ARTICULUS II

PONUNTUR OBJECTIONES Contra primam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Quantum ad secundum articulum, arguiturcontra conclusiones. Et quidem contra primam conclusionem arguit Aureolus, in suo Quodlibeto (Qitodl. 8), multipliciter. Et primo quidem arguit contra probationes illius conclusionis. Dicit enim sic, in forma : Si debeat tolli species a beatiCca visione, hoc non facit ratio facialis et clarae notitiae, nec finitatio seu limitatio speciei crealae, propter opinionem quae has rationes assignat.

Primam quidem sic assignat (a) : Nulla similitudo speciei finita potest representare divinam essentiam. Quod patet. Primo, auctoritate Dionysii, de Divin. Noni., cap. 1, qui dicit quod per similitudinem inferioris ordinis rerum non possunt superiora cognosci, sicut per speciem corporis non potest cognosci essentia rei incorporeae; species autem creata inferioris ordinis est quam divina essentia. Secundo, quia essentia Dei est ipsum suum esse; quod nulli formae ereatae competit; et per consequens eam repraesentare non potest. Tertio est (6), quia nullum limitatum per rationem sapientiae, vel bonitatis, vel ipsius esse, potestesse similitudo ejus quod est incircumscriptum et continens supereminenter (y) quidquid significari aut intelligi ab intellectu (5) creato potest; sed talis est divina essentia; ergo nulla creata species potest eam repraesentare. Secundam rationem assignat ex claritate intuitivae notitiae. Quia, prout ait Augustinus, 15. de Trinitate (cap. 9), cum Apostolus (1. Corinth. 13, v. 12) dicit, " Videmus nunc per speculum in enigmate, " speculi et aenigmatis nomine quacumque similitudines significatas ab Apostolo intelligi possunt, quae accommodata; sunt ad intelligendum Deum. Sed videre Deum per essentiam non est cognitio aenigmatica et specularis, sed clara et facialis. Ergo non videtur per speciem; sed hoc dicere est dicere quod Deus in se non videatur, sed per theophanias et speculum; quod est absurdum vel erroneum. Sed, his non obstantibus, probo propositionem. Primo, quod (e) limitatio non impedit, sic : Actus quo videtur divina essentia, est expressissima similitudo ipsius. Sed actus quo videtur divina essentia, est quid limitatum et finitum. Ergo aliqua res limi- (a) assignat.

assignant Pr.

- QUESTIO V. 22) tata et finita potest esse expressa similitudo divinam essentiam repraesentans.

Major patet per Augustinum, 15. de Trinitate, cap.11 etl2, quiait quod simillima est visio cogitationis (a) rei illi unde formatur et ex qua (6) gignitur (y). Et, 14. de Trinitate, cap. 17, dicit : Tunc perfecta erit Dei similitudo in mente, quando Dei perfecta erit visio. Aposlolus enim Johannes (Epist. 1, cap. 3, v. 2) ait: " Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicut est. " Hinc apparet tunc in ista imagine Dei plenam similitudinem fieri, quando ejus plenam perceperit visionem.

Haec ille.

