ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES g 1. - Ad argumenta contra trimam CONCLUSIONEM Ad argumenta Scoti. - Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supra dictis. Ideo Ad primum contra primam (a) conclusionem, dicitur, negando minorem, seu secundam partem antecedentis. Et ad probationem ejus, dicitur quod similitudo adducta de angelo movente corpus, non valet. Quia modus naturalis angeli moventis corpus, est tangere corpus solo tactu metaphysico (6) vel virtutis, sine (t) contactu mathematico; et ille tactus sufficit ad hoc quod moveat corpus motu locali. Similiter talis contactus virtutis sufficit ad hoc quod anima rationalis moveat corpus sibi conjunctum, motu locali, et augmenti, et alterationis. Secus autem est de agente mere corporali : tale enim non potest naturaliter agere, nisi tangat suum proximum et immediatum passum, tactu mathematico. De hoc sanctus Thomas, 2. Contra Gentiles, cap. 56: " Est, inquit, quidam contactus, quo substantia intellectualis corpori uniri potest. Corpora enim naturaliter tangendo se alterant; et sic ad invicem uniuntur, non solum secundum ultima quantitatis, sed etiam secundum similitudinem qualitatis aut formae, dum alterans formam suam imprimit in alteratum. Et quamvis, si considerentur solum ultima quantitatis, oporteat in omnibus univocum esse tactum; tamen, si attendatur ad actionem et passionem, inveniuntur aliqua esse tangentia tantum, et aliqua tacta tantum. Corpora enim coelestia tangunt quidem hoc modo elementaria corpora, inquantum alterant ea; non autem tanguntur ab eis, quia ab eis non patiuntur. Si ergo sint aliqua tangentia, quae in quantitatis ultimis non tangant, dicentur nihilominus tangere, inquantum agunt; secundum quem modum dicimus quod contristans nos tangit. Hoc modo tangendi possibile est uniri substantiam intellectualem corpori per contactum. Agunt enim substantia? intellectuales in corpora, et movent ea, cum sint immateriales, et magis in actu exsistentes. Hic autem tactus non est quantitatis, sed virtutis. Unde differt hic tactus a tactu corporeo in tribus. Primo, quia hoc tactu id quod est indivisibile potest tangere divisibile; quod in tactu corporeo non potest contingere : nam puncto non potest tangi nisi aliquid indivisibile; substantia autem intellectualis, quamvis sit indivisibilis, potest tanta) primam.

Om. Pr. gere quantitatem divisibilem, inquantum agit in ipsam. Alio enim modo est indivisibile punctum, et substantia intellectualis : punctum quidem, sicut quantitatis terminus; et ideo habet situm determinatum in continuo, ultra quem porrigi non potest; substantia autem intellectualis, est indivisibilis, quasi extra genus quantitatis exsistens; unde non determinatur ei aliquod indivisibile quantitatis ad tangendum. Secundo, quia tactus quantitatis est solum secundum ultima, tactus autem virtutis est ad totum quod tangitur: sic enim tangitur, secundum quod patitur et movetur; hoc autem fit secundum quod est in potentia; potentia est autem secundum totum, et non solum secundum ultima totius; unde totum tangitur. Ex quo patet tertia differentia : quia in tactu quantitatis, qui fit secundum extrema, oportet tangens extrinsecum esse ei quod tangitur, et non potest incedere per ipsum, sed impeditur ab eo; tactus autem virtutis, qui competit substantiis intellectualibus et (a) spiritualibus, cum sit ad intima, facit substantiam tangentem esse intra id quod tangitur, et incedentem per ipsum absque impedimento. Sic ergo substantia intellectualis potest uniri corpori per contactum virtutis. "

Haec ille.

Simile ponit 4. Senteni., dist. 44, q. 3, art. 3, q 3, in solutione septimi argumenti. Ex quo patet nullitas similitudinis argumenti. Quia in motione qua substantia intellectualis movet corpus, qualicumque motu, sive locali, sive alterationis, sufficit contactus virtutis, sine contactu quantitativo; quia alium contactum habere non potest respectu corporis, aut alterius passibilis vel mobilis. Corpus autem non potest movere suum proximum et immediatum mobile, nisi illud tangat tactu quantitativo, qui dicitur mathematicus : nam contactus quo substantia intellectualis tangit corpus, corpori convenire non potest, ut patet ex duabus ultimis conditionibus praedicti tactus supradictis; et tamen movens et motum oportet esse simul, et movens tangere aliqualiter mobile. Unde sanctus Thomas, 2. Contra Gentiles, cap. 20, sic dicit : " Nullum corpus agit nisi moveatur, eo quod oportet agens et patiens esse simul, vel faciens et factum. Simul autem sunt quae in eodem loco sunt, ut habetur, 5. Physicorum (t. c. 22). Locum autem non acquirit corpus nisi per motum , etc. n Item, in fine capituli, sic dicit : " Movens et motum, faciens et factum, oportet simul esse, ut probatur, 7. Physicorum (t. c. 10). Corpus autem agens non potest adesse suo effectui nisi per contactum, quo tangentium ultima simul sunt. Unde impossibile est aliquod corpus agere nisi tangendo, etc. "

Haec ille. Ad secundum, negatur antecedens. Quia corpus Christi non solum est praesens minimo sensibili, eo modo quo concedendum est minimum sensibile posse dari, scilicet ad hunc sensum quod tale quid separatum posset sentiri, et nullum minus eo, separatum ab aliis, posset sentiri, licet inexsistens (a) alicui toti posset cum aliis sentiri; tali, inquam, minimo sensibili in partibus Eucharistiae corpus Christi est praesens, et non solum tali, immo cuilibet parti ejus. Tale enim mininum in infinitum divisibile est in partes non solum mathematicae quantitatis, immo in partes sensibiles ut ^exsistunt toti, licet non in partes separatim sensibiles. - Cum autem dicit arguens, quod corpus Christi non est praesens alicui indivisibili sub specie, etc;

dicitur primo, quod substantia corporis Christi est praesens cuilibet parti dimensionum, et cuilibet puncto, et lineae, et superficiei, et corpori, quibus substantia panis fuit praesens. Quodlibet enim praedictorum fuit subiective, mediate vel immediate, in substantia panis, sicut in subjecto adaequato vel inadaequato, ut diffuse dictum fuit, 2. Sentent(S).

Dicitur secundo, quod, posito quod corpus Christi non esset praesens alicui indivisibili degenere quantitatis aut substantia;, ex hoc non habetur quod non sit praesens alicui minori minimo sensibili : quia illud minimum non ideo dicitur minimum sensibile eo quod omne minus illo, aut ipsum, sit indivisibile, vel quia non babeat partes consensibiles; sed quia non est divisibile in partes seorsum sensibiles.

