EXPLICIT TABULA SEXTI VOLUMINIS DEFENSIONUM JOHANNIS CAPREOLI

actiones activorum debent proportionari conditionibus passivorum, ideo in sanctificatione qua homo sanctificatur, debet esse talis sanctificandi modus, qui homini competat secundum quod est rationalis, quia ex hoc est homo. Inquantum autem est rationalis, habet cognitionem a sensibilibus ortam. Unde oportet quod sanctificetur (a) homo hoc modo quod sua sanctificatio sibi innotescat, et per similitudinem sensibilium rerum. Et, secundum hoc, invenitur diversa acceptio sacramenti. Aliquando enim (6) sacramentum importat rem qua fit consecratio; et sic passio Christi dicitur sacramentum; et haec est prima acceptio quam Magister ponit. Aliquando vero includit modum consecrationis, qui homini competit secundum quod causae sanctificantes, et sua sanctificatio, per similitudines sensibilium sibi noti-ficantur; et sic sacramenta novae legis sacramenta dicuntur, quia et consecrantur, et sanctitatem significant modo praedicto, et etiam primas sanctificationis causas : sicut baptismus et puritatem designat, et mortis Christi signum .est. Aliquando includit significationem praedictorum consecrantium tantummodo , sicut signum sanitatis dicitur sanum; et hoc modo sacramenta veteris legis sacramenta dicuntur, inquantum significant ea quae in Christo gesta sunt, et etiam sacramenta novae legis. Relicto ergo primo modo dicendi, de sacramentis secundo et tertio modo dictis non poterit alia communis diffinitio assignari, nisi ut dicatur : Sacramentum est sacras rei signum; ita quod oportet ut intelligatur modus significandi, qui est per similitudinem rei sensibilis; quod Magister addit, ut scilicet ejus similitudinem gerat. "

Haec ille. Similem sententiam ponit, 3p., q.60, art. 1, et 2,3,4. Ex quibus potest formari talis ratio pro conclusione : Illa diffinitio est bene assignata, et competens sacramentis novae legis, quae explicat omnia quae sunt de ratione talium sacramentorum. Sed dicta diffinitio est hujusmodi. Ergo, etc. Secunda conclusio est quod sacramenta Novae Legis consistunt In rebus et verbis. Hanc ponit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 1, q. 1, art. 3, ubi sic dicit : " Hoc est commune omnibus sacramentis, quod consistant in rebus sensibilibus et invisibilem gratiam significantibus. Sed hoc est speciale sacramentis novae legis, quod rebus addantur verba, propter tres rationes. Prima est, quia haec sacramenta non solum significant opus redemptionis quae per Christum facta est, sicut alia sacramenta, sed etiam ab ipsa Christi passione fluxerunt; et ideo, sicut effectus proximi, habent (a) sanctificetur. - sanctificatur Pr. (6) "nim. - autem. Pr. suae causae imaginem, quantum possunt, ut scilicet ex rebus et verbis consistant, sicut Christus ex Verbo et carne. Secunda ratio est, quia non solum sunt signa futurorum, sicut sacramenta veteris legis, sed et praesentium et praeteritorum, quae possunt expressius significari quam futura, sicut et certius cognosci; et ideo significatio verborum, quae est expressiva, adjungitur significationi rerum. Tertia ratio est, quia gratiam continent ex sanctificatione quae fit per Verbum Dei. "

Haec ille. Similia ponit, 3 p., q. 60, art. 4, 5 et 6. Nam, art. 4, sic dicit : " Divina sapientia unicuique providet secundum suum modum; et propter hoc dicitur, Sapient. 8 (v. 1), quod disponit omnia suaviter; et, Matth. 25 (v. 15), dicitur quod dedit unicuique secundum propriam virtutem. Est autem homini connaturale ut per sensibilia perveniat ad cognitionem intelligibilium. Signum autem est per quod quis devenit in cognitionem alterius. Unde cum res sacrae quae per sacramenta significantur, sint quaedam spiritualia et intelligibilia bona, quibus homo sanctificatur, consequens est ut per aliquas res sensibiles significatio sacramenti impleatur; sicut etiam per similitudinem sensibilium rerum in Divina Scriptura res spirituales nobis describuntur. Et inde est quod ad sacramenta requiruntur res sensibiles, ut etiam probat Dionysius in primo capite Ecclesiast. Hierarch. "

Haec ille.

