ARTICULUS 11.

PONUNTUR OBJECTIONES g 1. - Contra primam conclusionem I. Argumenta Scoti. - Quantum ad secundum articulum, arguendum est contra conclusiones. Et quidem contra primam arguit Scotus (dist. 49, q. 4), probando quod beatitudo principaliter consistit in actu voluntatis, plus quam in actu intellectus. Primo (a). Quia finis extra est simpliciter optimum et summe volendum; ergo inter ea quae sunt ad ipsum, quod est sibi immediatius, et magis immediate tendit in ipsum ut in finem ultimum, est principalius in beatitudine formali, et magis finis intra. Sed actus voluntatis immediatius tendit in Deum ut in finem ultimum, cum finis ultimus, inquantum hujusmodi, sit proprium objectum voluntatis et ipsius velle. Ergo, etc. Major probatur: illud enim est magis volendum voluntate libera, quod appetitui naturali est magis appetendum naturaliter; sed hujusmodi est quod est propinquius ultimo fini, qui simpliciter maxime appetitur naturaliter. Secundo. Quia voluntas potest velle suum actum, sicut intellectus intelligere suum actum. Aut ergo vult suum actum propter intelligere, aut econtra, aut neutrum propter alterum (et loquor de velle ordinato). Non primum : quia, secundum Ansel-mum, 2. Cur Deus homo, cap. 1 , ordo perversus est velle amare ut intelligeret. Nec tertium : quia in ordinatis per se ad eumdem finem est aliquis ordo inter se, tanquam ad finem sub fine. Ergo secundum. Et hoc vult Anselmus (ibid.). Tertio. Si beatitudo sit summe volenda, ergo illud est maxime beatitudo intra, quod inter intrinseca est summe volendum. Sed hujusmodi est aliquod velle : plus enim appetit voluntas perfectionem sui in fine ultimo, quam perfectionem intellectus; et hoc recte loquendo de appetere libero (6); sicut naturaliter plus appetit appetitu naturali. Quarto. Quia perfectissimus habitus voluntatis in via perficit eam secundum capacitatem quam habet pro tunc.Ergo, si ille est nobilior quocumque habitu intellectus, capacitas voluntatis pro via est major, vel aliquid majus, quam capacitas intellect Primo. - Oni. Pr. II. Argumenta aliorum.

Contra eamdem conclusionem arguunt alii, ut recitat Petrus de Palude (dist. 49, q. 3). Primo sic. Illa potentia quae essentialiter pertinet ad imaginem, habet actum qui est de essentia beatitudinis : quia haec beatitudo est Dei immediata habitio; ideo autem anima ad imaginem (6) Dei est, quod (y) ejus capax est (8), et particeps beatitudinis esse potest. Sed voluntas est essentialiter pars imaginis. Ergo, etc.

Si dicatur quod major habet instantiam in intellectu agente, qui est pars imaginis, nec tamen habet actum in beatitudine;

dicendum quod major propositio intelligitur de potentia passiva, cum beatificari sit pati et recipere. Secundo sic. Omnis actus per quem immediate et perfecte attingitur objectum beatificum, sub ratione qua est beatificum, est essentialiter beatificus. Sed actus voluntatis est hujusmodi. Ergo, etc. Major patet dupliciter. Primo, quia finis quo essentialiter est actus quo immediate habetur finis gratia cujus. Dico autem immediate : quia propter hoc in actu reflexo non potest esse beatitudo, quia non attingit objectum beatificum immediate, sed mediante actu recto. Secundo probatur eadem major : quia, sicut omnis actus qui immediate attingit visibile objectum inquantum est visibile, est essentialiter et formaliter visio, sic omnis actus qui attingit immediate objectum beatificum ut est beatificum objective, est essentialiter et formaliter beatitudo subjective.