Dicitur tertio, quod haec consequentia, in qua argumentum fundatur, scilicet: Corpus Christi est praesens minimo sensibiliin Eucharistia, ergo corpus Christi in Eucharistia est sensibile, non plus valet quam ista, Anima rationalis est praesens digito sensibili, igitur ipsa est sensibilis indigito. Cujus causa est : quia minimum sensibile offertur oculo modo extensi vo; non autem corpus Christi praesens illi, cum non habeat modum quantitativum in ordine ad locum vel corpus extrinsecum, ut saepe dictum fuit prius; objectum autem oculi corporalis, est quid extensive oblatum oculo. Ad tertium, negatur antecedens; quia probatio adducta de tactu, bona est, ut prius patuit (ad primum). Et ad improbationem illius probationis, dicitur quod omnis actio corporis, sive absoluta, sive respectiva, necessario praesupponit contactum corporis ad corpus, ut praedictum est (ibid.). Ad quartum dicitur quod fundatur super illo falso male probato in primo argumento, scilicet quod corpus, vel qualitas corporalis, possit immutare medium vel organum sensus, abstracta a quantitate, vel a modo quantitativo in ordine ad extrinsecum. Hujus enim oppositum saepe dictum fuit. Ad quintum patet per idem : quia similitudo de (6) Cfr. praesertim, 2 Senteni., dist. 2, q. 1, art. 3, g 2; et dist. 18, q. I, art. 3, 5 1. - QUAESTIO IV. 2H actione angeli et de actione corporis, vel qualitatis corporeae, non valet, ut visum fuit in primo argumento, vel in solutione primi argumenti. Ad sextum dicitur quod visio corporalis, licet sit forma absoluta quantum ad illud quod dicit intrinsece et in recto, importat tamen in obliquo respectum ad potentiam visivam , sicut ad suum efficiens et subjectum; est enim in illo, et ab illo. Et similiter importat respectum praesentialitatis ad objectum proportionatum potentiae, et eidem debite oblatum, puta sub modo extensivo. Et ideo, sicut per nullam potentiam posset fieri visio in oculo corporali, per quem videretur substantia abstracta a quantitate, vel color indivisibilis et penitus inex-stensus; sic nulla visione corporali potest videri color vel coloratum habens modum exsistendi spiritualem, et sine coexstensione respectu extrinseci medii vel organi; cujusmodi esse habet corpus Christi in Eucharistia, et ejus quantitas, et color. Unde de hoc Petrus de Palude, ultima quaestione hujus distinctionis, sic dicit : " Corpus Christi oculo corporali mortali non videtur, secundum quod est in sacramento. Et ratio est : quia est velatum speciebus opacis, ultra quas acuties visus figi non potest; etiamsi esset localiter ibi, quasi in poris vel concavitate; sicut medicina cooperta nebula non videtur.

Ulterius, dico quod nec videtur oculo corporali immortali Virginis Beatae; dato etiam quod opacitas medii interpositi non impediret visum oculi glorificati, ut quod exsistentes in coelo, sine motu, viderent damnatos in inferno, non obstante opacitate terne; quod forte esset possibile, si non ab objecto speciem recipit oculus, sicut nunc, sed a Deo; quod hic esse non potest: quia esse sensatum non potest nisi quod sensibile est; sensibile autem proprium, non est sine sensibili communi, quia albedo non quanta, visibilis non est; idem autem est esse non quantum, et non babere modum quantitativum, quantum ad propositum; propter quod Christus quantus aequaliter (x) est in parva hostia, ac si non esset quantus, quia non est ibi modo quantitativo; ergo nec oculus glorificatus potest ibi videre corpus Christi, ubi non est modo quantitativo, sicut nec posset videre ipsum ubi esset sine quantitate.

Dico tertio, quod nec oculus Cbristi (quamvis Thomas hoc dicat, arguendo et solvendo : dicit enim quod, si esset extra, quod non videret se, nisi per miraculum; ubi tamen non asserit quod exsistens intra, videat se, nec quod per miraculum). Et ideo primo ostendo quod non videt se, prout est extra. Quia oculus Christi est localiter extra, et intra sacramentaliter. Quia, licet oculus Cbristi, prout est extra hoc sacramentum, localiter, sit visivus, non tamen est visivus esse intellectualis, sed sensibilis. Cum ergo nullum esse substantiale sit NTENIIARUM sensibile nisi mediante accidentali, ista mutatio, prout est substantialis, in nullo attingens accidens, non est sensibilis, maxime sensu exteriori (quod dico propter aliquos, qui dicunt substantiam individualem sentiri per cogitativam). Cum ergo accidens Christi non fiat hic nisi per substantiam, ergo nec suum fieri hic est cognoscibile nisi per fieri substantiae; quia eadem sunt principia essendi et cognoscendi. Ulterius autem, si mutatio non est sensibilis, nec per consequens mutatum esse, vel terminus ejus; ita enim est sensibilis dealbatio, sicut albedo; ergo, etc. Praeterea, corpus Christi secundum esse sacramentale, non est praesens, sed absens oculo Christi secundum esse locale; ergo oportet quod ei praesentetur. Aut ergo secundum modum qui est in sacramento; et ille non est modus visibilis, cum secundum figuram pyramidalem sit nata fieri visio, et non secundum modum indivisibilem. Aut repraesentabitur aliter quam sit; et sic non videbitur prout est ibi. - Dico quarto, quod nec etiam videt se, prout est intra sacramentaliter. Et ratio est, quia non est ibi Christi oculus modo visivo; cum de ratione oculi, ut visivus est, sit extensio; oculus autem Christi non est in sacramento modo quantitatis, sicut nec corpus Christi; ita quod nec corpus Christi est hic modo visibili, nec oculus modo visivo, quia neutrum modo quantitatis, qui solus modus est visibilis et visivus. Et ideo oculus Christi, absolute loquendo, videbat Christum exsistentem in sacramento in caena, et nunc etiam videt se exsistentem in sacramento. Sed non videt oculus Christi prout est extra localiter, vel intra sacramentaliter, vel quomodolibet aliter, Christum prout est in sacramento, id est, secundum esse sacramentale. Sed, secundum esse naturale , oculus Christi nunc extra hoc sacramentum, semper eum videre potest; secundum autem esse quod habet hic, non convenit sibi videre, nec videri.