Et, cap. 6, dicit cogitationem qua formatur mentis intuitus, imaginem rei esse. Similiter et Anselmus dicit, Monolog. 31, quod nulla ratione negari potest cognitionem rei esse imaginem ejus, tanquam ex ejus impressione formatam. Ratione etiam patet. Illud enim quod ultimate facit ormaliter ut res aliqua menti appareat, luceat, et sit praesens in esse prospecto et conspicuo, est illius rei expressiva similitudo. Hoc patet: esse enim apparens rosae, quae intellectui (S) objicitur, nulla rosa exsistente, illud non est reale, sed rationis tantum vel intentionale; et ideo nihil est ex se, sed oportet quod reducatur ad aliquid reale, ex cujus denominatione sit; illud autem in mente est quaedam res, quae est relucentia et apparitio et praesentialitas et similitudo conspicua rei; objectum enim quod sic apparet et relucet, relucentia et apparitione expressiva apparet et lucet. Sed actus divinae visionis est illud quo formaliter ultimate divina essentia menti apparet, objicitur et lucet in esse conspicuo et prospecto : da enim quod, nulla alia mutatione facta, nec ex parte Dei, nec ex parte beati, Deus annihilet visionem in mente beati, constat quod non est apparens, lucens, nec conspicua Dei essentia illi menti, sed aberit secundum esse prospectum. Et hoc est commune omni actui cognitivo : nullus enim habet in prospectu mentis rem, nisi dum actu de illa cogitat. Unde Augustinus, 14 de Trinitate, cap. 6: Tanta est vis cogitationis, ut nec ipsa mens sit in prospectu suo, nisi dum se cogitat, nec aliter possit esse in conspectu suo, nisi cogitando. Sequitur: Multarum disciplinarum peritus , ea quae novit, ejus memoria continentur: nec tamen est aliquid in conspectu mentis sux, nisi dum cogitat. Et, libro 15, dicit quod res lucet in cogitatione, virtute ipsius. Ergo ipsa visio est expressissima divinae essentiae imago, (y) In cap. 11 dicit Augustinus : Simillima est enim visio cogitationis, visioni scientiae. Et in cap. t 2 : Ipsa scientia, de qua veraciter cogitatio nostra formatur, etc. Et infra, in eodem cap. : Tunc enim est verbum simillimum rei notae de qua gignitur, et imago ejus; quoniam de visione scientiae visio cogitationis exoritur.

et expressissima similitudo illius.

Minor autem, quod actus sit res limitata, patet : quia est creata, et accidens in determinato genere qualitatis. Ad motiva vero in oppositum, patet. Ad primum quidem, dicitur quod similitudinem esse inferiorum ordinum quam sit res cognita, intelligi potest dupliciter. Uno modo, essentialiter, quasi ipsa sit per essentiam inferior; et sic constat quod omnis similitudo in intellectu exsistens, vel de angelo, vel de quavis substantia, est ordinis inferioris, cum accidens inferius sit substantia; nec sic intelligit Dionysius. Vel potest intelligi objective; et sic Dionysius intendit quod per similitudinem inferioris ordinis rerum, hoc est, quae repraesentat inferiora, non possunt superiora cognosci; unde exemplificat (a) quod per speciem corporis non potest essentia incorporea cognosci. Non ergo ex hac auctoritate potest inferri nisi quod Dei (6) essentia videri non potest per speciem alicujus creaturae; sed quin per speciem creatam, non repraesentantem creaturam, sed solam Dei essentiam, non infertur. Unde in argumento committitur fallacia ligurio dictionis vel amphibologiae, cum dicitur, per speciem rei inferioris ordinis non possunt superiora cognosci : quia vel potest intelligi intransitive, scilicet per speciem quae est per essentiam suam inferior in ordine; et sic falsa: vel transitive (y), quasi per speciem quae est de re inferioris ordinis; et sic est vera, non solum comparando speciem rei inferioris ordinis ad cognitionem rei superioris ordinis, immo etiam e converso , quia per speciem angeli non potest homo cognosci.

Ad secundum, dicitur quod peccat secundum non causam ut causam. Nam non causa ut causa, est quod non possit species repraesentare Deum, qui est suum esse, propter hoc quod species est non suum esse, sicut patet : quia (o) species, quae vere est accidens et inhaerens, potest repraesentare substantiam et subsistens; unde nulla esset ratio, quae vellet ostendere quod angelus non potest habere similitudinem archangeli, quia angelus in essendo subsistit, omnis autem similitudo accidentalis inhaeret et non subsistit. Et ratio hujus est : quia repraesentatio fundatur super qualitatem et conformitatem, non autem super exsistentiam vel inhaerentiam; unde accidit rei repraesentanti quod subsistat vel inhaereat, vel quod sit suum esse vel non sit. Quamvis etiam falsum assumat, scilicet quod species non sit suum esse : quia (s), ut alias ft) ostensum fuit (ti), esse non est nisi affirmatio (0 Cfr. Aureolum, I. Sentem., disi. 8, q 1 essentiae, veram (a) dicens ipsam, ut Commentator dicit, 5. Metaphysicae, com. 14; et, per consequens, omnis res est suum esse realiter, quamvis differat secundum modum concipiendi.