Et, art. 5, probat quod ad sacramenta requiruntur determinatae res. Et, art. 6, probat quod ad sacramenta novae legis requiruntur verba. Unde sic dicit: " Sacramenta adhibentur ad hominis sanctificationem, sicut quaedam signa. Tripliciter ergo considerari possunt; et quolibet (a) modo congruit eis quod verba rebus sensibilibus conjungantur. Primo enim possunt considerari ex parte causae sanctificationis, quae est Verbum incarnatum, cui sacramentum conformatur quodammodo, in hoc quod rei sensibili verbum adhibetur; sicut, in mysterio incarnationis, carni sensibili est unitum Verbum Dei. Secundo possunt considerari sacramenta ex parte hominis qui sanctificatur, qui componitur ex anima et corpore, cui proportionatur sacramentalis medicina, quae partem visibilem, scilicet corpus, tangit, et per verbum ab anima creditur. Unde Augustinus dicit, super illud Johannis 15 (v. 3), Jam vos mundi estispropter sermonem, etc. (tract. 80) : Unde ista est tanta virtus aquae, ut corpus tangat, et cor abluat, nisi (6) faciente verbo; non quia dicitur, sed quia creditur? Tertio possunt considerari ex parte ipsius significationisi sacramentalis. Dicit autem Augustinus, in 2 dei Doctrina christiana (cap. 3), quod verba inter homines obtinuerunt principatum significandi :

(a) quolibet^ - utroque Pr. (6) nili. - non Pr. quia verba diversimode formari possunt ad significandum diversos conceptus mentis; et propter hoc per verba magis distincte posssumus exprimere quod mente concipimus. Et ideo ad perfectionem significationis sacramentalis necesse fuit ut significatio rerum sensibilium per aliqua verba determinaretur. Aqua enim potest significare et ablutionem propter suam humiditatem, et refrigerium propter suam frigiditatem; sed cum dicitur, Ego te baptizo, manifestatur quod aqua utimur in baptismo ad significandum spiritualem emundationem. "

Haec ille.

Et, sequenti articulo, probat quod in sacramentis requiruntur verba determinata. In quibus manifestae rationes explicite continentur pro conclusione. Tertia conclusio est quod sacramenta Novae Legis sunt causa gratiae, non solum per modum causae sine qua non, immo per modum causae per quam. Hanc ponit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 1, q. 1, art. 4, q 1, ubi sic dicit: " Omnes coguntur ponere sacramenta novae legis aliquo modo esse causas gratiae, propter auctoritates quae hoc expresse dicunt vel ponunt. Sed diversimode eas causas ponunt. Quidam enim dicunt quod non sunt causae per quas, quasi facientes aliquid in anima, sed causae sine quibus non : quia increata virtus, quae sola effectus ad gratiam pertinentes in anima facit, sacramentis assistit per quamdam Dei ordinationem, et quasi pactionem. Sic enim ordinavit, et quasi pepigit Deus, ut scilicet qui sacramenta accipiunt, simul ab eo gratiam recipiant, non quasi sacramenta aliquid faciant ad hoc. Et est simile de illo qui accipit denarium plumbeum, facta tali ordinatione, ut qui habuerit unum de illis denariis, habeat centum libras a rege; qui quidem denarius non dat illas centum libras, sed solus rex accipienti ipsum. Et quia talis pactio non erat facta in sacramentis veteris legis, ut accedentes ad ipsa gratiam acciperent, ideo dicuntur gratiam non conferre, sed promittebant tantum.