Dico quinto, quod nec etiam per miraculum hoc fieri potest. Quia non potest fieri quod potentia feratur nisi in suum objectum. Cum ergo objectum visus sit quantitas, et qualitas, inquantum hujusmodi, non substantia; quantitas, quae est hic per modum substantiae, est invisibilis. Et, licet Deus facere possit sine objecto speciem visibilem, tamen species quam Deus faceret, si repraesentaret corpus Christi prout est ibi, non repraesentaret eum modo visibili. Unde, sicut non potest fieri per miraculum quod oculus videat spiritum, sic nec quod videat corpus secundum quod habet modum spiritus; nisi forte diceretur quod si aliquis sensus interior cognoscit substantiam, potest Deus facere quod sensus exterior cognosceret eam, vel quantitatem ut habet modum substantiae. Sed nec hoc sequitur; quia Deus non potest facere quod oculus videat sonum, quamvis sonus sit perceptibilis aliquo sensu. Praeterea, cum corpus Christi sit ibi modo I spirituali, non corporali, quia non est ibi situaliter, nec localiter, nec hic, nec nunc, sub quibus conditionibus tantum sensus apprehendit, ideo est ibi insensibiliter. Non videtur etiam verum illud quod statim supponebatur, scilicet quod aliquis sensus, quantumcumque altus, possit substantiam apprehendere : quia substantia non est sensibile proprium, nec commune; quae sola sentiuntur sensibus interioribus et exterioribus, excepta aestimativa, quia illa sunt formae accidentales, ut patet discurrendo per omnia. Nec etiam per aestimativam; quia illa non apprehendit formas intentionales, sed tamen accidentales. Unde nullus sensus apprehendit quod quid est substantiae, quod est proprium objectum intellectus, ut dicitur, 3. de Anima (cap. 2). )) - Haec Petrus, in forma; et bene. Sed in ejus dictis sunt duo dubia. Primum est, utrum substantia sit aliquo sensu interiori perceptibilis. Secundum est, quid senserit sanctus Thomas de hoc, utrum per miraculum oculus corporeus possit sentire corpus Christi secundum esse quod habet in Eucharistia. De primo, sciendum est quod sanctus Thomas, in tractatu de Principio individuationis, qui incipit, Quoniam, dux sunt potentiae cognoscitivis, etc, ad illud propositum sic dicit : " Nunc restat ostendere ubi separantur cognitio sensus et intellectus mutuo a se. Manifestum est enim intellectum incipere ubi sensus desinit. Sensus autem exteriores ipsa sensibilia accidentia, scilicet propria et communia, habent pro per se objectis. Quidditas autem particularis rei in particulari non spectat ut per se objectum ad istos sensus exteriores, cum quidditas ista substantia sit, non accidens; nec ad intellectum pertinet ut per se objectum ejus, propter suam materialitatem. Ideo quidditas rei materialis, in ipsa sua particularitate, est objectum rationis particularis, cujus est de intentionibus particularibus conferre; loco cujus in brutis est aestimativa naturalis. Haec enim (a) potentia, per sui conjunctum cum intellectu, ubi est ipsa ratio quae confert de universalibus, participat vim collativam; sed quia pars sensitiva est, non abstrahit omnino a materia; unde objectum suum proprium manet quidditas rei particularis materialis. Hoc autem non est eo quod ista potentia apprehendat materiam in se, cum ipsa non possit sciri nisi per analogiam ad formam; sed hoc est quia (6) collatio de materia in ordine (y) ad formam per materiam individuatam, spectat ad hanc potentiam; sicut collatio, sive consideratio de materia in communi in ordine ad formam speciei, spectat ad rationem superiorem, i)

Haecille.

Similia dicit, quadragesimanona distinctione Quarti, q. 2, art. 2 : a Sensa corporali, inquit, aliquid sentitur dupliciter : uno modo per se, alio modo per accidens. Per se quidem sentitur illud quod per se passionem sensui corporali inferre potest. Per se autem potest aliquid passionem inferre sensui dupliciter : aut sensui inquantum sensus est, aut huic sensui inquantum est hic sensus. Quod autem secundo modo infert passionem sensui, dicitur sensibile proprium : sicut color respectu visus, et sonus respectu auditus. Quia autem sensus, inquantum est sensus, utitur organo corporali, non potest in eo aliquid recipi nisi corporaliter; cum omne quod recipitur in aliquo, sit in eo per modum recipientis. Et ideo omnia sensibilia inferunt passionem sensui inquantum est sensus, secundum quod habent magnitudinem. Et ideo magnitudo, et omnia consequentia, ut motus et quies, numerus et hujusmodi, dicuntur sensibilia communia, per se tantum (a). Per accidens autem sentitur illud quod non infert passionem sensui, neque inquantum est sensus, neque inquantum est hic sensus, sed conjungitur (6) his quae per se sensui inferunt passionem ; sicut Socrates, et filius Diaris, et amicus, et alia hujusmodi, quae per se cognoscuntur in universali intellectu, in particulari autem virtute cogitativa in homine, aestimativa autem in aliis animalibus. Hujusmodi autem tunc sensus exterior dicitur sentire, quamvis per accidens, quando ex eo quod per se sentitur, vis apprehensiva, cujus est illud cognitum per se cognoscere, statim, sine dubitatione et discursu, apprehendit; sicut videmus aliquid vivere ex hoc quod loquitur. Quando autem aliter se habet, non dicitur sensus illud videre, etiam per accidens, etc. n

Haec ille, cum multis aliis facientibus ad materiam de insensibilitate corporis Christi in Eucharistia.

Similia dicit, 1 p., q. 85, art. 3, ubi sic ait : " Primum secundum sensum judicamus magis commune quam minus commune, et secundum locum, et secundum tempus. Secundum locum quidem : sicut cum aliquid videtur a remotis, prius deprehenditur esse corpus quam deprehendatur esse animal, et prius deprehenditur esse animal quam deprehendatur esse homo,et prius deprehenditur esse homo quam deprehendatur esse Socrates vel Plato.Secundum tempus autem: quia puer a principio prius distinguit hominem a non homine, quam distinguat hunc hominem ab alio homine; et ideo pueri in principio appellant omnes homines patres, posterius autem determinant unum-quodque, ut dicitur, 1. Physicorum (t. c. 5). i)

Haec ille.

Item, q. 86, art. 1, in solutione secundi, dicit consimilia : scilicet quod pars sensitiva format propositiones particulares, ut istam, Socrates est homo; nec intellectus tales format, nisi cum adminiculo partis sensitivae. Et hoc modo intelligendum est quod dicit in principali solutione articuli (j), scilicet quod intellectus tales propositiones indirecte format, per reflexionem ad phantasmata; quia constat quod nullum phantasma est subjective in intellectu possibili, nec aliqua species aut conceptus indivisibilis Socratis ut Socrates est. Ex quibus, et multis aliis, apparet ipsum in praedictis locis sensisse quod quidditas substantiae materialis, et ipsa? substantiae particulares, possunt cognosci et percipi sensu interiori, qui dicitur virius cogitativa, seu ratio particularis; talia enim objecta simul includunt substantiam cum accidentibus. Econtra autem videtur, per dicta in probatione prima? conclusionis, ipsum in tertia parte sensisse substantiam nullo sensu interiori aut exteriori, sed solo intellectu, percipi pos.se . Sed non est vere contradictio. Quia, in probatione primae conclusionis adducta de tertia parte, loquitur de substantia seorsum ab accidentibus accepta, vel abstracta a modo essendi quantitativo, et accepta secundum proprium modum essendi substantia; constat enim quod substantia sic accepta solo intellectu perceptibilis est. Sed in aliis locis loquitur de substantia physica, secundum proprium modum naturalem essendi accepta, scilicet quantitativo et qualitativo, et sine abstractione praedicta; sic autem accepta includit sensibilia communia, et propria, et per accidens; unde potest percipi sensu interiori, ut dictum est. De hoc Albertus, in commento super 1. Pliijsicoriim, tractatu 1, cap. 6, concorditer ad praedicta. Unde non est proprie contradictio in praedictis. Ad secundum dubium patebit in sequentibus. Ad septimum dicendum est quod sanctus Thomas, prima quaestione praesentis distinctionis, art. -4, q 1, arguit sic, primo loco : " Ipse Christus sub speciebus exsistens, videt seipsum ibi corporali oculo. Sed corpora glorificata conformantur corpori ejus, ut dicitur, Philipp.3 (v. 21). Ergo et alius oculus glorificatus, puta Virginis, posset hoc ipsum." Ecce argumentum. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod, si oculus Christi esset extra species sacramenti, non videret suam substantiam intra species contentam, ex natura glorias, nisi miraculose. Et ideo non oportet quod oculus glorificatus videat ipsum, nisi forte per miraculum. "

Haec ille.

Item, ibidem , in solutione secundae quaestiuncula?, sic dicit: " Posset fieri, divino miraculo, quod similitudo corporis Christi fieret in oculo, sicut naturaliter fieret, si corpus Christi praesens esset. Nec est deceptio : quia non fit nisi ad instructionem fidei, et devotionem excitandam. "

Haec ille.