Et si dicatur ad hanc majorem, quod vera est quando attingit objectum nondum habitum; sed hic est jam habitum per actum intellectus; ideo, etc;

dicendum quod non est habitum omni modo quo haberi potest immediate; quod requiritur ad veram beatitudinem. Nec oportet addere primo : quia, si visio interrumperetur, et postea videretur (sicut fuit in Paulo), ita esset beatifica secunda visio sicut prima; unde visio non habet rationem beatitudinis quia prima (alias cognitio viae esset beatifica), sed quia immediata.

Et si dicatur quod illa primitas et posterioritas quae fuit in Paulo, accidit (a),

accipiatur secundum illos qui dicunt quod beatitudo augetur intensive in resurrectione, et quod intensio sit per generationem et corruptionem : tunc enim per se visio post resurrectionem praesupponit visionem ante; nec tamen est minus beatifica, secundum eosdem.

Minor patet, scilicet quod actus voluntatis in patria immediate fertur in Deum sub ratione qua objectum beatificum : quia Deus est objectum beatificum sub ratione qua est omnis boni bonum, et summum bonum ; voluntas autem in patria est perfectissima; non est autem potentia perfectissima nisi quando immediate in objecto suo invenit rationem omnis sui boni; cum autem ejus objectum sit bonum in communi, non est perfecta nisi attingat summum bonum in ratione omnis boni. Item : actus intellectus nihil ponit circa objectum; ergo, sicut invenit objectum beatificum, sic simplex et immediatum repraesentat ipsum voluntati. Tertio sic. Potentia quae habet actum essentialem in (6) merito, habet actum essentialem in praemio. Sed voluntas est hujusmodi. Ergo, etc. Major patet. Quia, si album, inquantum album est (y), per se disgregat, hoc est per albedinem, qua est album. Sed merens, inquantum merens, vel saltem per se, praemiatur ratione meriti : quia convenit omni et per se, licet non soli, cum aliqui sint beati sine merito; sicut etiam ignis per se est calidus, quamvis aliquis non ignis sit calidus, vel per se, ut aer, vel per accidens, ut aqua. Ergo merens debet praemiari secundum illud et per illud per quod et secundum quod meruit. Et, pari ratione, potentia quae habuit essentialiter actum in merito, habere debet actum essentialem in praemio. Dico autem potentia; quia secus est de habitu. Est enim aliquis habitus qui habuit essentialiter actum in merito, sicut fides (quia sine fide impossibile est placere Deo), qui tamen non habet actum in patria, quia non manet; sed potentia ibi manet. Dico autem quae (a) habuit formaliter et subiective, non quae (6) in alio efficit, sicut intellectus agens; quia repugnat beatitudini essentiali quod efficiatur a potentia creata, sed debet recipi in ea.

Minor patet : quia diligere Deum est per essentiam actus meritorius. Nec concludit ratio quin aliae potentiae possint beatificari, vel accidentaliter, ut organicae, vel essentialiter, ut intellectus, quia credere vel judicare est de essentia meriti, sicut eligere. Quarto. Quia potentia essentialiter libera, est essentialiter beatificabilis. Sed voluntas est hujusmodi. Ergo, etc. Major patet. Quia opposita nata sunt fieri circa idem, non per accidens, sed per se. Unde, cum salus beatitudinis et damnatio miseriae sint opposita, et nihil est per se damnabile damnatione perfecta, scilicet quoad poenam damni et sensus, nisi habens usum liberi arbitrii; ergo nihil est per se beatificabile, nisi habens usum liberi arbitrii. Quod autem parvuli beatificantur, est per accidens (y). Potentia ergo (o) per essentiam libera, per essentiam est beatificabilis. Sed voluntas est hujusmodi, secundum omnes. Ergo, etc.