Ad tertium, dicendum quod propositio cui innititur, non est vera, scilicet quod illud quod est incircumscriptum, continens in se supereminenter quidquid potest significari vel intelligi ab intellectu creato, non possit repraesentari per speciem finitam et limitatam. Probatum est enim quod actus visionis simillimus est divinae essentiae, exhibens eam praesentem facialiter in esse apparenti et cognito; et tamen est quid finitum. Hoc patet, si ponderetur propositio, quae est quod species rei infinitae dicitur infinita : secundum hoc enim scientia de divinitate esset infinita. Unde, cum repraesentatio fundetur super qualitates, superioritas autem et inferioritas fundetur super quantitatem, est mutare quale in quantum, cum arguitur : Hoc est similitudo infiniti; ergo hoc est infinitum. Quod in exemplo sensibili patet : quia per speciem in pupilla describitur similitudo medietatis coeli, aeque repraesentans eam ac si aequaretur sibi in quantitate. Seeundo, inquit, probo propositionem, quod clara notitia et intuitiva hoc nullo modo impediat.

Primoso). Constat enim quod notitia(y) rei praesentis per visum corporeum apprehensae est (o) clara et facialis notitia, et (s) non impeditur per hoc quod ponitur species tanquam ratio videndi; et, per consequens, etiam non est verum quod qui poneret divinam essentiam videri per speciem tanquam per rationem videndi, poneret divinam essentiam non videri, aut aenigmate cognosci.

Prxterea. Illud quod ponit aenigma, et tollit notitiam facialem, est medium creatum, se tenens ex parte objecti : quia attingit illud medium, et non divinam essentiam per se. Non autem tollit facialem notitiam medium quod est ratio cognoscendi : quia in illam non fertur, sed immediate in objectum; quamvis ratio tendendi sit species. Ergo non tollitur facialis notitia, si species ponatur isto ultimo modo.

Quod de Augustino (15. de Trinitate, cap. 9) inducitur, patet quod non intelligit de quacumque creata similitudine quae adhibetur ad intelligendum Deum secundum modum rationis intelligendi, sed de illa quae adhibetur secundum modum cujusdam medii objecti, secundum quod dicitur, Romanor., cap. 1 (v. 20) : Invisibilia Dei, per ea quae facta sunt, intellecta, conspiciuntur. Et sic ponere quod divina essentia videatur per speciem mediam est erroneum. Unde patet quod contingit aequivocatio de medio in toto processu.

Haec ille. II. Alia argumenta Aureoli. -Secundo loco (") arguit, probando quod Deus videtur in patria per creatam similitudinem, quia per actum, quae est vera similitudo objecti. Et lioc est commune omni poteiitiae cognoscitivae, scilicet quod nulla alia species est in ea formaliter, aut similitudo alia, nisi actus, qui simillimus est ipsi rei, sic quod actus non addit ultra speciem nisi actualem repraesentationem. Hanc autem propositionem, quae, ut dicit, forte videtur nova, probat duplici ratione : prima, fundata in auctoritate; secunda, tenente ex se. Quia, secuudum Augustinum, de Moribus Ecclesix, contra Manichieos (cap. 2), naturae ordo ita (6) se habet, ut, cum aliquid discimus, rationem praecedat auctoritas : nam infirma potest videri ratio, quw, cum reddita fuerit, auctoritatem postea, per quam confirmetur, assumit. Sed quia caligantes Itominum mentes consuetudine tenebrarum, perspicuitati aut certitudini rationis aspectum idoneum attendere nequeunt, saluberrime compertum est ut in lucem veritatis aciem titubantem inducat auctoritas.