Ex quibus videretur ipsum sensisse quod per miraculum posset fieri quod aliquis oculus corporalis videret corpus Christi prout est in sacrata) arliatli. - argumenti Pr. mento; cujus oppositum praedictum fuit.

Sed dicendum quod sanctus Thomas ibidem loquitur tantum dubitative et opinative, sine firma assertione; quod innuit modus suus loquendi cum ly forte.

Potest etiam dici quod divino miraculo posset fieri quod oculus glorificatus videret corpus Christi in sacramento, non tanquam visibile per se, sed per accidens, scilicet videndo circa sacramentum aliqua corporalia et visibilia signa, testificantia exsistentiam corporis Christi sub sacramento. Et ad hunc sensum concedit, in suo simili, quod post resurrectionem oculus corporalis videbit divinam essentiam. Unde, 1 p., q. 12, art. 3, arguit sic, secundo loco : Augustinus dicit, in fine de Civitate Dei (lib. 22, c. 29) : Vis praecellentior erit oculorum, scilicet glorificatorum : non ut acrius videant quam quidum perhibentur videre serpentes, aut aquilae, qui nil aliud possunt videre quam corpora; sed ut videant incorporalia. Quicumque autem potest videre incorporalia, potest elevari ad videndum Deum. Igitur oculus glorificatus potest videre Deum. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod Augustinus loquitur inquirendo in illis verbis, et sub conditione. Quod patet ex ipso quod praemittitur : Longe itaque alterius potentia? erunt, scilicet oculi glorificati, si per eos videbitur incorporea natura. Sed postmodum hoc determinat, dicens : Valde credibile est, sic nos visuros mundana tunc corpora caeli novi (a) et terree novae, ut Deum ubique praesen-tem, et universa corpora gubernantem, clarissima perspicuitate videamus; non sicut nunc invisibilia Dei per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, sed sicut homines, mox ut aspicimus, non credimus vivere, sed videmus. Ex quo patet quod hoc modo intelligit oculos glorificatos visuros Deum, sicut nunc oculi nostri vident alicujus vitam. Vita autem non videtur oculo corporali, sicut per se visibile, sed sicut sensibile per accidens; quod quidem per visum non cognoscitur, sed statim cum sensu aliqua alia virtute cognoscitiva. Quod autem, statim visis corporibus, divina praesentia ex eis cognoscatur per intellectum, ex duobus continget : scilicet ex perspicuitate intellectus, et ex refulgentia divinae claritatis in corporibus innovatis. "

Haec ille.

Simile ponit, quadragesima-nona distinctione Quarti, q. 2, art. 2 : cc Deus, inquit, nullo modo potest videri visu corporali, aut aliquo alio sensu sentiri, sicut per se visibile, nec hic, nec in patria. Quia, si a sensu removeatur id quod convenit sensui inquantum sensus est, non erit sensus; et similiter, si a visu removeatur id quod est visus inquantum est visus (6), non erit visus. Cum ergo sensus percipiat magnitudinem, et (6) inquantum est visus. - Orn.Pi-. visus, inquantum est talis sensus, percipiat colorem, impossibile est (a) quod visus percipiat aliquid quod non est color nec magnitudo, nisi sensus diceretur aequivoce. Cum ergo visus et sensus sit futurus idem specie in corpore glorificato, non poterit esse quod divinam essentiam videat sicut per se visibile. Videbit autem eam sicut visibile per accidens : dum, ex una parte, visus corporalis tantam gloriam Dei inspiciet in corporibus, et praecipue gloriosis, et maxime in corpore Christi; et, ex alia parte, intellectus tam clare videbit Deum, quod in rebus corporalibus visis Deus percipietur, sicut in locutione percipitur vita. Quamvis enim tunc intellectus non videat Deum ex creaturis corporaliter visis, videbit tamen Deum in illis, etc. "

- Haec ille.

- Similiter potest dici in proposito, de oculo glorificato, respectu substantiae corporis Christi in Eucharistia.

Potest tertio dici, quod sanctus Thomas in Scripto fuit illius opinionis; sed in tertia parte Sumniae aliter opinatus est. Quod potest patere, quia ad predictum argumentum aliter respondet, nullam de miraculo faciendo mentionem. Dicit enim sic, 3 p., q. 76, in solutione secundi : " Oculus corporalis Christi videt seipsum sub sacramento, quantum pertinet ad intellectum. Nec tamen est simile de alio oculo glorioso; quia et ipse oculus Christi est sub sacramento, in quo non conformatur ei alius oculus gloriosus. "

Haec ille.

Ubi patet expresse quomodo oculus corporalis Christi dicitur se videre sub sacramento, quantum pertinet ad intellectum : hoc est dictu, quod oculus corporalis videt corpus Christi sub sacramento tanquam visibile per accidens, per se tamen visum ab intellectu, eo modo quo dictum est supra, oculum corporalem videre vitam, et divinam essentiam visurum post resurrectionem et innovationem mundi. Et haec sufficiant ad objecta Scoti contra primam conclusionem. g 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumentum Scoti. - Ad primum contia secundam conclusionem, dicitur, negando minorem. Licet enim corpus Christi ut in Eucharistia non sit objectum beatificum; tamen, secundum praesentem cursum gratiae et gloriae, includitur in objecto beatifico : hoc est dictu, quod objectum beatificum, inquantum hujusmodi, repraesentat videnti ipsum corpus Christi secundum quod est in Eucharistia, et consimiliter res aliorum sacramentorum; licet, secundum potentiam Dei absolutam, aliter esse posset; nam, dato quod sola divinitas videretur clare, et nulla creatura in ea videretur, adhuc talis visio esset beatifica. Quod autem beati videant res contentas in sacramentis, potest haberi tum ex probationibus conclusionum, tum ex dictis sancti Thomae, 2 2 , q. 1, art. 8, ubi sic dicit : " Illa per se pertinent ad fidem, quorum visione in vita aeterna perfruemur, et per quae deducimur in vitam aeternam. Duo autem nobis ibi videnda proponuntur : scilicet occultum divinitatis, cujus visio nos beatos facit; et mysterium humanitatis Christi, per quem in gloriam filiorum Dei accessum habemus, etc. " Item, q. 4, art. 1 : " Fides dicitur sub-stantia sperandarum reruni (ad Hebraeos, cap. 11, v. 1), quia scilicet prima inchoatio rerum sperandarum in nobis est per assensum fidei, quae virtute continet omnes res sperandas. In hoc enim speramus beatificari, quod videbimus aperta visione veritatem, cui per fidem adhaeremus. "

Haec ille.

Item, l 2 , q. 67, art. 5, ostendit quod nihil fidei remanebit in patria; sed omnia credita, ibi erunt clare visa. Item, q. 103, art. 3 : " Exterior cultus proportionari debet interiori cultui, qui consistit in fide, spe et charitate. Unde, secundum diversitatem interioris cultus, debuit diversificari cultus exterior. Potest autem distingui triplex status interioris cultus. Unus quidem, secundum quod habetur fides et spes de bonis coelestibus, et de his per quae in coelestia introducimur; de utrisque quidem sicut de quibusdam futuris; et talis fuit status fidei et spei in veteri lege. Alius autem est status interioris cultus, in quo habetur fides et spes de coelestibus bonis, sicut de quibusdam futuris, sed de his per quae introducimur in coelestia, sicut de praesentibus vel praeteritis; et iste est status novae legis. Tertius autem status est, in quo utraque habentur ut praesentia, et nihil creditur ut absens, neque speratur ut futurum; et iste est status beatorum. In illo ergo statu beatorum nihil erit figurale ad divinum cultum pertinens, sed solum gratiarum actio et vo.v laudis (Isaiae 51, v. 3). "

Haec ille.