Si dicatur quod intellectus agens est liber, quia immateriatis, et tamen non est beatificabilis;

dicendum quod non omne immateriale est liberum, nec omnis potentia imma-terialis est libera essentialiter; sed illa quae est subjectum actus liberi; non propter hoc quod ipsum patitur, sed per hoc quod actus suus elicitus, vel imperatus, est in potestate sua; quod est verum (e) de intellectu possibili et voluntate, non de intellectu (0 agente, qui penitus agit de necessitate natiine. Tamen, cum etiam potentia? organicae et pure activae et vegetativae (ti) beatificentur in patria, saltem accidentaliter, toto corpore beatificato, non est negandum quin intellectus agens beatificetur per accidens, quia (6) et actum naturalem in (t) intellectu possibili multo nobilius eliget quam in via. - Haec Petrus. - Et subdit quod istae rationes bene concludunt quod actus voluntatis essentialiter est de essentia beatitudinis activae, quae est in patria, consistens in dilectione Dei et proximi, quae (a) est civitas civium supernorum et regnum Dei, non carens felicitate politica. III. Argumenta aliorum. - Contra eamdem conclusionem arguunt alii, ut recitat Durandus (dist. 49, q. 4). Primo. Quia beatitudo consistit in actu nobilissimo. Sed actus voluntatis est nobilior actu intellectus. Ergo, etc. Major patet ex 1. Ethicorum (cap. 8), et 10 (cap. 6 et 7). Minor probatur : quia ille actus est nobilior, in quo et secundum quem sumus liberi, quam ille secundum quem non habemus libertatem; sed secundum actum voluntatis sumus liberi, non autem secundum actum intellectus, qui necessitatur ab objecto; ergo, etc. Secundo. Quia beatitudo consistit in operatione quae elicitur a potentia perfecta per nobilissimum habitum. Sed voluntas perficitur nobiliori habitu quam intellectus. Ergo in operatione voluntatis magis consistit beatitudo quam in operatione intellectus. Major patet ubi supra (ex. 1 et 10 Ethic). Minor probatur : quia nobilior habitus est charitas quam quicumque alius, ut patet per Apostolum, 1. Corinthior. 13; charitas autem perficit voluntatem ; quare, etc. Tertio. In operatione illius potentia? consistit beatitudo principalis, quae magis respicit objectum sub ratione qua est beatificum. Sed talis est voluntas, magis quam (6) intellectus. Quare, etc. Major videtur manifesta; quia operationes rationem sumunt ex objectis. Minor probatur : quia ratio objecti beatifici est quod sit summum bonum et perfectum; sed sub hac ratione voluntas potissime respicit suum objectum, cum ratio boni sit ratio objecti voluntatis. Quarto. In illo actu consistit principaliter beatitudo, per quem perfectius et intimius unimur (y) Deo. Sed talis est actus voluntatis, magis quam intellectus. Ergo, etc. Major patet : quia beatitudo nostra consistit in unione ad summum bonum. Minor probatur. Quia unio animae cum Deo inchoatur in visione, sed consummatur in delectatione, quae pertinet ad voluntatem. Et iterum, dicit Hugo de Sancto Victore, super sept. cap. Ccelestis Hierarchiae, quod dilectio supereminet scientiae, et major est intelligentia : plus enim diligitur Deus quam intelligatur; et intrat dilectio ubi scientia foris stat. Item, quod est posterius generatione, est prius perfectione; sed actus voluntatis est posterior actu intellectus; ergo est perfectior. Sed in perfectiori actu principalius consistit beatitudo. Ergo, etc. Quinto. In optimo actu consistit beatitudo, sive felicitas. Sed actus voluntatis est melior actu intellectus. Ergo, etc. Major nota est. Sed minor probatur. Quia ille actus est melior, quo efficimur meliores; sed per actum voluntatis dicimur boni, simpliciter loquendo, et unus melior altero; secundum autem actum intellectus, nullus dicitur bonus, nec unus melior alio, loquendo simpliciter, sed solum cum determinatione, utpote bonus clericus, vel hujusmodi; quare, etc. Secundo, quia ille actus est melior, cujus oppositum est pejus; sed dilectioni Dei opponitur odium Dei, quod est pejus ignorantia vel infidelitate, quae opponitur cognitioni Dei ; ergo diligere Deum est melius quam cognoscere ipsum. Et sic patet minor. Sequitur ergo conclusio. Sexto. Praemium respondet merito. Sed meritum magis consistit in actu voluntatis quam in actu intellectus. Ergo et praemium. Sed beatitudo nominat finale praemium (a). Ergo, etc. Septimo. Si in actu voluntatis non consisteret beatitudo, tunc videns Deum, et non delectatus in ipso, esset beatus. Hoc autem est falsum, etc. Antecedens patet. Sed probatur falsitas consequentis: quia, si videns Deum non delectaretur, posset tristari, quia visio Dei non excludit tristitiam nisi inferat delectationem; qui autem tristatur, miser est, nam tristitia est quaedam miseria; et sic idem simul esset beatus et miser; quod est impossibile. Haec argumenta recitat Durandus; et sunt pro majori parte sumpta ex dictis Henrici in suis Quodlibetis.

