur a Deo; secunda vero ex hoc quod rebus corporalibus subdentur, et in infimo et abjectissimo loco includentur. "

Haec ille. Item, 3. Contra Gentiles, cap. 1-41 : " De ratione pcenae, inquit, est quod sit malum contrarium voluntati. Malum autem est privatio boni. Unde oportet quod secundum differentiam et ordinem bonorum sit etiam differentia et ordo poenarum. Est autem summum bonum hominis felicitas, quae est ultimus finis ejus. Quanto ergo aliquid est huic fini propinquius, tanto praeeminet magis (a) hominis bonum. Huic autem propinquissimum est virtus, et si quid aliud quod ad bonam operationem hominem perficiat, qua pervenitur ad beatitudinem; consequitur autem et debita dispositio rationis et virium subjectarum; post hoc autem, corporis incolumitas, quae necessaria est ad expeditam operationem; demum autem, ea quae exterius sunt, quibus quasi adminiculantibus utimur ad virtutem. Erit ergo maxima poena hominem a beatitudine excludi; post hanc autem, virtute privari, et perfectione quacumque naturalium virtutum animae ad bene agendum; dehinc autem, naturalium potentiarum animae deordinatio; post hoc autem, corporis nocumentum; demum autem, exteriorum bonorum sublatio."

Haec ille. Et similia dicit in multis aliis locis. Ex quibus potest formari talis ratio pro conclusione : Illa paena est maxima pcena damnati, per quam privatur ultimo fine summe desiderato. Sed privari divina visione et fruitione, est hujusmodi. Ergo, etc. Et in hoc primus articulus terminatur.