Item, 3. Senient., dist. 31, q. 2, art. 1, in solutione primae quaestiunculae, sic dicit : " In fide est cognitio quaedam, et modus cognoscendi, quia cognoscit in speculo et in aenigmate. Modus autem imperfectionis est, et obscuritatem importat. Unde, cum gloria adveniens omnem obscuritatem et imperfectionem tollat, tollet quidem modum (idei, quantum ad modum cognoscendi;sed remanebit cognitio eorum quorum est fides, non quidem jam aenigmata, sed clara. "

Haec ille.

Similia dicit, 4. Sentent., dist. 1, q. 1, art. 2, q 5, in solutione primi, ubi sic dicit : a Sicut dicit Dionysius in Ecclesiastica Hierarchia (cap. 5), status novae legis medius est inter statum veteris legis et statum coelestis patriae. Et ideo ea quae sunt novae legis, sunt veritas respectu signorum veteris legis; et sunt figurae respectu manifeste et pleiiae cognitionis veritatis, quae erit in patria. Et ideo oportet adhuc quod in nova lege maneant aliquae figurae. Sed in patria, ubi erit plenaria perceptio veritatis, omnes figurae cessabunt, j

Haec ille; et loquitur de figuris sacramentorum. Idem dicit, 3 p., q. 61, art. 4, in solutione primi : " Sicut, inquit, dicit Dionysius, 5 cap. Ecclesiastiae Hierarchiis, status novae legis medius est inter statum veteris legis, cujus figurae implentur in nova lege, et statum gloriae, in qua omnis nude et perfecte manifestabitur veritas; et ideo tunc nulla erunt sacramenta. Nunc autem, quamdiu per speculum in aenigniate cognoscimus, ut dicitur, 1. Corinth. 13 (v. 12), oportet nos per aliqua signa sensibilia in spiritualia devenire; quod pertinet ad rationem sacramentorum. "

Haec ille.

- Ex quibus apparet quod de omnibus de quibus nunc est fides, in gloria erit manifesta visio. Item, quod omnia figurata in sacramentis, tunc manifeste videbuntur. Dicitur secundo principaliter, quod non aequaliter pertinet ad objectum beatificum res sacramenti baptismi, vel poenitentia;, sicut res contenta in Eucharistia. Tum quia res contenta in Eucharistia, propinquius se habet ad mysterium Christi, de quo principaliter est fides, quam ressacramenti baptismi, vel poenitentiae, ut de se patet. Tum quia res, puta sacramenti Eucharistiae, continetur in Eucharistia; non sic res baptismi, vel poenitentiae, quae non continetur actualiter, sed solum virtualiter in sacramento; formaliter vero continetur in suscipiente, si sit dispositus. Tum quia sacramentum Eucharistia: nunquam frustratur sua re, cum semper contineat Christum; alia vero sacramenta possunt frustrari, ex fictione suscipientis. Tum quia Eucharistia est principalissimum inter omnia sacramenta; et ideo perfecta cognitio contenti in ipsa, et modi quo corpus Christi in ea continetur, magis pertinet ad cognitionem beatificam gloriae, sicut nunc magis pertinet ad fidem viae. Tum quia res baptismi, vel poenitentiae, aliquando dependet dispositive ex cognitione et volitione suscipientis, quae sunt occulta quasdam, reservata divinae cognitioni, et ipsius cognoscentis vel volentis, et omnibus aliis ignota, nisi per specialem vel generalem revelationem Dei. Ex quibus patet falsitas illius assumpti, dicentis quod aeque pertinet ad cognitionem beatificam res unius sacramenti sicut alterius. Dicitur tertio, quod ultimum dictum arguentis stare potest, scilicet quod ad beatitudinem non requiritur quod beatus videat exsistentiam corporis in sacramento, per visionem ejus in proprio genere, hoc est, per visionem factam per medium vel speciem creatam, et non per ipsum Verbum, quae dicatur visio vespertina, et non matutina. Verumtamen oportet quod quilibet homo beatus habeat de hoc aliquam cognitionem; cum de eodem cognitionem fidei habuerit in via, nec sit verisimile quod aliquod credibile cognitum per fidem theologicam in via, sit a beato oblitum, vel ignoratum, aut totaliter nescitum. Cum ergo de talibus non habeat cognitionem aenigmaticam, restat quod habet apertam visionem.

Verumtamen contra praedicta potest instari : quia non apparet quod quilibet beatus homo purus videat in Verbo aliquid, quod non omnes angeli vident in Verbo; sed non omnes angeli vident in Verbo exsistentiam corporis Christi in Eucharistia; ergo nec quilibet purus homo beatus. Major videtur nota. Sed minor probatur : quia non omnes angeli viderunt in Verbo, a principio suae beatitudinis, exsistentiam corporis Christi in sacramento Eucharistia:, nec alia sacramentorum mysteria; ergo nec nunc vident talia in Verbo. Tenet consequentia, per ea quae dicta sunt, 3. Setitent. cum de scientia animae Christi tractaretur, ubi dictum est quod non est possibile beatum videre in Verbo plura nunc quam prius, nisi videat clarius ipsum Verbum nunc quam prius, et, consequenter, nisi fiat beatior; quod non conceditur.

Ad hoc respondet Petrus de Palude, ubi supra (dist. 10, q. 4), dicens : " Oculus intellectualis beatus, tam angeli quam hominis, videt clare exsistentiam corporis Christi in sacramento. Hominis quidem : quia quod audivit hic et credidit, illic clare videbit, secundum illud (Isaiae 7, v. 9), Nisi credideritis, non intelligetis (a), et secundum illud (Psalm. 47, v. 9), Sicut audivimus, sic vidimus, etc. Idem est de oculo intellectuali angeli : quia hierarchia nostra illuminatur a hierarchia coelesti, a qua (6) differt in luce et aenigmate. Unde ipsi clare vident omnia, de quibus credendis nos illuminant. Credibilia nobis et eis pro statu viae communia, sicut Trinitatem, et hujusmodi, meruerunt ipsi videre, sicut et nos. Credibilia autem nobis propria, sicut articulos incarnationis, vident per revelationem. Unde de omnibus mysteriis gratiae Dei, de quibus nos illuminant, habent gratuitam visionem, n - Haec Petrus.

Mihi videtur quod omnes angeli beati, a principio suae beatitudinis viderunt in Verbo omnia mysteria gratiae, de quihus est principaliter fides hominum viatorum, et de quibus angeli viatores illuminant, sicut sunt articuli fidei et sacramenta ad mysterium incarnationis Christi pertinentia. Alia vero mysteria gratiae, de quibus non est principaliter fides, sed pertinent ad instructionem vel promotionem alicujus personae vel communitatis particularis, possunt aliqui angeli cognoscere non in Verbo, sed in proprio genere; et de talibus noviter illuminari per superiores angelos, qui talia vident in Verbo. Et hoc sufficit ad objecta contra secundam conclusionem . (a) In Vulgata legitur : Si non credideritis, non permanebitis. (6) qua. - quo.

^3.