g 2.

Contra secundam conclusionem Argumenta Scoti.

Contra secundam conclusionem et praecedentem arguit Scotus (dist. 49, q. 3), probando quod beatitudo non consistat formaliter nec essentialiter in unica operatione. Primo. Quia beatitudo consistit simul in actu intellectus et voluntatis. Quod patet. Quia beatitudo consistit in perfecta unione beatificabilis cum Deo. Haec autem includit unionem (6) secundum omnem potentiam secundum quam natura illa est unibilis (y) Deo. Sed hujusmodi est tam intellectus quam voluntas : quia, sicut Deus sub ratione qua est summum verum, est immediatum objectum intellectus; ita sub ratione qua est summum bonum, est immediatum objectum voluntatis. Ergo, etc. Secundo. Per quam virtutem aliquid movetur ad terminum, per eamdem quiescit in termino. X. - QUAESTIO II. ISl Sed tam per intellectum quam per voluntalem natura intellectualis movetur in Deum. Ergo per utramque potentiam in ipso quiescit. Sed beatitudo est perfecta quies naturae intellectualis in Deo. Ergo, eie. Tertio. Quando ad perfectionem alicuius in actu primo plura requiruntur, ad perfectionem ejusdem in actu secundo plura requiruntur, illis primis proportionabilia. Sed ad perfectionem naturae intellectualis in actu primo requiruntur plura (a), scilicet intellectus et voluntas : quia, si (6) esset sine alterutra (y), non esset perfecta in actu primo. Ergo ad perfectionem ejus in actu secundo requiruntur mulli actus secundi, istis primis correspondentes. Ergo beatitudo, quae est completissima perfectio naturae intellectualis in actu secundo, requirit istos duos actus secundos. Major probatur. Quia natura non potest esse perfecte quieta, nisi quodlibet per se pertinens ad ejus naturalem perfectionem quietetur. Da enim quod aliquod tale non quietetur; ergo natura non secundum quodlibet sui intrinsecum quietatur; ergo non perfecte; perfectio enim quietativa totius naturae includit per se quietationem cujuslibet actus primi per se pertinentis ad ipsam naturam. Quarto. Quia Augustinus dicit, 13. de Trinitate, cap. 5, quod beatus est qui habet quidquid vult. Sed non tantum recte vult homo unam operationem, sed plures. Quia, si recte vult fruitionem, recte vult visionem, sine qua non est fruitio. Si etiam recte vult visionem, recte vult fruitionem : quia, secundum Anselmum, 2. Cur Deus homo (cap. 1), natura intellectualis ad hoc accepit intellectum, ad discernendum bonum a malo, ut per voluntatem bonum diligat, et malum odiat.

Item, ex eadem auctoritate. Si per unam operationem potest habere quidquid vult : aut ergo per operationem voluntatis; et tunc sequitur quod descriptio Augustini (6) aequivalet isti, Beatus est qui vult quidquid vult; quia habere est velle, cum omnis operatio voluntatis sit velle; sed viator vult quidquid vult; ergo ipse est hic beatus. Si autem illud habere sit per actum intellectus, tunc sequitur quod beatus est qui intelligit quidquid vult; et tunc sequitur, ut prius, quod vel viator est beatus, quia intelligit quidquid vult; vel oportet dicere quod istud habere non consistit in solo actu voluntatis, nec solius intellectus, nec in quacumque unica operatione. Quinto. Quia beatitudo consistit in quocumque (e) per quod beatus distinguitur a non beato per se. Sed beatus per se distinguitur a non beato per actum intellectus; quia beatus videt objectum beatificum, non autem non beatus. Distinguitur etiam per actum voluntatis : quia, si causae sint distinctae, et effectus; sed actus intellectus est causa actus voluntatis; quia, eo posito (a), ponitur ille actus, et illo non posito (6), non ponitur, et remoto (y), removetur.