Primo ergo ratione in auctoritatibus (y) fundata apparet propositio. Si enim vel in intellectu, vel in sensu, quae sunt potentia? cognoscitivae, poneretur aliqua similitudo distincta ab actu, et non esset ipsa similitudo, id est, species (o), actus qui imprimitur ab objecto, sequeretur quod primum receptivum in sensu non esset ipsa visio, et intellectio non esset purum pati ab objecto. Et hoc patet : quia, secundum ponentes species distinctas realiter ab actu, etsi simul tempore potentia respiciat utrumque, tamen ordine naturas prius respicit speciem, per quam, facta in actu primo, elicit actum qui est cognoscere, intelligere, vel videre; et ita cognoscere non est purum pati ab objecto, nec primum impressum in potentia. Sed sancti et philosophi dicunt quod primum impressum ab objecto in potentia est actus ipse, utpote visio et intellectio. Et de sanctis quidem patet. Nam Augustinus, de Quantitate animae, cap. 23, dicit : Quid patiuntur oculi, nisi ipsum visum, cum vident (e)? Si enim me interrogares quid pateretur segrotans, aegritudinem responderem. Cur ergo interroganti quid videns patiatur, non recte visum ipsum responderem? Similiter, 11, de Trinitate, cap. 2, dicit quod illa informatio, quce visio dicitur, a solo corpore quod videtur, imprimitur. Et subdit quod tardioribus ingeniis difficile persuaderi potest in nostro sensu imaginem rei impressam visibilem formari, et eamdem formam esse visionem. Et infra : Imago

I rei impressa sensui est visio, sensusve formatus. I Et concludit quod imago rei, quae fit in sensu, est I visio. Similiter, eodem libro, cap. 9, dicit quod quatuor reperiuntur species, quasi gradatim natae altera ex altera. Ex specie quippe corporis quod cernitur, exoritur illa species quae fit in sensu cernentis; et ab Itae, eaquse fit in memoria; et ab hac, ea qiite fit in acie cogitantis. Et subdit quod duae istarum sunt visiones, scilicet illa quae fit in sensu cernentis, altera in acie cogitantis. Propterea duas in hoc genere (a) trinitatem volui commendare : unam, cum visio sentientis formatur ex corpore; aliam (6), cum visio cogitantis formatur ex memoria. Memoriam autem nolui, quia non solet visio dici (y), cum forma memorias commendatur. Ex quo patet quod forma quae imprimitur sensui, est ipsa visio, et quae imprimitur aciei cogitantis; non autem illa quae imprimitur memoriae, quia non est potentia cognitiva.

Similiter Anselmus, Monolog., cap. 31, dicit quod nulla ratione negari potest, cum mens rationalis cogitando intelligit, imaginem nasci in sua cogitatione; immo ipsam cogitationem esse imaginem. Et concludit quod mens rationalis, cum se cogitando intelligit, habet secuni imaginem suam ex se natam, id est, cogitationem ad suam similitudinem, quasi sua impressione formatam.

Similiter Philosophus, 2. de Anima (t. c. 138), expresse dicit quod idem est actus sensibilis et sensus, et eadem est actio sensibilis et passio sensus. Et ponit exemplum Commentator, com. 140, dicens: " Verbi gratia : sonare est actio soni; audire est passio sensus audientis. Et verbi gratia : in visu, passio visus est videre, licet sit in figura nominis agentis; actio vero sui sensibilis, quod est color, caret nomine in lingua graeca, b Nunc autem, cum actio sensibilis sit impressio speciei, nisi ipsa species esset ipsa sen-satio formaliter, sed aliquid consequens, aliud a specie, non esset verum quod actio sensibilis et passio sensibilitatis essent idem secundum rem.

Similiter Philosophus, 3. de Anima (t. c. 2), postquam dixit quod intelligere est pati, declarans modum illius pati, dicit (t. c. 3) quod esse susceptivum speciei, ipsum intelligere appellans speciem. Et ideo Commentator, com. 12, ait quod " intelligere est in capitulo passionis, et passio (8), non actio "; et tamen esset actio, si per speciem intellectus eliceret actum. Dicit etiam, comm. 18, quod " abstrahere nihil aliud est quam facere intentiones imaginatas intellectas in actu, postquam erant in potentia intellectae; intelligere vero nihil aliud est quam recipere has intentiones. " Constat autem quod ibi vocat intentiones ipsas species. Ergo, secundi genere. - aninue. (6) aliam.

animalia Pr. (t) solet risio dici.

sola visio Dei Pr. (8) passio.

passivus Pr. dum mentem sanctorum et philosophorum, non est aliud actus cognoscitivus, in quacumque potentia apprehensiva, nisi receptio similitudinis aut speciei aut formae rei cognitae; et, per consequens, in ea non est alia species ponenda.