Ad argumenta contra tertiam conclusionem Ad argumenta Scoti. - Ad primum contra tertiam conclusionem, dicitur primo, quod minor est simpliciter falsa. Quia nec intellectus angelicus, nec animae separate, se habent ad omnia intelligibilia sicut illa sunt intelligibilia in se : nam, si ita esset, tunc quilibet talis intellectus prius et perfectius intelligeret Deum quam seipsum, et perfectiora in entibus quam imperfectiora; quod est manifeste falsum. De hoc sanctus Thomas, de Veritate, q. 8, art. 3, arguit sic, secundo loco : " Quod potest intelligere minus, potest intelligere majus Sed essentia divina est maxime intelligibilis, cum sit a materia immunis, ex quo contingit aliquid esse intelligibile actu. Cum igitur (a) intellectus angeli naturali cognitione possit alia intelligibilia cognoscere, multo fortius poterit ex puris naturalibus intelligere divinam essentiam.

(Arg. 3) Sed dicetur (6) quod, licet divina essentia sit in se maxime intelligibilis, non tamen est maxime intelligibilis intellectui angelico.

Sed contra : Illud(f) quod est magis visibile in se, non esse magis (o) visibile nobis, causa est defectus nostri visus. Sed in intellectu angelico non est aliquis defectus; cum angelus sit speculum purum, clarissimum, incontaminatum, ut dicit Dionysius, 4 cap. de Divinis Nominibus. Ergo illud quod est magis intelligibile in se, est magis intelligibile angelo. " Ecce argumentum cum replica. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod, quamvis divina essentia sit in se maxime cognoscibilis, tamen non est maxime cognoscibilis intellectui creato, quia est extra genus ipsius.

Ad tertium, inquit, dicendum quod intellectus angelicus dicitur esse speculum purum et incontaminatum et sine defectu, quia non patitur defectum intelligibilis luminis, considerata natura sui generis, sicut patitur intellectus humanus, inquo intelligibile lumen obumbratur in tantum ut necesse sit a phantasmatibus accipere, et cum continuo et tempore, et discurrendo de uno in aliud (propter quod Isaac dicit, quod ratio oritur in umbra intelli-gentiae); et ideo potentia intellectiva ejus potest intelligere omnem formam intelligibilem creatam, quae est sui generis. Sed intellectus angelicus comparatus ad essentiam divinam , quae est extra genus suum, invenitur defectivus et tenebrosus; et ideo deficit a visione divinae essentiae, quamvis ipsa sit in se maxime intelligibilis. "

Haec ille.

Item, ibidem, in solutione quarti, sic dicit : v. Pro tanto substantia intelligibilis, quae in se est maxime intelfa) igitur.

tamen Pr. (6) dicetur.

dicebat Pr. Ii) Illud. - Ejus Pr. (6) magis. - maxime Pr. ligibilis, fit nobis minus intelligibilis, quia excedit I formam a sensu abstractam, qua naturaliter intelligimus. Et similiter, immo (a) multo amplius, essentia divina excedit formam intelligibilem creatam, qua intelligit intellectus angeli. Et ideo intellectus angeli minus intelligit essentiam divinam, quamvis sit magis intelligibilis; sicut et intellectus noster minus intelligit essentiam angeli, quamvis sit magis intelligibilis, quam res sensibiles. "

Haecille, ibi, cum multis similibus.

Ex quibus patet quod intellectus angelicus non ita se habet adomnia intelligibilia, sicut sunt intelligibilia in seipsis, ut prius dicebatur. Dicitur secundo, quod, concessa conclusioneargii-menti, quae potest inferri debite ex praemissis, non aliud habetur nisi quod intellectus angelicus potest intelligere substantiam corporis Christi exsistentem sub specie panis; non tamen concludit quod intelligat illam secundum esse quod habet sub sacramento, nec modum essendi sub illo et in illo. Et ideo responsio quam arguens recitat, bona est, si recte intelligatur, ut aequivaleat huic dicto. Licet enim non legam in sancto Thoma illam in forma distinctionem de notitia intuitiva et abstractiva, haberi tamen potest in aequivalenti ex dictis ejus : ut dicamus quod alia est notitia visionis, alia notitia simplicis intelligentiae; prima dicatur intuitiva, secunda vero abstractiva. Hanc autem ponit, 1 p., q. 14, art. 9 : " Horum, inquit, quae actu non sunt, est attendenda quaedam diversitas. Quaedam enim, licet non sint nunc in actu, tamen fuerunt vel erunt; et ista omnia dicitur Deus scire scientia visionis; quia, cum intelligere Dei, quod est ejus esse, aeternitate mensuretur, quae, sine successione exsistens, totum tempus comprehendit, praesens intuitus Dei fertur in totum tempus, et in omnia quae sunt in quocumque tempore, sicut in sibi subjecta praesentialiter. Quaedam vero sunt in potentia Dei, vel creaturae, quae tamen nec sunt, nec erunt, nec fuerunt; et respectu horum non dicitur habere scientiam visionis, sed simplicis intelligentiis; quod ideo dicitur, quia ea quae videntur apud nos, habent esse distinctum extra videntem, t

Haec ille.

- Eamdem distinctionem ponit, 1. Sentent., dist. 39, q. 1, art. 2; et 3. Sentent., dist. 14, q. 1, art. 2, in solutione secundae quaestiuncula;; et 4. Senteni., dist. 49, q. 2, art. 5, ubi sic dicit : " Deus, videndo essentiam suam, cognoscit omnia quae sunt, vel erunt, vel fuerunt. Et haec dicitur cognoscere notitia visionis; quia, ad similitudinem visionis corporalis, cognoscit ea quasi praesentia. Cognoscit insuper, videndo essentiam suam, omnia quae potest facere, quamvis nunquam fecerit nec facturus sit; alias non perfecte cognosceret potentiam suam. Et haec dicitur cognoscere notitia simplicis intelligentiae. "

Haec ille.

Similia ponit, de Veritate, q. 8, art. 4, et I q. 20, art. 4; et multis aliis locis. Ex quibus potest haberi quod illa notitia intellectiva dicitur visionis scientia, per quam cognoscitur res intellecta ut praesens, secundum esse suum et modum essendi, ipsi intelligenti; hoc autem alii dicunt notitiam intuitivam. Notitiam autem intellectivam simplicis intelligentiae vocat sanctus Thomas illam per quam intelligitur essentia rei, non intellecta ejus exsistentia, vel praesentialitate, aut modo exsistendi extra ipsum intelligentem; et hanc vocant alii notitiam abstractivam. Sic itaque intelligendo distinctionem de notitia intuitiva et abstractiva, conceditur responsio per arguentem recitata, scilicet quod angelus naturali cognitione potest cognoscere substantiam corporis Christi quae est sub sacramento, abstractive, seu notitia simplicis intelligentiae; non autem intuitive, vel scientia visionis; quia non videt corpus Christi esse sub sacramento illo modo supernaturali quo est ibi, licet videat modum naturalem quo est extra sacramentum. Cujus ratio est, quia angeli non cognoscunt plene mysteria gratiae, naturali cognitione. De hoc sanctus Thomas, 1 p., q. 57, art. 5, sic dicit : t In angelis est duplex cognitio. Una quidem naturalis, secundum quam cognoscunt res, tum per essentiam suam, tum etiam per species innatas. Et hac cognitione mysteria gratiae cognoscere non possunt. Haec enim mysteria ex pura Dei voluntate dependent. Si autem unus angelus non potest cognoscere cogitationes alterius, ex voluntate ejusdem dependentes, multo minus potest cognoscere ea quae ex Dei voluntate dependent. Et sic argumentatur Apostolus, 1. Corinth., cap. 2 (v. 11) : Quae su?i( hominis, nemo novit, nisi spiritus hominis, qui in ipso est; ita et quae sunt Dei, nemo novit, nisi Spiritus Dei.