Sed hoc non videtur sufficere ad salvandum dicta sanctorum. Causa enim sine qua non, si omnino nihil faciat ad inducendum effectum, vel disponendo, vel meliorando, quantum ad rationem causandi, nihil habebit supra causas per accidens; sicut album est causa domus, si aedificator sit albus. Et, secundum hoc, sacramenta essent tantum causa per accidens justificationis. Illa enim ordinatio quam dicunt, sive pactio (a), nihil dat eis de ratione causae, sed solum de ratione signi; sicut denarius plumbeus, est tantum (6) signum indicans quis debeat accipere. Quod autem 3 est per accidens, omittitur ab arte; nec ponitur in diffinitione. Unde in diffinitione sacramenti non poneretur causalitas praedicta, nec sancti multum curassent dicere de ea. Nec iterum sacramenia novae legis, quae differunt a sacramentis veteris legis, secundum ordinationem praedictam, differrent ab eis secundum rationem causae, sed solum quantum ad modum significandi, inquantum haec significant gratiam ut statim dandam, illa vero non.

Et ideo alii dicunt quod ex sacramentis consequitur in anima unum, quod est sacramentum et res, sicut character, vel aliquis ornatus animae, in sacramentis in quibus non imprimitur character; aliud est, quod est res tantum, sicut gratia. Respectu igitur primi effectus, sunt sacramenta causae aliquo modo efficientes; sed respectu secundi, sunt causae disponentes, tali dispositione quae est necessitas, nisi sit impedimentum ex parte recipientis. Et hoc videtur magis theologis et dictis sanctorum conveniens.

Ad cujus evidentiam, sciendum est quod causa efficiens potest dupliciter dividi. Uno modo, ex parte efTectus : scilicet in disponentem, quae (a) causat dispositionem ad formam ultimam; et perficientem, quae (6) ducit in ultimam perfectionem. Alio modo, ex parte ipsius causae, in agens principale, et agens instrumentale : agens enim principale, est primum movens; agens vero instrumentale, movens motum. Instrumento autem competit duplex actio : una, quam habet ex propria natura; alia, quam habet prout est motum a primo agente : sicut calor ignis, qui est instrumentum virtutis nutritivae, ut dicitur in 2. de Anima (t. c. 50), ex natura propria habet dissolvere, et consumere, et hujusmodi efTectus; sed inquantum est instrumentum animae vegetabilis, generat carnem. Sed sciendum est quod actio instrumenti quandoque pertingit usque ad ultimam perfectionem quam principale agens inducit, aliquando autem non. Semper tamen pertingit ad aliquid ultra id quod competit sibi secundum propriam naturam, sive illud sit ultima forma, sive dispositio; alias non ageret ut instrumentum : sicut qualitates activae et passivae elementorum pertingunt instrumentaliter ad formas materiales educendas de materia, non autem ad productionem animae humanae, quae est ab extrinseco.

Dicendum igitur quod principale agens repectu justificationis, Deus est; nec indiget ad hoc aliquibus instrumentis ex parte sua; sed, propter congruitatem, ex parte hominis justificandi, utitur sacramentis, quasi quibusdam instrumentis justificationis. Hujusmodi autem materialibus instrumentis competit aliqua actio ex natura propria, sicut aquae abluere, et oleo facere nitidum corpus. Sed ulterius, inquantum sunt instrumenta divinae T III. - QUAESTIO I. misericordiae justificantis, pertingunt instrumentaliter ad aliquem effectum in ipsa anima, qui primo correspondet sacramentis, sicut est character, vel aliquid hujusmodi. Ad ultimum autem effectum, qui est gratia, non pertingunt etiam instrumentaliter, nisi dispositive, inquantum hoc ad quod instrumentaliter effective pertingunt, est dispositio, quae est necessitas, quantum in se est, ad gratiae susceptionem. Et quia omne instrumentum agendo actionem naturalem quae competit sibi inquantum est res quaedam, pertingit ad effectum qui competit sibi inquantum est instrumentum (sicut dolabrum, dividendo, suo acumine, pertingit instrumentaliter ad formam scamni); ideo etiam materiale elementum, exercendo actionem naturalem, secundum quam est signum interioris effectus, pertingit ad interiorem effectum instrumentaliter. Et hoc est quod dicit Augustinus (tract. 80 in Jolian.), quod aqua baptismi corpus tangit, et cor abluit. Et ideo dicitur quod sacramenta efficiunt quod figurant. Et hunc modum justificandi videtur Magister tangere in littera; dicit enim quod homo non ijitaerit salutem in sacramentis quasi ab eis, sed per illa a Deo. Haec enim praepositio a denotat principale agens; sed hice propositio per denotat causam instrumentalem. "