Nec valet si dicatur quod auctoritates istae intelligenda? sunt per causalitatem , et non formaliter : ut sit sensus quod species sit intellectio, aut sensatio, quod est causa earum. Hoc utique non valet. Tum quia, secundum hunc modum, possent omnes propositiones essentiales infirmari; unde posset dici quod homo est animal per causalitatem. Tum quia talis modus loquendi improprius est, nec usitatur in philosophia, quia est causa deceptionis : in hoc enim differt philosophia Aristotelis ab illa Platonis, quia ille loquebatur metaphorice, iste vero sub propriis verbis. Tum quia Philosophus et Augustinus (V) non probarent illud ad quod adducunt has propositiones, si intelligantur per causalitatem ; sicut apparet deducenti illud quod Augustinus dicit, 1-1. de Trinitate (cap. 2, etc). Intendit enim probare quamdam trinitatem in sensu, accipiendo pro parente corpus visibile, et pro prole formam impressam ac visionem ipsam, pro tertio vero intentionem copulantem. Si ergo intelligeret quod forma et visio essent duae res, et quod forma esset visio per causalitatem, et non essentialiter, tunc haberet quaternitatem (6), quia duas proles impressas ab objecto sub ordine quodam, scilicet speciem (y), et visionem; cujus oppositum ipse intendit. Similiter Philosophus, in 2. de Anima (t. c. 138), non probaret quod cognoscens visionem, scilicet sensus communis, cognosceret colorem seu colorationem ex hoc quod idem est actus sensitivi et sensibilis, nisi intelligeret quod primum impressum a sensibili est ipsa sensatio, ut a colore coloratio oculi intentionalis (o), quae est visio. Ubi (s) etiam Commentator (3. de Anima, com. 18) ait quod a intelligere nihil aliud est quam recipere intentiones intellectas ", non potest (C) glossari quod hoc sit dictum per causalitatem ; quia falsum diceret, cum effectus sit aliud a causa. Secundo, inquit, idem patet ratione dicente propter quid. Illud enim quod exsistsns in potentia cognitiva, est sibi formaliter ratio ut res sibi appareat praesentialiter et (vj) objective, est formaliter actus cognoscendi. Constat enim quod actus cognoscendi non est nisi quaedam formalis apparentia; unde et Graeci vocant phantasiam et apparentiam; et propter hoc Augustinus, ut supra allegatum est 14. de Trinitate (cap. 6), dicit quod ista est vis cogitationis, quod facit rem esse in conspectu ; unde et conspicere nihil aliud est quam in conspectu habere; cognoscere autem et conspicere (a) idem est. Sed omnis similitudo formalis exsistens in potentia cognitiva ultimate disposita, est illud quod formaliter facit eidem potentiae rem praesentialiter et objective apparere. Et hoc patet ex dicto Philosophi, 3. de Anima (t. c. 4), Anaxagoram approbantis (6), quod, si intellectus haberet penes se aliquam connaturalem speciem, faceret apparere illud cujus haberet speciem, et quod hoc prohiberet speciem extranei apparere, et quasi obstrueret intellectum. Propter hoc etiam (y) Avicenna dicit quod impossibile erat quod in intellectu remaneret species : quia, cum sit potentia cognitiva, semper appareret, quamdiu in ipso esset, species, per quam objectum apparet. Propter idem etiam memoria non ponitur virtus apprehensiva, quia species ibi exsistentes non semper faciunt lucere objectum. Et ratio hujus potest patere : quia speciei et similitudinis est repraesen-tare; unde ponentes species, dicunt eas necessarias ut repraesentent objectum ; et manifestum est quod omnis similitudo, repraesentativa sui similis, est expressiva; et, per consequens, cum repraesentare sit rem presentem facere, patet quod, si ponitur similitudo in aliqua (J) potentia cui potest fieri repraesentatio, qualis est cognoscitiva, exhibebit actu rem praesentem. Igitur omnis similitudo exsistens in potentia cognitiva ultimate disposita, est actus cognoscitivus. Sed, si praeter actum poneretur alia species, sequeretur quod essent duo actus ; quia adhuc illa species repraesentaret objectum, et ipsum faceret apparere, ut dicit Philosophus. Sed forte dicetur quod species non ponitur ut repraesentet objectum (quia hoc competit actui), sed ut sit intellectui ratio agendi, vel ut coagat intellectui, ac si objectum esset praesens; unde patet quod tenet vicem objecti in eliciendo actum.