Est autem alia angelorum cognitio, quae eos beatos facit, qua vident Verbum, et res in Verbo. Et hac quidem visione cognoscunt mysteria gratiae, non quidem omnia, nec aequaliter, sed secundum quod Deus eis voluerit revelare, secundum illud Apostoli, 1. Corinth., cap. 2 (v. 10) : Nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum. "

Haec ille. Dicitur tertio, quod replica contra responsionem datam, non valet. Quia, concesso quod intellectus angelicus naturali cognitione possit cognoscere praesentiam et absentiam panis sub accidentibus Eucharistiae, non tamen praesentiam substantiae corporis Christi sub eisdem. Nec potest illud ibi intueri, sicut intuebatur ibi substantiam panis : quia exis stentiam panis sub speciebus erat modus panis naturalis exsistendi sub illis, non autem modus quo corpus Christi est sub eisdem. Nec sequitur, si corpus Christi est intiiibile in se ab angelo, quod modus quo est sub sacranicnto, sit intuibilis ab eodem. Et sic angelus non intuetur corpus Christi ut est in sacramento, sed solum ut est in coelo, vel abstrahendo a qualibet exsistentia. QUAESTIO IV. Ad secundum dicitur primo, quod prima pars antecedentis est similiter falsa : quia nullus angelus naturali cognitione sua, per sola principia intrinseca, potest cognoscere intuitive et in particulari cogitationes alterius angeli, ut diffuse tractatum fuit in 2. Sentent. (dist. 8), et prout probat sanctus Thomas in multis locis, ubicumque loquitur de illa materia (a); licet possit cognoscere tales cogitationes abstractive, et in universali, et conjecturaliter, per signa exteriora. Est etiam dubium, utrum angelus naturaliter cognoscat gratiam aut charitatem suam, vel alterius angeli, quidquid sit de sua, loquendo de notitia intuitiva vel visionis. Nec valet probatio assumpti de duplici prasentia :

Tum quia arguens false supponit quod objectum notitiai intuitivae non sit praesens per speciem intellectui angelico, aut aniirue separatae, nec illa notitia fiat per mediam speciem inter objectum et intellectum , sed quod ipsum objectum sit praesens in sua reali exsistentia, et per illam moveat intellectum ad sui notitiam; objectum autem abstractivae sit (6) praesens per speciem, quae immediate moveat intellectum ad notitiam objecti. Hoc enim falsum est: quia nullum extrinsecum movet intellectum angelicum immediate; immo cujuslibet notitiae angelicae species intelligibilis, ab objecto distincta, est per proximum productivum una cum potentia intellectiva; nisi quando angelus intelligit seipsum vel Deum naturaliter, vel quando videt divinam essentiam beatifice; tunc enim essentia angeli, vel essentia divina, tenet locum speciei intelligibilis et actus primi. Et ista determinat diffuse sanctus Thomas, tam in Summa, quam in Scriptis, quam in Questionibus disputatis (v).

Tum etiam quia illud falsum assumit, scilicet quod omne objectum potens (o) praesentari vel esse praesens angelico intellectui abstractive, possit esse sibi praesens intuitive naturaliter. Hoc enim falsum est de futuris contingentibus, quae potest angelus cognoscere abstractive in causis suis, non tamen intuitive, quamdiu futura sunt, ut ostendit sanctus Thomas, 1 p. q. 57, art. 3, et multis aliis locis (i). Similiter falsum est de cogitationibus et volitionibus aliorum angelorum aut hominum, quas angelus non potest naturaliter cognoscere intuitive, sed tantum abstractive, ut patet per eumdem sanctum Thomam, 1 p., q. 57, art. 4, et de Veritate, q. 8, art. 13, et de Malo, q. 16, art. 8, et multis aliis locis, in quibus ostendit quod angelus naturaliter non potest eas cognoscere (et) Cfr. presertim t p.,. q. 57, ari. 4; de Malo, q. 16, art. 8; de Veritate, q. 8, ari. 13. (y) Cfr. presertim 1 p., q. 55 et 56; 2. Senteni., dist. 3, q. 3; et de Veritate, q. 8. (t) Cfr. presertim de Veritate, q. 8, art. 12; et de Malo q. 16, art. 7. secundum quod in se sunt, quod est cognoscere intuitive, sed prout sunt in suis causis, vel manifestantur exterius per signa, quod est cognoscere abstractive. Et multa alia exempla dari possunt, in quibus illud assumptum fallit.

Tum etiam quia argumentum supponit aliud falsum, scilicet quod objecta exteriora moveant intellectum angelicum ad sui cognitionem, causando in eo actum primum vel secundum. Hoc enim falsum est : nam omnia quae angelus naturaliter cognoscit, cognoscit per essentiam suam, vel per species innatas et concreatas, ut ostendit sanctus Thomas in multis locis (a).

Tum etiam quia species concreatas angelo non aequaliter possunt praesentare substantias et accidentia per accidens talibus substantiis, potissime accidentia supernaturaliter eis contingentia, vel a sola voluntate Dei aut creaturae dependentia, non habentia naturalem et necessarium ordinem ad substantias vel aliquam causam naturalem universi, ut ostendit sanctus Thomas, locis praeallegatis, potissime de Malo, q. 16, art. 8, ubi arguit sic, decimo-septimo loco : a Sicut dicit Augustinus, 2. Super Genes. ad litteram (cap. 8), angeli per species quas in sui creatione receperunt, omnia quae sunt infra eos cognoscunt. Sed cogitationes (6) nostrae sunt infra eos, secundum ordinem naturae; anima enim est inferior angelo. Ergo doemones per illas species innatas possunt cognoscere cogitationes hominum.)) Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod Augustinus intendit loqui de naturis inferioribus, quas angeli naturaliter cognoscunt per formas innatas, non autem de cogitationibus voluntariis (j). "

Haec ille.

Item, de Veritate, q. 8, art. 13, sic dicit : " Motus voluntatis alterius non potest angelo notus esse naturali cognitione : quia angelus naturaliter cognoscit per formas inditas, quae sunt similitudines rerum in natura exsistentium; motus autem voluntatis non habet dependentiam nec connexionem ad aliquam causam naturalem, sed solum ad causam divinam, quae in voluntate sola imprimere potest. Unde motus voluntatis, et cordis cogitatio, non potest cognosci in aliquibus similitudinibus rerum naturalium, sed solum in divina essentia, etc. "

Haec ille.