Haec Scotus, in forma. S 3.

Contra tertiam conclusionem Argumenta Petri de Palude.

Contra tertiam conclusionem arguit Petrus de Palude (dist. 49, q. 3), dicens : In patria, sicut in via, est duplex felicitas, scilicet speculativa, et practica; cum quidquid perfectionis est in via, eminentius sit in patria. Loquendo ergo de felicitate contemplativa, illa consistit in actu intellectus, non solum principaliter (8) aut essentialiter, immo totaliter. Ad quam quicumque actus voluntatis, sive sit dilectio, sive delectatio aut fruitio, non se habet essentialiter; immo nec consequenter, nec accidentaliter; quia non potest aliquis actus voluntatis sequi intellectum pure speculativum. Ille enim speculativus qui non dicit de prosequibili aut fugibili, nunquam movet, 3. de Anima (t. c. 46); et inde est quod habilibus speculativis in intellectu nullus habitus correspondet in voluntate, sed solum habitibus intellectus practici, sicut partibus prudentiae correspondent babitus morales in appetitu. Secundo. Possumus loqui de beatitudine supernaturali activa. Ei illa consistit in actu intellectus practici antecedenter (sicut et omnis actus voluntatis), et in actu voluntatis essentialiter, et in actu delectationis consequenter, vel secundum rem, si differunt re, vel secundum rationem, si dilferunt ratione tantum. Civitas enim civium supernorum, et eorum felicitas, consistit in dilectione Dei et sui et proximi ordinata, qualem requirit illa. Et sic potest dici beatitudo pax et regnum Dei. Sed principalitas est pones volunlatem : quia omnis cognitio practica ordinatur ad voluntatem sicut ad finem; quia finis praeficio est opus, 2. Metaphysicis (t. c. 3). Tertio. Si loquamur de beatitudine prout dicit statum aggregatum ex illa duplici felicitate, sic consistit quidem in actu utriusque essentialiter, sed in actu intellectus principaliter. Quia illud quod est melius (e) in toto aggregato, est principalius. Hujusmodi autem est felicitas contemplativa, non activa, cum ista sit propter illam, secundum Philosophum (10. Ethic., c. 8.). Unde, cum beatitudo sit finis, et non ad operationem ordinetur (Z) sicut ad finem, haec est differentia : quod (a) beatitudo contemplativa, est omnium actionum finis sui generis et aliorum, unde est simpliciter finis quo, licet non sit finis gratia cujus, quia hoc est ipsum objectum; sed beatitudo activa, est finis actionum practicarum, sed non omnium simpliciter, immo ipsa ordinatur ad contemplationem, quae sine illa posset turbari. Dilectio ergo Dei in patria, licet non ordinet Deum in aliud, tamen ipsamet ordinatur in visionem, sicut minus bonum ejusdem subjecti ad aliud majus bonum ejus.

Sed in hac deductione dubium est, quod beatitudo summa non habet fruitionem annexam, sed beatitudo minor, scilicet activa, cum tamen dicat Philosophus, 10. Ethicorum, cap. 7, quod (.6) consideratio sapientis? habet mirabiles delectationes, et purissimas, et fortes. Sed illud non est nisi mediante actu practico, qui dictat Deum esse summum bonum, vel summe amandum, et hujusmodi. "

Haec Petrus.

Et subdit quod quatuor rationes secundo loco positae contra primam conclusionem, probant illud quod dictum est de beatitudine practica. Et in hoc secundus articulus terminatur.