Hoc autem non valet. Quantumcumque enim coagat, adhuc ex vi suae essentiae in intellectu est illud quo formaliter objectum, cujus est similitudo, repraesentatur ac praesentialiter apparet: non enim potest species separari ab actu suo proprio; sed actus proprius speciei est repraesentatio, immo non est nisi repraesentatio objecti. Ergo, absque hoc quod coagat ad productionem alterius similitudinis, ipsa seipsa formaliter repraesentabit (s). Et confirmatur. Quia quod inest alicui per rationem communem, inest cuilibet participanti (0 illam. Sed actui inest quod exhibeat objectum, et faciat formaliter apparere, ex hoc quod est similitudo et repraesentatio objecti. Ergo et hoc inerit speciei alteri, si ponatur. Confirmatur etiam. Quia talis species et actus non differrent nisi sicut expressior similitudo et minus expressa, et sic sicut major similitudo et minor; et, per consequens, non differrent nisi per magis repraesentare et minus. In aliquo ergo gradu faceret apparere objectum species praedicta; et, per consequens, esset quaedam cognitio, et quoddam conspicere. Forte etiam dicetur quod nec actus nec species exhibent objectum praesens, nec constituunt (a) in esse apparenti; et ita ratio cessat.

Sed hoc dici non potest. Negans enim quin objectum aliquod esse intentionale habeat et prospectum in actu intellectus, negat universale, negat intentiones secundas, negat relationes rationis, et universaliter negat etiam scientiam essede rebus, et veritatem omnium enuntiationum ; et ponit quod anima nihil apprehendit et cognoscit, nisi proprias passiones, et illud quod est in ea. Negat quidem universale : quia constat quod nec actus intellectus, nec aliquid extra exsistens, est universale, sed particulare, juxta dictum Por-phyrii, species in solis nudis purisque intellectibus posita; sunt; et ideo universale nihil est, vel non habet esse nisi in anima objective, et secundum esse intentionale et apparens. Secundae autem intentiones et relationes et entia rationis non habent esse reale, nec in anima, nec extra, sed tantum esse cognitum. Similiter, si actus intellectus quo enuntiatur quod rosa est flos, terminatur ad speciem vel ipsum actum, sequitur quod illa propositio est falsa : quia species rosae non est species floris, nec actus est actus. Sequitur etiam quod scientia de ista propositione non est de rebus; et universaliter quod quid est, quod lucet in phantasmate, cum sit aliud a phantasmate et ab actu intellectus, necesse est quod ponatur subsistere, sicut posuit Plato, vel habeat esse intentionaliter, et secundum esse apparens. Et ad hoc esset intentio Augustini, 14. de 2Vi-nitate, cap. 6, ubi dicit quod (arita est vis cogitationis, quod nihil est in prospectu mentis, nisi illud unde cogitat; et subdit quod anima cogitando se congeminat se, ut sit in se conspiciens, et ante se conspicua. Et tota doctrina Philosophi et Augustini, ubi loquuntur de actibus cognitivis, hanc veritatem clamat (6), scilicet quod res sunt secundum esse apparens, cognitum, praesentiale et prospectum, vel intentionale, in acie cogitantis. Terlio, inquit, hoc potest probari ratione divisiva. Si enim praeter illam similitudinem quae est actus, ponatur alia similitudo in potentia cognitiva, vel esset ejusdem rationis, vel alterius. Sed ejusdem rationis poni non potest. Tum quia accidentia ejusdem speciei, solo numero differentia, in eodem subjecto plura esse non possunt. Tum quia quaelibet ex illis similitudinibus esset formaliter actus cognitivus, ex quo essent ejusdem speciei; et ita bis et duplici actu cognosceret potentia quidquid cognosceret. Nec etiam potest dici quod alterius rationis. Quia tunc una esset nobilior alia, et actus esset expressior similitudo et nobilior; et, per consequens, contineret primani similitudinem in virtute. Nunc autem duae forrnae tales, quarum una continet aliam in virtute, incompossibiles sunt in eodem subjecto; unde, quia anima intellectiva continet sensitivam, incompossibiles sunt in eodem corpore; esset enim bis animatum, et bis sensibile. Quare et similitudo nobilior, quae est cognitio, et ignobilior, quae est species, cum haec contineatur virtualiter in illa tanquam in eminenti, incompossibiles essent in eadem potentia simul: sequeretur enim quod idem bis assimilaretur alicui. Unde, quia tetragonus continet trigonum, figura tetragona et trigona i incompossibiles sunt in eadem superficie. Similiter, quia calidum continet tepidum, impossibile est tepiditatem et caliditatem esse simul in eodem subjecto. Et ratio sumi potest : quia forma diminuta et forma eminens specifice distinctos differunt sicut habitus et privatio; ideo differentia specilica forrnae diminutae includit privationem, differentia vero forrnae eminentis includit habitum oppositum; tales autem differentiae incompossibiles sunt in eodem. Confirmatur. Quia tales formae habent rationem terminorum motus, ita quod subjectum transit ab una in aliam. Quod patet. Quia non ex quolibet fit quodlibet, 1. Physicorum (t. c. 58); sed exsistens sub privatione transfertur a privatione in habitum. Unde quaecumque tales formae habent contrarietatem , quae exigitur ad terminos motus; sicut patet de tepido et calido; quia contrarietas est distantia secundum privationem et habitum, ut patet, 10. Metaphysica (t. c. 15). Cum ergo istae duae similitudines essent repraesentationes ejusdem rei, essent in eodem genere, nam quaelibet est repraesentativa unius rei; differrent autem secundum expressius et nobilius, et, per consequens, essent termini motus. Unde potentia cognitiva, dum reduceretur ad similitudinem quae est actus, amitteret primam similitudinem ; sicut aqua amittit tepiditatem, dum acquirit caliditatem. Ergo praeter similitudinem quae est actus, non est ponenda alia similitudo in potentia cognitiva. Quarto, inquit, hoc idem patet. Quia, si aliquid obstaret supradictis, hoc maxime videretur quia, secundum hoc, videtur quod species in intellectu non remaneant post actum considerandi, aut quod intellectus omnia actu consideret, quorum habet species, si species sit idipsum quod intellectio; hoc autem omni experientia? repugnat.