Sed quaeret aliquis : ex quo unus angelus per species quas habet apud se, non potest naturaliter cognoscere intuitive cogitationes alterius, quomodo ergo alius angelus potest ei loqui, vel revelare cogitationem vel volitionem suam? Dicitur quod hoc fit non per impressionem novarum specierum, nec per hoc quod alius angelus causet cognitionem aliquam in alio, sed per hoc quod angelus loquens alteri ordinat (ot) Cfr. praesertim 1 p., q. 55, art. 1 et 2, q. 56, art. 1 et 2, q. 89, art. I, 2 et 3; et de Veritate, q. 8, art. 6, 7, 8 et 9. - QUAESTIO IV. conceptum suum ad manifestandum alteri suam voluntatem : statim enim quod conceptus unius ordinatur sic ad alium, innotescit alteri, ut ostendit sanctus Thomas, 1 p., q. 107, art. 1; et de Veritate, q. 9, art. 4 et 5. Nec oportet quod causetur in audiente nova species : quia per species concreatas diversimode ordinatas, vel per confortationem luminis alterius angeli sibi loquentis et illuminantis, potest aliquid noviter cognoscere, quod prius non poterat; sicut in suo simili ostendit sanctus Thomas, 2 2 , q. 173, art. 2, loquendo de revelatione prophetica; et de Veritate, q. 12, art. 7; et multis aliis locis. Et sicut est dictum de revelatione cogitationum, ita dicendum est de revelatione secretorum sacramentalium, ad quae naturalis angeli cognitio non potest pertingere, nisi per revelationem eis factam per visionem Verbi, vel per species noviter impressas in eis, a Deo concreatas.

Et hoc sufficit ad secundum Scoti. Ad tertium faciliter patet solutio per praedicta. Dicitur enim primo, quod distinctio naturalium et supernaturalium non solum est per respectum ad agens aliud et aliud, immo quandoque est per spe-cificam distinctionem essentiarum horum et illorum; sicut patet de gratia et gloria, quae distinguuntur ab omnibus effectibus naturalibus specifice; nec aliquod agens naturale potest producere aliquid idem specie cum charitate aut gratia gratum faciente, vel cum septem donis Spiritus Sancti, aut cum gloria animae vel corporis, ut de se patet. Conceditur tamen quod quidquid producitur a causa naturali, potest produci a causa supernaturali. Nec semper quidquid producitur a sola causa supernaturali, dicitur supernaturale vel miraculosum, nisi in tribus casibus quos ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 105, art. 8 : " scilicet quando effectus productus excedit facultatem natura quoad substantiam facti (sicut quod duo corpora sint simul, vel quod sol retrocedat, vel quod corpus humanum glorificetur; quod natura nullo modo potest facere); secundo, quando effectus excedit facultatem naturae, non quantum ad illud quod fit, sed quantum ad illud in quo fit (sicut ressuscitatio mortuorum, vel illuminatio caecorum : potest enim natura causare vitam, sed non in mortuo; et potest praestare visum, sed non in caeco); tertio, quando excedit facultatem naturae, quantum ad modum (a) et ordinem faciendi (sicut cum aliquis subito per divinam potentiam a febre curatur, absque curatione (6) et consueto cursu naturae in talibus; et cum mare slatim condensatur in pluvias, virtute divina, absque naturalibus causis, sicut factum est ad preces Samuelis et Eliae). "

Dicitur secundo, quod, posito quod aliquis effectus supernaturalis quandoque sit imperfectior aliquo effectu naturali, et se habeat ad illum ut substantia ad accidens, non tamen sequiturquod, si angelus cognoscit naturaliter effectum naturalem qui est perfectior, quod ideo cognoscat effectum supernaturalem qui est imperfectior. Cujus causa est, quia angelus habet speciem directe repraesentantem naturalem, et non supernaturalem, vel aliquam substantiam, et non ejus accidentia : sicut patet de substantia angeli, et ejus naturalibus potentiis, id est, intellectu et voluntale, quae sunt naturaliter notae cuilibet angelo; non tamen ejus cogitationes, aut volitiones, aut habitus supernaturaliter infusi. Et de hoc diffuse loquitur sanctus Thomas, ubi supra, 1 p., q. 57, art. 4; de Veritate, q. 8, art. 13; de Malo, q. 16, art. 8.

Dicitur tertio, quod, secundum praedicta, nullus angelus habet species concreatas repraesentantes directe omnes effectus naturales, hoc est, a causis naturalibus producibiles, praesertim arbitrio libero, quod est causa naturalis, hoc est, non supernaturalis (licet non dicatur naturalis, distinguendo naturale contra voluntarium liberum), et multo minus omnes effectus gratiae vel gloriae; sed species eis concreatae, directe repraesentant substantias materiales et imma-teriales, quae sunt de perfectione naturali universi, ut supra dictum est. Quod autem per eas possint noviter cognoscere effectus gratiae vel gloriae, aut voluntates vel cogitationes alienas, vel futura contingentia, contingit ex alterius revelatione; quae, qualiter fiat, alterius est speculationis, et tamen in parte tactum est in praecedenti solutione. Et haec sufficiunt ad objecta Scoti. Sciendum tamen quod Petrus de Palude, ultima quaestione hujus distinctionis, pro praecedentium intellectu, sic dicit: " Oculus intellectualis angeli boni vel mali non potest videre corpus Christi in altari clare et immediate et directe, quia est de supernaturalibus intellectualibus : quia supernaturalia sensibilia angelus novit, cum etiam ad oculum homo videat ea, puta mortuum ressuscitatum, vel oculum restitutum; supernaturalia autem intelligibilia angelus non videt naturaliter; tale autem est esse corporis Christi in altari; ideo, etc.

Sed quod ex naturalibus angelus cognoscat hic esse accidentia sine subjecto, non autem hic esse corpus Cbristi, dubium est : quia ipse potest scire quid factum est de substantia panis, quod (a) non est annihilata, et quod (6) est conversa in corpus Christi, sicut quod cibus convertitur in cibatum, et hujusmodi (scit enim generationem et corruptionem rerum naturalium); sed corpus Christi non est hic nisi per hoc quod in ipsum conversum est id quod erat hic; ergo, etc.

Sed potest dici quod angelus scit, vel scire potest, nisi prohibeatur specialiter, quidquid fit in naturalibus modo naturali; sed quod Ut modo supernaturali, non oportet. Nec apparet quare plus cognoscat accidentia esse sine subjecto, quam conversionem factam in corpus Cbristi; cum ntrumque sit praeter cursum naturae.

Vel dicendum est, quod, sicut nos cognoscimus sensibilia, sic ipse intelligibilia. Unde, sicut videmus accidentia corporea non esse, sed non videmus quid de illis factum sit, cum apparet in forma carnis vel pueri; sic angelus videt substantiam ibi non esse, sed non videt utrum sit annihilata vel conversa. Sed hujusmodi supeinaturalia possunt ipsi citius et certius quam nos conjicere, indirecte, per miracula facta, quae ipsi sciunt esse vera; nos autem non; quia qui nobis videtur suscitatus, forte est angelus in corpore assumpto; sed talis deceptio non cadit in angelo. Unde credunt et contremiscunt : credunt, quia non vident illud in se, sicut nec Trinitatem , nec unionem Verbi cum carne; tamen sciunt indirecte, per miracula, quia conjecturant quod impossibile est non esse verum; sicut aliter cognosco puerum natum, quem in se video, aliter quando adhuc est in utero tumescente, sed nescio quid determinate, an vivum aut mortuum, masculus an femina. Et sic est de supernaturalibus respectu daemonum, quae per miracula cadentia sub eorum naturali evidentia sunt probata. Oculus ergo angeli naturalis non videt clare hic esse corpus Christi; sed hoc conjicit infallibiliter ex miraculis sensibilibus, quae clare vidit fleri ad testimonium hujus veritatis. "

Haec Petrus, et bene, et conformiter supradictis, potissime pro solutione secundi. Ad argumentum pro quaestione, patet solutio ex dictis ad septimum (a) argumentum Scoti contra primam conclusionem. Et de quaestione haec sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.