Haec ille. Similem sententiam ponit, 3 p., q. 62, art. 1. et de Veritate, q. 27, art. 4; nisi quod in predictis locis videtur dicere quod sacramenta pertingunt effective instrumentaliter ad ipsam gratiam, non faciendo mentionem de dispositione. Sed intelligendum est quod pertingunt ad gratiam sacramentalem effective; ad gratiam vero gratum facientem, solum dispositive, ut exponit Petrus de Palude (4. Sentent., dist. 1, q. 1). Ex quibus possunt formari militie rationes pro conclusione. Quarta conclusio est quod in sacramentis Novio Lenis est aliqua virius urat Ite causativa. Hanc conclusionem ponit sanctus Thomas, 4. iSVii-tent., dist. 1, q. 1, art. 4, q 2, ubi sic dicit : " Propter auctoritates inductas, necesse est ponere aliquam virtutem supernaturalem in sacramentis. Sustinentes autem primam opinionem, dicunt quod illa virtus non est nisi quidam ordo ad aliquid. Sed hoc nihil est dictu : quia virtus semper nominat principium alicujus actionis, et praecipue prout sumitur hic pro virtute causae; ad aliquid autem, sive relatio, non potest esse principium actionis, vel terminus, ut probatur, 5: Physicorum (t. c. 10); et ideo ille ordo nullo modo potest habere nomen virtutis. Et propter hoc aliter dicendum est, quod virtus agendi proportionatur agenti. Unde alio modo oportet ponere virtutem agendi in principali agente, et alio modo in agente instrumentali. Agens enim principale agit secundum exigentiam suae fomite; et ideo virtus activa in ipso est aliqua forma, vel qualitas, habens esse completum in natura. Instrumentum autem agit ut motum ab alio; et ideo competit sibi virtus proportionata motui. Motus autem non estens completum; sed est via in ens, quasi medium quid inter potentiam puram et actum purum, ut dicitur, 3. Physicorum (t. c. 6 et seq.). Et ideo virtus instrumenti, inquantum hujusmodi, secundum quod agit ad ellectum ultra id quod competit sibi secundum suam naturam, non est ens completum, babens esse fixum in natura, sed quoddam incompletum; sicut est virtus immutandi visum in aere, inquantum est instrumentum motum ab exteriori visibili. Et hujusmodi entia consueverunt intentiones nominari; et babent aliquid simile cum ente quod est in anima, quod est ens diminutum, ut dicitur, (i. Metaphysicis. Et quia sacramenta non faciunt effectum spiritualem nisi inquantum sunt instrumenta, ideo virtus spiritualis est in eis non quasi ens lixum, sed sicut ens incompletum. "

Haec ille. Eamdem probationem ponit, 3 p., q. 62, art. 4; et in de Veritate, ubi supra (q. 27, ari. 4). Ex quibus potest talis ratio formari : In quocumque efficiente et agente, oporiet ponere virtutem agendi proportionatam causae agenti. Sed sacramenta novae legis sunt causa effectiva gratiae aliquo inodo, ut causa instrumentalis. Ergo habent virtutem proportionatam agenti instrumentali. Et in hoc primus articulus terminatur.