Sed hoc non obstat. Quia dicendum quod, licet species et actus cognitivus idem sint secundum suum absolutum, differunt tamen ratione, in hoc quod ubicumque VI. - 15 in potentia non apprehensiva, aut in tali dispositione exsistente in qua non est apprehensiva, illa similitudo ponatur, habet rationem tantummodo speciei, et non actus. Et ideo species in memoria sensitiva, aut in medio, non est apprehensio. Non additur autem aliud dum est apprehensio, nisi sola praesentialitas et apparentia objecti, quae est purum ens rationis. Quamvis enim similitudo semper sit apta nata praesentare objectum et facere apparere, non tamen praecise hoc habet a se, nec in omni subjecto; et, propter hoc, in memoria, vel in medio, quamvis sit species, non tamen objectum praesentialiter repraesentat; alioquin medium et memoria vere cognoscerent. Habet ergo species in potentia cognoscitiva ut faciat apparere, quia utrumque, scilicet potentia et species, constituunt unum, ad quod sequitur objecti apparentia : ita quod, quia esse apparens est esse vitale, quod sit hic apparitio, est ex potentia; quod vero sit talis res sub ista apparitione, est ex ipsa specie. Et ideo Commentator, 3. de Anima, com. 5 (in solut. tert. quaest.), dicit quod " sicut esse sensibile dividitur in materiam et formam, sic esse intentionale ". Dicit etiam (ibid., in solut. secund. quaest.) quod " intentio intellecta et intellectus materialis faciunt unum in actu ", sic quod intellectio actualis componitur ex intellectu possibili et similitudine rei, quae vocatur intentio intellecta. Sic ergo ad difficultatem dicendum quod, sicut species exsistens in memoria, vel medio, vel sensu distracto per fortem imaginationem, vel in intellectu, secundum ponentes eam differre abactu (in his enim omnibus remanet absolutum speciei, absque hoc quod actu repraesentet et exhibeat praesens objectum ; et tamen istud repraesentare et species sola ratione differunt), sic in proposito erit, dato quod species non differat ab actu realiter, sed sola ratione, scilicet solo actuali repraesentare praesentiam objecti. Videmus enim quod dextrum et sinistrum in columna non differt re, cum sit relatio rationis; et tamen amittet rationem dextri, sola mutatione facta alibi. Est ergo sciendum quod intentio intellecta objective, habet duplex subjectum. Primum in eo quod est verum in esse apparenti. Et hoc subjectum est intentio imaginata. Nunquam enim intellectus noster fertur in aliquod universale, aut aliquam quidditatem objective, nisi speculando eam in aliquo particulari phantasmate. Et ideo Commentator ait (3. de Anima) com. 30, quod " proportio intentionum intelligibilium ad intentiones imaginatas est sicut proportio colorum ad corpus coloratum, non sicut proportio colorum ad sensum visus : intellecta enim sunt intentiones formarum imaginationis abstractae a materia ". Et idem dicit, com. 5, quod intentiones intellecte, sunt de intentionibus imaginatis, sicut formae de materia. Et Philosophus (3. de Anima, t. c. 30) ait quod intelligentem necesse est phantasmata speculari. Secundum vero subjectum I est illud per quod sunt entia realia. Et istud est intellectus possibilis informatus similitudine rei; nam totum istud est intellectio realis, a qua dependet esse objectivum intentionis intellectae. Et hoc patet etiam per Commentatorem, in praedictis locis. Cum ergo omne dependens corrumpatur ad corruptionem illius a quo dependet, necesse est quod circa intellectionem contingat duplex corruptio et generatio. Una quidem in se, quantum ad reale absolutum, quod per intellectionem importatur; et sic generatur intellectio in addiscente de novo, aut (a) suscipiente similitudinem rei; et corrumpitur in obliviscente. Altera vero quantum ad esse prospectum, cum corrumpitur intentio imaginata, in qua sustentabatur intentio ista, et per consequens intellectio, quantum ad id quod dicit objective. Et ideo experientia docet quod, abeuntibus vel turbatis (6) phantasmatibus, intellectio cessat, non quidem quoad aliquam realitatem absolutam, sed quantum ad actum rationis, qui est repraesentare aut exhibere universale in prospectu. Et ideo dicit Commentator (3. de Anima) com. 30, quod intellectus quidditatis aut universalis indiget forma imaginativa indivisibili, in qua sustentetur (y); et Philosophus, de Memoria (cap. 1), dicit quod volens intelligere lineam simpliciter, ponit ante oculos lineam pedalem, ut in linea pedali consideret quidditatem lineae simpliciter. Ex his patet ad difficultatem. Nam in intellectu possibili remanet species et similitudo sine actuali (5) consideratione, non tamen ut faciens apparere, aut ut praesentans objectum ; et ita remanet absolute ut species et similitudo, non autem ut intellectio. Sed dum phantasia exsistens in suo actu exhibet intentionem imaginatam, sive particulare phantasiatum, tunc similitudo illa remanens in intellectu exhibet in esse objectivo intentionem intellectam, quae in illo phantasmate sustentatur et colligatur. Et propter hoc dicit Commentator (3. de Anima) com. 5, quod generatio et corruptio insunt intellectis (e) vel secundum quod sunt entia simpliciter, et hoc cum acquirantur aut deleantur secundum suum esse reale ab intellectu possibili; vel secundum esse verum, et sic generantur et corrumpuntur in intellectu, non in se, per generationem vel corruptionem formae imaginativae. Concedendum est ergo quod intellectio differt a specie, non quidem quoad aliquid reale absolutum, sed quia intellectio nominat ipsam speciem ut actu exhibet objectum in esse praesentiali et apparenti.

Finaliter (y) Verba Commentatoris sunt : " Intellecta universalia colligata sunt cum imaginibus. " Et in i. de Anima, com. 12, dicit : " Impossibile est ut intelligat aliquid sine imaginatione. " ergo dicit ad conclusionem, quod ad visionem beatificam requiritur similitudo creata, quae est actus visionis; similitudo vero quae sit videndi ratio, et quae coagat actui ad visionem eliciendam, aut quae terminet visionem, et mediet inter illam et divinam essentiam, nullo modo est ponenda, sed nec in aliqua alia cognitione.

Haec ille. Et in hoc. secundus articulus terminatur.